Akademik Etik İhlalleri

Etik Bilimsel etik, bilimsel ve akademik yaşamın en önemli ölçütlerinden birisi olmasına rağmen hem ulusal hem de uluslar arası bağlamda birçok etik kural ihlaliyle karşılaşılmaktadır. 2099 Doçentlik başvuru döneminde 100’den fazla etik ihlal dosyası Yüksek lisans ve doktora tezlerinde de bu problemi yaygın biçimde görmek mümkündür.

Etik ihlalleri: Aşırma Başkalarının fikirlerini, yöntemlerini, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, yapıtlarını ve şekillerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendisininmiş gibi sunmak. Yabancı dilden kitap makale vb. tercüme ederek kendi yazmış gibi basmak.

Sahtecilik Sunulan veya yayınlanan belgeyi gerçeğe aykırı olarak düzenlemek veya bir belgeyi değiştirmek veya gerçeğe aykırı belgeyi bilerek kullanmak, araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak; yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi göstermek.

Çarpıtma Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak.

Çoklama Bir araştırmanın aynı sonuçlarını birden fazla dergiye yayın için göndermek veya yayınlamak. (Yayın içeriğinin birden fazla uzmanlık alanını ilgilendirdiği, yayının farklı bir dilde yayınlanmasında yarar görüldüğü gibi durumlarda her iki yayın kuruluşundan onay almak koşuluyla yayın tekrarı kabul edilebilir.)

Dilimleme Bir araştırmanın sonuçlarını araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak.

Haksız yazarlık Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek, aktif katkısı bulunduğu halde bu kişileri yazarlar arasına katmamak, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olamayan bir biçimde değiştirmek. (Yazarlık Hakkı, çalışmanın tasarımında; veri toplanması, analizi veya değerlendirilmesinde; yazımında katkı vermiş olmayı gerektirir. Başkalarının çalışmasına sadece yazım aşamasında katkıda bulunmak yazarlık hakkı doğurmaz).

Ayrıca; Bilimsel kurallara uymadan makul ölçüleri aşan alıntılar yapmak, Destek alınarak yürütülen araştırmaların yayınlarında destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile onların araştırmadaki katkılarını açık bir biçimde belirtmemek, Denekler üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, Yayınlarında katılımcı ve/veya hasta haklarına saygı göstermemek gibi unsurlar da etik kuralları ihlal kapsamında değerlendirilmektedir

İlk ve orta öğretimde etik ihlali Türkiye’de öğrenciler birçok okulda ilk ve orta öğretimi etik ihlalleri yaparak geçiriyorlar: Öğretmenin tavsiyesi ile internet’ten bul, kes ve yapıştır Veya bir ansiklopediden aynen geçir Bilgisayarda formatla Yazıcıdan çıkar, öğretmene proje/ödev olarak sun Kaynakça göstermeye hiç gerek yok

İlk ve Orta öğretilmesi gereken Kütüphanedeki veya internetteki birden fazla kaynağa ulaşmak Bunları okuyup öğrendikten sonra kendi cümleleriyle proje veya ödev haline getirmek Kullandığı kaynakları kaynakça listesinde sıralamak Bunları yaparken arkadaşlarından kopya çekmemek

Üniversitelerde Etik ihlalleri Birçok Üniversite öğrencisi neyin etik ihlali olduğunu bilmiyor. Bazı Üniversite Öğretim Elemanları da neyin etik ihlali olduğunu bilmiyor. Öğrenciler yüksek lisans ve doktora yaptıklarında benzer ihlalleri yapmaya devam ediyorlar. Doçentlik başvurusu için hazırlanan makalelerde de çok sayıda etik ihlali olabiliyor.

Üniversite yöneticilerine görev Üniversite yöneticileri olarak bizlere görev düşüyor Üniversitelerde bu konudaki bilinç düzeyini artırmalıyız Öğrenciler üniversiteye ilk geldiklerinde oryantasyon programlarında bu konu işlenmeli

Üniversite yöneticilerine görev Disiplin yönetmeliklerinin ilgili maddeleri katı bir şekilde uygulanmalı Gerekirse disiplin yönetmeliklerine yeni maddeler eklenip etik ihlalleri daha iyi tanımlanarak cezalar artırılmalı

Çok ağır etik ihlali Başkalarına veya kendine ait makalelerden “kes yapıştır” yöntemi ile masa başı yeni bir makale üretip bunu yayınlamak Bunu yapanlara en ağır disiplin cezaları uygulanmalıdır. Üniversite ile ilişiğinin kesilmesi düşünülmelidir.

Çok ağır etik ihlali Hakem veya panelist olarak görev yaptığı bir konumda eline geçen makaleyi veya proje önerisini gizli tutmamak, daha kötüsü makaleyi/projeyi reddederek daha sonra aynı konuyu kendi adına makale veya proje haline getirmek

Çok ağır etik ihlali Deney yapmadan masa başı fabrikasyon yaparak sonuç üretmek ve bu sonuçlarla makale yazmak Bunu yapanlara en ağır disiplin cezaları uygulanmalıdır. Üniversite ile ilişiğinin kesilmesi düşünülmelidir.

Etik ihlali Teorisine uymayan deneysel sonuçları değiştirerek yayınlamak Sonuçlardan uygun olanını alıp, uygun olmayanlarını kullanmamak

Bazı çok yapılan etik ihlalleri Özellikle bir makalenin veya tezin giriş kısmında başkasına ait bir metinden veya internetten aynen veya tercüme edilip alınan cümleler. Etik yöntem: Bu şekildeki alıntılar tırnak içine alınmalı ve hemen arkasından kaynakça gösterilmeli. “.... ... ... ...”[2]. Bu şekildeki tırnaklı metinlerin sayısı fazla olmamalı Alıntılardaki fikir korunup cümle yapısı değiştirilirse tırnağa gerek yok, ama kaynakça gösterilmeli

Çok yapılan bazı etik ihlalleri Kendine ait ingilizce yayınlanmış bir makalenin aynısını Türkçe olarak yayınlamak. Veya tersi: Türkçe yayınlanmış bir makalenin aynısını İngilizce olarak yayınlamak. Etik yöntem: İlk makaleyi yayınlayan dergiden izin alınırsa, ikinci makalede bu belirtilerek ve birinci kaynak gösterilerek tercüme yayınlanabilir.

Bazı çok yapılan etik ihlalleri Bir başkasına ait bir metinden veya internetten aynen alınan resimler, şekiller, grafikler (makale kendisine ait olsa bile). Bu şekilde aynen alınan resim veya şekili kullanmak için kaynak göstermek yetmez. Sahibinden (copyright sahibi kurum) izin almak gerekli. Şeklin altına kaynak yanında izin alındığı da yazılmalı. Şekil/grafik tekrar çizilirse kaynak göstermek yeterli olur, izin almak gerekmez.

Bazı çok yapılan etik ihlalleri Aynı makaleyi aynı anda birden fazla dergiye yollamak. İlk yolladığım kabul edilmezse, zaman kaybetmiş olmayayım diye... Makale iki dergi tarafından da kabul edilirse çok ciddi bir etik ihlali oluşuyor. Etik yöntem: İlk dergi tarafından reddedilirse, ikinciye daha sonra yollamak (Daha da iyisi: İlkinin red sebeplerine göre değişiklik yaparak)

Bazı çok yapılan etik ihlalleri Tek makale olabilecek bir konuyu “dilimleyerek” birden fazla makale haline getirip özgeçmişindeki makale sayısını artırmak. Etik yöntem: Araştırma sonuçlarını dilimlemeden tek bir makale olarak yazmak.

Bazı çok yapılan etik ihlalleri Aynı araştırma sonuçlarını ufak değişikliklerle farklı dergilerde yayınlamak. Kendi makalelerinden alıntı yaparken tırnaklı alıntı ve kaynakça kullanmamak. Diğer makalelerini kaynakçada göstermemek. Etik yöntem: Yeni makalelerde eskilerini kaynakçada vererek dergi editöründen bilgi saklamamak.

Etik ihlali Makalenin yazarları arasına araştırmaya katkı (fikir, deney) yapanların hepsini koymamak. Araştırmanın sonuçlanmasında küçük de olsa akademik bir katkısı olanları koymak daha emin bir yol. Etik yöntem: Eğer ismini koyalım mı, koymayalım mı diye tereddüt ediyorsanız, ismi koyma tarafında olun. Makalede ismi olan her yazarın makale gönderilmeden önce onayının alınması gerekir. (Makalede ismi olan her yazar makaleden eşit derecede sorumludur.)

Etik ihlali Makalenin yazarları arasına araştırmaya hiç katkı yapmayanların ismini koymak. Araştırmaya manevi destek vermek isim listesinde olmayı gerektirmez İngilizcesini düzeltmek de isim listesinde olmayı gerektirmez. İsim teşekkür kısmında yer alabilir.

Etik ihlaline karşı yazılımlar Başka makalelerle karşılaştırma yapıp ortak kısımlarını bulan yazılımlar var. Bazı Üniversitelerimiz bu yazılımları kullanıyor. Crosscheck, turnitin vs.