ÜNİTE-3 Soğuk Savaş Dönemi ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ

Kore Savaşı NATO’ ya Giriş Arap - İsrail Savaşları Truman Doktrini Cominform Marshall Planı Comecon NATO Varşova Paktı Avrupa Konseyi Molotof Planı Avrupa Ekonomik Teşkilatı Türkiye’nin Avrupa SEATO Konseyine Girişi İsrail’in Kuruluşu Kore Savaşı NATO’ ya Giriş Arap - İsrail Savaşları Balkan Paktı Eisenhower Doktrini Bağdat Paktı SAVAŞ Soğuk Savaş Doğu Bloğu Batı Bloğu Soğuk Savaş ve Türkiye Orta Doğu Uzak Doğu

1- ABD, SSCB’nin yayılmasına karşı 1949 yılında ……kurmuştur 2-Berlin Buhranı’ndan sonra ABD, Fransa ve İngiltere kendi işgal bölgelerinde ……………devletinin kurulmasını desteklemiştir  3-Hindistan ……… önderliğindeki bağımsızlık hareketinin başarıya ulaşmasıyla bağımsızlığını kazanmıştır 4-Batı ve Doğu Blokları Uzakdoğu’da……… Savaşı’nda ilk defa sıcak çatışmaya girmiştir 5-Türkiye …………… üye olabilmek için Kore Savaşına asker göndermiştir

1-(  ) Doğu bloğu ülkeleri Nato’ya karşı COMECON’ kurmuşlardır 2-( ) 2. Dünya Savaşından sonra oluşan yeni dengeler sonucu dünyada 1947-1960 arası döneme Soğuk Savaş Dönemi denir 3-( ) ABD’nin 4 Ekim 1957’de uzaya Suputnik uzay aracını göndermesi Rusya’yla krize yol açmıştır 4-( ) Orta Doğu’da SSCB’nin yayılmasın engellemek için ABD Başkanı Eisenhower kominizim karşıtı doktrini yayınlamıştır 5-( ) ABD’nin SSCB’nin yayılmasına karşı Yunanistan ve Türkiye yaptığı programa Marshall Planı denir Açık uçlu soru: II. Dünya Savaşı’ndan sonra dünyada görülen kutuplaşma uluslar arası ilişkileri nasıl etkilemiştir?

Soru : Yukarıda ki resmi soğuk savaş döneminde oluşan bloklar çerçevesinde yorumlayınız?

A) Blokların Kuruluşu 1. Doğu Bloğunun Kuruluşu İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa ve Asya’da güçler dengesi bozulması Almanya savaş sonrasında dört işgal bölgesine ayrılması

SSCB’de 1949’da Demokratik Almanya Cumhuriyetini kurmuştur ABD, İngiltere ve Fransa kendi işgal bölgelerini Mayıs 1949’da Federal Almanya Cumhuriyeti adında birleştirdi SSCB’de 1949’da Demokratik Almanya Cumhuriyetini kurmuştur SSCB: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler

a. Doğu Bloku İçindeki Diğer Gelişmeler 1 Temmuz 1949’da Mao Zedong tarafından komünist Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu Potsdam Konferansı’nda Kore 38. enlemden iki bölgeye ayrılmıştır 9 Eylül 1948’de Kore Halk Cumhuriyeti kuruldu Küba’da Sosyalist rejimi benimseyen Fidel Castro Hükümeti kuruldu

b. Sovyet Modeline Göre Ekonomik ve Sosyal Düzenin Kurulması SSCB uydu devletlerle ideolojik bağ kurmak için 1947’de Cominform’u kurdu 25 Ocak 1949’da komünist ülkeler arasında ekonomik işbirliği aracılığıyla Comecon kuruldu Uydu devletler: Yugoslavya, Çekoslovakya, Macaristan, Bulgaristan, Arnavutluk

c. Sosyalist blokta sarsıntılar Stalin’in 1953’te ölümüyle Doğu Bloğunda sarsıntılar iyice artmıştır Yugoslav Hükümeti işçi sınıfının yanında diğer sınıflara da haklar vermiştir Bu uygulama sonucunda ortak ideolojiden uzaklaşmıştır ve Cominform’dan atılmıştır

SSCB- ÇİN İLİŞKİLERİ Çin Halk Cumhuriyeti’nin 1949’da kurulması güçler dengesinin etkilemiştir Yeni yönetim 1950’de SSCB ile dostluk antlaşması imzalamıştır Çin’in zamanla büyük güç haline gelmesi SSCB ile arasının bozulmasına neden oldu Çin bunun üzerine Batı Bloğuna yaklaşmıştır

SSCB- Macaristan İlişkileri Macaristan’daki fabrika işçileri ekonomik nedenlerle 1953’te ayaklanmıştır SSCB isyanı bastırmak için İmre Nagi’yi komünist parti başına geçirmiştir İmre Nagi başarılı olamamıştır bunun üzerine SSCB Budapeşte’yi işgal etmiştir

2) Batı Bloğunun Kuruluşu Avrupa ve dünya siyasetinde boşluk meydana gelmişti. Bu boşluğu ABD doldurmuştur ABD, SSCB’nin yayılmasına karşı çevreleme politikasını uygulamıştır Çevreleme politikası: ABD’nin SSCB’nin etrafındaki ülkeleri kendi yanına çekmesi Yunan İç Savaşı: II. Dünya Savaşı sonrasında Yunanistan’da iç savaş çıktı Bir grubu SSCB diğer grubu ABD ve İngiltere desteklemiştir Truman Doktrini sonrasında ABD ve İngiltere’nin desteklediği grup kazanmıştır

a.Truman Doktrini ABD Batı dünyasının liderliğini Truman Doktriniyle üstlenmiştir Doktrin çerçevesinde SSCB tehlikesindeki Türkiye ve Yunanistan’a yardım yapılması kararlaştırıldı Doktrin: belirli bir konu ya da inançlar sistemine ilişkin kurallar bütünü

b. Marshal Planı Batı Avrupa’nın sıkıntılarına yardımcı olmak için ABD 15 milyon dolar ekonomik yardım yaptı Türkiye dahil 16 Avrupa ülkesi bu plandan yararlandı Bu ülkeler yardımları paylaşmak için 1948’de Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatını kurdu

c.NATO’nun Kuruluşu SSCB’nin yayılmasına karşı ABD’nin kurduğu siyasi ve askeri örgüttür Kurucuları: ABS İngiltere Fransa Belçika Hollanda Lüksemburg Türkiye ve Yunanistan 1952’de daimi üye olmuştur NATO: Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü

d.Avrupa Konseyinin Kuruluşu 5 Mayıs 1949’da Londra’da kurulmuştur İnsan hakları, medya, hukuki işbirliği, sosyal dayanışma örgütüdür Kurucuları: Lüksemburg İngiltere Fransa Belçika Türkiye 8 Ağustos1949’da üye oldu

e.Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) Temeli 1950’de imzalanan Fransız – Alman kömürünün beraber üretilmesini içeren Schuman Bildirisi oluşturur 1957’de imzalanan Roma Antlaşmasıyla AET adını almıştır Kurucuları: Fransa Federal Almanya İtalya Belçika Hollanda Lüksemburg

B) Paylaşılamayan Orta Doğu Orta Doğu’da Osmanlı yıkıldıktan sonra milli devletler kurulmuştur Suriye Lübnan Fransız sömürgesi altındadır Irak Filistin İngiliz sömürgesindedir Orta Doğu siyasi ve ekonomik çatışma baş göstermiştir

1.İsrail’in Kuruluşu Filistin toprakları 1948’e kadar İngiliz mandası altındaydı Theodore Herlz önderliğinde Yahudiler büyük İsrail Devleti’ni kurmayı amaçlamıştır İngiliz Dış İşleri Bakanı Balfour 1917’de Siyonist Federasyonu Başkanına Filistin’de bir Yahudi Devleti kurulmasını onayladığını bildirmiştir Manda: mevcut sistem ile kendini idare edemeyen toplumların başka bir devlet tarafından idare edilmesidir

1917’den itibaren Yahudiler kitleler halinde Filistin’e yerleşmeye başlamıştır İngiltere ABD’nin desteğini alarak konuyu BM’ye götürmüştür İngiltere 1948’de Filistin’den çekilmiştir.aynı gün İsrail kurulmuştur Bundan sonra Arap – İsrail savaşları Filistin sorunu başlamıştır

2. Eisenhower Doktrini İngiltere ve Fransa Orta Doğu’dan çekilince oluşan boşluğu ABD doldurmak istemiştir Bunun üzerine başkan Eisenhower 1957’de Orta Doğu ülkelerine ekonomik yardım için doktrin yayımlamıştır Bu doktrin ile Orta Doğu ikiye ayrılmıştır Lübnan Türkiye Libya ABD’ye yaklaşırken; Mısır Ürdün SSCB’ye yaklaştı

Uzak doğu’da çatışma 1. Çin Halk Cumhuriyetinin Kuruluşu 1949’da Mao yönetimi ele geçirince Çin’de komünist yönetim kuruldu Bu durum Asya’daki güçler dengesinde Doğu Bloğuna avantaj sağladı 1960’tan sonra Çin ve SSCB arasında siyasi çekişme baş gösterdi 1970’ten itibaren Çin batılı devletlerle ilişkilerini düzeltti

2.Uzak Doğuda Hakimiyet Mücadelesi Soğuk savaş bir süre sonra Uzak Doğu’da çatışmalara neden oldu bu çatışmaların sebebi ABD ve SSCB arasındaki çıkarlardır

a. Kore Savaşı İkiye ayrılmış olan Kore Hükümetlerinden, Kuzeyi diğerine baskı uygulamaktadır Kuzey Kore 25 Haziran 1950’de Güney Kore’ye saldırıya geçmiştir ABD’nin önderliğinde BM kuvvetleri olaya müdahale etmiştir Türkiye’de bu savaşa bir tümenle katılmıştır Savaş sonunda iki tarafta savaş öncesi sınıflarına dönmüş

b.SEATO’ nun Kuruluşu ABD Uzak Doğu’daki etkinliğini arttırmak için bu birliği kurmuştur Birliğe Tayland Laos Kamboçya Güney Vietnam katılmıştır Bu birlikle ABD, SSCB’yi Uzak Doğu’da da kuşatma altına almıştır SEATO: Güneydoğu Asya Antlaşma Teşkilatı

D) Asya ve Afrika’nın Kurtuluşu İki dünya savaşı arasında Asya ve Afrika ülkeleri bağımsızlık savaşı verse de başarılı olamamıştır Halkın içinden çıkan aydınlar, Asya ve Afrika’da milliyetçiliği yaymıştır Bu mücadeleye karşı koyamayacağını anlayan batılılar buralara bağımsızlık vermek zorunda kaldılar

1.Güney Asya’daki Gelişmeler Hindistan’da Mahadma Gandi önderliğinde bağımsızlık mücadelesi başlamıştır 1940’ta toplanan ‘Müslümanlar Birliği Cemiyeti Kongresi’nde Hindulardan ayrı bir Pakistan Devleti kurmak için M. Ali Cinnah önderlik etmiştir 1946’da iki devlette bağımsız oldu

2.Afrika’daki Gelişmeler Afrika’da II. Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsızlık hareketleri başlamıştır Ülkelerin çoğunda tek parti ve askeri yönetimler vardır Büyük devletlerin bu kıtayı sömürmesinden dolayı, dünyanın en fakir kıtasıdır

E) Soğuk Savaş Döneminde Türkiye 1 E) Soğuk Savaş Döneminde Türkiye 1.Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikası ABD jeostratejik konumundan dolayı Türkiye’yi kendi saflarında görmek istiyordu Türkiye de SSCB tehlikesinden dolayı ABD’ye yakınlaşmıştır Kore’ye asker göndermiş; NATO ve Avrupa Konseyi’ne katılmıştır

a. Türkiye’nin Avrupa Konseyine Girişi Batı Avrupa, Sovyet tehdidinden dolayı 5 Mayıs 1949’da Avrupa Konseyi’ni kurdu Türkiye 8 Ağustos 1949’da bu kuruluşa üye oldu

b. Türkiye’nin NATO’ya Girişi Türkiye güvenlik arayışından dolayı NATO’nun kuruluşundan itibaren üye olmak istemiştir Kuruluşa iki kez müracaat etmişiz ancak İngiliz ve bazı Avrupa ülkeleri karşı çıkmıştır Türkiye Kore Savaşına BM kapsamında 4.500 kişi göndermiştir Bu savaştaki başarı Türkiye’nin NATO’ya girmesini sağlamıştır 18 Şubat 1952’de NATO’ya üye olmuştur

c. Balkan Paktının Kurulması Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında 28 Şubat 1953’ te Dostluk ve iş Birliği antlaşması ( Balkan Paktı) 9 Ağustos 1954 Siyasi İş Birliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması Stalin’in ölümü ve Yugoslavya’nın SSCB ile yakınlaşması Türk-Yunan ilişkilerinin Kıbrıs meselesinden dolayı bozulması

d.Bağdat Paktının Kurulması Türkiye’den Avrupalı devletlerin Orta Doğunun savunulması konusunda beklentiler Arap-İsrail gerginliği, İngiliz- Mısır anlaşmazlığı ve Orta Doğudaki gergin hava 24 Şubat 1955 Bağdat Paktı’nın kurulması (Türkiye, Irak, İngiltere, İran, Pakistan ) 24 mart 1959 Irak’ın paktan çekilmesi ve paktın merkezinin Ankara olması ile isminin (CENTO) olması Pakistan ve İran’ın paktan ayrılması ve paktın dağılması

2. Türkiye’de Hayat a. Siyaset Türkiye’de halkın demokrasi talebi ve çok partili hayata geçiş çalışmaları İlk muhalefet partisinin kurulması temmuz 1945 Nuri Demirağ’ın Milli Kalkınma Partisi Dörtlü Takrir’ in reddi ve Demokrat Partinin kurulması 7 ocak 1946 CHP iktidarının son bulması ve DP’nin iktidara gelmesi 14 mayıs 1950

b. Ekonomi Devletçi ekonomiden liberal serbest Pazar ekonomisine geçiş çalışmaları Marshal yardımlarıyla desteklenen tarımın hızlı gelişme göstermesi ve ekonominin büyümesi Yabancı yatırımı teşvik etme çalışmaları Türk ekonomisinde zayıflama dönemi ve ithalat ile dövizin denetim altına alınması Ekonomik bunalımlar ve IMF’den borç alınması 1958

c. Sosyal ve Kültürel Hayat Tüketimdeki artış ve alışkanlıkların değişmesi Köyden kente göçler ve kentleşmenin artması Yeni müzik akımlarının Türkleri etkilemesi (rock and roll) Hollywood sinemasının Türkiyeyi etkilemesi ve edebiyat eserleri ve yabancı filmlerden uyarlama Şiirde edebi akımların ortaya çıkması ikinci yeniler, Hisarcılar guru vb Genel sağlık sorunları ve salgın hastalıklarla mücadele

F) Soğuk Savaş Döneminde Dünya Büyük sanayi ülkelerinde artan ekonomik büyüme ve azalan işsizlık Hızlı nüfus artışı ve otomotiv, petrol,elektirik üretiminde büyüme. Sanayileşme sonucu kente göçler ve aile yapılarının değişmesi Orduya önemin artması ve askeri harcamaların artması Kadınların iş hayatına girmesi ve kadın hareketleri

Teknik alanda gelişme sağlanması ve tüketimin artması Fen ve sosyal bilimlerdeki hızlı gelime ve beyin göçü Füze teknolojisinde ilerleme ve ilk uydu sputnik’ in uzaya gönderilmesi (SSCB) Uçak, televizyon, telefon gibi ulaşım iletişim araçlarının insan hayatındaki öneminin artması Bilim ve teknik alandaki gelişmelerle birlikte teknik eleman ihtiyacının artması Sporda UEFA kupası ve Akdeniz oyunları gibi organizasyonların düzenlenmesi