Zinde Eğitim Kurumu Sağlık Gözetimi Meslek Hastalıkları AHMET YİĞİTALP

SUNUMUN İÇERİĞİ VE SORU DAĞILIMI Sağlık Gözetimi Meslek Hastalıkları / İşle İlgili Hastalıklar 57 Sağlık Gözetimi 1 Meslek Hastalığı 2 İşle İlgili Hastalık 3 10 39 8 52 7 İHE 36 5 İGU-C 8 1 İGU-B 9 1 İGU-A 5 1 5 İlave Çalışma Notları DRUZ 2 2

Sağlık Gözetimi ZİNDE 3 3

SAĞLIK GÖZETİMİ NEDEN SAĞLIK GÖZETİMİ? Üretim süreçleri, hem bedenen hem de zihnen çalışanı zorlarken, yapılan işin özelliğine göre işyerindeki; Fiziksel Kimyasal Biyolojik Psikolojik Ergonomik ... faktörler sağlığı tehlikeye sokmamalıdır. ZİNDE 4 4

SAĞLIK GÖZETİMİ İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA (SAĞLIK GÖZETİMİ) İLKELERİ İşyeri ortam faktörlerini değerlendirme İşe giriş muayenesi (uygun işe yerleştirme) İşyeri sağlık risklerini kontrol etme Periyodik muayene (aralıklı kontrol muayeneleri) İşyerinde sağlık hizmeti sunma Sağlık eğitimi ve danışmanlık ZİNDE 1 5 5

İşyeri Ortam Faktörlerini 1 İşyeri Ortam Faktörlerini Değerlendirme ZİNDE 6 6

İŞYERİ ORTAM FAKTÖRLERİNİ DEĞERLENDİRME ORTAM RİSK FAKTÖRLERİ İşin niteliğine göre ortamda hangi risk faktörlerin bulunduğu tahmin edilebilir. Bunun için; Uzman görüşü almak İşçilerin görüşlerine başvurmak Kesin bilgi için ortamdaki risk faktörlerinin düzeyi ölçülmelidir. Not; Meslek hastalıklarının tanı sürecinde diğer hastalıklara göre özellikle önem taşıyan aşamadır. ZİNDE 1 7 7

(Uygun İşe Yerleştirme) 2 İşe Giriş Muayenesi (Uygun İşe Yerleştirme) ZİNDE 8 8

UYGUN İŞE YERLEŞTİRME İşe Giriş Muayenesi İŞE GİRİŞ MUAYENESİ (UYGUN İŞE YERLEŞTİRME) İşe Giriş Muayenesi Çalışmaya başlamadan önce; kişinin niteliklerinin belirlenmesi ve bu niteliklere uyan bir işe yerleştirilmesi amacıyla yapılan muayenedir. Amacı : Çalışanı uygun işe yerleştirerek korumaktır. Yöntem : Ortam faktörlerini ve çalışanı değerlendirerek ZİNDE 1 9 9

UYGUN İŞE YERLEŞTİRME İŞE GİRİŞ MUAYENESİ YAPILIŞI Sağlık öyküsünün alınması; Yaş : Çocuk işçi, Genç işçi Cinsiyet : Kadın işçi, Erkek İşçi Sağlık sorunu : SSH, KVS, DM, HT, Epilepsi Eğitim : Vasıfsız, yarı vasıflı işler Alışkanlıklar : Sigara, alkol, beslenme Fizik muayenesinin yapılması Rutin laboratuvar tetkiklerinin yapılması İşin niteliğine göre özel tetkiklerin yapılması Gerekiyorsa koruyucu aşıların yapılması ZİNDE 10 10

(En Etkilki Korunma Yöntemidir!) 3 İşyeri Sağlık Risklerinin Kontrolü (En Etkilki Korunma Yöntemidir!) ZİNDE 11 11

İŞYERİ SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ RİSKLERİN KONTROLÜ Risk faktörlerinin düzeyi izin verilen sınır değerlerin üzerinde ise, risklerin kontrolü amacı; Kaynakta koruma önlemleri (En etkili yöntemdir) Çalışma ortamına dönük önlemler Kişiye dönük önlemler ………… almak gerekir. ZİNDE 2 12 12

(Aralıklı Kontrol Muayenesi) 4 Periyodik Muayeneler (Aralıklı Kontrol Muayenesi) ZİNDE 13 13

PERİYODİK MUAYENELER PM SÜRESİ Az tehlikeli işyerlerinde en geç : 5 yılda bir Tehlikeli işyerlerinde en geç : 3 yılda bir Çok tehlikeli işyerlerinde en geç : 1 yılda bir …………….yapılır. «İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelik» ZİNDE 14 14

Primordial Koruma Risk faktörleri ortaya çıkmadan onların oluşmasını önlemek. Risk Yok Hastalık Yok Şikayet Yok 1 Birincil (Primer) Koruma Risk faktörleri mevcut iken hastalığın oluşmasını ve derecesini azaltmak [Amaç: Hastalıklardan korunmak] Risk Var Hastalık Yok Şikayet Yok 2 İkincil (Sekonder) Koruma Hastalıklara erken tanı koymak [Amaç: Hastalık şikayeti yoksa tanı, yeni başlamışsa tedavi] Risk Var Hastalık Var Şikayet Yok 3 Üçüncül (Tersiyer) Koruma En iyi tedavi ve rehabilitasyon imkanlarını kullanılmak [Amaç: Hastalığın olumsuz sonuçlarını en aza indirmek] Risk Var Hastalık Var Şikayet Var 4 DRUZ 15 15

«Biyolojik Başlangıç» HASTALIĞIN DOĞAL SEYRİ Tansiyon Ölçümü Akciğer Grafisi Mamografi Odiometri Pap Smear Boy-Kilo TİT EKG AKŞ Asemptomatik Akciğer Ca (Öksürük) Diyabetik Ayak Bakımı Semptomatik Aşılama İşe Giriş Muayenesi (Uygun İşe Yerleştirme) Fizik Aktivite Programı Emniyet Kemeri Takma Hastalık Öncesi İleri Tedaviler Komplikasyon Birincil Koruma İkincil Koruma Üçüncül Koruma Etkisiz (Akciğer Ca) Etkili (Akciger Ca) Gereksiz (Akciğer Ca) «Erken Tanı-Tedavi» «Biyolojik Başlangıç» «Klinik Belirtiler» «İyileşme-Ölüm» Obezitenin engellenmesi Diabet gelişimini engellemek için diyet ve egzersiz önerilmesi Diabet için AKŞ takibi yapmak Komplikasyonları (göz körlüğü ve bacak amputasyonunu) engelleme 2 16 16

İşle İlgili Hastalıklar Meslek Hastalıkları İşle İlgili Hastalıklar ZİNDE 17 17

MESLEK HASTALIKLARI YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ «Sigortalının Meslek Hastalığına sebep olan işinden filen ayrıldığı tarih ile Meslek Hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen (kabul edilebilir) en uzun süreye Yükümlülük Süresi denir.» Bu süre aynı zamanda meslek hastalığına yakalanan kişinin yasal yollarla hakkını arayabileceği süredir. Örnekler; Gürültü için yükümlülük süresi 6 aydır. Titreşim için yükümlülük süresi 2 yıldır Tanım ZİNDE 2 18 18

MESLEK HASTALIKLARI SOSYAL SİGORTALAR SAĞLIK İŞLERİ YÜKSEK KURULU Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, MH tanısı koyabilir. MS listesinde olmayan bir hastalığı MH’lığı olarak kabul edebilir. Yükümlülük süresini uzatabilir. Maruziyet sürelerini kısaltabilir. Meslek hastalıkları listesini hazırlar (Uzman öğretim görevlileri ve bürokratlardan oluşan kurulla birlikte) Notlar ZİNDE 2 19 19

MESLEK HASTALIKLARI MARUZİYET SÜRESİ «Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süreye Maruziyet Süresi denir.» Örnekler; Pnömokonyozun meslek hastalığı sayılabilmesi için, sigortalının havasında pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan işyerlerinde toplam olarak en az 3 yıl çalışmış olması şarttır. Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az 2 yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85dB’lin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olmak gereklidir. Tanım ZİNDE 1 20 20

İş ve Hastalık İlişkisi Üç Kategoride Tanımlanmaktadır. MESLEK HASTALIKLARI İş ve Hastalık İlişkisi Üç Kategoride Tanımlanmaktadır. Semptomatik Çalışanları Etkileyen Hastalıklar Meslek Hastalıkları İşle İlgili Hastalıklar Meslek Hastalıkları (Occupational Diseases) Genellikle tek bir etkenle meydana gelen, özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile meslek hastalığı tanısı konur. İşle İlgili Hastalıklar (Work Related Diseases) Pek çok etkenin bir arada görüldüğü, çalışma ortamının rol oynayabildiği birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık bir etyolojiye sahip hastalıklardır. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar (Diseases Affecting Working Populations) İşle ilgili bir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır. 1 Seyrek Sık 2 En Sık 3 ZİNDE 21 21

MESLEK HASTALIKLARI MESLEK HASTALIKLARI “Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.” Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. [5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu] 2 22 22

“Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık” MESLEK HASTALIKLARI MESLEK HASTALIKLARI “Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık” [5510 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu] 23 23

daha ağır seyredebilmektedir. MESLEK HASTALIKLARI İŞLE İLGİLİ HASTALIKLARI / WHO “Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve şeklinin, diğer nedenler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır.” “Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır.” İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir. 2 24 24

Meslek Hastalıklarının Diğer Özellikleri MESLEK HASTALIKLARININ ÖZELLİKLERİ Özellikler MH İİH Yapılan iş ile hastalık arasında doğrudan doğruya neden-sonuç ilişki vardır. (Hastalıkla etken arasında spesifik bir ilişki) Evet Hayır Çalışma koşulları hastalığın vazgeçilmez etkenidir. Çalışan söz konusu işte çalışmıyor olsaydı hastalanmayacaktı. Hastalığın etiyolojisinde çoğunlukla tek etken rol oynar. Aynı şartlar altında deneysel olarak meydana getirilebilir. Çalışma koşulları hastalığın şiddetini artırır Meslek Hastalıklarının Diğer Özellikleri MH toplumda görülmez, çalışma koşulları ve risklerinin her vakada risk faktörü olarak bulunması gerekir. Meslek hastalıkları özellikle sözü edilen riskle doğrudan karşılaşanlarda oluşur. Aynı işte insidansı yüksektir. İlerleyici hastalıklardır. Nedeni belli hastalıklardır. Tekrarlanabilen hastalıklardır. Kendine özgü kliniği vardır Önlenebilir hastalıklardır. Bildirimi zorunlu ve tazminat gerektiren hastalıklardır. ZİNDE 25 25

Ayırıcı tanı hukuki açıdan ömenli!!! AYIRICI TANI İŞYERİNDE Fiziksel Kimyasal Biyolojik Biyomekanik Psikososyal Tozlar MESLEK HASTALIKLARI Doğrudan İlişki Dolaylı İlişki Geçici iş göremezlik ödeneği Sürekli iş göremezlik geliri Ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması Gelir bağlanmış kız çocuklarına evlenme ödeneği Cenaze ödeneği İŞ DIŞINDA Kişisel Çevresel Risk Faktörleri İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR Doğrudan İlişki Ayırıcı tanı hukuki açıdan ömenli!!! ZİNDE 26 26

Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü MESLEK HASTALIKLARINI SINIFLANDIRMAŞEKLİ Etkene Göre Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları Toz Nedenli Meslek Hastalıkları Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları Ergonomik Nedenli Meslek Hastalıkları Etkilenen Sisteme Göre Mesleki Cilt Hastalıkları Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları Mesleki Kalp-Damar Hastalıkları Mesleki Sinir Sistemi Hastalıkları Meslekki Genitoüriner Sistem Hastalıkları Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü A Grubu : Kimyasal Nedenlerle Olan Meslek Hastalıkları (İlk tanı konulan) B Grubu : Mesleki Deri Hastalıkları C Grubu : Pnömokonyozlar ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları D Grubu : Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar E Grubu : Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları ZİNDE 7 27 27

En Sık Görülen Meslek Hastalıkları ZİNDE 28 28

EN SIK GÖRÜLEN MESLEK HASTALIKLARI (NIOSH) 1. Akciğer Hastalıkları 6. Üriner Sistem Hastalıkları 2. Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları 7. Sinir Sistemi Hastalıkları 3. Mesleki Kanserler 8. Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı 4. Akut (Şiddetli) Travma 9. Dermatolojik Hastalıklar 5. Kalp Hastalıkları 10. Psikolojik Hastalıklar «Amerikan Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (National Institute for Occupational Safety and Health)» ZİNDE 2 29 29

İşle İlgili Hastalıklar En Sık Görülen İşle İlgili Hastalıklar ZİNDE 30 30

İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR SIK GÖRÜLEN İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR Koroner Kalp Hastalıkları (KKH) Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları (KOAH) Kas-İskelet sistemi hastalıkları (KİSH) Hipertansiyon ve arterioskleroz Koroner arter yetmezliği ve myokard infarktüsü Kardiyomyopati Kronik nonspesifik solunum sistemi hastalıkları Kronik karaciğer hastalıkları Kronik böbrek hastalıkları Diabetes mellitus Peptik ülserler Kronik kan hastalıkları Kas ve kemik sistemi hastalıkları Ruhsal hastalıklar İşe bağlı anksiyete ZİNDE 2 31 31

Meslek Tastalıkları Ön Tanısı (İHE) ZİNDE 32 32

MESLEK HASTALIKLARINDA TANI TANI SÜRECİ İşyeri Ortam Ölçümleri : En Önemli Anemnez (Öykü) : Önemli Bilgi Duyarlılık Şüphe Dikkate Fizik Muayene Laboratuvar incelemeleri ZİNDE 33 33

1 Ortam Ölçümü Yapmak DRUZ 34 34

İŞYERİÖLÇÜMLERİ Gürültü Ölçümü Toz Ölçümü Metal ve Gaz Ölçümü Radyasyon Ölçümü Termal Konfor Değerlendirmesi Sık görülen meslek hastalığı türlerine göre, işyerlerinde en çok yapılan ölçümler. ZİNDE 35 35

2 Anemnez – Öykü Almak DRUZ 36 36

Anemnez-Öykü MH’nın tanı sürecinde en etkili araçtır! MESLEK HASTALIKLARINDA ANEMNEZ-ÖYKÜ ANEMNEZ – ÖYKÜS BASAMAKLARI Çalışma öyküsünün alınması Bütün işlerin tanımlanması Belirtilerin zamanla ilişkisi Benzeri yakınmaları olanlar İş dışı etkilenmeler Anemnez-Öykü MH’nın tanı sürecinde en etkili araçtır! ZİNDE 3 37 37

Laboratuvar Çalışması 3 Laboratuvar Çalışması DRUZ 38 38

Biyokimyasal Yöntemler Patolojik İncelemeler LABORATUAR Radyolojik Yöntemler En çok solunum sistemi hastalıklarında kullanılır. Mesleksel akciğer hastalıklarının tanısında, yaygınlığının belirlenmesi ve sınıflandırılmasında en etkili yöntemdir. Biyokimyasal Yöntemler Patolojik İncelemeler Etken maddenin kendisi, metaboliti veya etken maddenin yol açtığı bir başka kimyasal saptanabilir. Kan veya idrarda kurşun, civa kadmiyum gibi ağır metallerin tayini ya da nefeste benzen tayini gibi testler yapılabilir. Bazı hastalıkların teşhisinde (böbrek, akciğer, karaciğer, deri) patoloji gerekebilir. Örneğin akciğer dokusunda asbest lifinin gösterilmesi asbest maruziyetinin kesin kanıtıdır. ZİNDE

Meslek Hastalıkları Tıbbi ve KesinTanısı ZİNDE 40 40

MESLEK HASTALIKLARI TIBBİ TANI KOYMA YETKİSİ OLAN KURUMLAR SGK tarafından sürdürülecek MH tanı çalışmaları için sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemekle yetkili kuruluşlar; Meslek hastalıkları hastaneleri Ankara İstanbul Zonguldak Devlet üniversite hastaneleri (2008 yılından beri) Eğitim-Araştırma hastaneleri (2011 yılından beri) ZİNDE 1 41 41

MESLEK HASTALIKLARI ÇALIŞAN 3 İş Günü SGK İŞYERİ HEKİMİ ÖN TANI İL MÜDÜRLÜĞÜ Bilgilendir ÇALIŞAN (İK-MH Bildirgesiyle) 3 İş Günü İŞVEREN (İK-MH Bildirgesiyle) 3 İş Günü Bildirim Bildirim TIBBI TANI MERKEZLERİ 10 İş Günü KESİN TANI: SGK SAĞLIK KURULU İTİRAZ: SGK YÜKSEK SAĞLIK KURULU 42 42

MESLEK HASTALIKLARI MESLEK HASTALIĞI YASAL TANISININ GEREKLERİ Meslek Hastalığı ile çalışma arasında zorunlu nedensellik bağının olması Kişinin Sosyal Sigortalar Kanununca sigortalı sayılması Hastalığının meslek hastalıkları listesinde bulunması Hastalığın yükümlülük süresi içinde ortaya çıkması Sigortalının etkenle karşılaşma süresinin (maruziyet süresinin) uygun olması Meslek hastalığının hekim raporuyla belirtilmesi ZİNDE 1 43 43

Meslek Hastalıklarında Tedavi Prensipleri ZİNDE 44 44

Maruziyetin Sonlandırılması MESLEK HASTALIKLARINDA TEDAVİ YAKLAŞIMI 1 Maruziyetin Sonlandırılması Ev ortamında ya da hastanede tedavi edilerek çalışan ortamdan uzaklaştırılır. 2 Spesifik Tedavi (Varsa) 3 Semptomatik Tedavi Kurşun ve Cıva zehirlenmelerinde Etilen Diamin Tetra Asetat (EDTA), penisilamin ile şelasyon tedavisi yapılabilir. İnsektisit zehirlenmelerinde atropin tedavisi. Pnömokonyozda bronkodilatatörler kullanılır. Destekleyici Tedavi Pnömokonyozda infeksiyon varsa antibiyotik kullanılır. ZİNDE 1

Meslek Hastalıklarından Korunma Yolları ZİNDE 46 46

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA Ortamı ölçümleri (Tanıda) İkame etme Kapalı Çalışma Ayırma Havalandırma-Seyreltme Nemli çalışma Sürekli temizlik Bakım ve Onarım Üretim planlaması Gürültü 100 dB TIBBİ KORUMA 1. İşe Giriş Muayeneleri 2. Periyodik Muayeneler 3. Sağlık Eğitimi 4. Biyolojik çevre ölçüm Gürültü (80 dB) Kimyasal (Toluen) İşyeri Ortam Faktörlerini Değerlendirme KAYNAKTA KORUMA ORTAMDA KORUMA KİŞİDE KORUMA Aminoglikozid Kişisel Özellikleri Değerlendirme Meslek Hastalıkları Tümüyle Önlenebilir! ÇALIŞANI KORUMA 1. Kişisel Koruyucular 2. Eğitime-Öğretim 3. Rotasyon ZİNDE 6 Aminoglikozid 47 47

Teşekkür Ederim ZİNDE 48 48