1 ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

Küresel ölçekte tükenmeyen bir doğal kaynak olan su yersel ve zamansal ölçekte sonlu bir kaynaktır. 2 ( Birleşmiş Milletler Su İstatistikleri, 2003 ) net su temini: ‘hidroloji, ekoloji, teknoloji ve ekonomi alanlarında ortaya çıkan kısıtların etkisi altında fiilen temin edilebilir su miktarı’

 Değişen dünya ve artan nüfusun sonu gelmeyen ihtiyaçları… - Talebin giderek artması - Zaman ve konuma göre arzu edilen miktar ve kalitede bulunması ihtiyacı mevcut su kaynaklarının doğru amaçlar için ve verimli şekilde kullanımını zorunlu kılmaktadır. 3

SEKTÖREL (?) SU TAHSİSİ (?) Tahsis: Bir şeyi bir kimseye ya da bir yere ayırma (TDK). Su Tahsisi: En basit tanımıyla paylaştırılacak suyun tanımlanmasıdır. Belirli bir su kaynağının bilinen bir kullanıma ayrılmasıdır.  Farklı su kullanımlarının ve ihtiyaçların yer aldığı hidrolojik sistemde, belirli bir amaca ya da kullanıma ayrılacak suyun ölçüm yöntemidir. Sektör: İhtiyaç gerekçesi, miktarı ve kalitesi konusundaki ayrım sebebiyle farklı amaçlar için su talebi olan gruplar veya paydaşlardan her biri. 4

SEKTÖREL SU TAHSİSİ YAKLAŞIMI Sosyal ihtiyaçlar Çevresel limitler Üretim faaliyetleri 5 TALEPLER -içme suyu -çevre -tarım -sanayi -enerji Kaynakların dengeli ve sürdürülebilir tahsisi

 Verimlilik  Sektörel taleplere yönelik gerçek su ihtiyacı hesaplanmalıdır. Bunun için su kullanım etkinliği artırılmalı, uygulamalar doğru yöntemlerle tatbik edilmeli;  Örneğin uygun ürün deseni, bitki su ihtiyacı belirlenmeli, havzalarda toprak ve su kaynağı koordineli şekilde planlanmalı  sulama sistemleri etkileştirilmeli; endüstriyel alanda su tasarrufu sağlayacak teknolojiler araştırılmalıdır. 6

 Sürdürülebilirlik  Sektörel su tahsisinde öncelikle çevresel öncelikler/kısıtlar değerlendirilmelidir.  Yıllık yenilenebilir su potansiyeli (YAS ve YÜS) dikkate alınarak arz-talep dengesi kurulmalıdır.  Su potansiyelinin azalması, tahsis önceliklerinin değişmesi gibi öngörüler için olası sıkıntıları önleyici tedbirler... 7

 Talep Yönetimi  Su taleplerinin oluşturduğu baskıya karşılık, sektörel faaliyetler gözden geçirilerek mevcut kapasitenin geliştirilmesi imkanı araştırılmalı, talep yönetimi yapılmalıdır.  Faaliyetlerin belli bir sektör lehine geliştiği veya sektörlerin rekabet halinde olduğu, su stresinin arttığı havzalarda sektörel yapı gözden geçirilmelidir. 8

9 Bazı Ülkelerde Sektörel Su Tahsisi Aşamaları (Speed ve ark., 2013)

İncelenen ülkelerde göze çarpan özellikler Su yönetiminde havza ölçeği esas alınmaktadır. Yasal dayanak ile dengeli kullanım koşullarının bozulması durumunda yetkili otoritenin müdahale yetkisi ve gücü bulunduğu görülmektedir. Merkezden yerele sorumluluklar ve yetkilerin dağıtıldığı kurumsal yapılanma tesis edilmiştir. Tahsis edilen suyun kullanım amacı ve miktarı çeşitli mekanizmalarla takip edilmektedir. İçme ve kullanma suyu ihtiyacının birinci, ekolojik ihtiyacın ikinci sırada yer aldığı; diğer sıralamanın ülkelerin sektörel özelliklerine göre değişebildiği görülmektedir. 10

İspanya Federal devlet Yüzölçümü: km 2 Nüfus: 40 milyon Yıllık ortalama yağış: 700 mm Su yönetim planları 2 seviyeli: Ulusal Su Planı Nehir Havza Yönetim Planları (Su tahsisi kararları da bu planlar içinde yer almaktadır) 11

Türkiye’de Su Tahsisi Yeraltı Suyu: DSİ Yüzey suyu: çeşitli yönlerde faydalanmak maksadıyla proje geliştirmede DSİ Kaynak sularının tahsisi Milli Emlak Genel Müdürlüğü (illerde Milli Emlak Müdürlükleri ve İl Özel İdare) Kentsel yerleşimlere su temininde İller Bankası, Belediyeler, DSİ….. 12

km² mm/yıl yağış yüksekliği= 501 milyar m 3 /yıl su potansiyeli 112 Milyar m 3 /yıl (98+14) kullanılabilir su potansiyeli… 13 Ancak yıllık yağış miktarı, nüfus ve sektörel faaliyetlerin dağılımı dengeli değil… (DSİ, 2009)

Türkiye’de Sektörel Su Kullanımları 14 Yıl Toplam su tüketimi Sektörler SulamaEvselSanayi km 3 % % % % ,62822,0725,1173, ,13629,6746,2154, ,03832,0746,0155, ,010072,06418,01622,020

Konya Kapalı Havzası Yüzölçümü: km 2 (Türkiye’nin %7’si) Nüfus: 2,5 milyon Yıllık yağış ortalaması yaklaşık 400 mm Sulamaya tahsis edilen su: 2,3 milyar m 3 /yıl Diğer faaliyetlere tahsis edilen toplam su 2,6 milyar m 3 /yıl Ancak bu değerler izinli olduğu bilinen kullanımlar içindir. 15

16 Su kaynağıKullanılabilirKullanılan Yüzey suyu3 milyar m 3 /yıl1,21 milyar m 3 /yıl Yer altı suyu1,9 milyar m 3 /yıl1,8 milyar m 3 /yıl Tarımsal ürün deseni Sulama Suyu İhtiyacı (m 3 /dekar) Su Tüketimi (m 3 /dekar) Şeker pancarı (alanı oranı* %23) Mısır Ayçiçeği Patates Fasulye Buğday Arpa Serin iklim tahılı ekim alanı (buğday, arpa, yulaf)% 37,6 Sulama ihtiyacı yüksek olan bitkilerin ekim alanı% 62,4 Ekim alanı artış oranı (2007 itibariyle) Şeker pancarı%40 Mısır%100 (Muluk ve ark., 2013).

Havzada Temel Sorun  Verimlilik ve sürdürülebilirlik ? -tarımda kullanılan su miktarı > bitkisel su ihtiyacı  Sulama altyapısı ve uygulanan sulama yöntemleri ?  Tarımsal ürün deseni  Sektörel direnç: Çözülmesi gereken sorunun sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları!  Çözüme yönelik güncel, yaklaşım ? Sektörel faaliyetin gelişmiş olduğu havza 17

Sektörel Su Tahsisi Açısından Öneriler Kilit konular: yakın dönem ve gelecek için su kaynağı planlaması, su kullanımı kısıtlamaları..  Sektörel yapı su potansiyeline göre planlanmalıdır. (Hidrolojik potansiyel, su talep analizi, çevresel ve ekonomik fayda analizi.)  Kapasite arttırımı: Tasarruf tedbirlerine öncelik verilmelidir. (Su kayıplarının azaltılıp sulama randımanının yükseltilmesi, kısıtlı sulama)  Mevcut tüketim kalıbına yol açan sektörel yapı ve su kullanım koşulları değiştirilmelidir. Bitki deseninin değiştirilerek fazla su tüketen bitkilerin ekiliş alanları daraltılmalıdır 18

SONUÇ Sektörel su tahsisi; o Su kaynağının etkin kullanımına yönelik çevresel ve ekonomik koşulların analizini içeren planlama yaklaşımıdır.. o Havza ve bölge ölçeğinde stratejik değer üretme potansiyeline sahip olması bakımından önem taşımaktadır. 19

TEŞEKKÜRLER 20