 Öğrenme ve öğretme çevresinin sistematik bir şekilde planlanması şarttır. Buradaki kastettiğimiz tasarım da bu öğrenme ve öğretme ortamının önceden belirlenen hedeflere ulaşmak için, programlı ve planlı bir şekilde düzenlenmesidir.

 Bu planlamanın nasıl yapılabileceği ile ilgili aşağıda bir model sunulmaya çalışılmıştır. Bu modele göre öğretimin planlamasına; öğrenci özelliklerini değerlendirme ve öğretim amaçlarından başlanıyor. Daha sonraki aşamalarda öğrenci özellikleri ve konunun amaçları esas alınarak öğretimde kullanılacak yöntem, araç ve materyallerin neler olacağına karar verilir.

 Devamında öğrencinin öğretim çevresiyle (araç ve materyaller) nasıl etkileşime gireceği planlanır. Öğretim tamamlandığında ise, önceden planlanan amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığı değerlendirilir ve kullanılan yöntem, araç ve materyallerde –gerekli ise- düzeltmeler yapılarak döngü tamamlanmış olur.

 Öğretimin ilk aşaması öğrenenlerin tanınmasıdır. Öğrenenlerin özelliklerinin bilinmesi, öğretim amaçlarını en iyi karşılayabilecek yöntem ve araçları seçmek içindir. Öğrencilerin aşağıdaki üç başlık altında toplanabilecek özelliklerinin bilinmesi gereklidir;

 Genel özellikler  Giriş düzeyleri ve  Öğrenme stilleri

 Öğrencinin yaş, cinsiyet, kültürel ve sosyo ekonomik vb. özellikleridir.  Bildik öğrenciler  Yeni öğrenci grupları Bu durumlar onlarla iletişiminizi etkiler… Örn. Kavramsal bir alanla ilk kez karşılaşıldığında daha somut işlemlere ihtiyaç duyulması gibi (portakallın parçalara bölünüp yarım, çeyrek öğretilmesi gibi) Ayrıca iyi bir öğretmen öğrencilerinin içinde bulunduğu yaş itibari ile nasıl davranacağı konusunda bilgilidir.

 Öğrencinin öğretimi yapılacak konuya ilişkin bilgi, beceri ve tutumlarının; yeni öğrenme görevleri için yeterli olup olmadığı anlamına gelmektedir.  Bilgi verilmeye planlanırken genelde bilgi sahibi olmadıkları hesap edilse de bu her zaman böyle olacağı anlamına gelmez.  Hazır bulunuşluk değişkenlik gösterebilir, dikkate alınmalıdır.  Öğrencinin önceki bilgilerini iyi analiz ederseniz doğru yöntem ve araçları da seçersiniz

 Bir insanın bir öğrenme çevresini nasıl algıladığını, o çevreyle nasıl etkileşime girdiğini ve duygusal olarak nasıl tepkide bulunduğunu belirleyen psikolojik özellikler demetidir.  İnsanların yetenekleri gibi öğrenme biçimleri de değişkenlik gösterebilir. (Siz nasıl öğrenirsiniz?)

 Cinsiyet farkları, sağlık ve çevresel koşullar öğrenme etkinliğini belirleyen faktörlerdendir.  Kız ve erkeklerin farklı okul yaşantılarına tepkileri değişebilir.  Örneğin erkekler daha yarışmacı ve saldırgandırlar ve doğal olarak yarışmanın olduğu durumlarda daha iyi tepkiler verebilirler.

 Bu amaçlar genelde ders kitaplarından ya da dersin öğretim programlarından çıkartılır. Amaçlar, öğrencinin öğretim tamamlandığında öğrencinin neler yapabildiğini söylemeye yarar.  yani amaç ifadeleri öğretmenin dersinde yer vermek- yapmak istediklerini değil, öğrencinin konu bitiminde kazanacaklarını söylemelidir.  Amaç??? =

 Amaçlar içerikte yer alacak bilgilerin, kullanılacak yöntem ve araçların seçiminde esas alınmaktadır.  Ayrıca sağlıklı bir değerlendirme yapmada da gereklidir.  Amaçlar açık ve seçik ifade edilmediyse öğrencide kendisinin neleri öğrenmesi gerektiği ile ilgili soru işaretleri oluşabilir.

 Aslında amaçlar öğretmen ve öğrenci arasındaki bir anlaşma gibidir.  Öğretmenin görevi amaca ulaştıracak ortamı sağlamak ve hazırlamaktır.  Öğrencinin de sorumluluğu bu öğrenme ortamına ve etkinliklerine bilinçli bir katılımdır

 Bu amacın gerçekleşmesi için üç özelliğe sahip olunmalıdır: 1) Amaç öğrenciden beklenen davranışın ne olduğunu söylemeli 2) İstenen davranış ya da kapasitenin hangi koşullar altında sergileneceği içermelidir 3) İstenen davranışın kabul koşulu (Standardı) bulunmalıdır (ilk ikisi her amaçta olmalı, sonuncusu ise gerekli ise verilebilir)

 Kapasitenin üstü- altı?  Amaçlar diğer yandan öğrenme ve yapma düzeyini sınırlamamalıdır.  Amaçların ötesine geçebilecek öğrenciler olduğu unutulmamalıdır…

 Öğrenci özellikler ve amaçlar saptandığında, öğrenme ve iletişimin başlangıç noktaları (Hedef öğrenci kitlesine ilişkin bilgi, beceri ve tutumlar) ile bitiş noktaları (amaçlar) belirlenmiş demektir.

 Yapılması gereken bu iki nokta arasında; uygun yöntem ve araçlarla bir köprü kurmak, sonra da yöntem ve araç seçimlerini tamamlayacak materyallerin kararını vermektir. Dolayısıyla yapılması gereken üç şey vardır:

 Öğrenme amaçlarına uygun yönteme karar vermek  Yöntemi gerçekleştirecek en uygun araç ya da araçları seçmek  Seçilen araçlara uygun özel materyalleri; var olanlar arasından seçmek, uyarlamak ya da yeniden tasarlamaktır

 Tek bir yöntemin geriye kalanlardan üstün olduğunu düşünmek konuyu basite indirgemek olur.  Öğretmenin görevlerinden biri hangi yöntemi seçerse seçsin ve kullanırsa kullansın, o yöntemin üstünlük ve sınırlılıklarını bilmektedir.

 Araç kaynak ile alıcı arasında bilgi taşıyan herhangi bir şey anlamına gelmektedir. Slayt, ses, film, video ve bilgisayar da birer araçtır, öğretmen de öyle.  Araçların da kendilerine göre sınırlılıkları ve üstünlükleri vardır. Aynı yöntemdeki gibi araçların seçiminde de buna dikkat edilmelidir.

 Uygun materyallerin sağlanması şu üç seçenekten birisiyle olanaklıdır;  1) Var olan materyaller arasından seçme,  2) Var olan materyalleri uyarlama  3) Yeni materyal tasarlama  Uygun materyal varsa daha ekonomiktir kullanılabilir

 Hazır ürünler  Okul kütüphanesinden  Araç odalarından, kataloglardan vb.  Önemli olan; öğretim programına uygun mudur? İçeriği uygun ve geçerli midir? Dili anlaşılır mıdır? Öğrenci katılımına uyum sağlar mı? Gibi sorulara cevap verip vermemesidir…  Not: her öğretmenin alanına göre hazırlanmış bir araç dosyası olmalıdır. (internetten de faydalanabilirsiniz)

 Eğer bütünüyle uygun materyal yoksa, var olanların içerisinden uygun materyal amaçlara uygun ve uyumlu dönüştürülmelidir. Var olan materyallerden daha pahalı da olsa, yeniden almaya ve tasarlamaya kıyasla ucuzdur, ekonomiktir.

 Diğer seçeneklerin var olması her zaman avantajdır, ama eğer şartlar uygun değilse (tekeri yeniden keşfetmeye gerek yoktur) yeniden materyal tasarlamak gerekir.  Ancak bazen bu durum olmayabilir, o zaman göz önünde bulundurulması gereken kriterler vardır;

 Amaçlar: Öğrencimiz ne öğrenmeli?  Öğrenciler: hangi özelliklere sahipler? Önbilgi ve hazır bulunuşlukları neler?  Teknik Bilgi: kullanmayı ya da hazırlamayı düşündüğünüz materyali gerçekleştirmek için yeterli teknik bilginiz var mı? Yoksa destek sağlayacak olan kim var? Basit olarak hazırlayacağınız materyal amacınıza hizmet edecekse, boşuna zaman, emek ve para harcamayın…

 Ekipman: tasarlanacak materyali hazırlayacak ya da materyali kullanabileceğiniz aletleriniz var mı?  Zaman: düşündüğünüz materyalin gerektirdiği zamanı ayırabilecek misiniz?  Maliyet: tamamen duygusal kısım, maliyeti kim karşılayacak?

 Tedarik işleminden sonra yöntemlerimizi uygulamak için materyallerin nasıl kullanılacağının planlanması gerekmektedir.  Eğer önceden prova şansımız varsa yararlı olabilir.  Materyali kim kullanacak sorusu önemli, çünkü öğrenci veya öğretmenin kullanması seyri değiştirecektir. Mümkünse öğrenci odaklı materyalleri kullanılması önerilmektedir- öğrenci pasif kalmamalı

 İster öğretmen isterse de öğrenci merkezli kullanım için geçerli materyal kullanımına yönelik kurallar vardır;  Materyallerin önceden izlenmesi: Materyal uygun mu? Neresinde ne tür sorular veya sorunlar yaşanabilir? İçerikle uyumlu mu? vs.

 Sunumun düzenlenmesi: Materyaller eğitsel etkinliklere göre bir sıraya konulmalıdır. Önce kullanılacak bütün materyaller hazır edilir; sonra öncelik sırasına konulur. Materyal nerede ve ne zaman kullanılacak? Öğretmen ne yapacak? Öğrenci ne yapacak? Önemli sorulardır…

 Eğitim ortamının hazırlanması: Öğretim nerede yapılacaksa araç ve materyallerin doğru ve etkili kullanımı için gerekli ortam ve olanakların sağlanması gerekir. Örn: tartışma olacaksa uygun oturma düzeni var mıdır sınıfta yok mudur bilinmeli veya hazırlanmalıdır…

 Öğrencileri hazırlanması: öğrenme düzeyini artırmada onların hazırlanmasının ciddi katkısı vardır. Öğrencinin konuya hazırlanması sporcunun yarışma öncesi ısınmalarına benzer.

 Dersin içeriğine genel ama çarpıcı bir giriş yapmak;  Öğrenilecek bilgilerin öğrencinin ne işine yarayacaklarının açıklanması  Öğrencilerin sunumda belli noktalara dikkat etmeleri konusunda uyarılması vb. gibi

 Öğrenme- öğretme etkinliklerine katılan öğrencinin bilgiyi alması ve bilginin kalıcı kılınması eskiden beri bilenen bir olgudur.  Davranışçılık (Jhon Dewey)  Bilişsel öğrenme  Eğitim iletişiminde en etkili öğrenme ve öğretme, amaçlar yönünde hazırlanmış etkinlikleri öğrencinin yapmasını isteyen düzenlemelerdir.  Çabuk geri bildirim ve doğruların övülmesi bu aşamada motive edicidir,

 Tasarımın son adımıdır. Değerlendirmenin iki boyutlu olması gerekmektedir.

 Birincisi öğrenci başarısının değerlendirilmesi, ikincisi ise kullanılan yöntem, materyal ve araçların değerlendirilmesidir.  Her ne kadar süreç sonunda değerlendirmeler yapılıyor gözükse de, değerlendirme sürekliliği olan bir süreçtir. Öğretim öncesi, sırası ve sonrasında süreç hep işler. Örneğin kullanım öncesi materyalin onaylanması, öğretim sırasında öğrencinin bir davranışının tekrar ettirilmesi de bir değerlendirmedir.

 En son olarak kısa bir sınav ya da sözlü değerlendirmenin öğretim sonrası için örnek olarak verilebilir.  Öğretim sırasında değerlendirme bir teşhistir.  Yani amaçların gerçekleşmesini engelleyen ya da yavaşlatan sorunları ve öğretim aşamasındaki zorlukları saptamak ve düzeltmek için değerlendirme önemlidir.  Değerlendirme öğretimin sonu değil; tersine, buraya kadar açıkladığımız döngünün başlagıçıdır.

 Öğrenci başarısının değerlendirilmesi: öğrenim sürecindeki nihai soru, öğrencinin öğrenmesi beklenen şeyi öğrenip öğrenmediğidir. Araç ve yöntemin değerlendirmesi: kullanılan öğretim materyallerinin; sonraki kullanımlar için değiştirilmesi-geliştirilmesi kararının verilebilmesi için onların da değerlendirilmesi gerekir. Amaçlara ulaşmada öğrenciye yararlı olmuş mudur? Öğrencinin ilgisini çekmiş midir?

 Öğretim araç ve yöntemleri; sınıf tartışması, bireysel görüşmeler ya da öğrenci davranışlarının gözlemlenmesi sonucu değerlendirebilir.  Son iş, geriye yaslanıp değerlendirme verilerinin sonuçlarına bakmaktir. Gerçekleşmesi gereken sonuç ile gerçekleşen arasında fark var mı yok mu?  Gerektiğinde geri dönüşler yapılarak hatalı kısımları düzelterek yeniden oluşturmak değerlendirmenin son (ve ilk) aşamasıdır…

Ya- ya da

HİÇBİR ZAFERE ÇİÇEKLİ YOLLARDAN GİDİLMEMİŞTİR. (anladınız siz onu) NAPOLEON BONAPARTE