ANLATIM BİÇİMLERİ ve DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARINI ÖĞRENMEYE HAZIR MISINIZ ARKADAŞLAR???

Sınavlarda Türkçe bölümünde sorulan soruların %80’i paragraf ve cümlede anlamla ilgilidir. Bu soruları doğru cevaplayabilmek için paragraflarla ilgili anlatım biçimlerini kavramak gereklidir. Ayrıca anlatım biçimlerini iyi kavrayan birisi, kendi yazdığı kompozisyonlarda da bunu uygulayarak daha güzel çalışmalar ortaya koyabilir. Ancak şu da unutulmamalıdır ki hem sınavlardaki başarıyı hem her alandaki başarıyı arttıracak en önemli unsur : KİTAP OKUMAKTIR Tarık Çelik Türkçe Öğretmeni

PARAFRAFTA ANLATIM YÖNÜ 1-ANLATIM BİÇİMLERİ a) Açıklama b) Tartışma c) Tasvir ( Betimleme ) d) Hikaye Etme (Öyküleme) -temel- 2-DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Tanımlama Benzetme Örneklendirme Karşılaştırma Tanık Gösterme -yardımcı-

ÖNCE ANLATIM BİÇİMLERİ a) Açıklama b) Tartışma c) Tasvir ( Betimleme ) d) Hikaye Etme (Öyküleme)

1-ANLATIM BİÇİMLERİ a) Açıklama : Bir şey hakkında bilgi vermek için kullanılan, bir konu hakkında ayrıntılı anlatıma açıklayıcı anlatım denir. Sigara insanı yavaş yavaş öldürür. Başta kanser olmak üzere 45 hastalığa davetiye çıkarır, insanların hastaneleri doldurmasına yol açar. Sürekli kullanılması hâlinde de ölümlere sebep olur. Sigara. Türkiye'de bir yılda binlerce, dünyada da milyonlarca insanın hayatından olmasına neden olur.

b) Tartışma : Yazarın okuyucuyu kendince doğru olan düşünceye çekmek amacıyla yazdığı yazılarda kullandığı bir anlatım biçimidir.Zıtlıkları olan konular, bu anlatıma elverişlidir. “Türk sineması artık beli bir seviyeye ulaşmış,sinema patronları kendi şahsi menfaatlerini ikinci plana atarak, halkın sinema zevkine önem vermeye mi başlamışlar? Şüphesiz hayır! Hatta, sinemamızda ulaşılabilen teknik üstünlüklerle denge sağlayabilecek düzgün bir sinema diline bile ulaşılamamıştır daha.”

c)Tasvir : Kelimelerle resim çizmeye ve varlıkların kendilerine has ayırıcı niteliklerini gözler önüne sermeye tasvir (betimleme) denir. Varlıkları okuyucunun gözünde,zihninde canlandırmak istendiğinde kullanılan bir anlatım biçimidir. Tasvirde göze hitap eden unsurlar yanında, tat, koku,hareket ve duygular da söz konusudur. Tasvirin insanı konu edinen kısmına portre denir. İnsanın dış,fiziki yönünü işleyen türüne “fiziki portre”; insanın karakter yapısını, iç özelliklerini işleyen türüne de “ruhi portre” denir.

Tasvir örneği: “Sonra birinci küçük salona girdi. Koltuklar sırmalı kumaşlarla döşenmişti. Japon feneriyle süslü üç pencereli yuvarlak yemek salonu göründü. Kamış mobilyalı bu oda, kaba porselen ve çin vazolarıyla sarı pul işlemeli ipekleri, su damlalarını andıran yalancı incilerle, işli incecik pencereleriyle ve bronzdan yapılmış biblolarıyla fazlaca gösterişe kaçıyordu.”

Fiziksel Portre örneği: “Namık Kemal gayet büyük ve yuvarlak başlı, yüksek alınlı, pembe çehreli, koyu ela gözlü, ince burunlu, uzunca kumral sakallı, kısa denilebilecek orta boylu, şişmanca ve omuzları geniş bir insandı.” Ruhsal Portre örneği: “Deniz kenarında tek başına oturan adamın gözlerinden yalnızlığı okunabiliyordu. Yalnızlık ve kimsesizlik zor bir şey olsa gerekti. Ama bunlardan da öte bu yalnız adamın gözlerinin başına gelebilecek en kötü şey gelmişti. O, gözlerinden ümidi çoktan kovmuştu. Her şeye olan inancını kaybetmenin verdiği dayanılmaz acılar hüküm sürüyordu bedeninde. Ne yapmalıydı, nereye gitmeliydi? Bu soruları soracağı bir dostun olmaması ne kötüydü.”

d) Hikaye Etme (Öyküleme) : Belli bir zaman diliminde oluşan olayların anlatıldığı durumlarda başvurulan anlatım biçimidir. Olay, yer, kişi ve zaman ögelerini içinde barındırır. Öykülemede betimleme de bulunabilir. Yani her ikisi iç içe olabilir. “ Evin girişinde yine ayak sesleri vardı. Kapı hızla açıldı. Ana ayağa kalktı. Genç bir kızın girdiğini görünce pek şaştı. Kız kısa boyluydu. Basit bir yüzü vardı, bir köylünün yüzü. Kısık sesle “bu gecelik misafiriniz olabilir miyim” dedi. Kadın evet manasında kafasını salladı belli belirsiz. Kız biraz da ürkerek içeri süzüldü ve divanın bir köşesine ilişti.”

Uykunuz gelmemiştir inşallah…

PARAFRAFTA ANLATIM YÖNÜ 2-DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Tanımlama Benzetme Örneklendirme Karşılaştırma Tanık Gösterme 1-ANLATIM BİÇİMLERİ a) Açıklama b) Tartışma c) Tasvir ( Betimleme ) d) Hikaye Etme (Öyküleme)

2- DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI Tanımlama : Bir kavram ya da nesneyi cümleler halinde ayırt edici özellikleriyle birlikte vermeye tanımlama denir. Bu anlatım tekniğinde düşünce karşımıza doğrudan çıkar. Bir paragrafta sadece bir tanımlama yapılmış olsa bile o paragrafta düşünceyi geliştirme yollarından tanımlamaya başvurulmuştur denilebilir. Bu nedir? Sorusu tanımı verir. “Bilgi, kişinin düzenlediği belli ölçülere göre biçimlendirdiği bir düşünce ürünüdür. Bu ürünün ilk ögeleri, toprağı suyu, kumu, çakıllı birikimidir;duyularla sağlanan birikim.”

b) Benzetme : Bir kavramın, başka bir kavramın özellikleriyle anlatılmasıdır. İnsanın çalışkanlığı anlatılırken karıncaya benzetilmesi gibi. “Bir bakarsın ki, soylu törenlerin en görkemli dakikasında soytarı yerde yatıp yuvarlanmaya başlamış, prenslerin, kontların, kardinallerin kırmızı bayram balonu gibi şişirilmiş ciddiyetlerini sivri yergileriyle delerek ortalığı birbirine katmış;öfkeleri, kahkahaları,fısıltıları soytarılığın sarmalına dolayıp saray halısı gibi salona yayıvermiş.”

c) Örneklendirme : Bir yargının daha iyi açıklanması için ayırt edici örneklerin verilmesiyle ortaya çıkar. Konuyu daha anlaşılır ve zihinde daha kalıcı bir niteliğe kavuşturmak için kullanılır. Örneklendirme, soyut bir düşünceye somutluk ve görünürlük kazandırmak amacıyla bu düşünceye uygun örnek verilmelidir. “Ankara, tarihinin şaşırtıcı terkipleriyle doludur. Burada kerpiç bir duvardan iyonya tarzında bir sütun başlığı fırlar; bir türbe merdiveninin basamağında bir Roma konsülünün şehre gelişini kutlayan bir taş görünür. Ahi Şerafettin türbesini, asırlardır Greko Romen aslanları bekler.”

d) Karşılaştırma: İki farklı düşünce, kavram ya da durumun mukayese edilmesiyle ortaya çıkan bir yöntemdir. “Gerçekten de bazı yanlarıyla Rıfat Ilgaz Orhan Veli’ye yakın düşer. Ama bu yakınlık dıştandır; özde değil biçimdedir. Nitekim, Orhan Veli’nin başlangıçta toplumcu bir kaygısı yoktur. Ilgaz ise belirli bir inancın adamıdır.onun için birinde kendinden başka bir amacı olmayan mizah, diğerinde toplumsal taşlamaya destek olur. Orhan Veli halk gibi olmaya özenir. Ilgaz ise halktan biridir.

e) Tanık Gösterme : yazar yazılarındaki düşüncesini inandırıcı kılmak için, kendi düşüncelerine destek olabilecek ve kendi düşüncelerinin doğruluğuna delil olabilecek şekilde o konuyla ilgili sözüne güvenilir bir kişinin ya da kişilerin söz veya sözlerini alıntı yaparak alır. Bu söz veya sözler tırnak içinde verilir. Tırnak içinde alıntının olmadığı yerde “tanık gösterme” de yoktur. “Okuma tutkuların en asilidir. Ekmek nasıl bedeni beslerse, o da öylece ruhu besler. Bir yazar okuma için , “Tatlı tatlı kendinden geçme.” demiştir. Büyük yazarlar ömürlerinin yarısını okuyarak geçirmişlerdir. Montesquie, “Çeyrek saatlik okumanın gideremediği kederim olmamıştır.” der. Bir kitap her zaman güvenilecek bir dosttur. Üzüntü içindeki bir dostuna Alphonse Daudet, “Güzel kitaplar okuyun.” diye yazmış.”

Şimdi de öğrendiklerimizi sorularla pekiştirelim mi?

Yeşil dağlar arasında Manisa, akşamları morararak susar, ince rüzgarla dağılan ezan seslerinden sonra belde, derin bir sessizliğe dalar, karanlık basınca yamaçtaki evlerde cılız gaz lambalarının titrek ışıkları görülür. Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır? A) Öyküleyici B) Betimleyici C) Açıklamalı D) Karşılaştırmalı

Böylece her zaman haksızlığa uğrayacağını anladı. Aşağıdakilerden bir paragraf oluşturulduğunda hangisi bu paragrafın ilk cümlesi olur? Böylece her zaman haksızlığa uğrayacağını anladı. Hiç suçumun olmaması bu durumu daha da dramatik hale getiriyor. Geçenlerde canımı çok sıkan bir olay oldu. İnsanlara karşı kırgınlığım bir kat daha arttı.