NOT: Bu slayt üzerindeki resmi değiştirmek için resmi seçin ve silin. Ardından, kendi resminizi eklemek için yer tutucudaki Resimler simgesini tıklatın. BBY 263 BILGI KAYNAKLARıNıN TANıMLANMASı Dublin Core Üstveri Eleman Seti (DCMES) ve Genişletilebilir DCMES Arş. Gör. Tolga Çakmak

Ders İçeriği  Elemanlar, Özellikler ve Değerler  Dublin Core Metadata Eleman Seti  Dublin Core Elemanları  Dublin Core Kullanımı  Basit Dublin Core  Genişletilmiş Dublin Core  Dublin Core Eleman Niteleyiciler  Eleman kısıtlayıcılar  Kodlama şemaları  Dublin Core Metadata Oluşturma Prensipleri  Dumb Down Prensibi  One to One Prensibi  Uygun Değerler Prensibi

Metadata Standartları  İlgili olunan alanda kullanılacak tanımlama alanlarının neler olduğunun belirlenmesi  Bu alanların kapsamlarının ve genel kullanım özelliklerinin belirtilmesini içeren kurallar listesi  Örneğin; MARC  Tanımlama alanlarının rakamlarla gösterilmesi  Her bir alanın temsil ettiği sayının/kodun belirlenmesi

Metadata Standartları

 Kullanılan üç unsur => Elemanlar, Özellikler ve Değerler  Elemanlar => Tanımlama alanları  Örneğin MARC için 100, 245, 250, 260  Özellikler => Tanımlama alanlarının içeriğinde hangi bilgilerin bulunacağının açıklanması  Değerler => Tanımlama alanlarının içeriğinde yer alan veriler

Dublin Core  Bütün alanların kullanımı ile ilgili kurallar metadata standartları / şemaları ile belirlenir.  Bütün elemanlar birden çok defa oluşturulabilir/tekrarlanabilir.  Elemanlar herhangi bir sıraya göre kullanılabilir  Kurumsal politikalar ve arşivleme politikaları ön plandadır.  Kurumsal politika?  Arşivleme politikası?  Uluslararası  Genişletilebilir (Qualified Dublin Core ile)  3 temel prensip  Dumb-Down  One to one  Appropriate Values (Uygun Değerler)

Dublin Core

Dublin Core Genel Özellikleri  İki ayrı kullanım  Simple Dublin Core  Qualified Dublin Core  Simple Dublin Core;  Yalnızca 15 elemanla sınırlı  Genişletilmiş Dublin Core – Qualified Dublin Core;  Yeni elemanlar  Niteleyiciler

Dublin Core Alanları/Elemanları Title (Başlık), Creator (Yaratıcı), Subject (Konu) keyword, Description ( Tanımlama) Kaynak içeriğinin tanımı Publisher (Yayımcı) Contributor, Date (Tarih), Type (Tür), Format (Biçim) Identifier (Belirteç): URL (Uniform Resource Locator) Source Language Relation Coverage Rights

Dublin Core Alanları/Elemanları Eleman adı: Title Label: TITLE = ESER ADI Bir kaynağa YARATICISI veya YAYIMCISI tarafından verilen isim Kullanımı: dc.title

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: CREATOR = YARATICI Bir kaynağın entellektüel içeriğini yaratmaktan sorumlu olan kişi veya kuruluş. Örnek olarak, yazılı dökümanlar söz konusu olduğunda yazarlar, görsel kaynaklar söz konusu olduğunda artistler yada fotoğrafçılar. Kullanımı: dc.creator

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: SUBJECT = KONU BAŞLIĞI Kaynağın konu başlığı. Tipik olarak konu başlığı, anahtar kelimeler veya cümleler ile konu başlığını veya kaynağın içeriğini anlatır. Kullanımı: dc.subject

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: DESCRIPTION = TANIMLAMA Kaynağın içeriğini anlatan tanımlama. Doküman tipi nesneler için özet, görsel kaynaklar için içerik tanımını kapsar. Kullanım: dc.description

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: PUBLISHER = YAYIMCI Bir kaynağı yayımlamaktan sorumlu olan varlık, Örneğin yayınevi veya üniversitenin bir bölümü Kullanım: dc.publisher

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: CONTRIBUTOR = KATKIDA BULUNAN Bir kaynağa önemli ölçüde entelektüel katkıda bulunmuş, ama yaptığı katkılar YARATICI elemanına göre ikincil kalan ve YARATICI elemanda yer almayan kişi veya kuruluş. Kullanım: dc.contributor

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: DATE = TARİH Kaynağın güncel haliyle yayımlandığı tarih. Önerilen uygulama YYYY-AA-GG şeklinde kullanım. Kullanım şekli için çeşitli standartlar kullanılmaktadır. Örneğin ISO 8601 standardı tarih gösterimini YYYY-AA-GG olarak göstermektedir. Farklı kullanımlar için ayrıca açıklama yapılması gerekmektedir. Kullanım: dc.date

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: TYPE = TİP Kaynağın kategorisini belirler, örneğin, ev sayfası, roman, şiir, teknik rapor, sözlük gibi. Kullanımı: dc.type

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: FORMAT = FORMAT Kaynağın gösterilebilmesi yada işler hale getirilebilmesi için gereken yazılımı yada muhtemelen donanımı tanımlayan, kaynağa ait veri formatı. Kullanım: dc.format

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: IDENTIFIER = BELİRLEYİCİ Kaynağı tek olarak belirleyebilmekte kullanılan dizi veya sayı. Örneğin, Bir bilgisayar ağı üzerindeki kaynaklar için URL Kitaplar için ISBN, Süreli yayınlar için ISSN gibi Kullanım: dc.identifier

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: SOURCE = KAYNAK Uygulanabilir durumlarda, kaynağın çıkarıldığı veya türetildiği çalışmayı tek olarak tanımlayabilen dizi veya sayı. Kullanım: dc.source

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: LANGUAGE = DİL Kaynağın entelektüel kapsamının dili (veya dilleri). Kullanım: dc.language

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: RELATION = GÖNDERME Bu kaynağın diğer kaynaklarla ilişkisi. Bu elemanın amacı, diğer kaynaklarla ilişkisi olan ama tek başına bulunan kaynaklar arasındaki ilişkiyi ifade edebilmektir. Kullanım: dc.relation

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: COVERAGE = KAPSAM Bir kaynağın uzaysal ve zamana ait özellikleri. Kullanım: dc.coverage

Dublin Core Alanları/Elemanları Label: RIGHTS = HAK Telif hakkı ilanına veya hak yönetimi ifadesine veya kaynağa erişimin kurallarını tanımlayan bilgiye bir bağlantı. Kullanım: dc.rights

Alan Özellikleri  Kapsamlarına göre

Genişletilmiş Dublin Core  Yeni elemanlar;  Audience  Provenance  RightsHolder  Instructional Method Instructional Method  Accrual Method  Accrual Periodicity  Accrual Policy

Dublin Core - Niteleyiciler  Eleman kısıtlayıcılar;  Elemanın ifade ettiği anlamı taşıyan ancak bu anlamı daha fazla daraltmayı sağlayan ekler.

Dublin Core - Niteleyiciler

 Kodlama şemaları;  Verinin belirli bir kurala göre düzenlenmesini sağlar  Kendi içinde ikiye ayrılır;  Sözlüklere dayanan kodlama şemaları  Konu belirteçleri – LCSH, MeSH gibi  Sözdizimsel kodlama şemaları, verinin ne şekilde ifade edileceğini gösterir.  Örneğin tarih;  Yazar isimlerinin veriliş biçimleri; Soyad, Ad Örnek Kullanım:

Dublin Core - Niteleyiciler

Dublin Core - Prensipler  Dumb-Down Prensibi;  Metadata alanları/elemanlar niteliyiciler olmadan da kullanılabilir.  Eleman kısıtlayıcılar, metadata alanının/elemanının anlamını daraltır. Asla genişletmez  Kodlama şemaları, elemanların taşıdıkları değerin ne olacağı konusunda yol göstericidir. Alan/eleman adı Niteleyici (eleman kısıtlayıcı)

Dublin Core - Prensipler  One-to-One Prensibi;  Bir bilgi kaynağının her bir gösterimi ayrı bir kayıt ile gösterilir  Örneğin; Mona Lisa tablosunun orijinal haline yönelik tanımlama alanları ile dijital kopyasının tanımlama alanları aynı değildir. Aynı alanlarla tanımlanmamalıdır.  Kayıtlara yönelik tanımlama unsurları ile kayıtlardan sorumlu olan kurum/kuruluş ve kişilerin tanımlama bilgileri ayrı tutulmalıdır.

Dublin Core - Prensipler  Uygun Değerler Prensibi;  Elemanlar, eleman kısıtlayıcılar ve kodlama şemaları kullanıcı grubunun ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir.  Kullanıcı grubunun özellikleri, bilgi gereksinimleri belirlenerek alanlar ve alanlarda kullanılacak bilgiler belirlenmelidir.

NOT: Bu slayt üzerindeki resmi değiştirmek için resmi seçin ve silin. Ardından, kendi resminizi eklemek için yer tutucudaki Resimler simgesini tıklatın. BBY 263 BILGI KAYNAKLARıNıN TANıMLANMASı Dublin Core Üstveri Eleman Seti (DCMES) ve Genişletilebilir DCMES Arş. Gör. Tolga Çakmak