Bahar Ayşe AYDIN Kasım 2015 İzleme ve Su Bilgi Sistemi Dairesi Başkanlığı Faaliyetleri Konulu Hizmetiçi Eğitim T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Çökeltilerinden Numune Alımı Alınan Numunelerinin Korunması ve Taşınması

Neden izlenmelidir? Kimyasallar için potansiyel alan  Su Kaynakları için kirlilik kaynağı Su Kalitesi!

İÇERİK Dip Sedimentlerinden Numune Alma Kılavuzu (TS EN ISO : 2000) Deniz Çökeltilerinden Numune Alma Kılavuzu (TS EN ISO : 2008) Çamur ve Sediment Örneklerinin Koruma Ve Taşıma Rehberi (TS EN ISO :2009) 3 Nehirler, dereler, göller ve benzeri su kütleleri ile körfez ve limanlarda numune alma Deniz çökeltilerinden numune alma Numunenin alınıp laboratuvarda analizleri yapılana kadar koruma ve taşıma süreci

Dip Sedimentlerinden Numune Alma Kılavuzu 4

İzleme Noktalarının Seçimi Akış hızı düşük İnce parçacık oranı Deşarj bölgeleri Enlemesine kesitler ve homojenlik testleri  Sedimanda kirlilik oluşturabilecek potansiyel kirlilik kaynakları

Örnekleme Derinliği Birikim hızı Örneklemenin yapılacağı kalınlık Geçmişte, sedimandaki kirliliğin tespiti yapılmak istenmiyorsa Akış hızı yüksekse 1-5 cm 5 cm ve üzeri

Numune Alma Kepçe Sistemleri Karot Sistemi  Her durumda da numune alınmadan önce mutlaka numune alma ekipmanları örneğin bulunduğu su ile çalkalanmalıdır.

Kepçe Sistemleri Örnek hacimleri fazla Sediman yüzeyi genişse Büyük tanecik boyutu 8 Numune Alma Kum ve Çakıl Kil ve Turba X

9 Kepçe Sistemleri

Taban sedimentinin hangi derinliğinden numune alındığı bilinmez. Tabakanın en ince kısmında ve/veya üst tabakasında bir değişim olur. İnce kısımlarının uzaklaşması ile hata artar. 10 Numune Alma

11 Numune Alma Karot sistemleri:  Diplerdeki sedimanın karakterizasyonu önemli olduğunda,  Diplerde bulunan, geçmişte sedimanda birikmiş kirleticilerin ve yüzeyde yeni birikmiş sedimandaki kirleticilerin belirlenerek karşılaştırma yapmak için,  Sedimanda dikey kirletici dağılımı görülmesi istendiğinde,  Sediman yumuşak ve küçük parçacıklı ise kullanılmalıdır. Karot Numune Alma Sistemi

Numune Alma Düşürülerek Çalışan Numune Alma Cihazı Kutu Karot Sistemleri Multi-karot sistemi 12

Deniz çökeltilerinden numune alma 13

Deniz Çökeltilerinden Numune Alma 14

Araştırma Tipleri Pilot araştırma 15 Keşif Amaçlı, kirlenme kaynağı bilinmiyor Rastgele numune noktası Az sayıda Keşif Amaçlı, kirlenme kaynağı bilinmiyor Rastgele numune noktası Az sayıda Başlangıç değerlendirmesi niteliğinde İleride yapılacak araştırmalar için temel Deniz Yatağına dair şartlar ortaya konur. Başlangıç değerlendirmesi niteliğinde İleride yapılacak araştırmalar için temel Deniz Yatağına dair şartlar ortaya konur.

16 Araştırma Tipleri Referans Temel Araştırması Kirlenme kaynağının bilindiği yerlerde Sınır haritası Çok sayıda numune alma noktası Kirlenme kaynağının bilindiği yerlerde Sınır haritası Çok sayıda numune alma noktası Kirletici derişimlerinin kaynaktan uzaklaştıkça değişimi, Üst çökelti katmanındaki kirleticilerin toplam miktarı Kirletici derişimlerinin kaynaktan uzaklaştıkça değişimi, Üst çökelti katmanındaki kirleticilerin toplam miktarı Çevre Etki Değerlendirmesi

17 Araştırma Tipleri Geçici Eğilim Araştırması Zamana Bağlı Eğilim Araştırması Sabit numune alma noktaları Standardlaştırılmış program Form veya kayıt defteri Sabit numune alma noktaları Standardlaştırılmış program Form veya kayıt defteri Çökeltilerde zamana bağlı meydana gelen kirliliği veya doğal değişimi belirlenir, Alt numunelere ayırma çökelti hızına bağlı, Yılda 2 mm’lik çökelti birikim hızı için 5 yılda bir Çökeltilerde zamana bağlı meydana gelen kirliliği veya doğal değişimi belirlenir, Alt numunelere ayırma çökelti hızına bağlı, Yılda 2 mm’lik çökelti birikim hızı için 5 yılda bir Bozulmamış çökelti, Düşey numune alma kirlenmemiş çökeltilere karşılık gelen derinliğe kadar gerçekleştirilmeli

Numune Alma İşlemi Tekneler Zorlu hava şartlarında çalışmaya uygun olmalıdır. Büyüklük (numune alma cihazı) Delta, haliç, nehir ağzı 18 Küçük tekneler

Numune Alma Cihazları Kepçe Kutu şekilli zemin merkezinden karot alma cihazı Kendi ağırlığıyla çalışan zemin merkezinden karot alma cihazı, multi karot sistemi 19

Çamur ve Sediment Örneklerinin Koruma Ve Taşıma Rehberi (TS EN ISO :2009) 20

Örneklerin Korunması 21 Numunelerin Korunması Önemlidir Biyolojik olarak bozulabilir Uçucu hale geçebilir Oksitlenebilir Miktarı azalabilir Fotolize uğrayabilir Numune alınır alınmaz koruma önlemleri başlatılmalıdır.

Numunenin Taşınması Numunenin az sallanarak taşınması gerekmektedir. Hızlı dondurma tekniği Çamurun su içeriği değiştirecek termal tekniklerden kaçınılmalıdı. 22

Numuneler 2-8 °C arasındaki soğutucularda taşınmalıdır. Dondurulan numuneler -18 °C’nin altında taşınmalıdır. Analite göre saklama koşulları Numunenin Taşınması

Organik analizler Amber Şişeler Uçucu Organikler, bileşikler Metaller Polietilen kaplar, Cam Cam, Boşluk bırakmadan Numune Kapları Numune dondurulacaksa

25 Numune Kapları Biyolojik aktivitenin yoğun Numune kabının % 80’i Numune dondurulacaksa Bir miktar boşluk Aktif çamur %5’inden fazlası Sıcaklık

Numune Etiketi 26

Güvenlik Önlemleri Eldiven kullanılmalıdır. 27

Yeterli havalandırma sağlanmalıdır. Uçucu organik analizi maksadıyla toplanan numunelerde bu bileşiklerin kaybolmaması için numunenin homojen hale getirilmesine çalışılmamalıdır. 28 Güvenlik Önlemleri Çamurun çürümesi sonucu oluşan metan yangın ve patlama riski oluşturur. Numune kapları ambalajlanmalıdır. Manuel gaz tahliyesi

Teşekkürler… 29