International Economics: Theory and Policy, Sixth Edition Chapter 9 Ticaret Ekonomi Politiği Prepared by Iordanis Petsas To Accompany International Economics: Theory and Policy, Sixth Edition by Paul R. Krugman and Maurice Obstfeld

Bölüm İçeriği Giriş Serbest Ticaret Durumu Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Özet Appendix: Optimum Tarifenin Pozitif Olduğunun İspatı Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş Serbest ticaret ulusal refahı maksimize eder, fakat bu gelir dağılımı yoluyla olur. Pek çok devlet kısıtlayıcı ticaret politikalarını bazılarını kullanır. Bu bölümde, devletlerin ticaret politikalarını neden ekonomistlerin getiri-maliyet hesaplarına dayandırmadıklarını ve dayandırmamaları gerektiği incelenecek. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş Devletin ticarete müdahale etmemesi için ne sebepler var? Serbest ticaret lehine üç argüman var: Serbest ticaret ve verimlilik Üretimde ölçek ekonomisi Siyasi argümanlar Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticaret Durumu Serbest Ticaret ve Verimlilik Serbest ticarette verimlilik argümanı, serbest ticaretin en iyi politika olduğu küçük ülke durumuna dayanır. Tarifeler ekonomide net kayba sebep olur. Tarife dengesinden serbest ticarete geçiş, verimlilik kaybını önler ve ulusal refahı artırır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticaret Durumu Figure 9-1: Serbest Ticarette Verimlilik Durumu Price, P Quantity, Q S D Üretim kaybı Tüketim Kaybı Dünya fiyatı artı tarife Dünya fiyatı Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticaret Durumu Table 9-1: Korumacılığın Tahmini Maliyeti, Milli Gelire Yüzdesi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticaret Durumu Serbest Ticaretten Diğer Kazanımlar Küçük ülkelerde korunan piyasalardaki firmalar için ölçek ekonomisi yoktur. Örnek: bir otomobil endüstrisinde, verimli ölçekte bir kurulum ile yıllık minimum 80000 araba üretilmeli. Arjantin’de 13 firma yılda toplam 166000 araba üretiyor. Ölçek ekonomisinin varlığı, çeşitliliği artıran ve fiyatları düşüren serbest ticaretin lehinedir. Müdahale edilmiş ticarete karşı serbest ticaret, daha geniş bir fırsat ve dolayısıyla daha geniş bir inovasyon yelpazesi sağlar. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticaret Durumu Serbest Ticaretin Siyasi Argümanları Serbest ticarete siyasi bir bağlılık, uygulamada iyi bir fikir olabilir. Ticaret politikalarında, ulusal maliyet ve getiriden ziyade bireysel çıkarlar ön plandadır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Aktif ticaret politikaları, bazen ulusun refahını bütün olarak artırabilir. Serbest ticaret politikasına karşı iki teorik argüman vardır: Ticaret haddi argümanı İç piyasa başarısızlıkları argümanı Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Ticaret Haddi Argümanı Büyük bir ülkede (yani ticaret yoluyla dünya fiyatını etkileyebilen bir ülke) gümrük tarifesi, ithalatın fiyatını düşürerek ticaret haddi getirisi sağlar. Bu getiri, tarifenin maliyetleriyle muhakkak karşılaştırılmalı (üretim ve tüketim kaybı). Tarifenin getirileri maliyetlerini muhtemelen aşacaktır. Bu yüzden büyük bir ülke için serbest ticaret en iyi politika olmayabilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Figure 9-2: Optimum Gümrük Tarifesi Ulusal refah Tarife oranı 1 Optimum tarife, to Yasaklayıcı tarife oranı, tp Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Optimum tarife Ulusal refahı maksimize eden tarife oranıdır. Her zaman pozitiftir ve tüm ithalatı sıfırlayan yasaklayıcı orandan küçüktür. Küçük bir ülke için sıfırdır çünkü küçük ülke kendi ticaret haddini etkileyemez. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Ticaret haddi argümanı, ihracatçı sektörler için hangi politikayı dayatır?What policy would the terms of trade argument dictate for export sectors? İhracat teşvikleri ticaret haddini bozar. Bu yüzden ulusal refahı düşürür. Bundan ötürü, ihracatçı sektörler için optimum politika negatif teşvik, yani ihracat vergisi olmalıdır. Optimum tarifeye benzer şekilde, optimum ihracat vergisi de her zaman pozitif ve tüm ihracatı durduracak olan yasaklayıcı vergi oranından küçüktür. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı İç Piyasa Başarısızlıkları Argümanı Üretici ve tüketici fazlası sosyal getiri ve maliyetleri münasip bir şekilde ölçmez. Tüketici ve üretici fazlası: İşsizlik ya da eksik istihdam Yeni ya da inovatif endüstrilerden teknoloji yayılması Çevresel dışsallıklar gibi iç piyasa başarısızlıklarını göz ardı eder. Gümrük tarifesi; bir malın üretiminde, üretici fazlası yoluyla tespit edilemeyen bir marjinal sosyal fayda varsa, refahı yükseltebilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Figure 9-3: İç Piyasa Başarısızlıkları Argümanı Price, P Quantity, Q S D (a) PW + t a PW b S2 D2 S1 D1 Dollars Quantity, Q S1 S2 Marjinal sosyal fayda (b) c Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı İç piyasa başarısızlıkları argümanı, en iyi ikinci teorisinin özel bir durumudur. The domestic market failure argument against free trade is a particular case of the theory of the second best. En iyi ikinci teorisi; müdahale etmeme politikasının, ancak ve ancak diğer tüm piyasalar düzgün çalışıyorsa istenen bir durum olduğunu ifade eder. Eğer bir piyasa düzgün çalışmakta başarısız olursa, devlet müdahalesi refahı yükseltebilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı Piyasa Başarısızlıkları Argümanı Ne Kadar İkna Edici? İç piyasada bozukluklar olması durumunda serbest ticareti savunan iki temel argüman var: İç piyasa bozuklukları, yerel (uluslararası ticaret dışı) politikalarla düzeltilmelidir. Örnek: yerel bir üretim teşviki, üretimle ilgili piyasa başarısızlıklarını çözmede tarifeden daha başarılıdır. Piyasa başarısızlıklarının fark edilmesi ve ölçülmesi zordur. Örnek: kırsal endüstriyi koruyacak bir gümrük tarifesi sosyal getiri yaratacaktır ancak bu sektörlere olan göçü de destekleyecektir. Böylece işsizlik oluşacaktır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Pratikte ticaret politikasında, gelir dağılımı endişesi baskındır. In practice, trade policy is dominated by income distribution considerations. Bireylerin istekleri, devletin belirlediği hedeflerde az ya da çok yansıtılır. Hükümetlerin siyasi başarılarını maksimize etmekte kullandıkları modeller vardır. Seçim Rekabeti Electoral Competition Siyaset bilimciler, politikaların olabildiğince çok oy çekmek için yarışan siyasi partiler tarafından belirlendiğini iddia etmekteler. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Modelin varsayımları: Yarışta iki tane parti var. Her iki partinin de amacı seçilmek. Her parti, uygulanacak gümrük tarifesi seviyesine karar vermek zorunda (var olan tek politika bu). Seçmenlerin tarife tercihleri farklı. Bu iki parti hangi politikaları izleme vaadi vermeli? Her iki parti de, medyan seçmenin (skalanın tam ortasındaki seçmen) tercihinden oluşan aynı tarifeyi önerecektir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Figure 9-4: Politik Yarış Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Figure 9-4: Politik Yarış Seçmenler Tercih edilen tarife oranı Politik destek tA tB Medyan seçmen tM Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Toplu Hareket Collective Action Bu yaklaşım, siyaseti kamu malı olarak görür. Örneğin, bir gümrük tarifesi koyulması endüstrideki tüm firmaları kapsar. Buna karşın, gümrük tarifesi için yapılacak lobi çalışmasının maliyetini ancak birkaç firma karşılayabilir. Pek çok bireysel firma ve tüketiciye yayılmış ama toplamı büyük kayıplar oluşturan ticaret politikaları, itiraz görmeyebilir. İyi organize olmuş (ya da şirket sayısı az) endüstriler korunur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Siyasi Süreci Modelleme Interest groups “buy” policies by offering contributions contingent on the policies followed by the government. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Kim Korunur? Gelişmiş ülkelerde iki sektörün korunduğu görülür: Tarım Çiftçiler iyi organize olmuşlardır ve ABD’nin devlet yapısı politik güçlerini artırmaktadır. Giyim Hem tekstil hem de kıyafet sektörü ciddi koruma altında. Bu sektör az kalifiye işçi alır ve iyi sendikalaşmışlardır. Her iki sektörde de koruma yakın gelecekte azalacak (uluslararası ticaret anlaşmaları sebebiyle). Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Table 9-2: ABD’de Korumacılığın Etkileri ($ milyar) Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası Table 9-2: ABD’de Korumacılığın Etkileri ($ milyar) Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Uluslararası entegrasyonlar, 1930’ların ortasından 1980’e kadar yükseldi çünkü ABD ve diğer gelişmiş ülkeler tarife ve tarife dışı engelleri giderek artan bir hızda kaldırdılar. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Figure 9-5: ABD Gümrük Tarifesi Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Siyasi olarak tarifelerin kaldırılması nasıl mümkün oldu? Ticaretin savaş sonrası liberalleşmesi, uluslararası müzakerelere başarıldı. Devletler karşılıklı olarak gümrük tarifesinde indirim konusunda uzlaştılar. Müzakerenin Avantajları Karşılıklı bir anlaşmanın tarafı olarak tarifede indirime gitmek, tek taraflı olarak indirime gitmekten daha kolaydır. Çünkü: İhracatçıları, daha serbest ticaret için harekete geçirir. Devletlerin ticaret savaşına girmemelerini sağlar. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Table 9-3: Ticaret Savaşı Problemi Japonya ABD Serbest ticaret Korumacılık 10 20 -10 20 -10 -5 Korumacılık Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Table 9-3’te her ülkenin baskın bir stratejisi var: Korumacılık. Korumacılık durumunda her iki ülke bireysel olarak daha iyi olsa da, serbest ticaret durumunda ikisi birden daha iyi olacaktır. Oyun teorisinde bu durum Tutsak İkilemi olarak bilinir. Japonya ve ABD serbest ticareti sürdürmek için bağlayıcı bir anlaşma yapabilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Uluslararası Ticaret Anlaşmaları: Kısa Tarih Ticaret politikası olarak, uluslararası koordine edilmiş tarife indirimlerinin tarihi 1930’lara kadar gider (the Smoot-Hawley Act). İkinci Dünya Savaşından beri çok taraflı tarife indirimleri, 1947’de yapılan ve Geneva’da olan General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) çerçevesinde yapılmaktadır. Şimdi Dünya Ticaret Örgütü (WTO) diyoruz. GATT-WTO sistemi, uluslararası ticaret politikalarını belirleyen bir dizi kurallardan oluşan legal bir organizasyondur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası GATT-WTO sistemi şunların uygulanmasını yasaklar: İhracat Teşviki (tarım ürünleri hariç) İthalat Kotaları (ithalatın piyasa işleyişini bozma tehlikesi yoksa) Tarifeler (her yeni vergi ya da vergi artışının, etkilenen ihracatçı ülkeyi telafi etmek için başka bir vergide indirimle dengelenmesi) Trade Round Büyük bir ülke grubu bir araya gelerek, tarife indirimi ve ticaret serbestleştirici diğer ölçüler hakkında müzakere ederler. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası 1947’den beri sekiz trade rounds yapıldı. İlk beşi iki taraflı paralel müzakere şeklindeydi (mesela Almanya ile Fransa ve İtalya). Kennedy Round olarak bilinen altıncı çok taraflı ticaret anlaşması 1967’de tamamlandı. This agreement involved an across-the-board 50% reduction in tariffs by the major industrial countries, except for specified industries whose tariffs were left unchanged. Sonuçta Kennedy Round ile birlikte ortalama tarifeler yaklaşık %35 düştü. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası 1979’da tamamlanan ve Tokyo Round olarak bilinen ticaret müzakeresi şu şekilde sonuçlandı: Tarifelerde indirim VER gibi tarife dışı engellerin çoğalmasını kontrol amaçlı yeni kurallar. Müzakerelerin sekizinci roundu 1994’te biten Uruguay Roundudur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Uruguay Round En önemli sonuçlar: Ticaret Liberalizasyonu İdari Reformlar Gelişmiş ülkeler tarafından uygulanan tarifeler yaklaşık %40 düşürüldü. Daha önemlisi, iki önemli sektörde (tarım ve giyim) ticareti serbestleştirme hareketidir. GATT’tan WTO’ya Uruguay Roundundaki tanıtımın çoğu WTO’nun kuruluşu üzerineydi. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası WTO GATT’tan ne kadar farklı? GATT geçici bir anlaşmayken, WTO tam anlamıyla bir uluslararası organizasyondur. GATT sadece mal ticaretine uygulanırken, WTO hizmet ticaretini (the General Agreement on Trade in Services (GATS)) ve uluslararası mülkiyet haklarının uluslararası başvurusunu da kapsıyordu. WTO, daha kısa sürede sonuca varmak için dizayn edilmiş yeni bir ‘anlaşmazlık çözüm’ prosedürüne sahipti. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Getiri ve Maliyetler Uruguay Roundunun ekonomik etkilerini tespit etmek zor. Fakat GATT ve OECD’nin tahminlerine göre, anlaşma tam olarak yürürlüğe girdikten sonra her yıl, dünya ekonomisinin toplamda $200 milyar kazancı olacak Çoğu ekonomist bu tahminin çok düşük olduğunu söylüyor. The costs of the Uruguay Roundunun maliyeti iyi organize olmuş gruplar tarafından hissedilecekken, getirilerin çoğu topluma nüfuz ederek artacaktır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Tercihli Ticaret Anlaşmaları Devletler kendi aralarında, dünyanın geri kalanını ilgilendirmeyen Tercihli Ticaret Anlaşmaları yaparak tarifeleri indirebilirler. GATT-WTO, ayrımcılık yapmama prensibiyle (most favored nation (MNF)) bu tip anlaşmaları yasaklar. Tercihli Ticaret Anlaşmaları yapılmasına, anlaşma ile taraflar arasında serbest ticaret oluşacaksa izin verilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Serbest ticaret çok sayıda WTO üyesi arasında aşağıdaki şekillerde kurulabilir: Serbest ticaret bölgesi, üyeler arasında serbest ticarete izin verir fakat üye ülkeler, üye olmayan ülkelere karşı ticaret politikalarında serbesttirler. Örnek: The North American Free Trade Agreement (NAFTA). Gümrük Birliği üyeler arasında serbest ticarete izin verir ve üye olmayan ülkelere karşı ortak bir ticaret politikası gerektirir. Örnek : The European Union (EU) Ortak Pazar, üye ülkeler arasında faktör (özellikle de işgücü) hareketliliğinin serbest olduğu bir gümrük birliğidir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası Tercihli Ticaret Anlaşmaları iyi midir? Etkisinin ticaret yaratan mı yoksa ticaret saptıran mı olduğuna göre değişir. Ticaret yaratan Anlaşma sonrasında yüksek maliyetli yerel ürün ile üye ülkelerden ithal edilen düşük maliyetli ürün yer değiştiriyorsa ortaya çıkar. Ticaret saptıran Anlaşma sonrasında üye olmayan ülkelerden ithal edilen düşük maliyetli ürün ile üye ülkelerden ithal edilen yüksek maliyetli ürün yer değiştiriyorsa ortaya çıkar. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Özet Serbest ticaret lehine üç argüman var: Serbest ticaret ve verimlilik Üretimde ölçek ekonomisi Siyasi argümanlar Serbest ticaretten uzaklaşmak içinse iki argüman var: Ticaret haddi argümanı İç piyasa başarısızlıkları argümanı Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Özet Pratikte ticaret politikası, gelir dağılımı endişelerine yoğunlaşır. Siyasi partiler, medyan seçmenin ilgisine hizmet edecek şekilde politika belirlerler. İyi organize olmuş (ya da küçük) gruplar genelde, kendi çıkarlarına hizmet eden politikaları, geri kalan çoğunluğa rağmen, elde edebilirler. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Özet Uluslararası müzalereler, endüstriyel ülkelerde tarife indirimine yardımcı olurken, ticaret savaşlarını engeller. GATT uluslararası ticaret sisteminin merkez kuruluşudur. Dünya çapındaki en son GATT anlaşması ise yeni bir organizasyon kurdu: WTO. WTO’nun izin verdiği üç çeşitli tercihli ticaret anlaşması vardır. Serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği ve ortak pazar. Tercihli ticaret anlaşmaları, ticaret yaratıcı ve saptırıcı etkilerin büyüklüğüne göre iyi ya da kötü olabilir. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Appendix: Optimum Tarifenin Pozitif Olduğunun İspatı Figure 9A-1: Gümrük Vergisinin Fiyatlar Üzerindeki Etkisi Price, P Quantity, Q Onlar’ın ihracat arzı P ~ t PF PW Biz’im ithalat talebimiz Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Appendix: Optimum Tarifenin Pozitif Olduğunun İspatı Figure 9A-2: Gümrük Vergisinin Refah Etkisi Price, P Quantity, Q S D P ~ Q2 D2 Kayıp PF Q1 D1 kazanç PW Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.