DENGELEME VE UZLAŞTIRMA YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA NAKİT TAKASI VE TEMİNAT YÖNETİMİ Ağustos 2010 AYSUN KOÇAK ELEKTRİK PİYASA HİZMETLERİ VE MALİ UZLAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI

2 Piyasa katılımcılarının piyasaya ilişkin yükümlülüklerini yerine getirememesi veya faaliyetlerini gerçekleştirememesi durumunda, katılımcılar arasındaki nakit akışının sürekliliğini; piyasa katılımcısının ödemesini zamanında gerçekleştirememesi durumunda ise alacaklı durumda olan diğer piyasa katılımcılarının güvence altına alınmasını amaçlamaktadır. Piyasa İşletmecisi, piyasa katılımcılarından, dengeleme mekanizması ve uzlaştırmaya ilişkin yükümlülüklerine karşılık teminat alır. TEMİNATLARA İLİŞKİN GENEL ESASLAR (Mad. 124)

3 MİNİMUM TEMİNAT (127.MADDE) GÜN ÖNCESİ DENGELEMEDE TEMİNAT (128.MADDE) DENGESİZLİK UZLAŞTIRILMASINDA TEMİNAT (129.MADDE) TOPLAM TEMİNAT ( 130.MADDE) TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

4 MİNİMUM TEMİNAT Geçici 11.maddede; perakende, toptan satış, üretim, otoprodüktör veya otoprodüktör grubu lisansına sahip Şirketler için sabit miktarlar belirlenmiştir. Toptan satış, perakende satış şirketleri ile 1000 MW üzerinde olan üretim, otoprodüktör ve otoprodüktör grupları için; TL, Üretim, otoprodüktör ve otoprodüktör grubu lisansı sahibi olan şirketlerden 50 MW ve altında olanlar için ; TL, Üretim, otoprodüktör ve otoprodüktör grubu lisansı sahibi olan şirketlerden 50 MW – 1000 MW arasında olanlar için; MW x 200 TL ‘dir. TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

Üretim Şirketi (450 MW) Toptan Satış ŞirketiDağıtım Şirketi 450 x 200 = TL TL KATILIMCI TARAFINDAN SUNULMASI GEREKEN MİNİMUM TEMİNAT TUTARI TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

6 GÜN ÖNCESİ DENGELEMEDE TEMİNAT TTGÖ (Gün Öncesi Teminat Tutarı) TTGÖ = SAT X Risk periyodunda yer alan gün sayısı ( 4 gün ) Bir piyasa katılımcısının, SAF ( Gün öncesi Sistem Alış Fiyatı) x SAM ( Gün öncesi Sistem Alış Miktarı) = SAT ( Gün öncesi ticareti sonunda ilgili piyasa katılımcısına tahakkuk ettirilecek borç tutarı) TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

Üretim Şirketi (450 MW) Toptan Satış ŞirketiDağıtım Şirketi Gün Sistem Alış Fiyatı (TL/MWh) Sistem Alış Miktarı (MWh) Teminat Tutarı (‘000 TL) Toplam Teminat Tutarı (TL) TL TL TL KATILIMCI TARAFINDAN SUNULMASI GEREKEN GÜN ÖNCESİ DENGELEMEDE TEMİNAT TUTARI TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

8 DENGESİZLİKLERİN UZLAŞTIRILMASINDA TEMİNAT TT_DU = SMF_ MAX X en yüksek ardışık 2 ayın enerji dengesizlik miktarı x risk katsayısı ( % 150) SMF_ ORT : Ortalama Sistem Marjinal Fiyatı Her bir dengeden sorumlu grubun, her bir uzlaştırma dönemi için enerji dengesizlik miktarı ile o saatin sistem marjinal fiyatının çarpımları toplamı; İlgili ayın toplam enerji dengesizlik miktarına bölünerek bulunur. SMF_MAX = Geçmiş 6 aya bakarak, ortalama sistem marjinal fiyatlarının en yükseği alınır. TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

Toptan Satış ŞirketiDağıtım Şirketi Ay Aylık Dengesizlik Miktarı (MWh) Aylık Dengesizlik Miktarı (MWh) Geçmiş 6 Aydaki Maksimum 2 Aylık Dengesizlik (MWh) KATILIMCI TARAFINDAN SUNULMASI GEREKEN DENGESİZLİK TEMİNAT TUTARI (1/2) TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

Toptan Satış ŞirketiDağıtım Şirketi Ay Geçmiş 6 Aydaki Maksimum 2 Aylık Dengesizlik (MWh) SMF_ORT (TL/MWh) SMF_MAX (TL/MWh) 180 Risk Katsayısı 1,5 Dengesizlik Teminat Tutarı (TL) 400 x 180 x 1,5 = x 180 x 1,5 = KATILIMCI TARAFINDAN SUNULMASI GEREKEN DENGESİZLİK TEMİNAT TUTARI (2/2) TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

11 TOPLAM TEMİNAT Maks (Gün Öncesi Teminatı + Dengesizlik Uzlaştırılmasında Teminat; Min Teminat) x Teminat Artırım Oranı ( riskli piyasa katılımcısı için ) TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

Üretim ŞirketiToptan Satış ŞirketiDağıtım Şirketi Minimum Teminat Tutarı Gün Öncesi Dengelemede Teminat Tutarı Dengesizlik Teminat Tutarı Teminat Artırım Oranı 111 Toplam Teminat Tutarı (TL) TL TL TOPLAM TEMİNAT HESABI TEMİNATI OLUŞTURAN UNSURLAR

13 TÜRK LİRASI DÖVİZ ( ABD DOLARI VEYA AVRO) TL VEYA DÖVİZ CİNSİNDEN TEMİNAT MEKTUPLARI DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ TEMİNAT OLARAK KABUL EDİLEBİLECEK KIYMETLER

14 TEMİNAT OLARAK KABUL EDİLECEK KIYMETLERİN ORANLARI GÜN ÖNCESİ DENGELEME FAALİYETLERİNE İLİŞKİN SUNULMASI GEREKEN MİNİMUM NAKİT TL TEMİNAT ORANI; % 50 KATILIMCILAR TARAFINDAN SUNULMASI GEREKEN TEMİNAT MEKTUBUNUN, TOPLAM TEMİNAT TUTARI İÇERİSİNDEKİ ORANI AZAMİ : % 25 TEMİNAT OLARAK KABUL EDİLEBİLECEK KIYMETLER

15 PİYASA İŞLETMECİSİNİN SORUMLULUKLARI Teminat ve ödeme işlemlerinin yürütülmesi amacıyla Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen merkezi uzlaştırma bankasının tüm taraflarca kullanılabilmesi amacıyla, merkezi uzlaştırma bankası ile anlaşma yapılmasından, Merkezi uzlaştırma bankasının, piyasa katılımcılarının sunmakla yükümlü oldukları teminat tutarları ve alacakları/borçları hakkında, düzenli ve doğru şekilde bilgilendirilmesinden, TEİAŞ adına sunulan teminat mektuplarının muhafazasından ve kendisine sunulan teminat mektupları hakkında merkezi uzlaştırma bankasının bilgilendirilmesinden, TEMİNAT VE ÖDEMELERE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR

16 Merkezi uzlaştırma bankası tarafından sunulan teminat yönetimi ve nakit takas hizmetine ilişkin olarak, merkezi uzlaştırma bankası tarafından alınacak olan hizmet bedeline ilişkin oranlar ile merkezi uzlaştırma bankası tarafından sunulan TL cinsinden nakit teminatların nemalandırılması hizmeti karşılığında tahsil edilecek olan fon yönetim komisyonu oranın piyasa katılımcılarına duyurulmasından sorumludur. TEMİNAT VE ÖDEMELERE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR

PİYASA KATILIMCISININ SORUMLULUKLARI Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen merkezi uzlaştırma bankasında kendi namına, teminat ve ödemelere ilişkin işlemlerin gerçekleşmesine yönelik olarak teminat ve nakit hesabının zamanında ve doğru şekilde açılmasından, Merkezi uzlaştırma bankası tarafından sunulacak olan teminat mektubu dışındaki diğer teminatları saklama ve nakit takas hizmetine ilişkin Merkezi Uzlaştırma Bankası-Katılımcı Anlaşmasının imzalanmasından, Piyasa İşletmecisi namına sunmaları gereken teminat tutarının bu Yönetmelikte yer alan ilgili maddeler gereğince hesaplanmasından, Gerekli teminat sağlanamaması halinde, piyasa katılımcıları ilgili piyasa faaliyetini gerçekleştiremez. TEMİNAT VE ÖDEMELERE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR

Ödeme yükümlülüklerini teminat altına almak için Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen merkezi uzlaştırma bankasında, adlarına açılmış olan teminat hesaplarına, piyasa işletmecisi tarafından bildirilen miktardaki teminatın zamanında yatırılmasından, Merkezi uzlaştırma bankası tarafından sunulan teminat yönetimi ve nakit takas hizmetine ilişkin olarak kendilerinden talep edilen hizmet bedelinin merkezi uzlaştırma bankasına zamanında yatırılmasından, sorumludur. TEMİNAT VE ÖDEMELERE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR

19 MERKEZİ UZLAŞTIRMA BANKASININ SORUMLULUKLARI Avans, fatura ve temlik ödemeleri ile teminat işlemlerinin zamanında ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesinden, Piyasa katılımcıları ile teminat mektubu dışındaki diğer teminatları saklama ve nakit takas hizmetine ilişkin merkezi uzlaştırma bankası-katılımcı anlaşmasının imzalanmasından, Teminat ve ödeme işlemlerinin yürütülmesi amacına yönelik olarak Piyasa İşletmecisi ile merkezi uzlaştırma bankası anlaşmasının imzalanmasından, Piyasa İşletmecisi adına sunulan teminat mektubu dışındaki tüm teminatların muhafazasından, Teminatlara ilişkin gerçekleşen işlemlerin izlenmesinden, TEMİNAT VE ÖDEMELERE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR

20 Bir piyasa katılımcısının belli bir piyasa faaliyetine ilişkin olarak sunmuş olduğu toplam teminat tutarı ve/veya minimum nakit teminat tutarının, ilgili katılımcının sağlaması gereken teminat seviyenin altına düşmesi durumunda, ilgili katılımcıya sunması gereken toplam ve/veya minimum nakit teminat tutarına ilişkin teminat tamamlama çağrısına ilişkin olarak gerekli bildirimin Piyasa İşletmecisine yapılmasından, Piyasa katılımcıları tarafından TL cinsinden sunulan nakit teminatların nemalandırılmasından, Piyasa katılımcıları tarafından ödenmesi gereken hizmet bedelleri ile ilgili, katılımcıların bilgilendirilmesinden sorumludur. TEMİNAT VE ÖDEMELERE İLİŞKİN SORUMLULUKLAR

Merkezi Uzlaştırma Bankası Katılımcı A Katılımcı B Katılımcı C Katılımcı D Teminat Mektubu Dışı Teminatlar Teminat (Güncelleme) Talebi Katılımcı bazında talep edilen teminat bilgisi Teminat (Güncelleme) Talebi Güncel Teminat Bilgisi Teminat Talebi Aracı Banka AAracı Banka CAracı Banka B Teminat Mektubu Dışı Teminatlar Teminat Mektubu TEMİNATLARA İLİŞKİN SÜREÇ

22 14:30 (D-1)10:30 (D) Piyasa Katılımcılarının Pİ’ye teminat mektuplarını sunması Pİ’nin ertesi güne ilişkin sunulması gereken teminat tutarını Piyasa Katılımcıları ve MUB’a bildirmesi 11:00 (D) Piyasa Katılımcılarının MUB’a teminat mektubu dışındaki diğer teminatları sunması 11:30 (D) Piyasa Katılmcısının sunması gereken ve mevcut teminat miktarlarının karşılaştırılması ve yeterli olması durumunda tekliflerinin değerlendirilmesi Pİ’nin MUB’nı teminat mektubu miktarı ile ilgili bilgilendirmesi MUB’nın toplam ve nakit teminat tutarı ile ilgili Pİ’yi bilgilendirmesi TEMİNATLARA İLİŞKİN SÜREÇ

23 Gün öncesi dengeleme faaliyetlerine ilişkin alacak/borç ödemeleri günlük bazda; Dengeleme Güç Piyasası ve Dengesizliklere ilişkin alacak/borç ödemeleri aylık bazda; merkezi uzlaştırma bankası aracılığıyla gerçekleştirilir. AVANS/FATURA ÖDEMELERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

Aracı Banka CAracı Banka BAracı Banka A Merkezi Uzlaştırma Bankası Katılımcı A (borçlu) Katılımcı B (borçlu) Katılımcı C (borçlu) Katılımcı D (alacaklı) Katılımcı E (alacaklı) Avans/Fatura (Katılımcılar Borçlu) Avans/Fatura (Katılımcılar alacaklı) Katılımcı bazında alacak/ borç bilgisi Ödeme Talimatı Alacakların katılımcılara dağıtımı Katılımcı bazında borç ödemesi Katılımcı bazında yapılan ödeme bilgisi Katılımcı bazında borç ödemesi Katılımcı bazında alacak ödemesi AVANS/FATURA ÖDEMELERİNE İLİŞKİN SÜREÇ

25 14:00 (D-1)14:30 (D-1) Günlük avans ödeme bildiriminin, Pİ tarafından katılımcılara ve MUB’a duyurulması Gün öncesi planlama / piyasası talimatları ve fiyatlarının yayınlanması 15:00 (D) Piyasa Katılımcısı için son ödeme saati 17:00 (D) Piyasa İşletmecisi için son ödeme saati Piyasa katılımcısının aynı gün içerisinde saat 15:00’dan sonra yaptığı ödemeler için, Amme Alacakları Kanunu’nunda belirtilen faiz oranının %50’si, saat 17:00’den sonra yaptığı ödemeler içinse %100’ü uygulanır. Piyasa İşletmecisinin, aynı gün saat 17:00’den sonra yaptığı ödemeler için, aynı Kanun’da belirtilen faiz oranının %100’ü uygulanır. AVANS ÖDEMELERİNE İLİŞKİN SÜREÇ

26 Ayın 15. günü + 7 gün (D) D+ 6 işgünü Piyasa katılımcılarının fatura ödemelerine ilişkin son günü Nihai uzlaştırma bildirimine göre fatura düzenlenmesi Piyasa katılımcıları ve Piyasa İşletmecisi tarafından yapılacak fatura ödemeleri, gün öncesi dengeleme faaliyetlerine ilişkin avans ödemeleri toplamı fatura bedelinden düşülmek kaydı ile gerçekleştirilir. Piyasa katılımcısı ve Piyasa İşletmecisinin belirtilen süre zarfında ödemesini gerçekleştirmemesi durumunda uygulanacak olan temerrüt faizi oranı Amme Alacakları Kanunu’nunda belirtilen faiz oranıdır D+ 7 işgünü Piyasa İşletmecisinin fatura ödemelerine ilişkin son günü Ayın 14. günü Nihai uzlaştırma bildirimi FATURA ÖDEMELERİNE İLİŞKİN SÜREÇ

TEŞEKKÜR EDERİM