MEMURLUK STATÜSÜNÜN KISITLANMASI: KADRO AÇIĞI VE GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA

1.KADRO AÇIĞI A.GENEL OLARAK Kadro açığı, boş olmayan memur kadrolarının, yasal ve siyasal nedenlerle kaldırılması ile ortaya çıkmaktadır. Kadrosu kaldırılan fakat memurluk statüsünden çıkmamış memurların durumu kadro açığıdır. 657 sayılı Kanun’un ‘Kadroları Kaldırılan Devlet Memurları’ kenar başlıklı 91. maddesinin gerekçelerinde bu durum belirtilmiştir. Kadroları kaldırılan memurların durumu yürürlükteki uygulamadan farklı olarak düzenlenmiş olup, kadro açığı kalan memurun açıkta kaldığı sürece, açıkta kaldığı ana kadar aldığı aylığı tam alması, ilk açılan ve eski kadro derecesine eşit göreve öncelikli atanması, başka bir kurumdaki göreve atanabilmesi ilkeleri kabul edilmiştir.

B.657 SAYILI KANUNDA KADRO AÇIĞI 657 sayılı Kanun’un ilk düzenlemesine ilişkin gerekçesinde,kadrolarda yaratılacak hareketlilik neticesinde açıkta kalması olası memurların durumunun göz önünde bulundurulduğu ve bunlara yeni görevler bulma olanağı yaratılmak istendiği belirtilmiştir. Bu düzenleme ile her kanuna ayrı ayrı hükümler yerine, 657 sayılı Kanun’a hüküm konularak sürekli uygulanabilecek bir düzenleme yapılmaktadır. 4046 sayılı kanunda Özelleştirme Yasası teşkilat yapısının değişmesine bağlı olarak kadro nitelikleri değişen kurumlarda açığa çıkan personelin ihtiyaç duyulan kurumlara nakline ilişkin genel düzenleme bulunmamaktadır.

91. Madde’nin son şekline göre(25. 2. 2011-m 91. Madde’nin son şekline göre(25.2.2011-m.103) getirilen hükümler şöyledir: Kadrosu kaldırılan memurlar, en geç 6 ay içinde kendi kurumlarında niteliklerine uygun bir kadroya atanırlar. Eğer atanamazlarsa, başka kurumlara atanmak üzere durum, DPB’ye bildirilir. Kadrosu kaldırılan memurlar, atanana kadar uygun bir işlerde çalıştırılır, yeni kadroya atanana kadar eski kadroya ait haklardan yararlanırlar. Kadrosu kaldırılan memurun, eski kadrosuna ait en son ayda aldığı mali haklar kapsamında yapılan ödemeler toplamının net tutarının, atandığı yeni kadroya ait mali haklar kapsamında yapılan ödemeler toplamının net tutarından fazla olması halinde, aradaki fark, farklılık giderilinceye kadar, atandığı kadroda kaldığı sürece, vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın tazminat olarak ödenir.

Belirli bir dönemi kapsayan ödemelerin ödendiği tarih itibarıyla net tutarları toplamının yılı içinde çalışılan aylara bölünmesi suretiyle bulunacak tutarı, en son ayda aldığı aylık tutarına ilave edilir. Fazla çalışma ücreti, nöbet ücreti gibi ilave bir çalışmanın karşılığında elde edilen ödemeler aylık tutarına ilave edilmez. Diğer kamu kurumlarına atanmak üzere DPB’ye bildirilen memurların 190 sayılı KHK kapsamında bulunan kamu kurum ve kuruluşlarının boş kadrolarından DPB’nce tespit edilen kadroya, Başkanlık tarafında 45 gün içinde ataması teklif edilir.

DPB tarafından gönderilen atama teklif yazısının atamayı yapacak kamu kurumuna intikalinden itibaren 30 gün içinde atama işlemini yapılması zorunludur. Unvanları müdür ve daha üst olanlar ile danışma işlevlerine ilişkin kadrolarda çalışanlar araştırmacı kadrolarına, diğerleri ise uygun kadrolara yerleştirilirler. Memurun en geç 6 ay içinde kendi kurumlarına ya da başka kurumlarda niteliklerine uygun kadroya atanmaları konusunda bağlı yetki söz konusudur.

657 sayılı Kanun’un 91. maddesinde düzenlenmiş bulunan kadro açığı ile kadrosu kaldırılmakla görevinden ayrılan fakat memurluk statüsünden henüz çıkmamış bulunan memurun durumu ifade olunmaktadır. Kadro açığı, boş olmayan bir kadronun kaldırılması üzerine ortaya çıkar. 657 sayılı Kanun’un 91. maddesine göre, kadrosu kaldırılan bir memurun başta emeklilikle ilgisi olmak üzere öteki yasal hakları ve yükümlülükleri sürer. Bir başka anlatımla, kadro açığına alınmış bulunan memur; görev yapmadan maaş ve öteki haklarını almaya devam eder ve memurluk statüsünden doğan yükümlülüklere tabi olur.

Kadrosu kaldırılan bir memurun kendi kurumunda veya başka kurumlarda eski sınıfındaki derecesine eşit bir göreve atanması zorunludur. Böyle bir göreve atandığı halde göreve başlamayan bir memur, memurluktan çekilmiş sayılır. Kadrolarının kaldırılması nedeniyle açıkta kalan memurlar varken, bunların sınıf ve derecelerine boşalacak kadrolara başkaları atanamaz.

C.ÖZEL KANUNLARDAKİ HÜKÜMLER Bu konuda en yeni örnek 26 Ocak 2011 tarih ve 6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun hükümleridir. Kanunun’ Banka personeli’ Kenar başlıklı 11/1 fıkrasındaki ‘Banka hizmetlerinin gerektirdiği görevler, 14/771965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na ve diğer kanunların sözleşmeli personel hakkındaki hükümlerine tabi olmayan sözleşmeli personel eli ile yürütülür.’ hükmü ile 657 sayılı Kanuna tabi tüm kadrolar iptal edilmiştir. 6107 sayılı kanunun geçici 4.maddesi ile kadroları iptal edilen personelden bankada sözleşmeli olarak çalışmak isteyenlerin bankadaki durumlarına uygun pozisyonlara atanacakları, atama işlemine kadar bankaca ihtiyaç duyulan işlerde görevlendirilecekleri hükme bağlanmıştır. Bunlar, atanana kadar, eski kadrolarının mali haklarını alırlar. Bankada sürekli işçi kadrolarında ve geçici işçi pozisyonlarında çalışanların mevcut statülerinde çalıştırılmaya devam olunacakları belirtilmiştir. Bankada 657 sayılı kanunun 4. maddesini (B) fıkrasına göre sözleşmeli olarak çalışanlardan Bankada 6107 sayılı kanuna göre sözleşmeli olarak çalışmak isteyenler, bankadaki durumlarına uygun pozisyonlara atanırlar.Sözleşmeli olarak çalışmak istemeyenlerin bankayla ilişikleri kesilir.

2.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA A.GENEL OLARAK 657 sayılı kanundan önceki dönemde ‘vekalet emrine alma’ ve ‘muvakkaten işten el çektirme’ şeklinde uygulanmıştır. 657 sayılı kanun tüm düzenlemeleri tek isim altında toplamış, görevden uzaklaştırma konusunu düzenlemiştir. 657 sayılı kanun, getirdiği düzenlemeler ile bütün memurların görevden uzaklaştırılabileceği hükmünü sürdürmüştür.

B.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMANIN TANIMI Görevini icra etmesinde sakınca görülen memurlar hakkında tesis edilen,görevleriyle ilişkilerini geçici süreli olarak bir önlem kararıdır. Görevden uzaklaştırma kararı bir yaptırım değildir. Kamu hizmetlerinin gerektirdiği durumlarda görevden uzaklaştırma gerekebilir. Bu kararın alınabilmesi için, memurun görevi başında kalmasının sakınca yaratması gereklidir. Söz konusu karar, soruşturma öncesinde veya soruşturma aşamasında alınabilir.

Bu karar ihtiyati bir önlem niteliğindedir. Görevden uzaklaştırma süresince, memurun maaşında kesinti yapılmasına rağmen, diğer memurluk haklarından yararlanılabilir. Bu işlem, memurun hukuksal durumunda geçici de olsa, hukuki sonuçlar yaratacak icrai nitelikte ve koşul işlem olduğu için yargısal denetime tabidir.

C.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILABİLECEK YETKİLER Görevden uzaklaştırma işlemi, kanunla belirlenmiş kişiler tarafında tesis edilir. Yetkisiz makamlar tarafından alınan görevden uzaklaştırma kararları,işlemin yetki unsurunda ortaya çıkan sakatlık nedeniyle iptal edilir. Görevden Uzaklaştırma Yetkisi Olan Makamlar -Atamaya Yetkili Amirler(Bakan, Rektör, Belediye Başkanı..) -Bakanlık Müfettişleri -Genel Müdürlük Müfettişleri -İllerde Valiler -İlçelerde Kaymakamlar

D.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMA NEDENLERİ Memurun görevden uzaklaştırılması konusunda yönetime takdir yetkisi tanınmıştır.Ancak, karar hukuken geçerli bir nedene dayandırılmaz ise hukuka aykırı olur. Görevden uzaklaştırma işlemini gerçekleştirilebilmesi için; disiplin soruşturması veya ceza kovuşturması olmalı, bunun yanında hizmet gerekleri ve göreve devam sakınca yaratacak unsurlar taşımalıdır. Hatta hem disiplin soruşturması henüz açılmamış olmakla beraber, ileride açılacak ise görevden uzaklaştırma tedbiri gene uygulanabilir. Soruşturmanın her aşamasında uygulanan görevden uzaklaştırmanın, soruşturmanın selametle yürütülmesini sağlamak ve kamu hizmetinin soruşturma nedeni ile aksamasını önleme olmak üzere iki amacı vardır.

E.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMANIN SONUÇLARI Soruşturma açılmadan görevden uzaklaştırma kararı alınması durumunda, soruşturma açılması gerekir. Ayrıca, Memurla ilgili olarak ‘ ilişik kesme’ işlemi ve bu sürede maaşında kesinti yapılması, soruşturmanın belli bir sürede tamamlanması gerekir. 1)Soruşturma Açma Zorunluluğu Görevden uzaklaştırma bir disiplin soruşturmasına dayanmıyorsa, atamaya yetkili amir, görevden uzaklaştırma işleminden sonra en geç 10 iş günü içinde soruşturmayı başlatmak zorundadır. 2)İlişik Kesme ve Sonuçları Memur görevinden uzaklaştırıldıktan sonra memurluk statüsü sona ermez.Fakat göreviyle ilişiğinin kesilmesinde ilişkin bir işlem tesis edilmesi gerekir.

3)Görevden Uzaklaştırma İşleminin Süresi Söz konusu işlem, soruşturmanın disiplin veya cezai olup olmadığına bağlı olarak süre ile sınırlı bir işlem olarak düzenlenmiştir. Görevden uzaklaştırma,disiplin kovuşturmasından kaynaklanırsa en fazla 3 ay sürer. Karar verilmemiş olursa memur görevine başlatılmak zorundadır. Uzaklaştırma, bir ceza kovuşturmasından kaynaklanırsa, yetkili amir ilgilinin durumunu 2 ayda bir inceleyerek bir karar vermek ve yazı ile tebliğ etmek zorundadır. Görevden uzaklaştırılan ya da görevi ile ilgili olsun ya da olmasın herhangi bir nedenle tutuklanan veya gözaltına alınan bir memura aylığının 2/3′i ödenir.

F.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA KARARININ KALDIRILMASI 1)Zorunlu Kaldırma 657 sayılı kanunun ‘Tedbirin Kaldırılması’ kenar başlıklı 142. maddesine göre, soruşturma sonucunda, memurluktan çıkarma uygulamasına gerek kalmayan memurlar hakkında alınmış önlem işlemi,yetkili amirler tarafından derhal kaldırılmak zorundadır. Atamaya yetkili amirler için ‘bağlı yetki’ söz konusudur.

Memurun Göreve Tekrar Başlatılması Zorunlu Durumlar -Memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilmesi -Yargılamanın men’ine karar verilmesi -Yargılama sonunda beraatına karar verilmesi -Hükümden önce haklarındaki kovuşturmanın genel af ile kaldırılması -Memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezasının ertelenmesi

2)Atamaya Yetkili Amirin İsteğine Bağlı Kaldırma Görevden uzaklaştırma önleminin kaldırılmasında amirin takdir yetkisi mevcuttur. Aşağıdaki durumlarda, memurun soruşturmaya konu olan fiillerinin, hizmetlerini sürdürmeye engel olmadığı durumlarda, soruşturma sürüyor olsa bile görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılabilir: Haklarında mahkemelerce cezai kovuşturma yapılması nedeniyle görevden uzaklaştırılanların önlem kararı her zaman kaldırılabilir.

Soruşturma sonunda disiplin yüzünden memurluktan çıkarma ya da cezai işlem uygulanmasına gerek kalmayan memurlar için alınmış olan önlem derhal kaldırılır. Soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce, haklarında memurluktan çıkarma dışında disiplin cezası verilenler; yargılamanın men’ine veya beraatına karar verilenler; hükümden önce haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar( bu kararların kesinleşmesi üzerine bu kişilerin görevden uzaklaştırma önlemi kaldırılır.)

G.İTİRAZ YOLU VE DAVA HAKKI Görevden uzaklaştırma kararları itiraz yoluyla yönetsel denetime, iptal davası yoluyla yargısal denetime tabidir. Haklarında görevden uzaklaştırma kararı verilen memurlar, atamaya yetkili makama itiraz ederek kararın kaldırılması isteminde bulunabilirler. Ayrıca 60 gün içinde idare mahkemesine dava açarak işlemin iptalini ve yürütülmesinin durdurulmasını isteyebilirler.

ÖZET -Memur hakkında memurluktan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezası verilmiş ise, - Memurun yargılanmasının men’ine veya beraatine karar verilmiş ise, - Memur hakkındaki kovuşturma hükümden evvel genel af ile kalkmış ise, - Memur, memurluğa engel olmayan bir ceza ile cezalandırılmış ve ceza ertelenmiş ise, bu yöndeki kararların kesinleşmesi üzerine görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılarak memur görevine geri döner. Tedbirin uygulandığı sürece yapılan 1/3 oranındaki kesintiler de memura geri ödenir. Ayrıca memurun hem kademe ilerlemesi ve hem de derece yükselmesi yapılır.

H.GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILAN MEMURLARIN SİGORTALILIKLARI VE PRİMLERİ 4/1-c kapsamındaki sigortalılardan görevinden uzaklaştırılan, görevi ile ilgili olsun veya olmasın bir suç nedeniyle tutuklanan, göz altına alınanlardan eksik aylığa müstahak bulunanların prime esas kazançlarının yarısı; sonradan görevlerine iade edilerek tam aylığa hak kazananların prime esas kazançlarının tamamı üzerinden prim alınır. Prime esas kazançların yarısı üzerinden prim alanların prim ödeme gün sayısı bu sürelerin yarısıdır. Görevlerine son verilenlerden, görevlerine iade edilenlerin primleri, göreve son verildiği tarihten görevine başladığı tarihe kadar kendi kadrosunun prime esas kazancına göre hesaplanır. Söz konusu kişilerin primlerine ait sigortalı ve işveren hisselerinin gecikme cezası, gecikme zamları kurumlarınca ödenir ve bu süreler sigortalılık süresinden sayılır.