BEYİN VENTRİKÜLLERİ VE BOS DOLAŞIMI Prof.Dr. Yalçın KIRICI

BEYİN VENTRİKÜLLERİ Dört tane beyin ventrikülü vardır; Ventriculus lateralis Ventriculus tertius Ventriculus quartus

BEYİN VENTRİKÜLLERİ Bazen septum pellucidum’un yaprakları arasında kalan boşluk beşinci ventrikül olarak isimlendirilir Cavum septi pellucidi’nin arka genişlemesi de (cavum vergae) altıncı ventrikül olarak bilinir Ancak bu ventriküllerde BOS bulunmaz

BEYİN VENTRİKÜLLERİ Lateral ventrikül’ler, thalamus’un ön ucunda yer alan For. interventriculare aracılığı ile 3.vent.’e irtibatlanır 3.vent. de mezensefalon’un içinden geçen 1,5-2 cm uzunluğundaki aqueductus mesencephali ile 4.vent.’e bağlanır

BEYİN VENTRİKÜLLERİ 4.vent. medulla spinalis’teki canalis centralis ile devam eder Ayrıca çatısındaki apertura lateralis(=Luschka) ve apertura mediana(=Magendi) ile subaraknoidal boşluğa bağlanır

VENTRICULUS LATERALIS Her bir hemisfer içinde bulunan ‘’C’’şekilli boşluktur Beyindeki vent.’lerin en büyüğüdür

VENTRICULUS LATERALIS Lateral vent.’lerin çatısını truncus corporis callosi, tabanını ve dış duvarının büyük bölümünü caput nuclei caudati oluşturur İki taraf lateral vent.’ün gövdeleri (pars centralis) septum pellucidum ile ayrılır

VENTRICULUS LATERALIS’İN BÖLÜMLERİ Cornu anterius; frontal lob içinde, septum pellucidum ile nucleus caudatus’un başı arasındadır Cornu posterius; oksipital lob içinde, splenium’un altındadır

Cornu posterius(Occipitale) Radiatio optica Tapetum Çatısını ve dış duvarını, corpus callosum'a ait liflerin oluşturduğu bir yapı yapar. Tapetum denilen bu yapı, cornu occipitale'yi radiatio optica'dan ayırır.

Cornu posterius(Occipitale) Sulcus calcarinus Calcar avis Cornu occipitale'nin iç duvarında görülen kabarıntıya calcar avis denir. Bu kabarıntı, sulcus calcarinus tarafından oluşturulur.

VENTRICULUS LATERALIS’İN BÖLÜMLERİ Cornu inferius; lateral vent.’ün en büyük parçasıdır Temporal lob içinde, nucleus caudatus’un kuyruğunun altındadır Tabanı, trigonum collaterale (atrium) denilen bir genişleme gösterir Burada, cornu posterius ve pars centralis’le birleşir Bu alan lateral vent.’ün en geniş bölgesidir ve beynin dejeneratif hastalıklarında en erken genişleme gösteren yerdir

Cornu inferius(temporale) Tabanını lateralde eminentia collateralis, medialde hippocampus yapar. Eminentia collateralis arkada üçgen şeklinde trigonum collaterale denilen geniş bir alana uzanır. Eminentia collateralis Hippocampus Trigonum collaterale

Cornu inferius(temporale) Hippocampus (denizatı), önde digitationes hippocampi, arkada pes hippocampi olarak devam eder. Digitationes hippocampi Pes hippocampi

Cornu inferius(temporale) Hippocampus'un üzerinde fimbria hippocampi vardır. Fimbria hippocampi, hippocampus'u terk eder ve crus fornicis olur. Fimbria hippocampi

Cornu inferius(temporale) Fimbria hippocampi'nin medialinde, gri renkli yapıya gyrus dentatus denir. Gyrus'un medialinde ise gyrus parahippocampalis bulunur. İkisi arasındaki sulcus'a ise, sulcus hippocampi denir. Gyrus parahippocampalis Sulcus hippocampi Gyrus dentatus

VENTRICULUS LATERALIS’İN BÖLÜMLERİ Pars centralis; for. interventriculare’den, splenium corporis callosi’ye kadar olan parçadır Pariyetal lob içinde Thalamus ve fornix’in üstünde Truncus corporis callosi’nin altındadır

VENTRICULUS TERTIUS İki taraf thalamus ve hypothalamus’ların iç yüzleri arasında, corpus callosum ile fornix’in altındadır Önden; lamina terminalis ve commissura anterior, Arkadan; epifiz bezi ve commissura posterior ile sınırlanır

VENTRICULUS TERTIUS Tabanını; Chiasma opticum Infundibulum Tuber cinerium Corpus mammillare Mesencephalon’un üst parçası oluşturur

VENTRICULUS TERTIUS 3. vent.’ün; Epifiz bezi sapı içine olan girintisine recessus pinealis Sapın üzerindeki girintisine recessus suprapinealis denir

VENTRICULUS TERTIUS Benzer şekilde; İnfundibulum’a girintisine, recessus infundibularis Chiasma opticum’a girintisine, recessus supraopticus olarak birer girinti yapar

Bulbus, pons ve cerebellum arasındadır VENTRICULUS QUARTUS Bulbus, pons ve cerebellum arasındadır Yukarıda aqueductus mesencephali Aşağıda canalis centralis’le devam eder

VENTRICULUS QUARTUS Çatısını; velum medullare superius, ortada cerebellum ve aşağıda velum medullare inferius yapar BOS, çatının alt bölümünde bulunan apertura mediana denilen açıklık ile 4.vent.’den cisterna cerebellomedullaris’e geçer

VENTRICULUS QUARTUS Lateral sınırlarını; yukarıda pedunculus cerebellaris superior, aşağıda pedunculus cerebellaris inferior yapar Tabanını; pons ile bulbus’un arka yüzleri oluşturur Eşkenar dörtgen şeklinde olduğundan fossa rhomboidea denir

FOSSA RHOMBOIDEA’DA BULUNAN ANATOMİK YAPILAR Trigonum nervi hypoglossi; bu kabarıntının altında, n.hypoglossus’un çekirdeği vardır Trigonum nervi vagi; altında n.vagus’un parasempatik çekirdeği yer alır Colliculus facialis; bu kabarıntıyı VI.kranyal sinirin çekirdeği ile bu çekirdeği kuşatan VII. kranyal sinirin motor lifleri oluşturur

FOSSA RHOMBOIDEA’DA BULUNAN ANATOMİK YAPILAR Locus caeruleus; beyinde NA üreten nöronların primer kaynağıdır Recessus lateralis; fossa rhomboidea’nın her iki taraflarındaki genişlemedir Burada vestibüler çekirdeklerin olduğu alana area vestibularis denir Apertura lateralis, recessus lateralis’lerin apekslerindedir

FOSSA RHOMBOIDEA’DA BULUNAN ANATOMİK YAPILAR Area postrema; fossa rhomboidea’nın alt ucunu örten obex’in rostralinde bulunan kemoreseptör bir alandır Burada kan-beyin bariyeri yoktur Sirkülasyondaki emetik maddelere karşı kusma refleksini başlatır

KAN-BEYİN BARİYERİ OLMAYAN BÖLGELER Area postrema Glandula pinealis Neurohypophysis Eminentia mediana Organum subfornicale; For. interventriculare seviyesinde, orta hatta, 3.vent’ün çatısında, columna fornicis’ler arasında bulunan küçük bir nöron topluluğudur

KAN-BEYİN BARİYERİ OLMAYAN BÖLGELER Organum subcommissurale; commissura posterior’un hemen altındadır Organum vasculosum; 3.vent’ün ön duvarını yapan lamina terminalis’teki küçük bir nöron topluluğudur

KAN-BEYİN BARİYERİ OLMAYAN BÖLGELER Area postrema 4.vent’de, diğerleri 3.vent’ün çevresinde dizilidir Bu nedenle sirkumventriküler organlar olarak da bilinirler Sadece area postrema çift, diğerleri tektir Kan-BOS bariyeri, plexus choroideus’lardaki ependim hücreleri tarafından yapılır

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) Berrak ve renksiz bir sıvıdır. Plazmaya benzer. Ancak özellikle elektrolit içeriği bakımından farklıdır Na, Mg ve Cl, plazmadakinden daha yüksek konsantrasyonda bulunur K ve Ca konsantrasyonu ise plazmadakine göre daha düşüktür

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) BOS, vent.’lerde bulunan plexus choroideus’larda yapılır ve salgılanır Sadece lateral vent.’lerin cornu anterius ve cornu posterius’unda plexus choroideus yoktur BOS’un çoğu lateral vent.’lerde yapılır

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) Plexus choroideus (ependim+piamater), ependim içine invagine olan vasküler pia mater uzantısıdır İleri yaşlarda plexus choroideus içinde görülen kalsifikasyonlara psammoma cisimleri denir Ventriculus lateralis (cornu temporale)

Plexus choroideus Fig. 12.22

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) Beyni mekanik etkilerden korur İntrakranyal basıncı düzenler Nöral dokuların beslenmesini sağlar Beynin ağırlığını azaltır Nöral metabolizma sonucu oluşan atıkların uzaklaştırılmasına yardım eder Ventriculus lateralis (pars centralis)

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) Toplam miktarı yaklaşık 140 ml dir Bu miktarın yaklaşık 30 ml si vent.’lerde, 110 ml si subaraknoidal boşluktadır Dakikada 0.35-0.4 ml (günde 500 ml) üretilir Dansitesi düşüktür (1006-1009 g/ml) Basıncı 65-195 mm su arasında değişir

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) BOS’un sirkülasyonunu, plexus choroideus’taki arteryel pulsasyon ve ventrikül’leri saran ependim hücrelerinin siliyaları sağlar Subaraknoidal boşluktaki hareketini ise, serebral ve spinal arterler sağlar

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) BOS’un esas absorbsiyon yeri, dural sinüsler içine uzanan villi arachnoideae’lerdir Yapısal olarak her bir araknoid villus, dura mater’i delen araknoidal bir divertikülümdür

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS) Araknoid villus’lar kümeleşerek, granulationes arachnoideae’yi oluşturur Araknoid granülasyonlar, yaş ilerledikçe kalsifiye olurlar Araknoid villus’lardan BOS’un absorbsiyon oranını, BOS’un basıncı kontrol eder

BOS ÜÇ YERDEN ALINABİLİR Cisterna magna Cisterna lumbalis Ventriculus lateralis KIBAS durumunda BOS alımı kontrendikedir Yapılırsa temporal lobun uncus’u, tentorium’dan veya tonsilla cerebelli’ler, foramen magnum’dan herniye olabilir

SPİNAL ANESTEZİ Anestezik madde, cisterna lumbalis’e verilir Böylece lumbal ve sakral spinal sinir köklerindeki ileti bloke edilir Hasta, 2 saat kadar göbek hizasının altındaki bölgelerde hiç bir şekilde ağrı hissetmez

EPİDURAL ANESTEZİ Anestezik madde lumbal bölgeden epidural boşluğa verilir Daha çok, uzun sürme olasılığı olan ameliyatlarda ve ameliyat sonrası fazla ağrı duyulacak durumlarda tercih edilmektedir Bu anestezi tipinde hasta saatlerce ağrısız bir durumda tutulabilir

EPİDURAL KATETER & İNFÜZYON POMPASI

EPİDURAL ANESTEZİ Epidural anestezi uygulandığında ağrılı uyaran medulla spinalis’e ulaşır, ancak iletiyi daha yukarılara götüren lifler "uyuşarak" iletme özelliklerini geçici olarak yitirdiklerinden ağrı hissi oluşmaz Ağrı hissi ortadan kalkan bölgeler T10-L2 arasında kalan dermatom bölgeleridir

KAUDAL ANESTEZİ Anestezik madde hiatus sacralis’ten epidural boşluğa verilir

Lokal anestetiklerin sinir iletimi üzerine etkisi LA’ler uygun konsantrasyonlarıyla bir sinir lifine uygulandığında sinir iletimini bloke eden kimyasal maddelerdir Etkiledikleri bölge aksolemmadır ve aksolemmanın K, Na ve diğer iyonlara karşı geçirgenliğindeki geçici artışı değiştirirler Sinir liflerinin LA’lere karşı hassasiyeti liflerin kalınlığına bağlıdır. Küçük sinir lifleri büyüklere oranla daha çok etkilenirler; küçükler aynı zamanda daha yavaş hızla anestetiğin etkisinden çıkarlar

KAFA TABANI KIRIKLARI Fossa cranii media tabanındaki kırıklarda, orta kulak boşluğunun yukarısında meninkslerin yırtılması ve membrana tympanica’nın rüptürü sonucu, kulaktan BOS gelebilir (otorrhea) Fossa cranii anterior tabanın’daki kırıklarda da etmoid kemiğin lamina cribriformis’inin kırılması sonucu burundan BOS gelebilir (rhinorrhea)

KLİNİK BOS’un sarı renkli olması subaraknoidal kanamayı işaret eder BOS’un absorbsiyonu veya akışındaki bir obstrüksiyon, hidrosefalus’a neden olur

DANDY-WALKER SENDROMU Gelişimseldir Üçlü malformasyonla karakterizedir 4.vent.’ün kistik dilatasyonu Tam yada parsiyel vermis cerebelli agenezisi Fossa cranii posterior genişlemesi

Ventriculus lateralis Ventriculus tertius Ventriculus quartus Foramen interventriculare (Monro) Aqueductus cerebri (Sylvius) Apertura mediana ventriculi quarti (Magendi) Apertura lateralis ventriculi quarti (Luchka) 2 3 1 4 5 6 7