Tıpta Sınıflama ve Kodlama Zekeriya AKTÜRK Prof. Dr. http://aile.sifa.edu.tr / 47

Amaç ve Hedefler Bu oturumun sonunda katılımcıların tıpta sınıflandırmanın önemi ve teorisi hakkında bilgi sahibi olmaları amaçlanmaktadır. Bu ders sonunda katılımcılar; Tıpta sınıflandırmanın yararlarını sayabilmeli Sınıflandırmanın olumsuz yönlerini tartışabilmeli Kodlama sistemlerine olan ihtiyacı açıklayabilmeli Kodlama yöntemlerinin teorilerini tartışabilmeli ICD kodlama sisteminin genel özelliklerini açıklayabilmeli ICPC kodlama sisteminin genel özelliklerini açıklayabilmeli / 47

Sınıflandırma TO AP DZZ A DA MA / 47

AYAK MAMA DZZT BALOO TOP HANNN ÇA BOO DA MIYAV HAVV AKRABA AMCA HALA DAYI PA UM UFF ELMA / 47

Kodlama İhtiyacı Elektronik tıbbi kayıtlar Karar desteği Faturalama Hasta verilerine ulaşma Uyarılar ve hatırlatıcılar On line bilgi kaynaklaırna ulaşma Faturalama Yönetim Vaka yönetimi Kalite güvencesi Klinik araştırma Epidemiyoloji / 47

Sınıflandırmanın Faydaları Sağlık sorununa bir etiket verir İletişim kolaylıkları sağlar İstatistik Standart bir tedavi verebiliriz Progranoz hakkında fikir verir Diğer organlarla ilgili tahminler yapabiliriz / 47

Standart İhtiyacı Japonya’da imal edilmiş bir otomobilin Amerika’da imal edilmiş bir benzin pompasından Türkiye’de rafine edilmiş benzini alarak çalışabilmesi standartlar sayesinde mümkündür. / 47

Madalyonun öteki yüzü Hastalık değil hasta vardır. Sınıflandırma resmin tamamını kaybetmemize neden olur. Neye göre sınıflandıracağız? Organ sistemleri Solunum sistemi hastalıkları, Tbc Etyoloji İnfeksiyon hastalıkları, Tbc Patoloji Enflamasyon, Tbc Bulgular, Belirtiler Öksürük, Tbc / 47

Kodlama yapısı nasıl olsun? İçecek Kırmızı Sarı Şeffaf Renk: kırmızı, sarı, şeffaf Kaynak: şalgam, portakal, su .. / 47

Ontoloji (isimlendirme) Bir alanla ilgili tüm bilgiyi vermeye çalışmaz Uygulamamızın ihtiyaç duyacağından daha fazla ayrıntıya gerek yok Bir sınıfın tüm özelliklerini vermeye gerek yok Sadece en bariz özellikler Sadece uygumanın gerektirdiği özellikler / 47

Hedefi daraltmak gerekir Bir içecek sınıflamasında Şişe büyüklüğü Etiket rengi En sevdiğim içecek vs. sınıflamasına gerek yok / 47

Aşırı yapılandırmaya gerek var mı? Yapılandırılmış veri girişi Dosya Edit Yardım Neye çarptın Senin rolün Ne yapıyordun Neredeydin Bisiklet kazası / 47

Kişiler arası farklılıklar Örtü Giysi Bez Model Bayan Erişkin Ayakta Arkaplan Kahverengi Mavi Kombinezon Elbise Tunik Bavul Çanta Valiz Müzik aleti Korno Boru X / 47

Tek Katlı Hiyerarşi Hastalık Kalp Hastalığı Akciğer Hastalığı Kalp Krizi Çarpıntı Zatürre / 47

Çoklu Hiyerarşi Hastalık Kalp Hastalığı Akciğer Hastalığı Enfeksiyon Hastalığı Kalp Krizi Çarpıntı Zatürre / 47

UHS-10 (ICD-10) UHS, mortalite nedenlerinin kodlanması için Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından geliştirilmiş bir sınıflama türü kodlama sistemidir. Sağlık hizmetlerinin yönetimi ve epidemiyolojik çalışmalarda uluslararası karşılaştırılabilir veri toplanmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. UHS-10, 1990’ların başından beri pek çok ülkede hem mortalite hem de morbidite nedenlerinin kodlanması için kullanılmaktadır. / 47

UHS – 10 Sınıflama Yapısı UHS-10, alfa-sayısal bir kod yapısına sahiptir. UHS-10 sınıflama yapısında beş düzey bulunmaktadır; her düzey bir üst düzeyin detaylandırılmış halidir. 21 Bölüm (260 Blok) 2.035 Üç basamaklı hastalık kodu 8.932 Dört basamaklı hastalık kodu 45.000 Beş basamaklı hastalık kodu http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-30867/h/icd10tanikodlarilistesi.xls / 47

Birinci Düzey: 21 Ana Bölüm Anatomik bölgeye göre sınıflama: 13 bölüm Etkene göre sınıflama: 1 bölüm (enfeksiyon ve parazit hastalıkları) Türe göre sınıflama:1 bölüm (neoplazmalar) Döneme göre sınıflama:1 bölüm (perinatal dönem) ... / 47

İkinci düzey, Her bölümdeki belli hastalıkların bir araya getirilmesi ile bloklar oluşur. Blok sayısı bölümden bölüme değişmektedir. Örneğin, Bölüm l'de 21 blok yer alırken, Bölüm lll'de sadece 6 blok bulunmaktadır. Blokların hiyerarşik sayısı da bölümler arasında farklılık göstermektedir. / 47

Üçüncü düzey, Hastalıkların tek tek ele alındığı 3 basamaklı hastalık kodları. 3 basamaklı hastalık kodları UHS-10'un temel çatısıdır (çekirdek sınıflama). DSÖ mortalite veri tabanının oluşturulması ve uluslararası genel karşılaştırmaların yapılabilmesi için temel seviyeyi oluşturur. / 47

Dördüncü düzey, Hastalıkların daha detaylı tanımlandığı 4 basamaklı hastalık kodları. 3 basamaklı hastalık kodlarına 4. basamakların ilavesi ile ayrıntılandırılmışlardır. Özellikle tıbbi araştırmalar için en az bu seviyede kodlama yapılması önerilmektedir. / 47

Beşinci düzey, Özellikle hastalık ve ölümlerin dış nedenleri ile yaralanma, zehirlenme ve dış nedenlerin bazı diğer sonuçlarının yer aldığı 19 ve 20. ana bölümlerde; kodlar 5 basamağa genişletilebilmektedir. Beşinci basamak genişletme kodları yeni bir hastalık veya harici neden belirtmez. 0-9 arası olan bu genişletme kodları olgunun meydana geldiği yeri belirtmek için kullanılmaktadır. / 47

Örnek ÜSYE J00-J06 akut üst solunum yolu enfeksiyonları J00 Akut nazofarenjit [nezle] J01 Akut sinüzit .. J06 Akut üst solunum yolu enfeksiyonları, birden fazla ve tanımlanmamış bölgelerin J06.0 akut larengofarenjit J06.8 akut üst solunum yolu enfeksiyonları, diğer, birden fazla bölgelerin J06.9 akut üst solunum yolu enfeksiyonu, tanımlanmamış / 47

ICPC (Birinci Basamağın Uluslararası Sınıflaması ICPC basit bir iki eksenli yapı üzerine kuruludur: bir eksende her birisi bir harften oluşan vücut sistemlerine dayalı 17 bölüm ve ikinci eksen olarak da iki rakamlı sayısal başlıkları içeren birbirinin aynısı yedi bileşen / 47

/ 47

ICPC kolay akılda kalır ICPC kolay akılda kalır. Bölümler vücut sistemlerinin İngilizce ilk harflerinden oluşur. Bu nedenle hekimlerin günlük kullanımı kolaydır ve başka bir şekilde girilen verilerin elle kodlanmasında kolaylık oluşturur. / 47

B Kan/kan yapıcı organlar/immun mekanizmalar D Sindirim F Göz H Kulak A Genel/belirsiz B Kan/kan yapıcı organlar/immun mekanizmalar D Sindirim F Göz H Kulak K Dolaşım L Kas iskelet N Nörolojik P Psikolojik R Solunum S Deri T Metabolik U İdrar W Gebelik X Kadın genital Y Erkek genital Z Sosyal / 47

1 Yakınma ve belirti bileşeni 2 Tanısal ve koruyucu işlemler 3 İlaç, tedavi, tedavi edici işlemler 4 Sonuçlar 5 Yönetimsel 6 Sevk ve diğer karşılaşma nedenleri 7 Hastalık bileşenleri infeksiyöz hastalıklar neoplazmlar yaralanmalar doğumsal anomaliler diğer * Bileşen 2-6 tüm bölümler için aynıdır! / 47

Bileşen 1 Bileşen 1 semptom ve yakınmalar için başlılkarı içerir. Karşılaşma nedenini (RFEC) kodlamak için planlanmıştır. Örn: A01 Ağrı, genel/çok sayıda yerde A02 Titreme B02 Lenf bezinde (bezlerinde) büyüme/ağrılı B26 Kan/lenf kanseri korkusu / 47

Bileşen 2 Bileşen 2,3,4,5 ve 6 tüm bölümlerde aynıdır. Başlıklar herhangi bir vücut sistemine uygulanabilir. Bileşen 2’de tanısal testler ve koruyucu uygulamalar vardır. Altta yatan bir hastalık olmadığında kullanılabilir: 35 İdrar testi 44 Koruyucu aşılama / ilaçlar 45 Gözlem/sağlık eğitimi/öneri/diyet 49 Diğer koruyucu işlemler / 47

Bileşen 3 Bileşen 3’te tedaviler, işlemler ve ilaçlar vardır. Bu bileşen problemi tanımlamak için kullanılmamalıdır. Ancak hasta sadece reçete yazdırmak için gelmişse geliş nedeninde de bileşen 3 kullanılabilir. 50 İlaç-reçete/talep/yenileme/enjeksiyon 56 Sargı/basınç/kompresyon/tamponad 57 Fiziksel tıp/rehabilitasyon / 47

Bileşen 4 ve 5 Test sonuçları (Bileşen 4) ve Yönetimsel işlemler (Bileşen 5) herhangi bir patoloji bulumnayan problemleri etiketlemek için kullanışlıdır. Örn. Pasaport başvurusu için belge almaya gelen birisini Bileşen 5’te değerlendirilebiliriz. / 47

Bileşen 6 Bileşen 6’da sevk ve diğer karşılaşma nedenleri kodlanmıştır 63 Takip karşılaşması tanımlanmamış 68 Diğer sevkler BYS 69 Diğer karşılaşma nedenleri BYS / 47

Bileşen 7 Bileşen 7 her bölümde farklıdır. Tanı girişinde en çok bileşen 7 kullanılır. Tanı bileşeni içerisinde altı alt grubu ayırt etmek mümkündür. Ancak bunların numaralandırılması tüm bölümler için aynı değildir: infeksiyöz hastalıklar kanserler yaralanmalar doğumsal hastalıklar diğer hastalıklar / 47

Aile hekimliğinde bir karşılaşma Hastanın geliş nedeni Tanı Yapılan işlem / 47

Bakım Dönemine Örnek yorgunluk Hb Ca kolon sevk, danışmanlık KN ‘Yorgunluk hissi’ Tanı yorgunluk İşlem Hb 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

Örnek Kodlama yorgunluk Hb Ca kolon sevk, danışmanlık Demir eksikiği KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 Tanı yorgunluk İşlem Hb 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

KN: Yorgunluk yorgunluk Hb Ca kolon sevk, danışmanlık Demir eksikiği hissi’ A04 Tanı yorgunluk İşlem Hb 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

Semptom (tanı): Yorgunluk KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

İşlem: Hemoglobin testi KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

KN: Test sonucu talebi Hb A34 Ca kolon Yorgunluk A04 sevk, danışmanlık hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği anemisi İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

Yeni tanı: Fe eksikliği anemisi KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 İşlem kolonoskopi 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

İşlem: kolonoskopi Hb A34 Ca kolon Yorgunluk A04 sevk, danışmanlık KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

KN: Test sonucu alma Hb A34 Ca kolon Yorgunluk A04 sevk, danışmanlık hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ D60 Tanı Ca kolon İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

KN: Test sonucu alma Hb A34 Yorgunluk A04 Ca kolon D75 sevk, hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ D60 Tanı Ca kolon D75 İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 47

İşlem: Sevk ve danışmanlık KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 Tanı Yorgunluk A04 İşlem Hb A34 1. karşılaşma KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama KN ‘test sonucum ne?’ D60 Tanı Ca kolon D75 İşlem Sevk D67, Danışmanlık D45 3. karşılaşma / 47

ÖZET Tıpta sınıflandırmanın hangi yararları var Sınıflandırma ne tür sorunları beraberinde getirir? Kodlama sistemleri neden gereklidir? ICD kodlama sisteminin genel özelliklerini sayınız ICPC kodlama sisteminin genel özelliklerini sayınız / 47