Ders IV Bölüm 4 Tutumlar s Bölüm 5 Tutum Değişimine Kuramsal Yaklaşımlar : Tutarlılık kuramları s PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu

TUTUMLAR PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu *Tutum nasıl meydana gelir? *Tutum nasıl değişir? *Tutumlar sosyal davranışlarımızı ve sosyal algımızı nasıl etkilemektedir? -İki kardeş farklı siyasi partiler -Arapları sevmemek -A marka sabundan B marka sabuna geçiş -Üç araç modeli arasında tercih

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Tutum nedir? “Bir bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını (3D) düzenli bir biçimde oluşturan eğilimdir". -Çoğunlukla birey, bazen grup tutumları -Tutum gözlenemez olduğundan atıf yapılmakta, davranış gözlenebilmektedir -Fiziksel obje birey için özel bir anlam taşıdığında psikolojik objeye dönüşür -3D düzenli, her birine ayrı ayrı değil bir bütünlük, üçlü halinde eğilim gösterir (Tutum öğeleri) Tutum nedir?

Tutumun öğeleri PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu *Örnek: Ahmet, kadınların çalışması konusunda tutucu bir tutuma sahip -Düşünce; çocuklar ihmal edilebilir, ailede huzursuzluklar yaşanabilir vb. -Duygu; yukarıdakileri düşünen Ahmet üzülmekte, sinirlenebilmekte -Davranış; çalışmak isteyen eşi ile kavga edebilir

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Son yılların tutum tanımları *”Tutum, bireylerin farkında oldukları bir obje ile ilgili değerlendirmelerini içerir”. *”Tutumlar bir objenin olumlu ve olumsuz değerlendirmesidir”. *”Tutumlar çeşitli objelerin bellekte saklı tutulan değerlendirmeleridir”. **Bir eğilimin tutum olarak kabul edilebilmesi için asgari şart “zihinsel değerlendirme içermesidir”.

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Tutum ve Davranış -Tutumlar davranışlar üzerinde ne derece etkilidir? -Bireyin tutumu biliniyorsa davranışı da önceden tahmin edilebilir mi? *Tutum ve davranış arasında tutarsızlık: Örneğin çocuk sayısı hakkında tutum ve davranış *Tutarsızlığın sebebi ortamsal etkenler: La Piere’nin araştırması “ABD’de Çinlilerin lokantaya alınması”

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Tutarlılık *Tutumlar tutarlılığa yönelir. *İnsan düşünüş ve davranışı da tutarsızlıktan tutarlılığa yönelmektedir. Tutarlılık Kuramları a)Heider’in denge kuramı b)Rosenberg ve Abelson’un bilişsel dengeleme kuramı c)Festinger’in bilişsel çelişki kuramı

Heider'in Denge kuramı *Fenemonelijiktir: Kişinin zihninde var olduğu varsayılan durum kurama yansıtılmıştır. PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu 3 öğe arasındaki ilişkiden söz eder Kişinin kendisi P Bir başka kişi O Üçüncü kişi veya Nesne (Tutum objesi) X

Dengeli durum PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu P Ahmet ++ -Ahmet Ayşe’yi sever. -Her ikisi de tiyatroya gitmeyi severler. X tiyatroyu sever+AyşeO

Dengeli durum PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu P Ahmet +_ -Ahmet Ayşe’yi sevmez -Ayşe tiyatroya gitmeyi sevmez -Ahmet tiyatroya gitmeyi sever. X tiyatroyu sever_AyşeAyşeO

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Dengesiz durum P Ahmet ++ X tiyatroyu sever-AyşeAyşeO -Ahmet Ayşe’yi sever -Ayşe tiyatroya gitmeyi sevmez. -Ahmet tiyatroya gitmeyi sever. Sonuçta, Ahmet Ayşe’nin tiyatrodan hoşlanmasını sağlayabilir veya Ayşe’yi sevmemeye başlayabilir (tutumun düşünce öğesi) böylece tutumunda denge sağlamış olur.

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Heider’in denge kuramı olumlu ve olumsuz ilişkileri ele almakta, derecelendirmeden söz etmemektedir. Yani ya hep ya hiç şeklinde uç noktalarda tutum değişimi önermektedir. Rosenberg ve Abelson’un bilişsel dengeleme kuramı *Denge sağlamak için tutum değişiminden başka yollarda araştırmışlardır. Örneğin, Ahmet Ayşe’nin tiyatroya gitmekten hoşlanmadığına inanmayabilir veya bu konuyu düşünmeyebilir, böylece Ahmet Ayşe’ye karşı tutumunda denge sağlamış olur.

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu Festinger’in Bilişsel Çelişki Kuramı *Tanım-1: Bir kişinin bir inancı diğer inancının tersi ise, bu ikisi arasında bilişsel çelişki vardır. *Tanım-2: Davranış ve tutum arasındaki tutarsızlığın yarattığı psikolojik sıkıntıya bilişsel çelişki denir. Örnek; “Sigara akciğer kanseri yapar” “Ben bir sigara tiryakisiyim/çok sigara içiyorum” *Bu çelişkinin varlığı kişinin bundan kurtulmaya çaba sarf etmesi için yeterli bir güdüdür. Bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için ikisinden biri yönünde düşünceler artırılmaya çalışılır, yani bir tarafı güçlendirmekle çelişki ortadan kaldırılarak tutarlılığa ulaşılmaya çalışılır. Örneğin “sigara sinirlerimi yatıştırıyor” veya “sigara cildimi bozuyor”

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu *Bilişsel çelişkileri tutarlılığa dönüştürme çeşitleri 1.Karar verme sonucu meydana gelen bilişsel çelişki Deney; ev hanımlarına sekiz cihaz tanıtılmış Bir kıyafeti satın aldıktan sonra.. 2.Davranışa gerekçe bulma ihtiyacı Davranış ve tutum arasında çelişki olur ise, ya davranışa sebep bir dış gerçeklik gösterecek (başkası zorladı/birini incitmemek/kabul görmek) ya da tutumunu değiştirerek ikisi arasında tutarlılık sağlayacaktır. Örnek: İnci Aslı’nın giydiği kıyafeti beğenmediğini söylememiş, beğendiği yalanını söylemiştir(dış gerçeklik; Aslı’yı incitmemek) Araştırma (ödül): Sıkıcı bir işin sonunda 1 dolar alan mı, 20 dolar alan mı işi daha çok sevdiğini ifade eder? Araştırma 1 (ceza): Ders çalışmayı sevmeyen İnci’nin bu davranışına büyük bir ceza ile korkutarak mı, yoksa küçük bir ceza ile korkutarak mı engel olmak daha etkilidir? Araştırma 2 (ceza): Çocukların zararlı bir oyuncakla oynamamaları için az baskı veya çok baskı yapılması mı daha etkilidir?

PDR Dr. Hüseyin Bayraktaroğlu *Haftaya ara sınav öncesinde görülen konuların genel tekrarı yapılacaktır. Ara sınava hazırlık için ders kitabından çalışılacak sayfalar: Bölüm 1: s Bölüm 3: s Bölüm 4: s Bölüm 5: s