KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM Kültürlerarası Etkin İletişim, Kültür Şoku Kültürlerarası Farklılıklar Bahar - 2016 Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM

DERS ÖNCESİ SORULAR Kültürlerarası iletişimde temel sorunlar? Kültürlerarası iletişim kurma nedenleri? Kültürlerarası iletişim’in önemi nedir? “Kültür” sizce ne anlama geliyor? İçinde yaşadığımız kültürden nasıl etkileniyoruz?

KÜLTÜRLER ARASI ILETIŞIMDE ORTAK SORUNLAR Insanlari belli kaliplara yerleştirme (stereotyping) Diğerleri hakkindaki ön yargilar ve varsayımlarda bulunma, Cinsiyet, yaş, irk, din gibi farklarin getirdiği yanliş anlamalar, Kültürel değerleri taşiyan insanin hoş görüden yoksun olmasi, Kültürün dişa kapali, dişa karşi şüpheci olmasi, Kendini beğenmişlik ve diğer kültürlere saygi eksikliği, Kültürel empati yokluğu, Kenan BAŞARAN

MUTLU ve BAŞARILI BİR YAŞAM İÇİN:   Destekleyici iletişim davranışları geliştirin, empatik dinlemeyi, geribildirim alıp vermeyi öğrenin. Samimi, açık, dürüst ve karşı tarafı cesaretlendirici iletişimi öğrenin.   İletişim becerileri konusunda kendinizi değerlendirin, zayıf yönlerinizi, önyargılarınızı ve iletişim tarzınızı gözden geçirin.   Genelleştirme ve stereotipleme iletişimde tembelliğe kaçmaktır. Bu tuzaklardan kurtulun ve karşınızdakinin bireysel özelliklerini keşfedin. Kaynak: http://www.rcbadoor.com Prof. Dr. İsmet Barutcugil Kenan BAŞARAN

MUTLU ve BAŞARILI BİR YAŞAM İÇİN:   Farklılığa duyarlılığınızı artırın, değer verin, saygı duyun. Farklılıkları eleştirmeyin, yargılamayın, alaya almayın.   İletişim kurduğunuz farklı kültürün insanlarıyla sözlü ya da sözlü olmayan ortak kodları paylaşın, yeni ortak dil ve davranış geliştirin   Başlardaki zayıf iletişime ve belirsizliğe hoşgörüyle yaklaşın. Dikkatli geribildirim alıp vermeler sırasında düzeltme, uyumlaştırma ve geliştirmeler yapın.   Yabancı diller öğrenin, olabildiğince seyahat edin ve farklı kültürlerin insanlarıyla bir araya gelme fırsatlarını değerlendirin. Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM: KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM KURMA NEDENLERİ? Teknolojik gelişmeler Göç ve nüfüs hareketleri İş ve ticari ilişkiler Çatışmalar ve savaşlar Etik davranış kuralları Kültürel ögelerimizin farkına varmak Yaratıcı problem çözme becerisi kazanmak Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR NEDİR? Kültürü bir buzdağına benzetebiliriz.

Kenan BAŞARAN 9 9

Buzdağı’nın su üzerindeki kısımda:                                                                                                    Buzdağı’nın su üzerindeki kısımda: Yemek, kıyafet gibi görünebilen öge ve davranışlar Buzdağı’nın su altındaki kısımda: değerler – inaçlar – davranış kalıpları gibi görünmeyen ögeler vardır.

Kültür Kavramı Toplumda yaşayan insanların tüm öğrendiklerini ve paylaştıklarını kapsayan bir kavramdır. Dünyaya gelen her birey, dilini, dinini, sosyal yaşantısını, görgü kurallarını belirli bir kültür kalıbı içerisinde öğrenir. Değer, inanç, sosyal ilişkiler öğrenilir. Bunlar kültürü oluşturur. Kültür, ne yapıp ne yapmayacağımızı öğretir. Bunları o kadar içselleştiririz ki bunun dışında olan şeyleri doğru olarak kabul etmeyiz. Örneğin, köpek ve kedi etini yemeyiz. Ancak bazı kültürlerde bu tip etler yenir. Kültürün koyduğu kurallar parçamız olur. Kenan BAŞARAN

Kültür toplumdan topluma değişiklik gösterir. Kültür toplumsal bir üründür, insanlar arası etkileşim sonucu doğup gelişir. Kültür toplumdan topluma değişiklik gösterir. Her toplumun düşünce, değer ve inanç sistemleri farklıdır. Kültür, doğuştan edinilmez. Öğrenilen davranışlardan oluşur. Topluma her katılan üye kültürü öğrenerek geliştirir. Bize anlamsız gelen ama yaşadığı kültür içinde anlamlı olan birçok gelenek ve inanç vardır. Hintlilerin ineği kutsal sayması. Kültür Özetle, “Bir halkın yaşam tarzı” ve öğrenilmiş davranış kalıpları. Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR’ÜN ÖGELERİ Kültür bir nesilden bir başka nesile aktarılan maddi (somut) ve maddi olmayan (soyut) ögelerden oluşur 1. Maddi ögeler: Teknolojik ilerleme, üretim ve beceriler 2. Manevi ögeler: Toplumu düzenleyen gelenek, görenek, yasa ve ahlak kuralları Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR’ÜN BİLEŞENLERİ Değerler (values), İnançlar (beliefs), Davranış kalıpları(norms), Semboller, Dil, Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR’ÜN BİLEŞENLERİ: DEĞERLER/VALUES : Belli bir kültüre göre belirlenmiş iyi – güzel – doğru olan ve sosyal yaşama yön veren standartlar. Değerler soyut ve genel kavramlardır Kültürel değerler: Başarı, disiplin, eşitlik, saygı, milliyetçilik, Demokrasi, kendini geliştirme ,aileye bağlılık Değerler zamanla değişebilir, bireyler her zaman değerlere uygun hareket etmeyebilir. Kuşaklar arasındaki değer çatışmaları buradan kaynaklanır

GÜNÜMÜZDE KÜLTÜRÜMÜZE EKLENEN YENİ DEĞERLER Çevreye saygı Sağlıklı yaşam – vücut sağlığı Boş zaman etkinlikleri ? Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR’ÜN KAPSAMINA GİRENLER: İNANÇLAR / BELIEFS: Yaşamda ‘doğru’ olduğuna inandığımız herşey Hintlilerin ineği kutsal sayması KURALLAR / NORMS: Toplum tarafından uymak zorunda olduğunuz beklenılen kural ve davranış kalıplarınız. 1. Yapmamanız gerekenler (Evlilik öncesi beraberlik). 2. Yapmanız gerekenler (Yaşlılara saygı) Kenan BAŞARAN

DAVRANIŞ KALIPLARI (NORM) Her toplumda bireylerin tutum ve davranışlarını belirleyen, nasıl giyineceğimizden nasıl yemek yiyeceğimize , belirli yerlerde nasıl davranmamız gerektiğine ilişkin çeşitli kurallar, davranış kalıpları vardır. Yaptırımı olan kurallar sistemidir Ödül ve ceza ile güvence altına alınır Resmi ve gayrı-resmi olabilir Toplumdan topluma farklılık gösterir Toplum içinde de zaman içinde değişir Bireyin toplumsallaşma süreci içerisinde öğrenilir (bilet alırken kuyruğa girmek) Kenan BAŞARAN

Norm ve değer arasındaki ayrım: Değerler soyut ve genel kavramlardır, normlar ise belirgin ve yol göstericidir. Değerler davranışa yol gösteren genel ilkelerdir. Normlar, insanların nasıl davranması gerektiği konusunda beklentilerdir. Aşağıdakiler norm ve değerlerle ilgili birkaç örnektir: Eğitime değer veren bir toplumda, eğitimle ilgili normlara ağırlık verilir. Başarılı olmak, mesleğinde ilerlemek toplumlar tarafından benimsenen ortak bir değerdir. Doğu toplumlarında Aileye bağlılık önemli bir değerdir. Çocuklar ailelerine bağlılık içinde büyütülürler. Ailenin çıkarı kişisel çıkarlardan önce gelir. Kenan BAŞARAN

KÜLTÜREL NORM ve DEĞERLERİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kenan BAŞARAN

KÜLTÜREL NORMLAR DERİN SOSYAL KURALLAR İÇEREBİLİR BU NEDENLE AŞAĞIDAKİ KONULARA HASSASİYET GÖSTERMELİYİZ: KİŞİLERARASI MESAFE (PERSONAL SPACE) KİŞİLERİ TANITMA VE SELAMLAMA DOĞRU – YANLIŞ – HATA – UTANMA KAVRAMLARI YEMEK YEME ZAMAN VE KURALLARI, BESLENME ALIŞKANLIKLARI VE TABULAR ARKADAŞLIK- AİLE VE AKRABA İLİŞKİLERİ HEDİYE ALIŞ – VERİŞİ ETİKETİ / KURAL VE GELENEKLERİ İŞ ARKADAŞLARINI MİSAFİR ETME VE EĞLENDİRME ETİKETİ / KURAL VE GELENEKLERİ YASAKLAR – KISITLAMALAR, DİNİ GELENEK VE UYGULAMALAR, KUTSAL EŞYA, KİŞİ VE HAYVANLAR, ÖNEMLİ GÜN VE TATİLLER

KÜLTÜR – KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ DİNAMİKTİR YAYILIR - NÜFUZ EDER – KAPSAMI İÇİNE ALIR ÖĞRENİLİR PAYLAŞILIR Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR ÖĞRENİLİR

KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ KÜLTÜR ÖĞRENİLİR İLETİŞİM – İŞBİRLİĞİ... GÖZLEM İLE TAKLİT EDEREK……

KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ KÜLTÜR DİNAMİKTİR Zaman içinde gelişir -değişir Değişim yavaş ve zordur, acı verebilir Değişim ‘geleneksel’ den ‘seküler’ değerlere doğru olur

KÜLTÜR DİNAMİKTİR 1896 1918 1924 1935 1955 1964 1970 1986 1995 2007

KÜLTÜR PAYLAŞILIR

KÜLTÜR YAYILIR-KUŞATIR-NUFUZ EDER

KÜLTÜR – DİL İLİŞKİSİ Kültür insanların toplumsal mirasıdır Kültürün yaratılması ve aktarılması semboller ile olur Sembol, insanların iletişimde kullandıkları anlam ifade eden her şeydir Dil insanların iletişim için kullandıkları semboller sistemidir Dil aynı zamanda bir kültürü ve o kültüre ait özellikleri kuşaktan kuşağa aktarma aracıdır Kenan BAŞARAN

KÜLTÜR – DİL İLİŞKİSİ

KÜLTÜR = İLETİŞİM ‘FARKLI KÜLTÜRLERİN (YA DA ALT KÜLTÜRLERİN) ÜYELERİ ARASINDAKİ İLETİŞİMDİR’ (Jelleis Hansson,2008) Kenan BAŞARAN

Kültürlerarası İletişimin Önemi?

FARKLI KÜLTÜRLERLE ETKİLİ İLETİŞİM Kültürel farklılıkları kabul etmek Yargıda bulunmadan dinlemek Empati kurmak, hoşgörülü olmak ‘Beden dili’ farklılıklarını öğrenmek Değişen koşullara; farklı tutum, davranış ve alışkanlıklara hazırlıklı olmak Farklı giyim ve görünüşü yadırgamamak Kenan BAŞARAN

FARKLI KÜLTÜRLERLE ETKİLİ İLETİŞİM Ortak görüş paylaştığınız hissini karşı tarafa belli etmek Yüzeysel bakış açısı oluşturmak Kişisel anlaşmalara ve uyuma önem vermek Genelleşmiş ve basmakalıp bir yargıdan kaçınmak Kenan BAŞARAN

CASE STUDY Janet & Fatima : University Students in U.K. Fatima: My younger sister is getting married next week ! Janet: Wow! How did they meet? Fatima: Well.. Actually, they haven’t met yet. HOW DO YOU ACCOUNT FOR THEIR DIFFERENT IMPRESSION? DOES CULTURE PLAY A ROLE IN THE COMMUNICATION BETWEEN THESE TWO WOMEN?

KÜLTÜR ŞOKU Farklı bir kültüre girildiğinde geçirilen travma ‘Sudan çıkmıs balık’ sendromu Evreleri (4h): ‘HONEYMOON’ –Balayı ‘HORROR’- Korku,Endişe ‘HUMOR’- Kabullenme ‘HOME’- Uyum Kenan BAŞARAN

EVRELER 1.HONEYMOON (BALAYI) = Yeni tanışılan kültürdeki herkes/herşey göze kulağa hoş gelir Süresi: genelde 2 hafta kadar 2.HORROR (KORKU/ENDİŞE) = Yabancı çevreye uyum sağlamadaki sıkıntılar, endişe, kararsızlık, ev özlemi, uyulması gereken kurallardaki farklılıklar  Süresi: bazı kişiler için ömür boyu

EVRELER 3.HUMOR (KABULLENME) = O toplumun kültürüne, diline, insanlarına alışmak, yakınlık duyup kabullenmek Süresi: birkaç ay yada daha fazla 4.HOME (UYUM) = Kendi kültürü ile içinde yaşadığı yeni kültürün özelliklerini daha objektif gözle görme, farklılıklara saygı duyma Süresi: yaşam boyu öğrenme, uyum sağlama Kenan BAŞARAN

TERSİNE KÜLTÜR ÇATIŞMASI Bir süre başka ülkede yaşayıp kendi ülkesine geri dönünce karşılaşılan kültür şoku KÜLTÜR ÇATIŞMASI Değerler çatışması

KÜLTÜR ÇATIŞMASI ‘Değer’ler uyuşmazlığı ‘Canlı hayvan pazarı’ –Kore, Çin, Singapur, Hong-Kong ‘Pulya’ – kıbrıs ‘Kımız’ – Kırgızistan ‘Yeni kuşak’ – almanya ‘KKTC’de 4,5 yıl okuyan tc’li öğrenciler’ Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM BENZERLİKLER ENGELLER FARKLILIKLAR ZORLUKLAR Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARASI FARKLAR Kültürlerarasi iletişim: farkli kültürlerin ya da altkültürlerin üyeleri arasindaki iletişimdir. Altkültür: ayni toplum içinde bulunan kendilerine has konuşma dili, alişkanliklari olan farkli etnik ve/veya dini gruplardir. Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARSI FARKLAR Davranış kalıpları toplumdan topluma, kültürden kültüre farklılıklar gösterir. Farklılıklar bilinmezse iletişimde yanlış anlamalar, yorumlar ortaya çıkabilir. Yabancı bir dil öğrenirken,o dili kullanan toplumun, kültürel davranış modellerini de öğrenmek gerekir… Kenan BAŞARAN

Kenan BAŞARAN

‘High/low context’ Kültürleri Japan High Low China Turkey America Germany

High/low context ‘Low context’ kültürlerde iletişim: Mesaj kullanılan dil ile verilir. örn. TV, kitap, yabancı biri ile konuşma High context kültürlerde iletişim : Mesaj bulunulan ortam, durum, mekan ile aktarılır. örn. Bir arkadaşınıza ruh halinizi aktarmanız

Bir arkadaşınızla konuşurken: Arkadaşınız sizin ne söylediğinizi dinleyecek ve Mesajınızı yorumlarken: El-kol hareketleriniz, yüz ifadeleriniz Eski davranışlarınız, ve Şu anki durumunuzu göz önüne alacaktır. Eğer sözlü mesajınız, şu an içinde bulunduğunuz durum ve ifadelerinizle çelişirse, hangisine inanacaktır?

‘Low Context’ Kültürde eğitime gidiş Amerika da Üniversite eğitimine gidiyorsunuz. Büyük ihtimalle Türkiye den ayrılmadan önce elinize birçok yazılı belge ve broşür geçecek: Uluslararası Öğrenci Elkitabı Pasaport ve Vize bilgileri Havaalanından Üniversite kampüsüne nasıl gidileceğine ait bilgiler Havaalanında sizi karşıklayacak kimse olmayacak

Örnek olay: ‘Low context’ kültür Batılılar (Low Context Kültürler) Broşür, kitap, internet, resmi kişilerden alınan bilgilere güvenir ve ihtiyaç duyarlar. Biri tarafından karşılanmayan ve kendisine yardım edecek birini bulamayan Türk öğrenci Amerika daki ortamı ‘soğuk’ bulacaktır. Benzer durumda, Türkiye de Üniversite eğitimine gelecek olan Amerikalı öğrenciye ‘İhtiyaç duyduğunuz tüm bilgiler size havaalanında verilecektir’ dendiğinde kendisini rahatsız hissedecektir.

Low Context / High Context Kültürler Batılılar (Low Context Kültürler) kişilerle iletişimin en iyi yolunun onlarla (direk) birebir /yüzyüze konuşmak olduğuna inanırlar. ‘Tüm bilgi paylaşılınca, kolayca karar verilebilir’ olduğuna inanırlar. Duruma, bağlam ve ortama değil sözcüklere önem verirler. Oysa ‘High Context’ kültürden gelenler iletişimi (indirek) bağlam içinde, dolaylı olarak yapmayı tercih ederler.

KÜLTÜRLERARSI FARKLAR HER TOPLUMUN: SELAMLAŞMA VEDALAŞMA HİTAP ŞEKİLLERİ PROTOKOL, ETİKET, NEZAKET KURALLARI KENDİNE ÖZGÜ FARKLILIKLAR GÖSTEREBİLİR… Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARSI FARKLAR Sosyal yaşamin iletişim rutinleri,dilsel yapilar, sergilenen tutum ve davranişlar,doğal bir refleks olarak iletişime yansir… İletişim şekli, kişilerin çeşitli özelliklerine göre farklilik gösterir: Yaş, Cinsiyet Eğitim düzeyleri Sosyal konumlari Özel ilişkiler Samimiyet dereceleri Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARSI FARKLAR Yabanci ülkelerin kültürlerini öğrenirken iki temel yaklaşim: 1) o kültürün, dil, kültürel geçmişi, tarihi, sosyal kurallarini, beklentilerini öğrenmek. Bu yaklaşimin iki dezavantaji var *Yabanci kültürü hiçbir zaman tam anlamiyla anlamayacak olmamiz (onlar gibi düşünemeyeceğiz) *Kavrami genelleştirmek: kültürler siniflandirilacak, bireysel farkliliklar göz ardi edilecektir. 2) adaptasyon sağlayacak iletişim yeteneklerinin geliştirilmesi. Bu durumda alt kültürler de göz önünde bulundurulmalidir. Kenan BAŞARAN

YABANCILARLA ETKİLİ İLETİŞİM İÇİN: Kültürel farkliliği kabul etmek; Yargida bulunmadan dinlemek; Göz kontaği, el-kol hareketleri gibi farklilik gösteren eylemleri öğrenmek, bunlara saygi göstermek; Değişen koşullara, farkli tutumlara, alişkanliklara, davranişlara hazirlikli olmak; Empati kurmak, hoşgörülü olmak. Kenan BAŞARAN

YABANCILARLA ETKİLİ İLETİŞİM İÇİN: Ortak görüşü paylaştiğimiz hissini karşi tarafa belli etmek; Farkli giyim, görünüşü yadirgamamak; Derinlemesine inmeden, yüzeysel bakiş açisi oluşturmak; Sözlü ve el-kol hareketlerimizle iletmeye çaliştiğimiz mesajlarimizi anlaşilir kılmak; Kenan BAŞARAN

YABANCILARLA ETKİLİ İLETİŞİM İÇİN: Yeni alışkanlık ve uygulamaları paylaşmak; Kişisel anlaşmalara ve uyuma önem vermek; Basmakalıp ve genelleşmiş bir yargıdan kaçınmak. Kenan BAŞARAN

ULUSLARARASI BEDEN DİLİ: JESTLER & EL HAREKETLERi

KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİMİN ZORLUKLARI Dil yazili iletişim engelleri sözlü iletişim engelleri Kültürel farkliliklar Din ve değerler Rol ve statü Karar verme alişkanliklari Kenan BAŞARAN

KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİMİN ZORLUKLARI Zaman kavramı Vücut dili Göz kontağı Gülümseme El-kol hareketleri Sosyal davranış ve yöntemler Kişisel alan kavramı Kenan BAŞARAN

YAZILI ÖRNEKLER: * Bazen ayni kelimeler farkli ülkelerde farkli anlamlara gelir: Petrol: amerikan ingilizcesinde “yakit” anlaminda ingiliz ingilizcesinde “işlenmemiş yakit – gaz” * Bir ürünün marka adi bile, satilacaği yabanci bir ülkede yanliş bir mana taşimamasi için değiştirilebiliyor. Ülker -> albeni-> arabistan’da bu isimle satilmasi firma adina olumsuz sonuçlar doğurabilir. Kenan BAŞARAN

SÖZLÜ ÖRNEKLER * Kimi şive farkliliklari ya da ses tonlari ülkeler arasinda değişmektedir. ruslarin ingilizcesi: sikkin, kaba bir anlam içerebilir. * Orta asya ülkeleri batiya göre daha sert ve hizli bir konuşma tonuna sahipken, daha yumuşak bir dile sahip Fransizlarla iletişim zor olacaktir. How rude! Who does she think she is? Hold my baby! Kenan BAŞARAN

Din ve sosyal değerler için örnekler * hindular inek eti müslümanlar ve yahudiler domuz eti yemez * ülkelerin dini ve özel günleri göz ardi edilmemelidir. * Çinli birine saat hediye etmek doğru değildir. Çin’de saat uğursuzluğun sembolüdür. * Avrupalilar soyadlarini * Asyalilar adlarini kullanirlar. Kenan BAŞARAN

* kuzey amerikali şirketlere göre Zaman=para Yabancilara, onlarin kendi değer yargilari ve dini inançlarina göre davranmak “saygi” yaratacak bir inceliktir. Zaman algisi-örnek * kuzey amerikali şirketlere göre Zaman=para Beş dakikalik bir gecikme o ana kadar oluşmuş bütün olumlu havayi değiştirebilir. * Amerikali bir müşteri 30 dk. Bekletilirse, bu ona yapilmiş bir hakarettir. Ortadoğu, iç afrika ve latin amerika’da 30 dk. Bekletilmek doğal karşilanir. Kenan BAŞARAN

RANDEVULARDA ZAMAN ALGISI-ÖRNEK BIR IŞ IÇIN; - ARAP ÜLKELERINDE RANDEVULARIN 3-4 GÜN ÖNCE ALINMASI YETERLIYKEN - JAPONYA GIBI UZAKDOĞU ÜLKELERINDE BIR-IKI HAFTA ÖNCEDEN HABERDAR EDILMELIDIR. Kenan BAŞARAN

JAPON VE ORTADOĞU KÜLTÜRÜNDE İŞE YAKLAŞIM TARZI JAPONLAR: “EĞER O İŞİ BİRKİŞİ YAPABİLİYORSA, BEN DE YAPARIM.’’ “EĞER O İŞİ HİÇKİMSE YAPAMIYORSA, BEN MUTLAKA YAPMALIYIM.’’ ORTADOĞU: "Wallahi BIRAK YAPSIN ya-habibi BEN NASIL YAPAYIM..?" Kenan BAŞARAN

TEŞEKKÜRLER Kaynakça:© 2008 JELLEIS HANSSON Kenan BAŞARAN