AİLE İÇİ KURUMSALLAŞMA SUNUM : Erkan Selçuk ÖĞRETİM GÖREVLİSİ : Mustafa İDUĞ

AİLE ŞİRKETİ TANIMI Hisselerin ya da oy haklarının çoğunluğunun şirketi kuran ya da satın alan kişi ya da bir aile veya akrabalara ait olduğu Ailenin en az bir üyesi ya da temsilcisinin üst düzey yönetim kadrosunda ya da şirket yönetiminde günlük sorumluluklara sahip olduğu Halka açık şirketlerde ise: şirketi kuran veya satın alan kişinin(ya da ailelerin) oy haklarının en az %25’ine sahip olduğu ve aileden en az bir kişinin şirket yönetim kurulunda görev aldığı şirketlerdir.

Bazı aile şirketleri sahip olunan yaşam tarzını sürdürmek için kurulmuş olan şirketlerdir. Aile şirketleri dünyadaki zenginliğin çok önemli bir kısmını yaratıyor. Çeşitli raporlara göre aile şirketleri global gayri safi hasılanın yılda %70 ila %90’ını yaratıyorlar ve dünyadaki şirketlerin %75’e yakını aile şirketi Aile ya da aileler tarafından kontrol edilen kayıtlı şirketlerin oranı Avrupa Birliği’nde %50, ABD’de ise %95’in üzerinde Ülkemizde sermaye piyasalarının sığlığı nedeniyle sadece orta ve küçük ölçekliler değil, büyük ölçekli şirketler de “aile şirketi” Türkiye ekonomisinin %95’ini aile şirketleri oluşturmakta

Forbes’in milyarderler listesinin %40’tan fazlası aile şirketi sahiplerinden Dünyanın en zengin ilk 10’unun 7’si aile şirketi sahibi Fransız ve Alman ailelerin ilk 100’de egemenliği var, ancak ilk 10’a bakıldığı zaman Alman aile şirketleri öne çıkıyor.(Volkswagen,BMW,Aldi,Bosch, vb) Avrupa’nın en büyük 100 aile şirket listesinde Türkiye’den üç aile şirketi bulunuyor.Koç Grubu 16., Hacı Ömer Sabancı Holding 28., Doğuş Grubu ise 61. Sektör dağılımına bakıldığında, aile şirketleri en çok perakende sektöründe.Şirketlerin %20’si perakendeyle bağlantılı.

Aile şirketlerinin günümüzde kurumsallaşamasının en önemli sebeplerinden bazlıları ; Her bir ortak veya grup içinde çalışan birey ailelerin kendilerini ispat etme,bağımsız olarak çalışma çabasıdır. Aile şirketlerin ev ve şirket kavramların birbirine karıştırılması. Eğitim ve yeteneklilikleri bakılmadan aile bireylerin işe alınmaması. Oluşan her bir sorunda duygusal olarak davranma. Bireyler arasın özel konumlandırılmalar Haksız rekabetler. Performans değerlendirmelerde aile bireylerin performans ölçülerinin yerine kan bağlarının önem taşıması. Kariyer hedeflerin oluşamaması. Aile dışı bireylerin tüm özel konumların ve konuların dışında tutulması.

Günümüzdeki aile şirketleri kurumsallaşma kimliğinin altına girememelerinin diğer en büyük sebebi ise şirketin büyüme aşamasında meydana gelmektedir. Aile şirketinde patron başlangıçta, girişimci ruha, karizmatik kişiliğe, liderlik ve risk alabilme unsurlarına sahiptirler. Şirket büyüme evresine girdikden sonra patron tüm işleyişleri denetim altına almak istiyor. Ancak, işletmedeki sermaye,bilgi,iş gücü kurallarını görememektedirler. Aile şirketindeki patron bu durumda doğru bir sermaye transferinden kaçınıyor, finansal faaliyetler ve çalışma programlarını işletme kuralları çerçevesinde değil aile kuralları çerçevesinde sınırlı kalıyorlar.

Aile çerçevesi veya babadan gördüğü gibi işlenen bir işletmede aile şirketlerinin kurumsallaşması zor olmaktadır. Aile şirketlerin kuşak arttıkça da problemler büyümektedir. Birinci kuşak ile ikinci kuşak arasında fark ticari konusunda çatışmalara sebep olmaktadır. Çünkü, birinci kuşak işi kurup işine gönülden bağlanmıştır,ikinci kuşağa ise o iş miras olarak verilmiştir ve atası gibi o işe gönülden bağlanamaması mümkündür.İkinci kuşak birinci kuşaktan farklı dinamiklere ve değerlere sahiptir. Bu durum da daha köklü aile şirketleri ise daha büyük sorun taşımaktadır.

İkinci kuşaktaki hissedarların sayısı beşe çıkarken bu durum üçüncü kuşakta on beşlere çıkmaktadır. Bu durum aile şirketleri için kaos oluşturup, hissedarlık problemleri, değer farklılıkları, amaç ve bakış açılarının farklılıkları ile zorlaşmaktadır. Gençlerin daha atak davranması ve büyüklerin onları frenlemeye çalışması evde ve firma içinde çatışmalar ile aile dışından çalışan bireylerin iş bilirliliklerini faaliyete geçirememesine sebep olmaktadır.

KURUMSAL YÖNETİM NEDEN ÖNEMLİDİR? OPERASYONEL VE FİNANSAL VERİMLİLİĞİ ARTIRIR ÖZKAYNAKLA FİNANSMANA (DIŞ KAYNAKLAR) ERİŞİM İMKANI SAĞLAR ŞİRKETİN DEĞERİNİ ARTIRIR,SERMAYE MALİYETİNİ AZALTIR. VEKİL MALİYETİNİ AZALTIR. PİYASALARA GÜVEN SAĞLAR VE FİRMA REPUTASYONUNU ARTTIRIR.

AİLE ŞİRKETLERİNDE KURUMSALLAŞMA NİÇİN GEREKLİDİR? Aile şirketlerinde iki tip ana sorunla karşı karşıya kalırız; Bunlardan ilki herhangi bir işletmeyi başarısızlığa uğratabilecek; -pazardan kopmak, müşteriye hitap edememek, yeni ürünler veya hizmetler yaratamamak, sermaye yetersizliği, maliyetleri kontrol altına alamamak, kötü yönetim gibi sorunlardır. İkinci tip sorunlar ise; aile ile iş ilişkilerinin birbirine girmesi, iş gereklerinin aile gereksinimleri ile çakışması, varis planlamasının yapılmaması gibi tamamen aile şirketlerine özgü yapısal sorunlardır.

Bu yapısal sorunları aile tipi şirketlerde iki aşamalı düşünmek gerekir. 1- Aile içi ilişkilerin kurumsallaşamaması 2-Şirket işleyiş yapısının kurumsallaşamaması Kurumsallaşma, en basit şekliyle, verimli bir iş ortamının yaratılmasıdır. Aile şirketlerinde sadece şirketin kurumsallaşması yeterli değildir.Aynı zamanda aile ilişkilerinin de kurumsallaşması gerekir.

KURUMSALLAŞMA NEDİR? İşletmeler için yaşamsal bir öneme sahip olan kurumsallaşma;bir işletmenin kişilerden bağımsız olarak kurallara,standartlara,prosedürlere sahip olması, değişen çevre koşullarını takip eden sistemleri kurması ve gelişmelere uygun olarak örgütsel yapısını oluşturması,kendisine özgü iletişim ve iş yapma yöntemlerini kültür haline getirmesi ve böylece diğer işletmelerden farklı ayırt edici bir kimliğe bürünmesi sürecidir.

İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinin belirli bir sistematiğe ve kurallar dizisine bağlanması işletme kültürünün doğmasını ve kurumsal kimliğin oluşmasını sağlar. Kurumsallaşmanın en temel felsefesi işlerin ve süreçlerin kişiye değil bir modele dayandırılmasıdır

Kurumsallaşma dendiğinde bu kavramı da içine alan “Kurumsal Yönetim(KY)” olgusundan da bahsetmek gerekiyor. KY ilkeleri dört ana prensip; Şeffaflık Adillik Hesap Verebilirlik Sorumluluk

Bu ilkelerin hayata etkin bir şekilde geçirilmesi ile, şirket ortakları da dahil tüm hak ve menfaat sahiplerine adil ve eşit bir şekilde davranılan ortamın yaratılması, şirketin verimli çalışması ve bu sayede de hissedarlarına uzun dönemde ekonomik kazanç yaratmasıyla da istikrar sağlanması mümkün olacaktır.

AİLE ŞİRKETLERİNDE KURUMSALLAŞMANIN ADIMLARI İşletme Anayasası Profesyonelleşme Etkin bir örgüt yapısı Yetki Devri-Yetkilendirme Yönetim Anlayışı ve Yönetime Katılma Karar Verme Şekli Ve Etkin Bir İletişim Sisteminin Kurulması

Şirketin ve ailenin büyüme hızının yıllar itibarıyla belirlenmesi ve durgunluk dönemlerinde izlenecek politikaların belirlenmesi İşletmede çalışmayacak çocukların geleceğinin planlanması Ailenin işletme gelirlerinden faydalanma şekillerinin belirlenmesi İşletmede bilfiil çalışan aile üyeleri ile çalışmayan aile üyelerinin aralarındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çabaların tespit edilmesi Devir planlaması için kıstaslar ve davranış ilkelerinin belirlenmesi Danışman ve diğer kurumların seçim kurallarının karara bağlanması

Sonuç olarak ülke ekonomisine yön veren, istihdamı sağlayan işletmelerin %95’inin aile işletmesi olduğu günümüzde ülkenin geleceği için bu işletmelerin sonraki kuşaklara geçmesi gerekmektedir. Burada en büyük görev aile şirketlerinin başındaki aile reislerine düşmektedir.

Sonraki kuşakların sorun yaşamaması için ilk kuşağın aile anayasası ve şirket anayasasını oluşturup ikinci ve sonraki kuşakları bu anayasaya göre yetiştirmesi gerekmektedir. Profesyonel olmalı, yetkiyi yetkin kişilere devretmeyi bilmeli, etkin bir iletişim mekanizması kurmalıdır.