ÜNİTE : 7 IŞIK VE SES

IŞIK Işık, cisimleri görmemizi ve etrafın aydınlanmasını sağlayan bir enerji türüdür. Işık yayan cisimlere ışık kaynağı denir. Güneş, yıldızlar, ateş böcekleri doğal ışık kaynaklarıdır. Ampul, gaz lambası, mum yapay ışık kaynaklarıdır.

IŞIĞIN YAYILMASI Işık doğrusal yolla yayılır. Işığın yolunu belirleyen doğrulara ışık ışını denir. Işık havada, suda, boşlukta yayılabilir. Katılarda ışık yayılmaz. Işık ışınları doğrusal bir yol izler. Bir kaynaktan çıkan ışık önüne engel çıkmazsa her yönde yayılır.

SAYDAM MADDELER Işığı tamamen geçiren maddelere, saydam maddeler denir. ÖRNEK: Cam, su, hava SAYDAM OLMAYAN (OPAK) MADDELER Işığı hiç geçirmeyen maddelere, saydam olmayan (opak) maddeler denir. ÖRNEK: Metal, tahta, tuğla, taş

YARI SAYDAM MADDELER Işığı az geçiren maddelere, yarı saydam maddeler denir. ÖRNEK: Buzlu cam, yağlı kâğıt, naylon GÖLGELER Işık saydam olmayan bir cisimle karşılaşırsa ondan geçemez. Işık kaynağı, cisim veya ekranın yeri değiştirilirse gölgenin büyüklüğü değişir.

Cisim ışık kaynağından uzaklaşırsa gölge küçülür. Cisim ışık kaynağına yaklaştırılırsa gölge büyür. Ekranın veya ışık kaynağının da yerinin değiştirilmesi gölgenin boyunu etkiler.

Işık kaynağı cisme yaklaşırsa gölge büyür. Işık kaynağı cisimden uzaklaşırsa gölge küçülür. UYARI: Ekran cisme yaklaşırsa gölge küçülür. Ekran cisme uzaklaşırsa gölge büyür. Bir ortamda kaç tane ışık kaynağı varsa cismin o kadar gölgesi oluşur.

Günün belli zamanlarında gölgemizin boyu değişir. Sabahları, gölge uzundur. Öğlenleri gölge kısadır. Akşamları gölge uzundur. Geçmişteki insanlar gölgenin boyunun gün içindeki değişimini kullanarak güneş saati yapmışlarıdır. GÖLGE BOYU

GÜNEŞ VE AY TUTULMALARI Ay, Dünya ile Güneş’in arasına girer ve Dünya’nın belli bir kısmı, Ay’ın gölgesinde güneş ışınlarını alamaz. Bu olaya güneş tutulması denir.Ay, Dünya ile Güneş’in arasına girer ve Dünya’nın belli bir kısmı, Ay’ın gölgesinde güneş ışınlarını alamaz. Bu olaya güneş tutulması denir. Dünya, Güneş ışınlarının Ay’a ulaşmasını engeller. Ay, Dünya’nın gölgesi içinde kalır. Ay’ı göremeyiz. Bu olaya ay tutulması denir.Dünya, Güneş ışınlarının Ay’a ulaşmasını engeller. Ay, Dünya’nın gölgesi içinde kalır. Ay’ı göremeyiz. Bu olaya ay tutulması denir.

SES Ses maddelerin titreşmesiyle oluşan bir enerji türüdür. Ses çıkarabilen cisimlere ses kaynağı denir. Ses canlılar arasında iletişimi sağlar. Davulun sesi derisinin titreşmesiyle çıkar. Gitarın titreşen telleri ses çıkarır.

SESİN YAYILMASI Ses dalgalar halinde yayılır. Işık katılardan geçemezken ses geçebilir. Ses, katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılır.

UYARI: Ses boşlukta yayılmaz. Sesin maddelerdeki yayılma hızı; Hava Su Katı

SES YALITIMI Sesin yayılmasını ve geçişini önlemeye ses yalıtımı denir. Sinema, tiyatro ve konser salonlarında dışarıdan ses gelmemesi ve sesin dışarıya gitmemesi için önlem alınır. Duvarlar, taban ve tavan sesi az ileten malzemelerle kaplanır. Lastik, pamuk, yün, keçe gibi maddeler sesi az iletir. Demir, taş, beton gibi maddeler sesi çok iletir. Ses yalıtımı teknolojilerinin gelişmesi ses kirliliğini azaltır. Ses canlılar arasında iletişimi sağlar.

Gelişen teknoloji yüksek ses çıkaran araçlar üretmiştir. Yüksek ses dalgalarından jeolojik araştırmalar ve maden aramalarında yararlanılır. Göl ve denizlerde araştırma yapılan, balık sürülerinin yerini tespit etmede kullanılan sonarlar gelişmiş ses teknolojisinin ürünleridir.

SES KAYIT EDİLEBİLİR Sesi çeşitli araçlarla kaydetmek ve dinlemek mümkündür. Thomas Edison ilk olarak 1877 yılında sesi kaydedip tekrar dinlemeye yarayan fonografı bulmuştur. Teknolojinin gelişmesi ile gramofon ve pikaplar icat edilmiştir. Teyp kasetleri ve hem görüntü hem de ses kaydeden kameralar geliştirilmiştir. Günümüzde ses ve görüntü CD’lere kayıt edilebilmektedir.

Hazırlayan : Yeşilbayır İlköğretim Okulu Nisan 2008