Doping Kontrol Süreçleri

Doping Kontrollerini Kimler Yapar? Dünya Anti-Doping Kodu, dopingle mücadele kuruluşlarının kendi doping kontrol havuzundaki lisanslı sporcular için etkili sayıda yarışma/karşılaşma içi ve yarışma/karşılaşma dışı kontrol planlamaları ve uygulamaları yapmaları gerektiğini belirtir. Bu, uluslararası düzeydeki sporcuların uluslararası federasyonlar tarafından, uluslararası ve ulusal düzeydeki sporcuların ulusal dopingle mücadele kuruluşu tarafından kontrol edilmelerini içerir. Dopingle mücadele kuruluşu, doping kontrol dağıtım planı yapar ve her branş için numune sayısı belirler. Bu plan içerisinde, yarışma/karşılaşma içi ve yarışma/karşılaşma dışında idrar ve kan numunesi toplama işlemleri bulunmaktadır.

Yarışma/Karşılaşma İçi Doping Kontrolleri Dopingle mücadele kuruluşları yarışma/karşılaşma içi doping kontrollerini koordine ederler. Böylece bir yarışmada/karşılaşmada doping kontrolü sadece bir organizasyon tarafından yapılır. Sporcuları seçme kriteri, uluslararası federasyonun ya da yarışma/karşılaşma yönetiminin düzenlemelerine dayanarak önceden belirlenir. Uluslararası federasyonun ya da yarışma/karşılaşma organizatörünün alternatif bir doping kontrol programı yoksa, numuneleri toplayan, genellikle yarışmanın/karşılaşmanın yapıldığı ülkenin ulusal dopingle mücadele kuruluşudur.

Yarışma/Karşılaşma İçi Doping Kontrolleri Sporcular yarışmadan/karşılaşmadan hemen sonra doping kontrolü için seçildikleri konusunda haberdar edilirler ve numune alımı, Doping Kontrolü Uluslararası Standartları’na uygun bir şekilde gerçekleştirilir. Numuneler, güncel Yasaklı Maddeler Listesi’nde bulunan yarışmada/karşılaşmada yasaklı maddelere göre analiz edilir.

Yarışma/Karşılaşma Dışı Doping Kontrolleri Yarışma/Karşılaşma dışında yapılan herhangi bir doping kontrolü, dopingle mücadele kuruluşları için önceliklidir. Yarışma/Karşılaşma dışı doping kontrolleri, tüm sporcuların herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerde kontrol edilebilmesini sağlar. Numuneler, güncel “Yasaklı Maddeler Listesi”nde bulunan yarışma/karşılaşma dışı yasaklı maddelere göre analiz edilir.

Sporcunun Ne Zaman Nerede Olacağının Bildirilmesi Yarışma/Karşılaşma dışı doping kontrolü için, bir dopingle mücadele kuruluşu tarafından sporcu havuzunda kaydınız bulunuyorsa, ne zaman nerede olacağınıza ait bilgiyi doğru bir şekilde vermeniz istenir. Bu bilgi, genellikle üç aylık süreler için istenir. Planlarınız değişirse, düzenli olarak güncelleme yapmanız gereklidir.

Sporcunun Ne Zaman Nerede Olacağının Bildirilmesi Bu bilgi, ev adresi, çalışma programı, antrenman yerleri ve programı ve yarışma/karşılaşma programı gibi sizi bulmak için doping kontrol görevlisine yardımcı olacak detayları içerir. Kod uyarınca, bu listede kayıtlı bir sporcu olarak, ne zaman nerede olacağınıza ait bilgiyi sağlamak, bir sorumluluktur. Doğru bilgi sağlamayı ihmal etmeniz, dopingle mücadele kural ihlali olarak düşünülebilir ve yaptırımla karşı karşıya kalabilirsiniz.

DOPİNG KONTROL İŞLEMLERİ Seçim Herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerde doping kontrolü için seçilebilirsiniz. Çağrı Doping kontrol görevlisi ya da eşlik eden görevli, size doping kontrolü için seçildiğinizi bildirecekti

DOPİNG KONTROL İŞLEMLERİ Sporcu Hakları: Doping kontrol görevlisi ya da eşlik eden görevlinin yetkili numune alım kuruluşuna bağlı olduğunu ve kontrol yapmak için yetkili olduğunu gösteren kimliğini görmek isteyebilirsiniz. Numune vermeyi reddetmeden dolayı doğacak sonuçlar hakkında bilgilendirilmeyi isteyebilirsiniz.

DOPİNG KONTROL İŞLEMLERİ Sporcu Sorumlulukları: Kimliğinizi teyit edin. Numune vermeyi kabul ettiğinizi gösteren formu imzalayın. Bildirim anından itibaren numune toplama sürecinin sonuna kadar bir görevli size eşlik edecektir. En kısa sürede ve dopingle mücadele kuruluşu tarafından belirlenmiş zaman dilimi içinde, doping kontrolü için doping kontrol istasyonuna gidin.

YARIŞMA/KARŞILAŞMA İÇİ DOPİNG KONTROLÜ Sporcu Hakları: Doping kontrolü süresince size bir kişi eşlik edebilir. Doping kontrol görevlisinin onayı ile aşağıdakileri gerçekleştirebilirsiniz: Size kimin eşlik edeceğini bildirebilirsiniz, Soğuma aktivitelerine katılabilir ve kişisel eşyalarınızı toplayabilirsiniz, Madalya törenine katılabilirsiniz, Yarışma/Karşılaşma ile ilgili ve benzeri konularda röportaja katılabilirsiniz, Sonraki yarışma/karşılaşmalara katılabilirsiniz, Yaralanma tedavisi görebilirsiniz, Doping kontrol görevlisi tarafından kabul edilen herhangi bir aktivite.

YARIŞMA/KARŞILAŞMA DIŞI DOPİNG KONTROLÜ Sporcu Hakları: Eşlik eden bir kişiyi yanınızda bulundurabilirsiniz. Doping kontrol görevlisinin onayı ile aşağıdakileri gerçekleştirebilirsiniz: Antrenmanlara katılabilirsiniz, Yaralanma tedavisi görebilirsiniz, Doping kontrol görevlisi tarafından kabul edilen herhangi bir aktivite.

Doping Kontrol İstasyonunda Bulunma Sporcu Hakları: Doping kontrol istasyonuna girinceye kadar bir görevli size eşlik edecektir. Doping kontrol istasyonuna bir kez girdikten sonra doping kontrol görevlisi bir süreliğine çıkmanıza izin vermedikçe istasyonda bulunmalısınız. Sporcu Sorumlulukları: Her zaman görevlinin görebileceği yerde oturun. İstasyona gitmeden önce idrar yapmayın ve duş almayın. Doping kontrol istasyonunda fotoğraflı kimlik kartınızı gösterin (doping kontrol görevlisi kimliğinizden eminse, fotoğrafsız kimlik kartı numune alımını engellemez.). Yediğiniz, içtiğiniz ya da vücudunuza aldığınız her şeyden siz sorumlusunuz. Kapalı ambalaj içinde kafeinsiz ve alkolsüz içecekler içmeniz önerilir.

İdrar Numunesi Alımı - Numune verme Sporcu Hakları: Numune alım işleminin açıklanmasını isteyebilirsiniz. En azından haklarınız ve sorumluluklarınız hakkında bilgilendirilmelisiniz. İdrar numunesi toplama kaplarından birini seçebilirsiniz. Numune verirken her zaman sizinle aynı cinsiyetten bir görevli tarafından izleneceksiniz. Sporcu Sorumlulukları: Doping kontrol görevlisi ile malzemelerin temiz ve açılmamış olduğunu kontrol edin. Numune şişeleri mühürlenene kadar numune alım işlemlerinden yalnızca siz sorumlusunuz. Gerekli görülen miktar kadar idrar vermelisiniz. Gerekli görülen miktara ulaşana kadar birkaç defa numune vermeniz istenebilir. İlk numune, pH ya da özgül ağırlık koşullarına uymuyorsa ikinci numuneyi vermeniz istenebilir.

İdrar Numunesi Alımı - Numunenin ikiye bölünmesi Haklarınız: Doping kontrol görevlisi ile birlikte doping kontrol şişelerinin temiz ve açılmamış olduğunu kontrol edin Sorumluluklarınız: Gerekli miktarda idrarı “A” şişesine, kalanı “B” şişesine dökün. Toplama kabının içinde az miktarda idrar numunesi bırakmanız istenebilir, böylece doping kontrol görevlisi numunenin özgül ağırlığını ve/veya pH değerini ölçebilir. “A” ve “B” şişelerini sıkıca kapatın. Size eşlik eden kişi ve doping kontrol görevlisi, şişelerin uygun bir şekilde kapatılmış olduğunu doğrulamalıdır.

İdrar Numunesi Alımı - Bilgileri Kaydetmek Haklarınız: Size eşlik eden bir kişiden formu kontrol etmesini ve imzalamasını isteyin. Formun laboratuara gidecek olan kısmında isminizin olmadığından emin olun. Formdan bir kopya alın. Sorumluluklarınız: TAKİ sertifikanız varsa, doping kontrol görevlisine gösterin. Varsa, belirli bir süre boyunca aldığınız ilaçları ya da beslenme destek ürünlerini yazın. Formun, tüm kod numaraları da dahil olmak üzere doğruluğunu kontrol edin ve herhangi bir yorumunuz varsa yazın. Formu imzalayın.

Kan Numunesi Alımı - Numune verme İdrar numunesi alırken sporcunun kontrol için seçildiğini bildirme, sporcuya eşlik etme ve numune alım işleminin açıklanması ile ilgili koşulların aynısı kan numunesi alımında da uygulanır. Sporcu Hakları: Kan numunesi alım görevlisinin kimlik kartını, kan alma işleminde yetkili olduğunu gösteren belgeyi görmek isteyebilirsiniz. Numunenizi vermek için oturma ya da uzanma seçeneklerinden birini seçin. Kan alımı kitlerinden birini seçin. Numune toplama kabı daima görüş açınızda olsun. Kan alımı sonrasındaki bakım işlemleri hakkında bilgi alın. Formdan bir kopya alın.

Kan Numunesi Alımı - Numune verme Sorumluluklarınız: Numunelerin, alındıktan sonra, güvenli bir şekilde kapatıldığını kontrol edin. Herhangi bir kan nakline dair ayrıntı veya gerekli görülen bilgiyi verin. Tüm kod numaraları da dahil olmak üzere, formun doğruluğunu kontrol edin, yorumunuz varsa yazın ve formu imzalayın.

Erişkin Olmayan Sporcular ve Engelli Sporcular İçin Yapılacak Değişiklikler Erişkin değilseniz ya da engelli bir sporcuysanız, numune alma işlemlerinde küçük değişiklikler isteyebilirsiniz. Aşağıda özetlenmiş değişiklikler, numune alma işleminin güvenilirliğini etkilemez. Erişkin Olmayan Sporcular İsteğiniz üzerine, tuvalet bölümü de dahil olmak üzere, numune alma işlemi boyunca istediğiniz bir kişi size eşlik edebilir. Ancak, size eşlik eden kişi, numunenin verilişine tanıklık edemeyecektir. Hareket Engeli Olan Sporcular Size eşlik eden kişiden ya da doping kontrol görevlisinden, numune alma işlemi boyunca size yardım etmesini isteyebilirsiniz. Engellilik durumuna göre, sporcular yardımcı malzeme kullanabilirler

Erişkin Olmayan Sporcular ve Engelli Sporcular İçin Yapılacak Değişiklikler Görme Engelli Sporcular Tuvalet bölümü de dahil olmak üzere, numune alım işlemi süresince, size eşlik eden bir kişi bulundurabilirsiniz. Ancak, size eşlik eden kişi numunenin verilişine tanıklık edemeyecektir. Eşlik eden kişi ya da doping kontrol görevlisi, doping kontrol formunu size okuyacaktır. Eşlik eden kişiden sizin adınıza doping kontrol formunu imzalamasını isteyebilirsiniz. Zihinsel Engelli Sporcular Numune alım işlemi süresince, tuvalet bölümü de dahil olmak üzere, size eşlik eden bir kişi bulundurabilirsiniz. Ancak, size eşlik eden kişi numunenin verilişine tanıklık edemeyecektir.

Numunenin Saklanması Ve Taşınması Numunenin Saklanması Ve Taşınması Kan ve idrar numuneleri, laboratuvara nakledilmeden önce, doping kontrol istasyonunda güvenli bir şekilde saklanacaktır. İlgili belgeler numunelerle birlikte gönderilecektir. Laboratuara gönderilecek bu belgeler, kimliğinizi açığa çıkarmayacaktır. Numunelerin güvenlik zinciri, işlemin başından sonuna kadar belgelendirilir. Laboratuar, numuneleri aldığını imzayla onaylar ve güvenlik zincirini devam ettirir. Laboratuarda “A” numuneniz analiz edilir. “B” numuneniz, “A” numunenizde yasaklı madde bulunursa, sağlamasını yapmada kullanmak için laboratuar tarafından saklanır.

Numunenin Saklanması Ve Taşınması Analiz Laboratuar, WADA’nın “Yasaklı Maddeler” listesinde belirtilmiş maddelerin numunede bulunup bulunmadığına dair analiz yapar. Numuneyi aldıktan sonra 10 iş günü içerisinde idrar numunesi analizinin sonucunu dopingle mücadele kuruluşuna rapor eder.

Sonuçların Değerlendirilmesi Numunenizi analiz eden laboratuar, sonuçların değerlendirilmesinden sorumlu dopingle mücadele kuruluşuna ve WADA’ya eş zamanlı olarak rapor gönderir. Aykırı analitik bulgu varsa, sonuçların değerlendirilmesinden sorumlu olan birim, numunenizde bulunan madde için TAKİ’nin olup olmadığını saptamak ve numune alımı ile analizin işlemlere uygun yapılıp yapılmadığından emin olmak için inceleme yapar. İnceleme, aykırı analitik bulguyu doğruluyorsa, sonuçlar ve “B” numunesi analiziyle ilgili haklarınıza ait yazılı bir bildiri alacaksınız. Bu noktada, yarışmalardan/karşılaşmalardan geçici olarak uzaklaştırılabilirsiniz. “B” numunesi analizinin yapılmasını isterseniz, kendiniz katılabilir ya da sizin adınıza katılacak bir temsilci seçebilirsiniz. “B” numunesi analizinin “A” numunesi analiz sonucunu doğrulaması durumunda, sonuçların değerlendirilmesinden sorumlu olan dopingle mücadele kuruluşu, sonuçların değerlendirilmesi sürecini devam ettirecektir. Duruşmada, bir dopingle mücadele kural ihlali yapılıp yapılmadığına ve hangi yaptırımların uygulanacağına karar verilecektir. “B” numunesi analizi “A” numunesi analizini doğrulamazsa, doping kontrol sonucu geçersiz olarak değerlendirilecek ve başka bir işlem yapılmayacaktır.

Yaptırımlar Numune alma işlemini başlatan dopingle mücadele kuruluşu, her bir özel durumda hangi yaptırımların uygulanacağına karar vermekten sorumludur. Bir sporcu olarak size, yaptırımı bertaraf etmek ya da hafifletmek için dayanak oluşturma fırsatı verilecektir. Dopingle mücadele düzenlemelerini ihlal etme yaptırımları, uyarıdan ömür boyu yasaklılığa kadar sıralanabilir. Bu, doping kontrol, yarışma/karşılaşma sırasında yapıldıysa yarışmada/karşılaşmada alınan sonuçların otomatik olarak geçersiz sayılmasını ve alınan madalyaların, puanların ve ödüllerin geri alınmasını içerir. Aynı zamanda numunenin alınmasından sonraki herhangi bir yarışmadaki/karşılaşmadaki tüm sonuçlar da geçersiz sayılabilir. Yasaklılık süresi, doping ihlalinin türüne göre, maddeye (ya da belli maddeler için bulunan miktara) göre ve doping ihlalinin tekrarına göre çeşitlilik gösterebilir.

İtirazlar Uluslararası bir sporcu olarak, pozitif bir bulgu ile ilgili herhangi bir karara ya da bir dopingle mücadele kural ihlalinin ardından uygulanan yaptırımlara (geçici olarak yarışmalardan/karşılaşmalardan uzaklaştırılma da dahil) itiraz etme hakkınız vardır. İtirazı yapacağınız yer Spor Tahkim Mahkemesi’dir (Court of Arbitration for Sport). Spor Tahkim Mahkemesi ya da temyiz mahkemesi başka türlü bir karar verirse, temyiz süresince ilk karar yürürlükte kalır. Dopingle mücadele kuruluşu ya da WADA gibi başka bir taraf davanızla ilgili karara itiraz ederse, duruşmada savunma yapma hakkınız vardır. Böyle bir durumda, işlem aynı kalır. TAKİ’lerle ilgili itiraz işlemleri bu kılavuzda “Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası” başlığı altında ele alınmıştır. Diğer sporcular ise, dopingle mücadele kuruluşu tarafından oluşturulan kurallara uygun olarak bağımsız ve tarafsız bir merciye başvurarak karara itiraz edebilirler.

Doping kontrolleri her karşılaşmada her sporcuya mı yapılmaktadır? Uluslararası spor federasyonlarının yönetmeliklerine göre büyük organizasyonlarda bile her sporcuya doping kontrolü yapmak olası değildir. Genellikle karşılaşmaya katılan tüm sporcular içinden kura yoluyla birkaç sporcu seçilerek doping kontrolüne çağrılırlar. Ayrıca dereceye giren ve rekor kıran sporculara doping kontrolü yapmak son yıllarda kabul gören uygulamalardandır.

Doping Kontrolleri Sırasında Örnek Alma İşlemi Nasıl Yapılmaktadır? Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri Doping Kontrolü sırasındaki işlemlerin kurallara uygun olarak yapılmasından sorumludur. Doping kontrolüne alınan sporcular yeterli miktarda idrar örneği vermeden Doping Kontrol Odasını terkedemezler. Gerekli hallerde ancak bir Bağımsız Doping Kontrol Görevlisi ile birlikte Doping Kontrol Odasından kısa süreli ayrılabilirler. Sporcu örnek vermeyi reddederse doping yapmış gibi ceza verilir.

Doping Kontrolleri Sırasında Örnek Alma İşlemi Nasıl Yapılmaktadır? Sporcu idrar örneği vermek için kendini hazır hissederse orjinal kapalı paketlerinde bulunan temiz idrar kaplarından birini seçer. Sporcu bir Bağımsız Doping Kontrol Görevlisi huzurunda idrarını yapar. Sporcunun bu işlem sırasında göğüsünden dizlerine kadar Bağımsız Doping Kontrol Görevlisince görülebilecek şekilde çıplak halde idrar yapması zorunludur. Bu sırada sporcu ve Bağımsız Doping Kontrol Görevlisi dışında hiç kimse o ortamda bulunamaz. Sporcunun en az 75 ml. idrar yapması gereklidir.

Doping Kontrolleri Sırasında Örnek Alma İşlemi Nasıl Yapılmaktadır? Yeterli miktarda idrar toplandıktan sonra sporcu Doping Kontrol Şişelerinin bulunduğu paketlerden birini seçer ve paketi açar. Şişelerin ve kutuların üzerlerindeki kod numaraların aynı olup olmadığı kontrol edilir. Kod numaraları doping kontrol formuna yazılır. A şişesine en az 50 ml. B şişesine en az 25 ml idrar konur. A ve B şişeleri içlerine hava ve su girmeyecek şekilde sıkıca kapatılır. Daha sonra şişeler ait oldukları kutuların içine konur ve mühürlenir. Kutuların doğru bir şekilde kapatıldığı ve kod numaralarının doping kontrol formundaki numarayla aynı olduğu kontrol edilir. Sporcunun maç öncesi ve maç sırasında aldığı ilaçların ismi Doping Kontrol formuna yazılır. Özellikle son 72 saat içinde kullanılan ilaçlar; varsa anestetik ve kortikosteroid maddeler açık seçik ve üzerinde durularak sorulur. Doldurulan formlar sporcu, eşlik eden görevli ve Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri tarafından imzalanır ve alınan idrar örneği Doping Kontrol Laboratuvarına gönderilir.

Doping Kontrolleri sırasında alınan idrar örneğine daha sonra bir başka kişi tarafından yasaklı madde konulması olası mıdır? Doping kontrol örnek kapları bu işlem için özel olarak üretilmiş kod numaralı kaplardır. Doping kontrol örnek alma sırasında kilitlenen doping kontrol kapları kırılmadan açılamaz. Laboratuvara ulaşan örnek kaplarında herhangi bir hasar saptanırsa o idrarda analiz yapılmaz. Bu nedenle doping kontrol işlemi sırasında kilitlenen kaplara hasar vermeden yasaklı bir madde eklemek olası değildir.

Alınan yasaklı maddeler vücüttan ne kadar süre içinde temizlenir? Yasaklı maddelerin vücuttan temizlenme süresi kişiden kişiye ve maddeden maddeye değişiklik göstermektedir. Ancak gelişen analiz yöntemleriyle aylar önce hatta yıllar önce kullanılan yasaklı madde bile analizlerde saptanabilmektedir. Bazı maddelerin idrarla atılması birkaç gün içinde tamamlanırken, o maddelerin diğer artık ürünlerinin idrardan atılımı birkaç ay sürebilir. Bu yüzden doping kontrol analizlerinde daha çok yasaklı maddelerin artık ürünlerinin saptanması için çalışmalar yapılmaktadır.