2014 BÜTÇESİ VE EMEKÇİLERİN KRİZİ Dr. Erkan AYDOĞANOĞLU Eğitim Sen Eğitim Uzmanı

2 Bütçe, bir ülke ekonomisinin, ekonomi yönetimini elinde bulunduran siyaset mekanizmasının temel sınıfsal yönelimlerini, gelirlerin toplumun hangi kesimlerinden toplanacağını, milli gelirden kimlerin ne kadar pay alacağının, toplumun hangi kesimlerine ne kadar pay ayrılacağının önceden belirlendiği, siyasi iktidarın sınıfsal tercihlerini en açık ve somut şekilde yansıtan metindir… Bütçe, bir ülke ekonomisinin, ekonomi yönetimini elinde bulunduran siyaset mekanizmasının temel sınıfsal yönelimlerini, gelirlerin toplumun hangi kesimlerinden toplanacağını, milli gelirden kimlerin ne kadar pay alacağının, toplumun hangi kesimlerine ne kadar pay ayrılacağının önceden belirlendiği, siyasi iktidarın sınıfsal tercihlerini en açık ve somut şekilde yansıtan metindir… BÜTÇE

3  Türkiye’de bir süredir enflasyon ve işsizliğin istikrarlı bir şekilde artmaya başlaması, reel ücretlerde yaşanan gerilemeler, emekçi ailelerin geçimlerini büyük ölçüde borçlanarak sürdürmeye çalışmaları, 2014 yılının önceki yıllara göre çok daha zor geçeceğini gösteriyor…  AKP hükümeti 2014 yılını “tasarruf” yılı ilan etti Bütçesinde kamu yatırımlarının azaltılması ve kamuya personel alımlarının sınırlandırılması yönündeki tedbirler, Türkiye’nin 2014 yılında yüksek işsizlik ve durgunluk tehdidi ile karşı karşıya olduğunu gösteriyor…  Kamu adına yapılacak harcamaların hangi alanlara yönelik olacağının ve finansmanının nasıl sağlanacağının belirlendiği 2014 yılı bütçe hazırlık sürecinde, bütün bu gelir ve harcamaların muhatabı olan geniş halk kesimleri, sendikalar, emek ve meslek örgütleri, geçmişte olduğu gibi, bu yıl da bütçe yapım sürecinin dışında bırakıldı… 2014 BÜTÇESİ

YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ 2014 Bütçe GiderleriGider miktarı Personel giderleri110 milyar TL Cari Transferler163,6 milyar TL Faiz Giderleri52 milyar TL Mal ve Hizmet Alım Giderleri 37,6 milyar TL Sermaye Giderleri36,7 milyar TL Sosyal Güvenlik Devlet Primi Giderleri 18,9 milyar TL Borç Verme7,6 milyar TL Sermaye Transferleri6,5 milyar TL Yedek Ödenekler3,5 milyar TL  2014 yılı için milli gelir (GSYH) 1 trilyon 719 milyar TL olarak öngörülmüştür.  2014 Bütçe büyüklüğü 436,3 milyar TL’dir.  2014’te büyüme oranı yüzde 4, enflasyon oranının yüzde 5,3 olarak tahmin edilmektedir.

Mali Yılı Tahmini Vergi Gelirleri  2014 yılında da vergi yükünün emekçilerin sırtına yıkılacaktır. Özellikle artan oranlı vergi dilimi uygulaması nedeniyle ücretlilerin gelirleri “vergi dilimi” ile fiilen erimektedir…  2014 yılında enflasyonun yüzde 6’dan fazla çıkması durumunda, kamu emekçilerine enflasyon farkı ödenmeyeceğinden 2,5 milyon kamu emekçisinden en az 1,5 milyonunun satın alma gücü reel olarak azalacaktır…

6  2014 bütçesi ile kamu istihdamında belirgin bir daralmaya gidilecek…  Yıllardır uygulanan ve ağırlıklı olarak ücretli emekçileri ezen vergi rejimi aynen devam edecek…  2014 bütçesi, halkın ödediği vergilerin arttırılarak otomatiğe bağlandığı, askeri ve güvenlik harcamalarındaki artışın sürdüğü, asgari ücretlilerin, işçilerin ve kamu emekçilerinin en temel ekonomik, sosyal haklarının ve insanca yaşam taleplerinin göz ardı edildiği bir bütçe olarak dikkat çekiyor…  2014 bütçesi, iç ve dış borçlar, borç faizi ödemeleri, dış ticaret açığı, yatırımlardaki azalma; eğitim ve sağlık gibi temel sosyal alanlarda yaşanan ticarileştirme, vergi adaletsizliği, gelir dağılımı ve bölüşüm politikalarının emekçiler aleyhinde, yerli ve yabancı sermaye çevrelerinin çıkarlarına uygun bir şekilde biçimlendirildiğini gösteriyor… 2014 Bütçesinin Bazı Özellikleri

7  2013’te 47 milyar 496 milyon TL olan Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) bütçesi, 2014 yılı için yüzde 18 artışla, 55 milyar 705 milyon TL oldu…  MEB bütçesindeki artışın en önemli nedeni, eğitimde dayatması nedeniyle derinleşen sorunların içinden çıkılamaz hale gelmesi, okul ve derslik açıklarının artması, özellikle okulların altyapı ve donanım eksikliklerinin maliyetinin artmış olması…  MEB bütçesinin yüzde 68’i personel giderleri, yüzde 10’u sosyal güvenlik devlet primi giderleri olmak üzere, toplamda yüzde 78’i doğrudan doğruya personel için harcanıyor…  Bütçeden eğitim yatırımlarına ayrılan pay 2002 yılında yüzde 17 iken, 2013 yılı itibariyle eğitim yatırımlarına ayrılan pay yüzde 6’ya geriledi… 2014 Eğitim Bütçesi

8  2013 yılından itibaren Sağlık Bütçesi; Sağlık Bakanlığı, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu olmak üzere üç parçaya ayrıldı…  Sağlık Bakanlığı bütçesi 2013’te 2 milyar 490 milyon TL iken, 2014 yılı için sadece 29 milyon TL artışla 2 milyon 519 milyon TL’ye yükseldi…  Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu’na ayrılan pay 8 milyar 119 milyon TL’den, 9 milyar 29 milyon TL’ye…  Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’na ayrılan pay 6 milyar 77 milyon TL’den, 6 milyar 874 milyon TL’ye çıkarıldı…  2013 yılında toplamda 16 milyar 686 TL olan sağlık bütçesi, 2014 için 18 milyar 422 milyon TL’ye yükseltildi…  Sağlığa bütçesinin yarısı özel hastaneler ve ilaç tekellerinden “mal ve hizmet alımı” için ayrılırken, yurttaşların cepten yapacağı sağlık harcamaları 2014 yılında katlanarak artacak… 2014 Sağlık Bütçesi

9 Olası Bir Krizde En Riskli Ülke Hangisi?

10

11 Halkın Borcu Katlanarak Artıyor Yıllar Tüketici KredileriKredi KartlarıToplam (Milyar TL) 20022,34,16, ,06,612, ,913,826, ,517,045, ,221,267, ,625,891, ,132,8113, ,834,8124, ,943,2168, ,153,9216, ,968,8254,7 2013*216,483,5299,9

12 Tüketici Kredilerinin Gelişimi

13

14  Türkiye’de tüketici kredisi borcu miktarı son 11 yılda 94 kat, kredi kartı borcu ise 20 kat arttı…  2002 yılında halkın tüketici kredisi ve kredi kartı borcu sadece 6,4 milyar TL iken, son 11 yıl içinde tam 46 kat artarak, 293 milyar TL’ye yükseldi…  Toplam hane halkı borçlanmasının yüzde 40’ı aylık geliri 1000 TL’nin altında olanlar tarafından yapılıyor…  Kredi borçlularının yüzde 54’ünü ücretli çalışanlar oluşturuyor…  2002 yılında geri ödenemediği için yasal takip başlatılan kredi miktarı 278 milyon TL iken, 11 yıl içinde 32 kat artarak 9 milyar TL’yi aştı… Halkın Borç Krizi Derinleşiyor!

15 İcra Takibindeki Krediler Artıyor!

16 Kriz Dönemlerinde;  Krizin faturasının emekçi sınıfların üzerine yıkılması için düzenlemeler yapılır…  Bölgesel ya da genel savaş tehlikesi artar…  Kamu harcamaları belirgin bir şekilde kısılır ve teşvik paketleriyle yerli ve yabancı sermaye çevrelerine daha fazla kaynak aktarılır…  Çalışma yasaları emekçiler aleyhine değiştirilmeye çalışılır (esnek çalışma, kıdem tazminatı, kiralık işçilik vb)…  Sendikal örgütlenme daha da zorlaşır, sarı sendikalarda örgütlenme ya da sendikasızlaştırma girişimleri hızla artar…  Emek örgütleri krize zamanında müdahale edemezlerse, kriz koşulları ağırlaştığında daha etkisiz ve zayıflamış hale gelirler…

17 YAKLAŞAN TEHLİKENİN FARKINDA MIYIZ?

18 TEMEL TALEPLER Bütçe kaynakları sermayenin değil, halkın ihtiyaçları doğrultusunda kullanılmalıdır… Güvenceli istihdamın korunması ve geliştirilmesi temel yaklaşım olmalı, bunun için öncelikle kamu harcamaları arttırılmalıdır… Ağır borç yükü altındaki ücretli emekçilerin borç faizleri tamamen silinmeli, emekçilere borç ödeme kolaylığı getirilmelidir… Başta elektrik ve doğalgaz olmak üzere, temel tüketim mallarına herhangi bir zam yapılmamalıdır… Asgari ücret bir ailenin geçimini sağlayacak şekilde, tüm ülke için tek rakam olarak belirlenmeli ve tamamen vergi dışı bırakılmalıdır… Artan oranlı vergi dilimi uygulamasına son verilmeli, kamu emekçilerinin tüm ek ödemeleri temel ücrete eklenerek emeklilik hesaplamasına dahil edilmelidir… Kıdem tazminatının fiilen kaldırılması, taşeron çalışmanın artması, bölgesel asgari ücret ve kiralık işçilik gibi yasal düzenlemeler derhal geri çekilmelidir… Dolaylı vergiler azaltılmalı, yüksek gelirlilerden belli bir oranda “servet vergisi” alınmalıdır… Kayıt dışı ekonomi kayıt altına alınmalı, sigortasız işçi çalıştıran ve iş güvenliği tedbiri almayan işletmelere ağır yaptırımlar uygulanmalıdır…