KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 1 MALİYE BAKANI SAYIN BİRİKİM ÖZGÜR’ÜN 2016 MALİ YILI BÜTÇE YASA TASARISI HAKKINDA K. K. T. C. CUMHURİYET MECLİSİ EKONOMİ, MALİYE, BÜTÇE VE PLAN KOMİTESİ’NDE SUNUŞ KONUŞMASI 13 Kasım, 2015

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 2 Sayın Başkan, Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesinin Değerli Üyeleri, Değerli Basın ve Yayın Çalışanları, Ülkemizin imkan ve ihtiyaçları doğrultusunda orta vadeli hedeflerimize yaklaşabilmek amacıyla bütçe disiplini ve cari harcamalarda bütçe tasarrufunu temel ilke edinerek hazırladığımız Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2016 Mali Yılı Bütçesinin ülkemize hayırlı olmasını diliyorum. Öncelikle Bütçe hazırlıklarında katkı koyan, Bakanlığımız ve diğer Bakanlıkların çalışanlarına, yoğun bir tempoda yürütülecek bütçe maratonunda katkı koyacak olan Meclis çalışanları ile değerli Komite başkan ve üyelerine de teşekkür ediyorum. Yürüteceğimiz komite çalışmalarını izleyip halkımızı sürekli bilgilendirme görevini yerine getirecek basın ve yayın çalışanlarına da teşekkür ediyorum.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 3 Sürdürülecek yoğun ve özverili çalışmalar sırasında gerçekleştirilecek tüm değerlendirme, eleştiri ve katkılarınızdan yararlanmak istiyoruz. Bütçe henüz gerçekleştirilmemiş olan, tahmini rakamları gösteren gelecek zaman periyodu için yapılan mali plandır. Bu mali plan, planlanan ihtiyaçlar baz alınarak, gelir kaynaklarının planlamasıyla başlar. Gelecek tahmin ve programlarına uygun olarak, özellikle geçmiş veri ve bilgiler de referans olarak kullanılarak hazırlanır. Burada esas hedef, ekonominin çarklarını döndürmeyi başararak; daha çok istihdam, daha çok üretim, daha çok katma değer, daha eğitimli ve sağlıklı, daha mutlu bir toplum yaratmaktır. Bundan hareketle de ihtiyaç ve taleplerin çok daha yüksek olduğu ancak olanaklar ve mecburiyetler dikkatle değerlendirilerek, etkin bir kaynak dağılımı sağlanmaya çalışılarak onayınıza sunulmuştur.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 4 Benim de Komite Başkanı olarak katkı yapmaya çalıştığım 2015 Mali Yılı Bütçe görüşmeleri, her bir kurum ve bakanlık çatısı altında ‘’sürdürülebilir bir yapı’’ vizyonu ışığında nelerin yapıldığını veya yapılamadığını detaylarıyla ele aldığımız bir süreç olmuştu Bütçesini tartışırken de SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK olgusunu siyasetin odağına yerleştirebildiğimiz oranda gelecek nesillere devredeceğimiz mirasın niteliğini artırmış olacağız. Kıbrıs Türk halkı olarak farklı ideolojik bakış açılarıyla ve demokratik olgunlukla toplumsal yapımızın her yönden sürdürülebilirliğini öngörerek tüm sorunlarımıza çözümler üretebilecek kapasiteye sahibiz. Bu yıl Başbakanlarımızdan Sayın Ferdi Sabit Soyer’in Komite Başkanı olarak bütçe görüşmelerine katkı yapacak olması bizim açımızdan bulunmaz bir fırsattır ve eminiz ki tarihi bir kişilik olan Sayın Başkan’ın değerli katkıları bizler için ufuk açıcı nitelikte olacaktır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 5 Bugün burada beni siyasal yaşama aktif katılım konusunda yüreklendiren bu değerli şahsiyetin yanında Maliye Bakanı sıfatıyla oturuyor olmak dahi benim için müthiş bir gurur ve heyecan vesilesidir. Sayın Başkan, Değerli üyeler, Sürdürülebilirliği kısaca «daimi olma yeteneği» olarak tanımlayabiliriz. Toplumsal değerlerimize sıkı sıkıya sarılarak sistemimizin değişen dünya koşullarına adaptasyonunu sağlayıp toplumsal varlığımızı geleceğe taşımak, gelecek nesillere karşı bizim yegane sorumluluğumuzdur. Bu öze dair tek bir somut öneri dahi yapmadan sadece sistemi, toplumu, siyaset kurumunu ya da siyasetçileri kötüleyerek siyasi başarı elde etmeye çalışma popülizmi ile mücadelede en etkili yöntem yine bu öze dair attığımız ve atacağımız somut adımlardır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 6 Sayın Başkan, Değerli Üyeler, Değerli Basın Mensupları, Dünya ülkelerinde olduğu gibi, Ülkemizde de, 2016 Bütçesi hazırlanırken ve hedefler konulurken; öngörülen enflasyon rakamı olarak adlandırdığımız Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) artışları ve döviz fiyatlarındaki gelişmeler baz alınmış ve önemli dayanaklar olarak kabul edilmiştir. (Kaynak: DPÖ) YILLAR TÜFE (YIL SONU) % İLK ALTI AYLIK DEĞİŞİM İKİNCİ ALTI AYLIK % DEĞİŞİM 20146,54,91, ,73,24, ,62,42, ,52,32, ,32,12,2

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 7 Ayrıca, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH), Reel Büyüme ile İthalat ve İhracat rakamları da bütçe hazırlanırken göz önünde bulundurulan önemli dayanaklardır. (Kaynak: DPÖ) YILLAR GSYİH (Milyon TL) REEL BÜYÜME % İTHALAT (Milyon $) İHRACAT (Milyon $) ,81,11.699,4120, ,858.64,81.784,3134, ,74,91.650,4131, ,73,61.741,2138, ,93,51.837,0145,4

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 8 Sayın Başkan, Değerli Üyeler, Değerli Basın Mensupları 2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı; Sürdürülebilir kamu finansman dengesinin kurulması, Kamunun etkinliğinin ve özel sektörün rekabet gücünün artırılması, Üretime dayalı büyümenin artırılması ve istidamın önünün açılması, Mali disiplinin sağlanarak devam ettirilmesi, Yapısal tedbirlerin uygulamaya konulması, Ekonominin istikrarlı bir hale getirilmesi, Mevcut kaynakların üretken alanlara yönlendirilmesi, Gelir artırıcı tedbirler yanında harcama disiplininin sağlanarak kamu kaynaklarının ekonomik ve verimli kullanılması, hedefi ile hazırlanmıştır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın detaylarına geçmeden Kesin Hesap Yasa Tasarısı görüşülecek olan 2014 yılı bütçesine ilişkin büyüklükler ile 2015 Mali Yılı bütçesinin gerçekleşme tahminini de çok kısa olarak bilgilerinize getirmek istiyorum yılında; Bütçe Giderlerinin 3.635,4 Milyon TL Bütçe Gelirlerinin 3.603,0 Milyon TL Bütçe Açığının 32,4 Milyon TL olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Bu rakamların tahmini GSYİH’ya oranı; Bütçe Giderleri % 41,04 Bütçe Gelirleri % 40,67 Bütçe Açığı % 0,37’dir.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI yıl sonu itibarıyla; Bütçe Giderlerinin 3 milyar 731,6 milyon TL, Bütçe Gelirlerinin 3 milyar 670,3 milyon TL, Bütçe Açığının 61,3 milyon TL, olarak gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz. Bu rakamların 2015 yılı tahmini GSYİH’ya oranı; Bütçe Giderleri % 38,57 Bütçe Gelirleri % 37,94 Bütçe Açığı % 0,63’dır. Her ne kadar da bütçe açıkları, öngörülenin çok altında gerçekleşmiş ve/veya gerçekleşecek olsa da sorun olarak karşımızda durmaktadır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI BÜTÇE2015 YSGTARTIŞ/AZALIŞ % Yerel Gelirler 2.687,02.901,5 7,98 Yerel Giderler 3.370,73.238,8- 3,91 Yerel Bütçe Açığı -683,7-337,3- 49,34 Yerel Bütçe: 2015 Mali Yılı Bütçesinde 2.687,0 milyon TL olarak öngörülen yerel gelirler %7,98 artışla 2.901,5 milyon TL’ye, 3.370,7 milyon TL olarak öngörülen yerel giderler % 3,91 azalışla 3.238,8 milyon TL’ye ve 683,7 milyon TL olarak öngörülen yerel bütçe açığının ise yıl sonu itibarıyla %49,34 oranında bir azalışla 337,3 milyon TL olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI BÜTÇE2015 YSGTARTIŞ/AZALIŞ % Yerel Bütçe Açığı -683,7-337,3- 49,34 T.C.Yardım ve Kredileri 1.022, ,91 Genel Gelirler 3.709,03.670,3 -1,04 Genel Giderler 4.096,73.731,6- 8,91 Genel Açık -387,7-61,3 -84,18 Genel Bütçe: 2015 yılında 3.709,0 milyon TL olarak öngörülen bütçe gelirlerinin %1,04 azalışla 3.670,3 milyon TL’ye, 4.096,7 milyon TL olarak öngörülen bütçe giderlerinin ise %8,91 azalışla 3.731,6 milyon TL olarak gerçekleşeceği, böylece 387,7 milyon TL olarak öngörülen bütçe açığının ise %84,18 azalma ile 61,3 milyon TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 13 Sayın Başkan, Değerli Üyeler, Sürekli vurgulandığı üzere, Kıbrıs sorunundan kaynaklanan, siyasi çözümsüzlük-siyasi tanınmamışlık gibi ülkemizin kendine özgü sorunları, ancak en önemlisi yıllar itibarıyla birikmiş yapısal sorunlarımız; kamu maliyesinin, kamu kurum ve kuruluşlarının, yerel idarelerin ve birçok sektörün sürdürülebilirliğine ket vurmakta, bundan dolayı da yapısal reformlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bundan korkmamamız, sorunlarla yüzleşmemiz ve sürdürülebilirliği sağlamak açısından çözümler üretmemiz gerekmektedir. Bu çözümler kesinlikle insanlarımızın gelir seviyesini düşürme politikaları olmayıp, gelecek nesillerin çıkarlarını da öngörerek çok daha iyiye ulaşmak olmalıdır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 14 Yıllardır göz ardı edilen ve 2014 yılı sonu itibarıyle milyar Türk Lirası iç borç, 8,434 Milyar Türk Lirası dış borç olmak üzere 13,164 milyar Türk Lirasına yükselen ve GSYİH’nın % 149’una tekabül eden aşırı borç yükü ve bütçe açıkları büyümeyi, kalkınmayı engelleyici ve mali istikrarı bozucu faktör olarak önümüzde durmaktadır. Bu sadece Kamu Maliyesinin değil tüm kamu kurum ve kuruluşlarının ve yerel idarelerin de önünde reel sektörü de etkilemektedir. Sadece bu günü değil geleceği de göz önünde bulundurarak bir yandan cari harcamalar için dış kaynak ihtiyacı azaltılırken, diğer yandan kamu borç yükünü kontrol altında tutabilmek, en önemlisi de Kıbrıs Türk Halkının kaynaklarını en doğru şekilde kullanmak üzere etkin, verimli ve iş barışının etkilenmeden sürdürülmesini sağlamak hedefimizdir. ‘’Ben, Kıbrıs Türk halkının geleceğini ipotek altına alan sürdürülemez yapının bir parçası değilim’’ diyorsanız, bütçe görüşmeleri esnasında ortaya koyacağınız önerilerin odağında mutlaka ama mutlaka yapısal dönüşüm hedefi yer almalıdır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Bakanlar Kurulu’nca; 4 Milyar 476 Milyon Türk Lirası Gider, 4 Milyar 142 Milyon Türk Lirası Gelir, 334 Milyon Türk Lirası Bütçe açığı olarak onaylanmıştır. Bu çerçevede de; Hükümet Programında da yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılması, hesap verebilirlik ve mali saydamlığın sağlanması yaklaşımı ile Yerel Gelirler %13,21, Yerel Giderler ise %9,52 artış öngörüsü çerçevesinde 2016 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı hazırlanmıştır.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI BÜTÇE 2014 GERÇEK 2015 BÜTÇE 2015 YSGT 2016 BÜTÇE Yerel Gelirler 2.403,72.708,62.687,02.901,53.042,0% Yerel Giderler 3.101,23.063,23.370,73.238,83.691,5% 9.52 AÇIK-697,5-354,5-683,7-337,3- 624,5- % 5.00 T.C.Yardım ve Kredileri 1.015,0893,01.022,0767,41.100,0% 7.63 Genel Gelirler 3.418,73.603,03.709,03.670,34.142,0% Genel Giderler 3.776,23.635,44.096,73.731,64.476,5% 9.27 AÇIK-357,5-32,3-387,7-61,3- 334,5- % – 2016 Dönemi Bütçe Değerlendirmesi

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 17 I. DÜZEY KODUGİDERLERTOPLAM% PAYI 01PERSONEL GİDERLERİ ,70 02 SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA DEVLET PRİMİ GİDERLERİ ,73 03MAL VE HİZMET ALIM GİDERLERİ ,38 04FAİZ GİDERLERİ ,47 05CARİ TRANSFERLER ,77 06SERMAYE GİDERLERİ ,72 07SERMAYE TRANSFERLERİ ,00 08BORÇ VERME ,01 09YEDEK ÖDENEKLER ,22 TOPLAM , Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Bakanlar Kurulu’nda 4 milyar, 476 milyon, 452 bin Türk Lirası olarak onaylanmıştır. Buna göre;

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 18 GELİRLERTOPLAM% PAYI MAHALLİ GELİRLER ,05 FİYAT İSTİKRAR FONU GELİRLERİ ,49 DİĞER FON GELİRLERİ ,25 DÖNER SERMAYE GELİRLERİ ,17 TÜRKİYE CUMHURİYETİ YARDIMLARI ,96 - Yatırımlar Savunma Reel Sektör TÜRKİYE CUMHURİYETİ KREDİLERİ ,61 TOPLAM ,53 İÇ KAYNAKLAR ,47 TOPLAM ,00 Bütçenin Finansmanı ise; 2016 Mali Yılı Bütçe Gelirleri 4 milyar 142 milyon TL olarak öngörülmüştür.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 19 Bütçe giderleri içerisinde Personel Giderleri ile Cari Transferler, esnek olmayan büyük bir paya sahiptir. Ancak son yılların ortalaması ile 2016 bütçe değerlerini mukayese ettiğimizde yapısal dönüşüme imkan sağlayacak bütçe kaynak tahsislerinde düzenlemeler söz konusu olup bu çerçevede Reel Sektör ve Yatırım kalemlerinde artışlar sağlanmıştır. Buna rağmen özellikle TC Kaynaklı Yatırım Projelerine sağlanan bütçe ödeneklerine karşın gerçekleşmeleri düşük kalmaktadır. Ancak, Mahalli Kaynaklı Yatırım Projelerinde sağlıklı bir planlama yapılmadığından yıl içerisinde ortaya çıkan yatırım mükellefiyeti, Yedek Ödenekler üzerindeki yükü artırmakta ve gerçekleşmeyi de öngörülen ödeneğin üzerine çıkarmaktadır yıl sonu harcama tahminine göre 82 Milyona ulaşması beklenen Ek Mesai ödemelerinin Kamu Maliyesi yönünden sürdürülebilirliği olmayıp; verimlilik, adalet, istihdam açısından sorgulanmak zorunda olup hükümetimizin ivedi tedbir alması gereken bir sorundur.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI Yılı Bütçe çalışmalarında Belediyelere Katkı Payı %8.5 olarak öngörülmüştür. Fakat dün itibarıyle Meclis alt komitesinde Belediyeler Yasası’nda yapılan değişiklik ile bu oran %9.0 olarak ve nüfusu 6,000’in altında olan belediyelere de %0,25’lik ek katkı payı verilmesi onaylanmıştır. Bu durumda katkı payı %24.25’lik bir artışla milyon Türk Lirası’na çıkacaktır. 327 Belediye emeklisi için ise 15 milyon TL ödenek ayrılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti yardımları ile sağlanan Belediye ve Köylerin Altyapı Yatırımlarına Katkı Projeleri bunların dışındadır. Biz Hükümet ve Meclis olarak katkı payı konusundaki bu büyük adımı atarak yerel yönetimlerimizin borçlarını döndürebilecekleri sürdürülebilir mali yapılara kavuşturulması için üzerimize düşeni yaptık ve belediyelerimizin de sorumluluk bilinciyle bu sürece katkı yapacakları yasal düzenlemeleri tesis etmiş olduk. Artık tüm belediye başkanlarımız gelecek seçimi değil gelecek nesilleri düşünerek icraatlarına yön verecek.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 21 Sayın Başkan, Değerli Üyeler, Hükümetimizin 2016 Mali Yılı Bütçesi temel hedefi sürdürülebilir bir kamu finansman dengesinin kurulmasıdır. Bu hedefe ulaşılabilmesi kamu hizmetlerinin yerine getirilmesini sağlayacak vergilerin toplanmasıyla mümkündür. Devletin yaptığı harcamaların temel kaynağını oluşturan vergi aynı zamanda önemli bir maliye politikası aracıdır. Fon uygulamaları, mali disiplinin bozulması ve bütçe birliğinin zedelenmesine neden olmakta bu durum ise kaynakların etkin, verimli ve rasyonel kullanımını güçleştirmektedir. Dünyada değişen mali koşullar ve mali yapı çerçevesinde; bütçenin sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması, mali disiplinin sağlanması, kaynakların etkin, verimli ve rasyonel kullanılması, Devlet bütçesinin gelir ve giderlerinde birliğin ve şeffaflığın sağlanması amacıyla hazırlanan ve Cumhuriyet Meclisi’nce ivediliği alınmış 16 Fon Yasa Tasarısı’ndan 8 adedi yasallaşmış olup, halen 8 adedi Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesinde görüşülmeyi beklemektedir.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 22 Uluslararası standartlar ile Avrupa Birliği müktesebat ve uygulamalarına paralel olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kapsamlı, şeffaf ve verimli bir kamu iç mali denetimin oluşturulmasını ve geliştirilmesini sağlamayı amaçlayan, Kamu İç Mali Kontrol Yasa Tasarısı Bakanlar Kurulunca onaylanmış ve KKTC Meclisine sevk edilmiştir. Ekonomik program ve stratejik planda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda sürdürülebilir makro ekonomik ve mali istikrarın sağlanması, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesini ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı sağlamak üzere, kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını amaçlayan Kamu Mali Yönetim Yasası üzerinde de çalışılmaktadır. Bu yasanın da 2016 yılında hayata geçip yasallaşması hedeflenmektedir.

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ MALİYE BAKANLIĞI 23 Yapısal sorunların çözümüne yönelik somut ve uygulanabilir önerilerin tartışılacağı, ilgili tüm bakanlık ve kurumlara yol gösterici olacağınız verimli bir komite aşaması diler, bütçe görüşmeleri sürecinde yapacağınız çalışmalar ile katkılarınız için Hükümetim ve şahsım adına sizlere teşekkür ederim. Konuşmamı şu özlü ifade ile tamamlamak istiyorum: Değişimden korkmayalım ama yine de onu amaçsızca kullanmayalım. Değişim, barışa, demokrasi ve insan hakları değerlerine, Kıbrıs Türk halkının kimliğine, kültürüne ve onuruna hizmet ettiği oranda bizim için anlamlı ve vazgeçilmez bir araç olsun Mali Yılı Bütçesinin, Ülkemiz ve insanlarımız için hayırlı olması dileklerimle saygılarımı sunarım.