PERİFERİK KAN Yrd. Doç. Dr. Leman SENCAR

KAN Hücreler + Ekstrasellüler matriks Toplam vücut ağırlığının %7-8 i

Besin ve oksijeni hücrelere iletmek Artık ve karbondioksiti hücrelerden uzaklaştırmak Hormonları taşımak Homeostazis, termoregülasyon İmmun sistemin humoral ajanlarını ve hücrelerini taşımak

KAN Hücreler Plazma Eritrosit Lökosit Kan plaketleri %45 Plazma Kana akışkanlık veren ekstrasellüler materyal %55

KANIN ŞEKİLLİ ELEMANLARI

Hematokrit Antikoagülan ilave edilmiş kanın santrifüj edilmesiyle, eritrositlerle dolu kısmın tam kan hacmine oranının hesaplanması Erkeklerde-%39-50 Kadınlarda-%35-45 Anemi, kanama

Plazma %91-92 su %7-8 protein %1-2 diğer çözünen maddeler

Albumin: Plazma proteininin ana bileşeni, yaklaşık yarısı En küçük plazma proteini Karaciğerde Kan ve ekstrasellüler doku sıvısı arasında yoğunluk gradientinin sağlanması Kolloid osmotik basıncı düzenler Tiroksin, biluribin ve ilaç taşınması

Globulinler İmmunglobulinler (ƴ-globulin) Non-immunglobulinler (α ve β globulin) Fibronektin, lipoproteinler, koagülasyon faktörleri Fibrinojen En büyük plazma proteini, karaciğerde yapılır Fibrin-çözünmez

Modifiye Romanovsky Leishman-Giemsa Kan yayması Özel boya karışımları Romanovsky Metilen mavisi Azurlar Eozin Modifiye Romanovsky Leishman-Giemsa Bazik boyalar-çekirdek ve bazofillerin sitoplazmik granülleri Asidik boyalar- eozinofillerin granülleri

HÜCRE TİPİ BÜYÜKLÜĞÜ (Mikrometre = µm) SAYISI (Mikrolitre=Milimetreküp mm3 ) ERİTROSİT 6,5-8 (Ortalama: 7,5 ) Erkek: 4,3 – 5,7 Milyon Kadın: 3,9 – 5,0 Milyon LÖKOSİT 5 – 10,5 Bin Nötrofil Lökosit 10-12 % 48-66 Eozinofil Lökosit 12-14 % 2-4 Bazofil Lökosit 9-10 % 0,5-1 Lenfosit 6-18 % 25-30 Monosit 12-20 % 3-8 Kan plaketleri (Trombosit) 2-4 150-450 Bin

Eritrositler Çekirdeksiz, bikonkav diskler Tipik organellerden yoksun 7-8 µm çapında Kenar kalınlığı 2,6 µm Merkezi kalınlığı 0,75 µm

Eritrositler Gaz alışverişi için yüzey alanını maksimuma çıkarır Şekil değiştirebilir, kapillerlerden kolaylıkla geçer 120 gün yaşam süresi

Eritrositler

Eritrositin şekli membran proteinleri ile sağlanır Lipid (%40) Protein (%52) Karbonhidrat (%8) Elastisite Dayanıklılık

Eritrosit membran proteinleri İntegral membran proteinleri- glikoforinler ve band 3 Glikoforin C-membranı sitoiskelete bağlar Band 3-hemoglobini bağlar Spesifik kan grubu antijenlerini eksprese eder. Periferal membran proteinleri spektrin, band 4.1, band 4.9, aktin, addusin

Eritrosit membran proteinleri Band 3 Total membran proteinlerinin %25 i 911 aminoasitlik protein Sitoplazmik domain-sitoiskelet proteinleri ile ilişki kurar Transmembran domain-anyon transporter (bikarbonat ve klor) C-terminal domain Lipid tabakayı sitoiskelete bağlar (yapısal destek)

Glikoforinler Membran proteinlerinin %2 sini oluşturur. Sialik asitten zengin glikoforinler-A,B,C,D Hücreyi negatif yükler Diğer hücreler ve endotelle etkileşimi azaltır

Spektrin 100 nm uzunluğunda, esnek Bikonkav şekilden sorumlu α ve β dimerleri Aktin ile etkileşim-prt 4.1 ve addusin tarafından düzenleniyor

Klinik Önemi-Herediter sferositoz Spektrin gen ekspresyonunda bozukluk Anormal şekilli, kırılgan eritrositler Hücre, çevredeki değişikliklere uyum sağlayamaz ve hemoliz gerçekleşir

Sarılık, anemi, splenomegali

Klinik Önemi-AB0 Kan Grubu Sistemleri A,B,0 antijenleri-glikoprotein, glikolipid Glikoforinlerin ekstrasellüler bölgelerine bağlanırlar. Dört primer kan grubu- A,B,AB,0 A grubu- N asetil-galaktozamin transferaz içerir B grubu- galaktoz transferaz içerir

Rulo Formasyonu Sirkülasyonda patolojik bir durum olduğunda ya da kanın sirkulasyondan çıktığı durumlarda

Hemoglobin 68 KD ağırlığında Oksijen ve karbondioksit taşınması Hem grubu-demir içerir α,β,ƴ, δ globin polipeptid zincirleri

Hemoglobin A- Toplam hemoglobinin %96 sı, yetişkinde en sık görülen tip (α2β2). Hemoglobin A2- Yetişkinde total hemoglobinin %1,5-3 ü (α2δ2). Hemoglobin F- Yetişkinde %1 den az, fetustaki hemoglobinin esas formu (α2ƴ2).

Klinik Önemi-Orak hücreli anemi Hemoglobin A nın β-globin zincirini kodlayan gende mutasyon sonucu glutamik asit yerine valin geçer-anormal β globin Hücre orak şeklini alır-rijid hale gelir, kapillerlerde yığılır

Klinik Önemi- Diyabet hastalarında Hemoglobin HgA1c Geri dönüşümsüz olarak glikoza bağlanır Glikozillenmiş (glikatlanmış) hemoglobin Bireyin son 2-3 aydaki kan glukoz seviyesi takibi (HgA1c testi)

Anemi Yaşa ve cinsiyete göre kandaki Hb konsantrasyonunun düşmesi Çoğu aneminin nedeni eritrosit sayısının düşmesi Kan kaybı, yetersiz eritrosit üretimi, eritrosit yıkımında artış vitB 12, folik asit eksikliği Pernisiyöz anemi Halsizlik, yorgunluk, nefes darlığı, baş ağrısı, baş dönmesi, uykusuzluk, kramplar, solgun cilt

Anizositoz: farklı büyüklükte eritrositler Mikrosit: 6µ dan küçük eritrositler Normosit: 7,8µ büyüklüğünde eritrositler Makrosit: normalden büyük eritrositler Poikilositoz: farklı şekillerdeki eritrositler Hipokromik eritrosit: hemoglobin miktarının normalden az olması Normokromik eritrosit: normal miktarda hemoglobin içerir Poliglobuli: eritrosit sayısının artması

Lökositler 1 mm3 kanda 5-9 bin 12000 üzeri-lökositoz 5000 altı-lökopeni İçerdikleri sitoplazmik granüllere ve çekirdeklerinin şekline göre; Agranüler ve granüler lökositler

Granüler Lökositler Nötrofiller Kan yaymasında 10-12µm çapında Toplam lökositlerin yaklaşık %65i Multilobuler çekirdek Polimorfonüklear lökositler 3-5 loblu çekirdek

Nötrofil-Barr cisimciği Murray Barr Dişilerde inaktif X kromozomu (erken embriyonik dönemde inaktivasyon) İnterfaz evresinde davul tokmağı şeklinde

Nötrofiller

Spesifik granüller-azurofilik granüllerin 2 katı sayıda- tip IV kollajenaz, fosfolipaz, lizozim ve laktoferrin (antimikrobiyal peptidler) Azurofilik granüller- primer granüller- monosit ve lenfositlerde de var-lizozomlar-katelisidin, defensin, asit hidrolazlar Tersiyer granüller-fosfatazlar, metalloproteinazlar

Nötrofil- miyeloperoksidaz boyası

Enflamasyon

Nötrofiller Motil hücreler Bağ dokusuna göç Hasarlı dokuya ilk ulaşan hücreler Selektinler İntegrinler İmmunoglobulin süper ailesi (ICAM, VCAM)

Nötrofilin postkapiller venülden bağ dokusuna göçü sırasında meydana gelen olaylar

Nötrofil Diapedez SEM

Kompleman reseptörleri Temizleyici reseptörler Enflamasyon bölgesindeki bakterileri ve diğer enfeksiyon ajanlarını tanımak için çeşitli yüzey reseptörlerini kullanan aktif fagositlerdir. Fc reseptörleri Kompleman reseptörleri Temizleyici reseptörler Toll-benzeri reseptörler (patojen ilişkili moleküler kalıp tanıma reseptörleri)

Nötrofiller Fagosite edilmiş bakteriler Fagolizozomların içinde solunum patlaması sırasında üretilen toksik reaktif oksijen ara maddeleri tarafından Bakteriyolitik enzimler ve antimikrobiyal peptidler kullanılarak oksijen bağımlı olmayan öldürme mekanizmaları ile ÖLDÜRÜLÜRLER

Nötrofil-Oksijen bağımlı öldürme mekanizması

Klinik Önemi Kronik granülomatöz hastalık NADPH oksidaz kompleksi üyelerinden birinin mutasyonu Nötrofiller ROI (serbest oksijen ara molekülleri) üretemez Mantar ve bakterileri öldürme yeteneği azalır Deri, gingiva enfeksiyonları, akciğerlerde pnömoni, karaciğer ve dalakta enfeksiyonlar

Nötrofil-Oksijen bağımsız öldürme mekanizması Bakterilerin hücre membranına yönelik Defensin, katelisidin, laktoferrinler, hidrolitik enzimler

Eozinofiller 12-14 µm çapında Lökositlerin %2-4 ü Genellikle 2 loblu çekirdek Kaba, refraktil granüller Spesifik granüller Azurofilik granüller

Eozinofiller Spesifik granüller kristalloid cisimcik içerir Granüllerin içerdiği 4 ana protein: Major bazik protein (MBP) Eozinofilik katyonik protein (EKP) Eozinofil peroksidaz (EPO) Eozinofil kaynaklı nörotoksin (EKN)

Protozoa ve helmintik parazitler üzerine sitotoksik etki Sekonder granüllerde ayrıca histaminaz, aril sülfataz, kollajenaz ve katepsin de bulunur Azurofilik granüller-primer lizozomlar-hidrolitik enzimler

Eozinofiller Klinik Önemi-Alerjik astım Figure 1. IL-5 and eotaxin-induced eosinophil recruitment in allergic asthma. Inhaled allergens activate Th2 lymphocytes and mast cells to produce the cytokines IL-4, IL-5, IL-13, and TNF-α. These cytokines stimulate lung epithelial cells, fibroblasts, and smooth muscle cells to produce eotaxin. IL-5 modulates eosinophil migration from the bone marrow through its action on eotaxin and Th2 cells. Eotaxin on the other hand modulates eosinophil homing to the lung tissue via CCR3 which is present on eosinophils.

Bazofiller Lökositlerin %0,5-1 i 10 µm çapında 2 loblu düzensiz çekirdek-S şeklinde Bazofilik boyanan, suda çözünen granüller

Bazofiller Bazofilik granüller çok büyük ve düzensiz Spesifik granüller, heparin, histamin, heparan sülfat, lökotrienler,IL-4 ve IL-13 içerir Azurofilik granüller-lizozomlar

Bazofiller Mast hücreleriyle fonksiyonel olarak ilişkili Her ikisi de Fc reseptörüne sahip Aşırı duyarlılık reaksiyonları ve anafilaksi

Bazofiller-Klinik önemi

Lenfositler İmmun sistemin esas fonksiyonel hücreleri 6-30 µm çap Küçük-orta-büyük Lökositlerin%20-35 i İmmunokompetan hücreler

Lenfositler Hafif girintili, büyük çekirdek Azurofilik granüller Serbest ribozomlar, mitokondriyon

Lenfositler T lenfositler-%60-80 B lenfositler-%20-30 NK hücreler-%5-10

T lenfositler Uzun yaşam süresi Hücresel bağışıklık T hücre reseptörleri (TCR) α ve β TCR zincirleri CD2,CD3,CD5,CD7 CD4,CD8

Yardımcı CD4+ T lenfositler IL-2, TNF-α ve IFN-ƴ üreten TH1 Sitotoksik T hc, NK ve makrofajlarla etkileşirler Virüslerin ve bazı mikroorganizmaların kontrol altında tutulması IL-4, IL-5, IL-10, IL-13 üreten TH2 lenfositler B lenfositlerle etkileşir ve antikor aracılı immün yanıtların başlatılmasında gereklidir.

Makrofajlar, Kupffer hücreleri, Langerhans hücreleri, dendritik hücreler

Yardımcı CD4+ T lenfositler

Sitotoksik T lenfositler CD8+ hücrelerdir Virüsle enfekte hücreler, kanser hücreleri, intrasellüler mikroorganizmalarla enfekte hücreler, parazitler gibi hedef hücreleri öldürürler MHC1-antijen kompleksini tanır Lenfokin ve perforin salınımı-lizis

T lenfositlerin aktivasyonu

Antijen sunumu sırasında gerçekleşen moleküler etkileşimler

Virüsle enfekte konakçı hücrelerin ortadan kaldırılmasını sağlayan T hücre aktivasyonu Hücre aracılı immün yanıt: Sitotoksik T lenfositler transforme hücreleri ve virüsle enfekte hücreleri yok eder.

Gama/delta T Hücreleri TCR reseptörleri ƴ ve δ glikoprotein zincirlerinden oluşur Timusta gelişip çeşitli epitelyal dokulara göç eder İntraepitelyal lenfositler İnvazyon yapan mikroorganizmalara karşı savunmanın ilk hattı

Supressor T Lenfositler CD4+, CD25+,FOXP3+ Diğer lenfositlerin immun yanıtlarını baskılar IL-10 ve TGF-β üreterek T ve B lenfositlerin proliferasyonlarını baskılar.

B Lenfositler Kuşlarda Bursa Fabricius’ta Humoral bağışıklıkla ilişkili Ig üretimi BCR-B hücre reseptörü MHC-2 ekspresyonu CD9, CD19, CD20

B lenfosit aktivasyonu B hücrelerinin aktive olup plazma hücrelerine farklanmaları için T Helper hücreleri ile etkileşime girmeleri gerekmektedir. Aktive olan B lenfositler plazma hücrelerine ve bellek B hücrelerine farklanır.

B lenfosit aktivasyonu BCR-antijen etkileşimi MHC 2 aracılı sunum TCR-MHC2-ANTİJEN

Antikor bağımlı hücre-aracılı sitotoksisite Ig G molekülleri NK hücrelerini hedefe yönlendirir NK hücreleri Ig G ile kaplı hedef hücreyi tanır Apoptoz-lizis

Monositler Lökositlerin %2-3 ü Yayma preparatta yaklaşık 20 µm çap Böbrek şekilli çekirdek Azurofil granüller Kanda 3 gün kalır İmmun sistemde APC olan makrofajlara dönüşür

Kan plaketleri 2-4 µm çapında 1mm3 kanda 200-300 bin Çekirdeksiz Kemik iliğindeki megakaryositlerden türer

Megakaryosit

Kan plaketleri

α granülleri: fibrinojen, pıhtılaşma faktörleri, plazminojen, PDGF içerir. Pıhtılaşmanın ve plaket agregasyonunun başlangıç fazında önemli Ƴ granülleri: hidrolitik enzimler içeren lizozomal granüller δ granülleri: hasarlı bölgeye plaket adezyonunu kolaylaştıran ADP, ATP, seratonin ve histamin içerir. λ granülleri: pıhtının geri emilmesinde fonksiyon görür.

Kan plaketleri

KAN PLAKETİ ELEKTRON MİKROSKOP GÖRÜNÜMÜ

Kan plaketleri Hemostaz Adezyon-agregasyon Hasarlı bölgede kan akımının azaltılması-seratonin Pıhtılaşma PDGF Doku onarımı Pıhtının çözülmesi

Hasarlı bölgeye kan plaketleri agregasyonu ADP ve trombospondin kan plaketlerinin kollajene yapışmasını ve degranülasyonunu arttırır. Plazmalemmada oluşan araşidonik asit tromboksan A2 ye dönüştürülür (güçlü vazokonstriktör ve plaket aktivatörü) PF3-Ek pıhtılaşma faktörü Tromboplastin-protrombini trombine dönüştürür Ca varlığında fibrinojen fibrine dönüşür Onarım gerçekleştiğinde endotelyal hücrelerden salınan plazminojen aktivatörü –plazminojeni plazmine çevirir-λ granüllerindeki hidrolitik enzimlerin de katkısıyla pıhtı çözülür

Kan Plaketleri-Klinik Önemi Hemofili A ve B Pıhtılaşma faktörleri eksikliği Eklem ve kas içine kanama İç organlarda kanama Trombosit adezyon bozuklukları: Von Willebrand Hastalığı Bernard Soulier Hastalığı

Başarılar Dilerim…