Yeni Ticaret Kanunu Şirketler Hukuku Genel Hükümler Yenilikler- Değişiklikler Yrd. Doç. Dr. Emrullah Kervankıran Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1

Şirketler Hukuku Genel Hükümler Tüm ticaret şirketlerine uygulanacak genel hükümler eski TK’ da arasında yeni TK’ da ise m arası düzenlenmiştir. Bu kısımda üç temel bölüm bulunmaktadır: Bu kısımda üç temel bölüm bulunmaktadır: 1) Ticaret Şirketlerinin türleri, sermaye, tüzel kişilik ve ehliyet (m ). 1) Ticaret Şirketlerinin türleri, sermaye, tüzel kişilik ve ehliyet (m ). 2) Ticaret şirketlerinin yeniden yapılandırılması (birleşme, bölünme ve tür değiştirme m ) 2) Ticaret şirketlerinin yeniden yapılandırılması (birleşme, bölünme ve tür değiştirme m ) 3) Şirketler Topluluğu (m ) 3) Şirketler Topluluğu (m ) 2

1- Sermaye - Şahıs Şirketi Ayırımı Madde (1) Ticaret şirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerinden ibarettir. Madde (1) Ticaret şirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerinden ibarettir. (2) Bu Kanunda, kollektif ile komandit şirket, şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılır. (2) Bu Kanunda, kollektif ile komandit şirket, şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılır. 3

Eski kanunun 136. maddesinde olduğu gibi yeni kanunun 124. maddesinde de ticaret şirketleri sayma yolu ile belirtilmiştir. Eski kanunun 136. maddesinde olduğu gibi yeni kanunun 124. maddesinde de ticaret şirketleri sayma yolu ile belirtilmiştir. Ancak eski kanundan farklı olarak 124. madde Kooperatiflerin ticaret şirketi olduğu tekrar vurgulandıktan sonra maddesin 2. fıkrasında sermaye ve şahıs şirketleri ayırımına yer verilmiştir. Ancak eski kanundan farklı olarak 124. madde Kooperatiflerin ticaret şirketi olduğu tekrar vurgulandıktan sonra maddesin 2. fıkrasında sermaye ve şahıs şirketleri ayırımına yer verilmiştir. 4

KoopK 1969 yılında yürürlüğe sokulurken TK 136 hükmü değiştirilmemiştir. KoopK 1969 yılında yürürlüğe sokulurken TK 136 hükmü değiştirilmemiştir. Gerçi 2004 yılında çıkarılan 5146 sayılı Kanunla KoopK m. 1’ de yapılan değişiklikle, “teşekkül” yerine “ortaklık” sözcüğü kullanılarak kooperatifin şirket olduğu belirtilmekte ise de, ticaret şirketi olup olmadığı hususu açık bırakılmıştı. Gerçi 2004 yılında çıkarılan 5146 sayılı Kanunla KoopK m. 1’ de yapılan değişiklikle, “teşekkül” yerine “ortaklık” sözcüğü kullanılarak kooperatifin şirket olduğu belirtilmekte ise de, ticaret şirketi olup olmadığı hususu açık bırakılmıştı. Yeni kanunla kooperatiflerin ticaret şirketi olduğu tekrar vurgulanarak bu durumun açıklığa kavuşturulmuş olması, kanun koyucunun kooperatifleri de ticaret ortaklığı sayma iradesinin bir göstergesidir. Yeni kanunla kooperatiflerin ticaret şirketi olduğu tekrar vurgulanarak bu durumun açıklığa kavuşturulmuş olması, kanun koyucunun kooperatifleri de ticaret ortaklığı sayma iradesinin bir göstergesidir. 5

Ultra Vires İlkesinin Terk Edilmesi B) Tüzel kişilik ve ehliyet Madde (1) Ticaret şirketleri tüzel kişiliği haizdir. Madde (1) Ticaret şirketleri tüzel kişiliği haizdir. (2) Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler. Bu husustaki kanunî istisnalar saklıdır. (2) Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler. Bu husustaki kanunî istisnalar saklıdır. 6

Böylece faaliyet konusu ile sınırlı hak ehliyeti kuralı terk edilerek, mevcut TTK’nın 137 nci maddesi uyarınca faaliyet konusu dışında yapılan işlemlerin kendiliğinden yok hükmünde olmasının önüne geçilmek istenmiştir. Böylece faaliyet konusu ile sınırlı hak ehliyeti kuralı terk edilerek, mevcut TTK’nın 137 nci maddesi uyarınca faaliyet konusu dışında yapılan işlemlerin kendiliğinden yok hükmünde olmasının önüne geçilmek istenmiştir. YürK m. 15 uyarınca TK m. 137 hükmünü içeren şirket sözleşmeleri veya esas sözleşme hükümleri, yeni TK’nın yürürlüğe girmesi ile birlikte yazılmamış sayılacaktır. YürK m. 15 uyarınca TK m. 137 hükmünü içeren şirket sözleşmeleri veya esas sözleşme hükümleri, yeni TK’nın yürürlüğe girmesi ile birlikte yazılmamış sayılacaktır. Bir ticaret şirketi ile hukuki ilişkiye giren kişileri koruma amacı güden bu düzenleme, Avrupa Birliği şirketler hukukuna ilişkin 68/151 sayılı 1. Şirketler Hukuku Yönergesi’ne uyum sağlama amacına yöneliktir. Bir ticaret şirketi ile hukuki ilişkiye giren kişileri koruma amacı güden bu düzenleme, Avrupa Birliği şirketler hukukuna ilişkin 68/151 sayılı 1. Şirketler Hukuku Yönergesi’ne uyum sağlama amacına yöneliktir. 7

371. maddenin ikinci fıkrasında olduğu gibi yeni TK’ nın bazı hükümlerinde, işletme konusu dışında yapılan işlemlerin hukuki sonuçları özel olarak düzenlenmiştir maddenin ikinci fıkrasında olduğu gibi yeni TK’ nın bazı hükümlerinde, işletme konusu dışında yapılan işlemlerin hukuki sonuçları özel olarak düzenlenmiştir. Madde (1) Temsile yetkili olanlar şirketin amacına ve işletme konusuna giren her tür işleri ve hukukî işlemleri, şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilirler. Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla şirketin rücu hakkı saklıdır. Madde (1) Temsile yetkili olanlar şirketin amacına ve işletme konusuna giren her tür işleri ve hukukî işlemleri, şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilirler. Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla şirketin rücu hakkı saklıdır. 8

(2) Temsile yetkili olanların, üçüncü kişilerle, işletme konusu dışında yaptığı işlemler de şirketi bağlar; meğerki, üçüncü kişinin, işlemin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya durumun gereğinden, bilebilecek durumda bulunduğu ispat edilsin. (2) Temsile yetkili olanların, üçüncü kişilerle, işletme konusu dışında yaptığı işlemler de şirketi bağlar; meğerki, üçüncü kişinin, işlemin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya durumun gereğinden, bilebilecek durumda bulunduğu ispat edilsin. 9

Birinci fıkra temsile yetkili olan kişilerin yapabilecekleri iş ve işlemlerin şirketin rücû edebilmesi ve edememesi yönünden sınırını göstermektedir. Birinci fıkra temsile yetkili olan kişilerin yapabilecekleri iş ve işlemlerin şirketin rücû edebilmesi ve edememesi yönünden sınırını göstermektedir. Ultra vires kuralı kalktığı için, artık şirketin hak ehliyetinin sınırını işletme konusu çizmemektedir. Ultra vires kuralı kalktığı için, artık şirketin hak ehliyetinin sınırını işletme konusu çizmemektedir. 10

11 Şirketin hak ehliyetinin değil, imza yetkilisine rücû edeceği veya edemeyeceğinin sınırını, şirketin amacı ve işletme konusu belirler. Şirketin hak ehliyetinin değil, imza yetkilisine rücû edeceği veya edemeyeceğinin sınırını, şirketin amacı ve işletme konusu belirler. Esas sözleşmenin konu hükmüne aykırı işlemlerle bu sınırın aşılması halinde şirketin rücu hakkı vardır. Esas sözleşmenin konu hükmüne aykırı işlemlerle bu sınırın aşılması halinde şirketin rücu hakkı vardır. Başka bir deyişle, şirketin amacı ve işletme konusu dışında yapılan işlemler de, ikinci fıkrada açıkça belirtildiği üzere, şirketi bağlar, üçüncü kişiye karşı şirket sorumludur; ancak, sınırı aşan temsil yetkisini haiz kişiye karşı şirket rücu talebinde bulunabilir. Başka bir deyişle, şirketin amacı ve işletme konusu dışında yapılan işlemler de, ikinci fıkrada açıkça belirtildiği üzere, şirketi bağlar, üçüncü kişiye karşı şirket sorumludur; ancak, sınırı aşan temsil yetkisini haiz kişiye karşı şirket rücu talebinde bulunabilir.

İkinci fıkra işletme konusu dışındaki işlemlerin şirketi bağlaması kuralının istisnasını düzenlemektedir. İkinci fıkra işletme konusu dışındaki işlemlerin şirketi bağlaması kuralının istisnasını düzenlemektedir. Şirket, yapılan işlemin, işletme konusunun dışında bulunduğunu üçüncü kişinin bildiğini veya halin icabından bilebilecek durumda bulunduğunu ispat ederse işlem şirketi bağlamayacaktır. Şirket, yapılan işlemin, işletme konusunun dışında bulunduğunu üçüncü kişinin bildiğini veya halin icabından bilebilecek durumda bulunduğunu ispat ederse işlem şirketi bağlamayacaktır. 12

Sermaye Koyma Borcu Madde (1) Kanunda aksine hüküm olmadıkça ticaret şirketlerine sermaye olarak; Madde (1) Kanunda aksine hüküm olmadıkça ticaret şirketlerine sermaye olarak; a) Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar; a) Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar; b) Fikrî mülkiyet hakları; b) Fikrî mülkiyet hakları; c) Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz; c) Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz; d) Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları; d) Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları; e) Kişisel emek; e) Kişisel emek; f) Ticarî itibar; f) Ticarî itibar; g) Ticarî işletmeler; g) Ticarî işletmeler; h) Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler; h) Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler; i) Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar; i) Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar; j) Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer; j) Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer; konabilir. konabilir. 13

(a) bendinde 6762 sayılı Kanunun 139. maddesinde yer alan “menkul şeyler” ibaresi yerine “sermaye şirketlerine ait paylar” ibaresi tercih edilmiştir. (a) bendinde 6762 sayılı Kanunun 139. maddesinde yer alan “menkul şeyler” ibaresi yerine “sermaye şirketlerine ait paylar” ibaresi tercih edilmiştir. Burada senede bağlanmış olsun olmasın bütün sermaye şirketlerine ait payları kastedilmektedir. Burada senede bağlanmış olsun olmasın bütün sermaye şirketlerine ait payları kastedilmektedir. (b) bendinde 6762 sayılı Kanunda kullanılan “sınai haklar” yerine fikir ve sanat eserleri ile markaları, patentleri, tasarımları faydalı modelleri, bitki çeşitlerini yani ıslahçı haklarını de kapsayan “fikri mülkiyet” ibaresi ile değiştirilmiştir. (b) bendinde 6762 sayılı Kanunda kullanılan “sınai haklar” yerine fikir ve sanat eserleri ile markaları, patentleri, tasarımları faydalı modelleri, bitki çeşitlerini yani ıslahçı haklarını de kapsayan “fikri mülkiyet” ibaresi ile değiştirilmiştir. 14

(h) bendi yeni olup, gelişim gösteren, ucu açık yeni bir malvarlığı konusu olan elektronik ortamları, alanları, adları, işaretleri ve benzeri değerleri ifade etmektedir. (h) bendi yeni olup, gelişim gösteren, ucu açık yeni bir malvarlığı konusu olan elektronik ortamları, alanları, adları, işaretleri ve benzeri değerleri ifade etmektedir. 15

Ayni Hakların Sermaye Olarak Konması ve Resen Tescil Bildirimi 6762 sayılı Ticaret Kanunu'nun 140/2. maddesi şirkete sermaye olarak gayrimenkul mülkiyeti veya gayrimenkul üzerinde mevcut veya tesis edilecek ayni bir hakkın konulması taahhüdünü ihtiva eden şirket mukavelelerini, resmi şekil aranmaksızın geçerli olacağı hükmünü taşıyordu sayılı Ticaret Kanunu'nun 140/2. maddesi şirkete sermaye olarak gayrimenkul mülkiyeti veya gayrimenkul üzerinde mevcut veya tesis edilecek ayni bir hakkın konulması taahhüdünü ihtiva eden şirket mukavelelerini, resmi şekil aranmaksızın geçerli olacağı hükmünü taşıyordu. Ancak söz konusu ayni hakların, tapu sicilinde şirket adına tescil edilmeleri ile ilgili bir hüküm yer almıyordu. Ancak söz konusu ayni hakların, tapu sicilinde şirket adına tescil edilmeleri ile ilgili bir hüküm yer almıyordu. 16

Bu durum tapu siciline yapılması gerekli bildirimin yapılmasının ihmali veya kasten yapılmaması gibi nedenlerle, taşınmazlar üzerindeki mülkiyet veya diğer ayni hakların eski malikleri üzerinde kalması gibi aksaklıklara yol açıyordu. Bu durum tapu siciline yapılması gerekli bildirimin yapılmasının ihmali veya kasten yapılmaması gibi nedenlerle, taşınmazlar üzerindeki mülkiyet veya diğer ayni hakların eski malikleri üzerinde kalması gibi aksaklıklara yol açıyordu. Yeni kanunda bu aksaklığın giderilmesini teminen tescil bildiriminin resen yapılması sistemi benimsenmiştir. Yeni kanunda bu aksaklığın giderilmesini teminen tescil bildiriminin resen yapılması sistemi benimsenmiştir. 17

Madde (1) Her ortak, usulüne göre düzenlenmiş ve imza edilmiş şirket sözleşmesiyle koymayı taahhüt eylediği sermayeden dolayı şirkete karşı borçludur. Madde (1) Her ortak, usulüne göre düzenlenmiş ve imza edilmiş şirket sözleşmesiyle koymayı taahhüt eylediği sermayeden dolayı şirkete karşı borçludur. (2) Esas sözleşmede bilirkişi tarafından belirlenen değerleri ile yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine bu hüküm uyarınca kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde aynî sermaye kabul olunur. Özel sicile yapılan kayıt iyi niyeti kaldırır. (2) Esas sözleşmede bilirkişi tarafından belirlenen değerleri ile yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine bu hüküm uyarınca kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde aynî sermaye kabul olunur. Özel sicile yapılan kayıt iyi niyeti kaldırır. 18

Bu hüküm uyarınca, taşınmazların aynî sermaye olarak kabul edilmeleri için, taahhütte bulunan kişinin taahhüdünü tapuya şerh olarak kaydettirmesi gerekir. Bu hüküm uyarınca, taşınmazların aynî sermaye olarak kabul edilmeleri için, taahhütte bulunan kişinin taahhüdünü tapuya şerh olarak kaydettirmesi gerekir. Fikrî mülkiyet hakları, maden hakları, gemiler, hava taşıt araçları özel sicillere sahiptir. Bu sicillerde, ilgili değerin aynî sermaye olarak konulduğu hususunda şerh verdirilmesi gerekir. Fikrî mülkiyet hakları, maden hakları, gemiler, hava taşıt araçları özel sicillere sahiptir. Bu sicillerde, ilgili değerin aynî sermaye olarak konulduğu hususunda şerh verdirilmesi gerekir. 19

Şerhin üçüncü kişinin iyi niyetini kaldırabileceği düşünülmüş, bunun da sermayenin korunması açısından önemli bir etkiyi haiz olduğu sonucuna varılmıştır. Şerhin üçüncü kişinin iyi niyetini kaldırabileceği düşünülmüş, bunun da sermayenin korunması açısından önemli bir etkiyi haiz olduğu sonucuna varılmıştır. Taşınırlar ise, güvenilir bir kişiye tevdi edilir; aksi halde Kanun’un 128. maddesi uyarınca ayni sermaye olarak kabul edilemezler. Yerine getirilmediği takdirde sicil müdürü şirketi tescil etmez. Taşınırlar ise, güvenilir bir kişiye tevdi edilir; aksi halde Kanun’un 128. maddesi uyarınca ayni sermaye olarak kabul edilemezler. Yerine getirilmediği takdirde sicil müdürü şirketi tescil etmez. 20

Aynî sermaye olarak konulmuş bulunan taşınmazlar ve diğer haklar maddenin ikinci fıkrası gereğince zaten tapu sicili ile diğer sicillere şerh verilmiş veya kayıt edilmiş olduklarından, ticaret sicil müdürünün bunların şirket adına tescili talebi üzerine, tapu sicili memuru ile diğer sicillerin yetkilileri tescil işlemini hemen yapar. Aynî sermaye olarak konulmuş bulunan taşınmazlar ve diğer haklar maddenin ikinci fıkrası gereğince zaten tapu sicili ile diğer sicillere şerh verilmiş veya kayıt edilmiş olduklarından, ticaret sicil müdürünün bunların şirket adına tescili talebi üzerine, tapu sicili memuru ile diğer sicillerin yetkilileri tescil işlemini hemen yapar. 21

Görüldüğü üzere şirketin sermaye olarak konulan gayrimenkul üzerinde tasarruf edebilmesi için zorunlu bulunan tescil bildirimi, resen ticaret sicil müdürlüğü tarafından yapılabileceği gibi, Görüldüğü üzere şirketin sermaye olarak konulan gayrimenkul üzerinde tasarruf edebilmesi için zorunlu bulunan tescil bildirimi, resen ticaret sicil müdürlüğü tarafından yapılabileceği gibi, Ayrıca şirketin de bu yönde tapu sicil müdürlüğüne başvurmak hakkı öngörülmüştür (TK 128/6). Ayrıca şirketin de bu yönde tapu sicil müdürlüğüne başvurmak hakkı öngörülmüştür (TK 128/6). Böylece tescil ile birlikte şirketin hem ayni sermaye üzerinde hem de para ve menkul sermaye üzerinde de malik olarak tasarrufta bulunulabilmesinin yolu da kanunen açılmış olmaktadır. Böylece tescil ile birlikte şirketin hem ayni sermaye üzerinde hem de para ve menkul sermaye üzerinde de malik olarak tasarrufta bulunulabilmesinin yolu da kanunen açılmış olmaktadır. 22

YürK 16. maddesinde, TK’ nın yürürlüğe girdiği tarihten önce bir ticaret şirketine sermaye olarak konulan, ancak tapu siciline şirket adına tescilleri yapılmayan taşınmazlar hakkında tescili talep edebilecekler listesi genişletilerek, ortak veya pay sahiplerinin yanı sıra, şirket alacaklılarına da tescili talep hakkı tanınmıştır. YürK 16. maddesinde, TK’ nın yürürlüğe girdiği tarihten önce bir ticaret şirketine sermaye olarak konulan, ancak tapu siciline şirket adına tescilleri yapılmayan taşınmazlar hakkında tescili talep edebilecekler listesi genişletilerek, ortak veya pay sahiplerinin yanı sıra, şirket alacaklılarına da tescili talep hakkı tanınmıştır. Ayrıca Sanayi ve Ticaret Bakanlığının, tescilin yaptırılması konusunda ticaret sicili müdürlüğüne talimat verebileceği de hüküm altın alınmıştır (YürK. M. 16). Ayrıca Sanayi ve Ticaret Bakanlığının, tescilin yaptırılması konusunda ticaret sicili müdürlüğüne talimat verebileceği de hüküm altın alınmıştır (YürK. M. 16). 23

24 Sermayenin takibi (TK m. 128/ 7-8 f.) Şirket, her ortağın sermaye koyma borcunu yerine getirmesini isteyebileceği ve dava edebileceği gibi, yerine getirmede gecikme sebebiyle uğradığı zararın tazminini de isteyebilir. Ancak tazminat istemi için ihtar şarttır. Şirket, her ortağın sermaye koyma borcunu yerine getirmesini isteyebileceği ve dava edebileceği gibi, yerine getirmede gecikme sebebiyle uğradığı zararın tazminini de isteyebilir. Ancak tazminat istemi için ihtar şarttır. Şahıs şirketlerinde bu davayı ortaklar da açabilir. Şahıs şirketlerinde bu davayı ortaklar da açabilir. Sermaye olarak konulan hakların korunabilmesi için, ortaklarca ihtiyati tedbir talep edilebilir. Sermaye olarak konulan hakların korunabilmesi için, ortaklarca ihtiyati tedbir talep edilebilir.

Temerrüt faizi Madde (1) Zamanında ifa edilmeyen sermaye para ise, 128 inci madde gereğince tazminat hakkına halel gelmemek şartıyla, aksine şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede hüküm yoksa, şirketin tescili anından itibaren temerrüt faizi de ödenir. Madde (1) Zamanında ifa edilmeyen sermaye para ise, 128 inci madde gereğince tazminat hakkına halel gelmemek şartıyla, aksine şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede hüküm yoksa, şirketin tescili anından itibaren temerrüt faizi de ödenir. 25

6762 sayılı Kanunun 141. maddesini karşılayan bu hüküme göre, şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede aksine hüküm yoksa, 6762 sayılı Kanundaki hükmün aksine, sermayenin ödenmesi gereken günden itibaren değil de, şirketin tescilinden itibaren temerrüt faizi ödeneceği belirtilmiştir sayılı Kanunun 141. maddesini karşılayan bu hüküme göre, şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede aksine hüküm yoksa, 6762 sayılı Kanundaki hükmün aksine, sermayenin ödenmesi gereken günden itibaren değil de, şirketin tescilinden itibaren temerrüt faizi ödeneceği belirtilmiştir. 26

Ancak sermayenin nakit kısmının tamamı derhal ve peşin ödenecek limited şirket (TK. 585) dışındaki şirketlerde, kurucuların nakdi sermayenin ödenmesi konusunda bir vade kararlaştırmış olmalarına rağmen, temerrüt faizinin bu vadeden değil de şirketin tescilinden itibaren başlatılması eleştiriye açıktır. Ancak sermayenin nakit kısmının tamamı derhal ve peşin ödenecek limited şirket (TK. 585) dışındaki şirketlerde, kurucuların nakdi sermayenin ödenmesi konusunda bir vade kararlaştırmış olmalarına rağmen, temerrüt faizinin bu vadeden değil de şirketin tescilinden itibaren başlatılması eleştiriye açıktır. 27

Ortakların Kişisel Alacaklıları 6762 sayılı Yürürlükteki Ticaret Kanununun 145. maddesi, şirket devam ettiği sürece ortaklardan birinin şahsi alacaklılarının ancak, şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kar payından ve şirket fesholunmuşsa tasfiye payından alabilmesine imkân tanımaktadır sayılı Yürürlükteki Ticaret Kanununun 145. maddesi, şirket devam ettiği sürece ortaklardan birinin şahsi alacaklılarının ancak, şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kar payından ve şirket fesholunmuşsa tasfiye payından alabilmesine imkân tanımaktadır. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ile Anonim şirketlerde alacakılar, borçlularına ait bulunan hisse senetlerini de haczettirebilirler (TK 145/2). Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ile Anonim şirketlerde alacakılar, borçlularına ait bulunan hisse senetlerini de haczettirebilirler (TK 145/2). Mevcut düzenlemeden limited şirketlerde, ortağın şirkette mevcut ortaklık haklarının ve diğer sermaye şirketlerinde ise senede bağlanmamış payların haczinin mümkün olmadığı sonucu çıkmaktadır. Mevcut düzenlemeden limited şirketlerde, ortağın şirkette mevcut ortaklık haklarının ve diğer sermaye şirketlerinde ise senede bağlanmamış payların haczinin mümkün olmadığı sonucu çıkmaktadır. 28

Yeni kanunda şahıs ve sermaye şirketleri ayırımı yapılarak hüküm yeniden düzenlenmiştir. Yeni kanunda şahıs ve sermaye şirketleri ayırımı yapılarak hüküm yeniden düzenlenmiştir. Madde 133-(1) Bir şahıs şirketi devam ettiği sürece ortraklardan birinin kişisel alacaklısı, hakkını şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kar payından ve şirket fesholunmuşsa tasfiye payından alabilir. Henüz bilanço düzenlenmemişse alacaklı bilançonun düzenlenmesi sonucunda borçluya düşecek kar ve tasfiye payı üzerine haciz koydurabilir. Madde 133-(1) Bir şahıs şirketi devam ettiği sürece ortraklardan birinin kişisel alacaklısı, hakkını şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kar payından ve şirket fesholunmuşsa tasfiye payından alabilir. Henüz bilanço düzenlenmemişse alacaklı bilançonun düzenlenmesi sonucunda borçluya düşecek kar ve tasfiye payı üzerine haciz koydurabilir. 29

(2) Sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını o ortağa düşen kâr payı veya tasfiye payından almak yanında, borçlularına ait olan, senede bağlanmış veya bağlanmamış payları, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanununun taşınırlara ilişkin hükümleri uyarınca haczedebilir ve paraya çevirebilir. Haciz, istek üzerine pay defterine işlenir. (2) Sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını o ortağa düşen kâr payı veya tasfiye payından almak yanında, borçlularına ait olan, senede bağlanmış veya bağlanmamış payları, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanununun taşınırlara ilişkin hükümleri uyarınca haczedebilir ve paraya çevirebilir. Haciz, istek üzerine pay defterine işlenir. 30

Görüldüğü gibi 6762 sayılı Kanundaki sermayesi paylara bölünmüş şirketlerle anonim şirketlere ve "hisse senetleri"ne özgülenmiş bulunan ikinci fıkra "sermaye şirketleri" ibaresi kullanılarak limited şirketleri ve kıymetli evrak niteliğinde bir senede bağlanmamış payları da kapsayacak tarzda genişletilmiştir. Görüldüğü gibi 6762 sayılı Kanundaki sermayesi paylara bölünmüş şirketlerle anonim şirketlere ve "hisse senetleri"ne özgülenmiş bulunan ikinci fıkra "sermaye şirketleri" ibaresi kullanılarak limited şirketleri ve kıymetli evrak niteliğinde bir senede bağlanmamış payları da kapsayacak tarzda genişletilmiştir. Haczedilecek ve paraya çevrilecek payın anonim, limited ve paylı komandit şirkete ait bulunması veya senede bağlanmış olup olmaması, herhangi bir hüküm farkı yaratmamaktadır. Haczedilecek ve paraya çevrilecek payın anonim, limited ve paylı komandit şirkete ait bulunması veya senede bağlanmış olup olmaması, herhangi bir hüküm farkı yaratmamaktadır. 31

Hükmün bir diğer yeniliği, haczin ve paraya çevrilmenin hangi hükümlere göre yapılabileceğinin açıklığa kavuşturulmasıdır. Hükmün bir diğer yeniliği, haczin ve paraya çevrilmenin hangi hükümlere göre yapılabileceğinin açıklığa kavuşturulmasıdır. Nihayet, haczin talep halinde pay defterine işlenebileceği belirtilerek aleniyete kavuşması, bu yolla şeffaflığın sağlanmasına olanak verilmiştir. Nihayet, haczin talep halinde pay defterine işlenebileceği belirtilerek aleniyete kavuşması, bu yolla şeffaflığın sağlanmasına olanak verilmiştir. 32

Ticaret Şirketlerinin Birleşmesi 6762 sayılı Kanununun 146. maddesinde aynen bulunan birleşmenin iki türü (katılma ve yeni ortaklık kurma yolu ile), m.136 birinci fıkrada, kooperatifler de dahil olmak üzere tüm ticaret şirketlerini içerecek tarzda ifade edilmiştir sayılı Kanununun 146. maddesinde aynen bulunan birleşmenin iki türü (katılma ve yeni ortaklık kurma yolu ile), m.136 birinci fıkrada, kooperatifler de dahil olmak üzere tüm ticaret şirketlerini içerecek tarzda ifade edilmiştir. 33

34 Bilindiği üzere, 6762 sayılı Kanun, sadece aynı neviden olan şirketlerin birleşmesine izin veriyordu (m.147). Bilindiği üzere, 6762 sayılı Kanun, sadece aynı neviden olan şirketlerin birleşmesine izin veriyordu (m.147). Sadece birleşme bakımından kollektif ile komandit şirketler ve anonim ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketleri, aynı neviden sayıyordu. Sadece birleşme bakımından kollektif ile komandit şirketler ve anonim ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketleri, aynı neviden sayıyordu. Nevilerin aynı olması şartı değiştirilmiştir (m.137).

35 Geçerli Birleşmeler - (1)Sermaye şirketleri, - (1)Sermaye şirketleri, –a) Sermaye şirketleriyle –b) Kooperatiflerle ve –c) Devralan şirket olmaları şartıyla, kollektif ve komandit şirketlerle, birleşebilirler. (2) Şahıs şirketleri, (2) Şahıs şirketleri, –a) Şahıs şirketleriyle –b) Devrolunan şirket olmaları şartıyla, sermaye şirketleriyle, –c) Devrolunan şirket olmaları şartıyla, kooperatiflerle, birleşebilirler.

36 3) Kooperatifler, 3) Kooperatifler, a) Kooperatiflerle, a) Kooperatiflerle, b) Sermaye şirketleriyle ve b) Sermaye şirketleriyle ve c) Devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle, c) Devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle,birleşebilirler.

Yeni düzenleme anonim, sermayesi paylara bölünmüş komandit, kollektif, komandit ve kooperatif şirketlerinin birbirleriyle birleşmelerine izin vermektedir. Yeni düzenleme anonim, sermayesi paylara bölünmüş komandit, kollektif, komandit ve kooperatif şirketlerinin birbirleriyle birleşmelerine izin vermektedir. Böylece 6762 sayılı Kanundaki türlerin aynı olması şartı (m. 147) terk edilerek, türler arası birleşme serbestisi ilkesi bağlamında geniş bir birleşme yelpazesi oluşturulmuştur. Böylece 6762 sayılı Kanundaki türlerin aynı olması şartı (m. 147) terk edilerek, türler arası birleşme serbestisi ilkesi bağlamında geniş bir birleşme yelpazesi oluşturulmuştur. 37

137 nci maddenin birleşmelerde verdiği bu zengin olanaklar listesine rağmen madde iki grup sınırlı sayı içermektedir. 137 nci maddenin birleşmelerde verdiği bu zengin olanaklar listesine rağmen madde iki grup sınırlı sayı içermektedir. Birincisi şirketler arasında yasak birleşmelere vurgu yapmakta, ikincisi ise, ticaret şirketleriyle dernek, vakıf ve tek kişi işletmesinin birleşmesini düzenleme dışı bırakmaktadır. Birincisi şirketler arasında yasak birleşmelere vurgu yapmakta, ikincisi ise, ticaret şirketleriyle dernek, vakıf ve tek kişi işletmesinin birleşmesini düzenleme dışı bırakmaktadır. Bazı birleşmeler caiz değildir: Bir sermaye şirketi, kendisi devrolunan şirket olarak, kollektif ve komandit şirketlerle birleşemez. Yani bu varsayımda sermaye şirketi muhakkak devralan şirket olmalıdır. Bazı birleşmeler caiz değildir: Bir sermaye şirketi, kendisi devrolunan şirket olarak, kollektif ve komandit şirketlerle birleşemez. Yani bu varsayımda sermaye şirketi muhakkak devralan şirket olmalıdır. 38

39 Tasfiye halindeki bir şirketin birleşmeye katılması (m.138) Tasfiye halindeki bir şirket, malvarlığının dağıtılmasına başlanmamışsa ve devrolunan şirket olması şartıyla, birleşmeye katılabilir. Tasfiye halindeki bir şirket, malvarlığının dağıtılmasına başlanmamışsa ve devrolunan şirket olması şartıyla, birleşmeye katılabilir. Ancak malvarlığının dağıtılmaya başlanmadığı, bir işlem denetçisinin, bu hususu doğrulayan raporunun, devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne sunulm asıyla kanıtlanır. Ancak malvarlığının dağıtılmaya başlanmadığı, bir işlem denetçisinin, bu hususu doğrulayan raporunun, devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne sunulm asıyla kanıtlanır.

Borca batık bir şirketin birleşmeye katılması (TK m. 139) Madde (1) Sermayesiyle kanunî yedek akçeleri toplamının yarısı zararlarla yitmiş olan veya borca batık durumda bulunan bir şirket, yitirilmiş sermayeyi veya gerekiyorsa borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda serbestçe tasarruf edilebilen özvarlığa sahip bulunan bir şirket ile birleşebilir. Madde (1) Sermayesiyle kanunî yedek akçeleri toplamının yarısı zararlarla yitmiş olan veya borca batık durumda bulunan bir şirket, yitirilmiş sermayeyi veya gerekiyorsa borca batıklık durumunu karşılayabilecek tutarda serbestçe tasarruf edilebilen özvarlığa sahip bulunan bir şirket ile birleşebilir. (2) Birinci fıkradaki şartın gerçekleşmiş olduğunu kanıtlayan bir işlem denetçisi raporunun, devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne sunulması şarttır. (2) Birinci fıkradaki şartın gerçekleşmiş olduğunu kanıtlayan bir işlem denetçisi raporunun, devralan şirketin merkezinin bulunduğu yerin ticaret sicili müdürlüğüne sunulması şarttır. 40

Batık şirket devralan veya devrolunan olabilir. Batık şirket devralan veya devrolunan olabilir. Eksi veya borca batık bilânçonun varlığı bir şirketin birleşmesini engellemez; yeter ki, devralan veya devralınan şirket bu açığı kapatabilecek tutarda serbestçe tasarruf edebileceği özvarlığa sahip olsun. Eksi veya borca batık bilânçonun varlığı bir şirketin birleşmesini engellemez; yeter ki, devralan veya devralınan şirket bu açığı kapatabilecek tutarda serbestçe tasarruf edebileceği özvarlığa sahip olsun. "Serbestçe tasarruf edilebilir özvarlık" ile, sermaye + belli bir harcanma amacına bağlanmamış yedek akçeler anlaşılır. "Serbestçe tasarruf edilebilir özvarlık" ile, sermaye + belli bir harcanma amacına bağlanmamış yedek akçeler anlaşılır. 41

Ortaklık payının ve haklarının korunması (TK 140) Devrolunan şirketin ortaklarının, mevcut ortaklık paylarını ve haklarını karşılayacak değerde, devralan şirketin payları ve hakları üzerinde istemde bulunma hakları vardır. Devrolunan şirketin ortaklarının, mevcut ortaklık paylarını ve haklarını karşılayacak değerde, devralan şirketin payları ve hakları üzerinde istemde bulunma hakları vardır. Bu istem hakkı, birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarının değeri, oy haklarının dağılımı ve önem taşıyan diğer hususlar dikkate alınarak hesaplanır. Bu istem hakkı, birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarının değeri, oy haklarının dağılımı ve önem taşıyan diğer hususlar dikkate alınarak hesaplanır. 42

Denkleştirme Tazminatı Şirket paylarının değişim oranları belirlenirken, tahsis olunan şirket paylarının gerçek değerlerinin onda birini aşmaması şartıyla, bir denkleştirme ödenmesi öngörülebilir. Şirket paylarının değişim oranları belirlenirken, tahsis olunan şirket paylarının gerçek değerlerinin onda birini aşmaması şartıyla, bir denkleştirme ödenmesi öngörülebilir. Denkleştirme akçesi, malvarlıklarının değerlendirilmesinde her zaman ortaya çıkan küsuratın atılması karşılığında verilecek nakdi ifade eder. Denkleştirme akçesi birleşmenin bir unsuru olmayıp, birleşmenin uygulanmasını kolaylaştıran bir araçtır. Denkleştirme akçesi, malvarlıklarının değerlendirilmesinde her zaman ortaya çıkan küsuratın atılması karşılığında verilecek nakdi ifade eder. Denkleştirme akçesi birleşmenin bir unsuru olmayıp, birleşmenin uygulanmasını kolaylaştıran bir araçtır. 43

Ortağın Şirketten Çıkması Ya da Çıkarılması Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan şirkette pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak payların gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi arasında seçim yapmasını isteyebilirler (TK m. 141/I). Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan şirkette pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak payların gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi arasında seçim yapmasını isteyebilirler (TK m. 141/I). Birleşmeyi arzu etmeyen ortaklar ayrılma akçesini alarak şirketten çıkabilirler. Böylece anonim şirketlerde şirketten çıkma olanağı sağlanmış olur. Birleşmeyi arzu etmeyen ortaklar ayrılma akçesini alarak şirketten çıkabilirler. Böylece anonim şirketlerde şirketten çıkma olanağı sağlanmış olur. 44

Mad. 141/2; Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesinde, sadece ayrılma akçesinin verilmesini öngörebilirler. Mad. 141/2; Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesinde, sadece ayrılma akçesinin verilmesini öngörebilirler. Birleşme sözleşmesi, sadece ayrılma akçesinin ödenmesini öngörüyorsa, bu sözleşmenin, devreden şirket şahıs şirketiyse oy hakkına haiz ortaklarının, sermaye şirketiyse şirkette mevcut oy haklarının yüzde doksanı tarafından onaylanması gerekir (TK 151/5). Birleşme sözleşmesi, sadece ayrılma akçesinin ödenmesini öngörüyorsa, bu sözleşmenin, devreden şirket şahıs şirketiyse oy hakkına haiz ortaklarının, sermaye şirketiyse şirkette mevcut oy haklarının yüzde doksanı tarafından onaylanması gerekir (TK 151/5). Bu nisapla alınan bir karara, çıkarılmaları kararlaştırılan ortaklar itiraz edemezler. Bu nisapla alınan bir karara, çıkarılmaları kararlaştırılan ortaklar itiraz edemezler. 45

İkinci fıkra sorun çıkaran azınlığı ve/veya ortağı, ayrılma akçesini ödeyerek şirketten çıkarma hakkını büyük çoğunluğa vermektedir. Buna uluslararası birleşme literatüründe, squeeze-out yani ortağı çıkararak birleşme denilmektedir. İkinci fıkra sorun çıkaran azınlığı ve/veya ortağı, ayrılma akçesini ödeyerek şirketten çıkarma hakkını büyük çoğunluğa vermektedir. Buna uluslararası birleşme literatüründe, squeeze-out yani ortağı çıkararak birleşme denilmektedir. Bu hükmün özelliği birleşmeye karşı olan ortağın veya ortakların şirketten çıkarılmaları olanağını devredilen şirkete sağlamış olmasıdır. Bu hükmün özelliği birleşmeye karşı olan ortağın veya ortakların şirketten çıkarılmaları olanağını devredilen şirkete sağlamış olmasıdır. Böylece şirketlerde huzuru bozan ve yüzde doksanın istemediği pay sahiplerinin devralan şirkette pay sahibi olmaları engellenmiş olmaktadır. Böylece şirketlerde huzuru bozan ve yüzde doksanın istemediği pay sahiplerinin devralan şirkette pay sahibi olmaları engellenmiş olmaktadır. 46

47 BİRLEŞMENİN İCRASI 1. Birleşme sözleşmesi (m. 145): Yazılı şekil, yönetim organlarınca imza ve GK tarafından onay 1. Birleşme sözleşmesi (m. 145): Yazılı şekil, yönetim organlarınca imza ve GK tarafından onay Sözleşmenin içeriği (m.146): Sözleşmenin içeriği (m.146): Şirket paylarının değişim oranları, öngörülmüşse denkleştirme tutarı ve ayrılma akçesini. Şirket paylarının değişim oranları, öngörülmüşse denkleştirme tutarı ve ayrılma akçesini. Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahipleriyle intifa senedi sahiplerine tanıdığı hakları, Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahipleriyle intifa senedi sahiplerine tanıdığı hakları, Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarihi, Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarihi, Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararları içermesi zorunludur. Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararları içermesi zorunludur.

48 2. Birleşme Raporu (m.147) 2. Birleşme Raporu (m.147) Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, ayrı ayrı veya birlikte, birleşme hakkında bir rapor hazırlarlar. Rapor birleşmenin amacı, sonuçları ve birleşmeyle ilgili tüm diğer hususları kapsayacaktır. Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, ayrı ayrı veya birlikte, birleşme hakkında bir rapor hazırlarlar. Rapor birleşmenin amacı, sonuçları ve birleşmeyle ilgili tüm diğer hususları kapsayacaktır. 3. Birleşme Raporunun Denetlenmesi (m. 148) 3. Birleşme Raporunun Denetlenmesi (m. 148) Birleşmeye katılan şirketlerin, birleşme sözleşmesini, birleşme raporunu ve birleşmeye esas oluşturan bilançoyu, bu konuda uzman olan bir işlem denetçisine incelettirmeleri şarttır. Birleşmeye katılan şirketlerin, birleşme sözleşmesini, birleşme raporunu ve birleşmeye esas oluşturan bilançoyu, bu konuda uzman olan bir işlem denetçisine incelettirmeleri şarttır. İşlem denetçisi raporunda; değişim oranları ile ayrılma akçesinin adil olup olmadığını, değişim oranının hangi yönteme göre hesaplandığını, denkleştirme varsa bunun uygun olup olmadığı gibi hususlarda inceleme yapıp görüş açıklamakla yükümlüdür. İşlem denetçisi raporunda; değişim oranları ile ayrılma akçesinin adil olup olmadığını, değişim oranının hangi yönteme göre hesaplandığını, denkleştirme varsa bunun uygun olup olmadığı gibi hususlarda inceleme yapıp görüş açıklamakla yükümlüdür.

4.Ortaklara tanınan inceleme hakkı (m. 149) 4.Ortaklara tanınan inceleme hakkı (m. 149) Birleşmeye katılan şirketlerin her biri, merkezleriyle şubelerinde ve halka açık anonim şirketler ise SPK’ nın öngöreceği yerlerde, birleşmeye karar verecek genel kurul kararından önceki otuz gün içinde, Birleşmeye katılan şirketlerin her biri, merkezleriyle şubelerinde ve halka açık anonim şirketler ise SPK’ nın öngöreceği yerlerde, birleşmeye karar verecek genel kurul kararından önceki otuz gün içinde, A) Birleşme sözleşmesini A) Birleşme sözleşmesini B) Birleşme raporunu B) Birleşme raporunu C) Denetleme raporunu C) Denetleme raporunu D) Son üç yılın yıl sonu finansal tablolarıyla yıllık faaliyet raporlarını, gereğinde ara bilançolarını ortakların ve diğer menfaat sahibi kişilerin incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bunlar ilgili şirketin internet sitesinde de yayınlanır. D) Son üç yılın yıl sonu finansal tablolarıyla yıllık faaliyet raporlarını, gereğinde ara bilançolarını ortakların ve diğer menfaat sahibi kişilerin incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bunlar ilgili şirketin internet sitesinde de yayınlanır. 49

50 5. Birleşme Kararı (m. 151) 5. Birleşme Kararı (m. 151) Bu maddede birleşmeye katılan şirketlerde birleşme sözleşmesini onaylamaya yetkili organı ve gerekli nisaplar öngörülmüştür. Bu maddede birleşmeye katılan şirketlerde birleşme sözleşmesini onaylamaya yetkili organı ve gerekli nisaplar öngörülmüştür. Ayrıca özel kurullarda (imtiyazlı pay sahipleri genel kurulu gibi) bu birleşme kararı onaylanmalıdır. Ayrıca özel kurullarda (imtiyazlı pay sahipleri genel kurulu gibi) bu birleşme kararı onaylanmalıdır. 6. Tescil 6. Tescil Ticaret siciline tescille birleşme kesinleşir (m.152). Ticaret siciline tescille birleşme kesinleşir (m.152). Devralan şirket, birleşmenin gereği olarak sermayesini artırmışsa, ek olarak esas sözleşme değişiklikleri de ticaret siciline tescil olunur. Devralan şirket, birleşmenin gereği olarak sermayesini artırmışsa, ek olarak esas sözleşme değişiklikleri de ticaret siciline tescil olunur.

51 Sermaye Şirketlerinin Kolaylaştırılmış şekilde birleşmesi (TK m ) Sadece sermaye şirketlerinin birleşmesine uygulanabilecek kolaylaştırılmış birleşmeyi düzenlemektedir. Şahıs şirketleri bundan yararlanamaz. Sadece sermaye şirketlerinin birleşmesine uygulanabilecek kolaylaştırılmış birleşmeyi düzenlemektedir. Şahıs şirketleri bundan yararlanamaz. Kolaylaştırılmış birleşme, alacaklıların haklarının zarara uğraması olasılığı yoksa söz konusu olmaktadır. Kolaylaştırılmış birleşme, alacaklıların haklarının zarara uğraması olasılığı yoksa söz konusu olmaktadır.

TK m. 155/1-a: Devralan sermaye şirketi devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren tüm bütün paylarına veya TK m. 155/1-a: Devralan sermaye şirketi devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren tüm bütün paylarına veya b) Bir şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun yahut sözleşme dolayısı ile bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye katılan sermaye şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına sahiplerse sermaye şirketleri kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler. b) Bir şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun yahut sözleşme dolayısı ile bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye katılan sermaye şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına sahiplerse sermaye şirketleri kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler. 2) Devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin tüm paylarına değil de oy hakkı veren paylarının en az yüzde doksanına shipse, azınlıkta kalan pay sahipleri için, 2) Devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin tüm paylarına değil de oy hakkı veren paylarının en az yüzde doksanına shipse, azınlıkta kalan pay sahipleri için, a) devralan şirkette bu paylara denk pay verilmesinin veya şirket paylarının gerçek değerinin tam dengi olan nakdi bir karşılık verilmesinin önerilmiş olması ve a) devralan şirkette bu paylara denk pay verilmesinin veya şirket paylarının gerçek değerinin tam dengi olan nakdi bir karşılık verilmesinin önerilmiş olması ve b) Birleşme dolayısı ile ek ödeme borcunun veya herhangi bir kişisel edim yükümlülüğünün yahut kişisesl sorumluluğun doğmaması halinde birleşme kolaylaştırılmış usulde gerçekleştirilir. b) Birleşme dolayısı ile ek ödeme borcunun veya herhangi bir kişisel edim yükümlülüğünün yahut kişisesl sorumluluğun doğmaması halinde birleşme kolaylaştırılmış usulde gerçekleştirilir. 52

TK 155/I (a) bendinde düzenlenen birinci varsayımda hem devralan hem de devrolunan şirket sermaye şirketidir ve devaralan şirket devrolunan şirketin oy hakkı veren paylarının tamamına sahiptir. TK 155/I (a) bendinde düzenlenen birinci varsayımda hem devralan hem de devrolunan şirket sermaye şirketidir ve devaralan şirket devrolunan şirketin oy hakkı veren paylarının tamamına sahiptir. (b) bendine göre ise, iki kardeş sermaye şirketi birleşmektedir. Kardeş sermaye şirketi aynı hakimiyet altında bulunan şirketler demektir. (b) bendine göre ise, iki kardeş sermaye şirketi birleşmektedir. Kardeş sermaye şirketi aynı hakimiyet altında bulunan şirketler demektir. Burada birleşen sermaye şirketlerinin oy hakkı veren paylarının yüzde yüzü bir şirkete, bir gerçek kişiye, veya miras şirketi, adi şirket gibi kişi gruplarına ait olabilir. Burada birleşen sermaye şirketlerinin oy hakkı veren paylarının yüzde yüzü bir şirkete, bir gerçek kişiye, veya miras şirketi, adi şirket gibi kişi gruplarına ait olabilir. TK 155/II’ de hakimiyet oranı yüzde doksandır. Bu sebeple kolaylaştırılmış birleşmeye gidilirken, azınlıkta kalan ortaklar korunmuştur. TK 155/II’ de hakimiyet oranı yüzde doksandır. Bu sebeple kolaylaştırılmış birleşmeye gidilirken, azınlıkta kalan ortaklar korunmuştur. 53

54 KOLAYLIKLAR (TK 156) TK 155. madde de sayılan şartların varlığı halinde, kanun koyucu birleşme sözleşmesini yeterli bulmuş, birleşme raporuna, birleşmenin denetlenmesine, inceleme hakkı sağlanmasına hatta birleşme sözleşmesini genel kurulun onayına sunulmasına gerek görmemiştir. Bu işlemlerin yapılıp yapılmamasını birleşen şirketlere bırakmıştır. TK 155. madde de sayılan şartların varlığı halinde, kanun koyucu birleşme sözleşmesini yeterli bulmuş, birleşme raporuna, birleşmenin denetlenmesine, inceleme hakkı sağlanmasına hatta birleşme sözleşmesini genel kurulun onayına sunulmasına gerek görmemiştir. Bu işlemlerin yapılıp yapılmamasını birleşen şirketlere bırakmıştır.

BÖLÜNME 6102 Sayılı Kanun’un en önemli yeniliklerinden biri de eksik yasal düzenlemeyle işleyen bölünme sürecini yasal hüküm altına almasıdır 6102 Sayılı Kanun’un en önemli yeniliklerinden biri de eksik yasal düzenlemeyle işleyen bölünme sürecini yasal hüküm altına almasıdır Bölünme Türkiye'de maddî hukuk yönünden ilk defa bu Kanunla düzenlenmiştir. Bölünme Türkiye'de maddî hukuk yönünden ilk defa bu Kanunla düzenlenmiştir. Mevcut durumda Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, ortaklaşa yayınladıkları "Anonim ve Limited Şirketlerin Kısmî Bölünme İşlemlerinin Usul ve Esaslarının Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ" ile Kurumlar Vergisi Kanunundaki hükümlere dayanarak sadece kısmî bölünmenin maddî hukuk cephesini düzenlemişlerdir. Mevcut durumda Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, ortaklaşa yayınladıkları "Anonim ve Limited Şirketlerin Kısmî Bölünme İşlemlerinin Usul ve Esaslarının Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ" ile Kurumlar Vergisi Kanunundaki hükümlere dayanarak sadece kısmî bölünmenin maddî hukuk cephesini düzenlemişlerdir. 55

Bölünme, sermaye şirketlerinin ve kooperatiflerin malvarlıklarını tamamen veya kısmen kendilerinden ayırarak tasfiyesiz olarak ve kısmî küllî halefiyet yoluyla başka sermaye şirketlerine veya kooperatiflere devretmeleri ve bunun karşılığında bölünen şirketin ortaklarının devralan şirketlerde ortak konumunu ipso iure elde etmeleridir. Bölünme, sermaye şirketlerinin ve kooperatiflerin malvarlıklarını tamamen veya kısmen kendilerinden ayırarak tasfiyesiz olarak ve kısmî küllî halefiyet yoluyla başka sermaye şirketlerine veya kooperatiflere devretmeleri ve bunun karşılığında bölünen şirketin ortaklarının devralan şirketlerde ortak konumunu ipso iure elde etmeleridir. 56

Bölünme TK m. 159’ da tam ve kısmi bölünme olarak düzenlenmiştir; buna göre tam bölünme, şirketin tüm malvarlığının bölümlere ayrılarak mevcut veya yeni kurulacak diğer şirketlere devrolunması olarak tanımlanmaktadır. Bölünme TK m. 159’ da tam ve kısmi bölünme olarak düzenlenmiştir; buna göre tam bölünme, şirketin tüm malvarlığının bölümlere ayrılarak mevcut veya yeni kurulacak diğer şirketlere devrolunması olarak tanımlanmaktadır. Tam bölünüp devrolunan şirket sona erer ve unvanı ticaret sicilinden silinir. Bölünen şirketlerin ortakları devralan şirketlerin paylarını kendiliğinden iktisap ederler. Tam bölünüp devrolunan şirket sona erer ve unvanı ticaret sicilinden silinir. Bölünen şirketlerin ortakları devralan şirketlerin paylarını kendiliğinden iktisap ederler. 57

Kısmi bölünme ise, bir şirketin malvarlığının bir veya birden fazla bölümünün diğer şirketlere devrolunması olarak tanımlanmaktadır. Kısmi bölünme ise, bir şirketin malvarlığının bir veya birden fazla bölümünün diğer şirketlere devrolunması olarak tanımlanmaktadır. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını elde ederler veya bölünen şirket, devredilen malvarlığı bölümlerinin karşılığında devralan şirketlerdeki payları ve hakları elde ederek yavru şirketini oluşturur Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını elde ederler veya bölünen şirket, devredilen malvarlığı bölümlerinin karşılığında devralan şirketlerdeki payları ve hakları elde ederek yavru şirketini oluşturur 58

59 Geçerli Bölünmeler (TK 160) Geçerli Bölünmeler (TK 160) Kanun, sadece sermaye şirketleri ile kooperatiflerin yine sermaye şirketleri ile kooperatiflere bölünebileceğini hükme bağlamıştır (m. 160). Kanun, sadece sermaye şirketleri ile kooperatiflerin yine sermaye şirketleri ile kooperatiflere bölünebileceğini hükme bağlamıştır (m. 160). Ancak bu şirket türleri içerisinde aynı tür şirkete bölünme zorunluluğu yoktur. Bir anonim şirket, bir limited şirkete veya kooperatife bölünebilir. Ancak bu şirket türleri içerisinde aynı tür şirkete bölünme zorunluluğu yoktur. Bir anonim şirket, bir limited şirkete veya kooperatife bölünebilir. Buna karşın şahıs şirketlerinin bölünmesine müsaade edilmemiştir. Buna karşın şahıs şirketlerinin bölünmesine müsaade edilmemiştir.

60 BÖLÜNMENİN İCRASI 1. Sermaye azaltımı (m. 162 atfı ile 473,474, 592 uygulanır). Kısmi bölünmede sermayenin yeni duruma uygunluğunun sağlanabilmesi için, azaltıma gitmek gerekebilir. Sermayenin azaltılmasına gerek olup olmadığı ve miktarını belirlemek yönetim organının, denetleme de işlem denetçisinin görevidir. 1. Sermaye azaltımı (m. 162 atfı ile 473,474, 592 uygulanır). Kısmi bölünmede sermayenin yeni duruma uygunluğunun sağlanabilmesi için, azaltıma gitmek gerekebilir. Sermayenin azaltılmasına gerek olup olmadığı ve miktarını belirlemek yönetim organının, denetleme de işlem denetçisinin görevidir. 2. Devralan şirketin sermaye artırımı (m. 163). 2. Devralan şirketin sermaye artırımı (m. 163). Devralan şirket sermayesini, devereden şirketin ortaklarının haklarını koruyacak miktarda artırır. 3. Yeni kuruluş: Bölünme çerçevesinde yeni bir şirketin kurulmasına bu kanun ile Kooperatifler kanununun kuruluşa ilişkin hükümleri uygulanır. Sermaye şirketlerinin kurulmasında, kurucuların asgari sayısına ve ayni sermaye konulmasına ilişkin hükümler uygulanmaz (TK m. 164). 3. Yeni kuruluş: Bölünme çerçevesinde yeni bir şirketin kurulmasına bu kanun ile Kooperatifler kanununun kuruluşa ilişkin hükümleri uygulanır. Sermaye şirketlerinin kurulmasında, kurucuların asgari sayısına ve ayni sermaye konulmasına ilişkin hükümler uygulanmaz (TK m. 164).

61 4) Ara Bilanço (TK 165): 4) Ara Bilanço (TK 165): Bilanço günüyle, bölünme sözleşmesinin imzası ve veya bölünme planının düzenlenmesi arasında, altı aydan fazla bir zaman bulunduğu veya son bilançonun çıkarılmasından itibaren, bölünmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana gelmiş olduğu takdirde, bir ara bilançonun çıkarılması gerekir. Bilanço günüyle, bölünme sözleşmesinin imzası ve veya bölünme planının düzenlenmesi arasında, altı aydan fazla bir zaman bulunduğu veya son bilançonun çıkarılmasından itibaren, bölünmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana gelmiş olduğu takdirde, bir ara bilançonun çıkarılması gerekir. 5. Bölünme Sözleşmesi (TK 166/I) 5. Bölünme Sözleşmesi (TK 166/I) Bir şirket, bölünme yoluyla, malvarlığı bölümlerini var olan şirketlere devredecekse, bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organları tarafından bir bölünme sözleşmesi yapılır. Bir şirket, bölünme yoluyla, malvarlığı bölümlerini var olan şirketlere devredecekse, bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organları tarafından bir bölünme sözleşmesi yapılır.

6. Bölünme Planı (TK 165/II) 6. Bölünme Planı (TK 165/II) Bir şirket, bölünme yoluyla, malvarlığının bölümlerini yeni kurulacak şirketlere devredecekse, yönetim organı bir bölünme planı düzenler. Hem bölünme planının hem de bölünme sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve genel kurul tarafından onaylanması şarttır. Bunların içeriği m.167’de düzenlenmiştir. 7. Bölünme raporu (TK 169) 7. Bölünme raporu (TK 169) Bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organları, bölünme hakkında ayrı rapor hazırlarlar; ortak raporda geçerlidir. Bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organları, bölünme hakkında ayrı rapor hazırlarlar; ortak raporda geçerlidir. 62

8. Bölünme planı ve raporun denetlenmesi (TK 170). TK 148 hükmü kıyas yoluyla uygulanır; yani bunlar işlem denetçisi tarafından denetlenecektir. 8. Bölünme planı ve raporun denetlenmesi (TK 170). TK 148 hükmü kıyas yoluyla uygulanır; yani bunlar işlem denetçisi tarafından denetlenecektir. 9. Ortakların İnceleme Hakkı (TK 171) 9. Ortakların İnceleme Hakkı (TK 171) Bölünmeye katılan şirketlerden her biri, genel kurulun kararından iki ay önce, merkezlerinde, hakla açık anonim şirketlerde ayrıca SPK’nın uygun gördüğü yerlerde, Bölünmeye katılan şirketlerden her biri, genel kurulun kararından iki ay önce, merkezlerinde, hakla açık anonim şirketlerde ayrıca SPK’nın uygun gördüğü yerlerde, A) Bölünme sözleşmesini veya bölünme planını A) Bölünme sözleşmesini veya bölünme planını B) Bölünme raporunu B) Bölünme raporunu C) Denetleme raporunu C) Denetleme raporunu D) Son üç yılın finansal tabloları ile faaliyet raporlarını ve varsa ara bilançoları, bölünmeye katılan şirketlerin ortaklarının incelemesine sunar. D) Son üç yılın finansal tabloları ile faaliyet raporlarını ve varsa ara bilançoları, bölünmeye katılan şirketlerin ortaklarının incelemesine sunar. 63

10. Alacaklıların Korunması (TK 174) 10. Alacaklıların Korunması (TK 174) Bölünmeye katılan şirketlerin alacaklıları, Türkiye Ticaret Sicili gazetesinde, tirajı ellibinin üstünde olan ve yurt düzeyinde dağıtım yapan en az üç gazetede yedişer gün aralıklarla üç defa yapılacak ilanla ve sermaye şirketlerinde ayrıca internet sitesine de konulacak ilanla, alacaklarını bildirmeye ve teminat verilmesi için istemde bulunmaya çağrılırlar. Bölünmeye katılan şirketlerin alacaklıları, Türkiye Ticaret Sicili gazetesinde, tirajı ellibinin üstünde olan ve yurt düzeyinde dağıtım yapan en az üç gazetede yedişer gün aralıklarla üç defa yapılacak ilanla ve sermaye şirketlerinde ayrıca internet sitesine de konulacak ilanla, alacaklarını bildirmeye ve teminat verilmesi için istemde bulunmaya çağrılırlar. 11. Alacakların teminat altına alınması (TK175) 11. Alacakların teminat altına alınması (TK175) Bölünmeye katılan şirketler, 174. maddede öngörülen ilanların yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde, istemde bulunan alacaklıların alacaklarını teminat altına almak zorundadırlar. Bölünmeye katılan şirketler, 174. maddede öngörülen ilanların yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde, istemde bulunan alacaklıların alacaklarını teminat altına almak zorundadırlar. 64

Bölünme ile, alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmediğinin, bir işlem denetçisinin raporuyla ispatı halinde, teminat altına almak yükümü ortadan kalkar (TK 175 II). Bölünme ile, alacaklıların alacaklarının tehlikeye düşmediğinin, bir işlem denetçisinin raporuyla ispatı halinde, teminat altına almak yükümü ortadan kalkar (TK 175 II). 12. Bölünme Kararı (TK 173) 12. Bölünme Kararı (TK 173) 175. maddede öngörülen teminatın sağlanmasından sonra, bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organları, bölünme sözleşmesini veya bölünme planını genel kurula sunar maddede öngörülen teminatın sağlanmasından sonra, bölünmeye katılan şirketlerin yönetim organları, bölünme sözleşmesini veya bölünme planını genel kurula sunar. Onama kararı 151. maddenin birinci, üçüncü, dördüncü ve altıncı fıkralarında öngörülen nisaplara uyularak alınır. Onama kararı 151. maddenin birinci, üçüncü, dördüncü ve altıncı fıkralarında öngörülen nisaplara uyularak alınır. 65

Bölünmeye katılan şirketlerin sorumluluğu (TK 176) Bölünme sözleşmesi veya planına göre, bölünen şirketin bazı borçları, bölünmeye katılan şirketlerden birine devredilmişse, yani borç o devralan şirket tarafından ödenecekse, ödenmediği takdirde bölünmeye katılan diğer şirketler bu ödenmeyen borçlardan müteselsilen sorumlu olurlar. Bölünme sözleşmesi veya planına göre, bölünen şirketin bazı borçları, bölünmeye katılan şirketlerden birine devredilmişse, yani borç o devralan şirket tarafından ödenecekse, ödenmediği takdirde bölünmeye katılan diğer şirketler bu ödenmeyen borçlardan müteselsilen sorumlu olurlar. Borcu ödemekle yükümlü olan şirket bu borçtan birinci derecede sorumludur. Borcu ödemekle yükümlü olan şirket bu borçtan birinci derecede sorumludur.

Sorumluluğun Şartları: Sorumluluğun Şartları: İkinci derecede sorumlu olan şirketlerin takip edilebilmeleri için, alacağın güvence altına alınmamış ve birinci derecede sorumlu şirketin, İkinci derecede sorumlu olan şirketlerin takip edilebilmeleri için, alacağın güvence altına alınmamış ve birinci derecede sorumlu şirketin, a) İflâs etmiş, a) İflâs etmiş, b) Konkordato süresi almış, b) Konkordato süresi almış, c) Aleyhinde yapılan bir icra takibinde kesin aciz vesikası alınmasının şartları doğmuş, c) Aleyhinde yapılan bir icra takibinde kesin aciz vesikası alınmasının şartları doğmuş, d) Merkezi yurt dışına taşınmış ve artık Türkiye ’ de takip edilemez duruma gelmiş veya d) Merkezi yurt dışına taşınmış ve artık Türkiye ’ de takip edilemez duruma gelmiş veya e) Yurt dışındaki merkezinin yeri değiştirilmiş ve bu sebeple hukuken takibi önemli derecede güçleşmiş olması gerekir. e) Yurt dışındaki merkezinin yeri değiştirilmiş ve bu sebeple hukuken takibi önemli derecede güçleşmiş olması gerekir. 67

14. Ticaret Siciline Tescil ve Geçerlilik (TK 179). 14. Ticaret Siciline Tescil ve Geçerlilik (TK 179). Bölünme onaylandıktan sonra, yönetim organı bölünmenin tescilini istemelidir. Bölünme onaylandıktan sonra, yönetim organı bölünmenin tescilini istemelidir. Kısmi bölünme sebebiyle devreden şirketin sermayesinin azaltılması gerekiyorsa buna ilişkin esas sözleşme değişikliği de tescil ettirilir. Kısmi bölünme sebebiyle devreden şirketin sermayesinin azaltılması gerekiyorsa buna ilişkin esas sözleşme değişikliği de tescil ettirilir. 68

Tam bölünme halinde devreden şirket ticaret siciline tescil ile birlikte infisah eder. Bu tasfiyeyle bitişik infisahtan farklıdır, devreden ortaklık tasfiye halinde ortaklık olarak devam etmeyip, hemen sona ermektedir. Tam bölünme halinde devreden şirket ticaret siciline tescil ile birlikte infisah eder. Bu tasfiyeyle bitişik infisahtan farklıdır, devreden ortaklık tasfiye halinde ortaklık olarak devam etmeyip, hemen sona ermektedir. Bölünme ticaret siciline tescille geçerlilik kazanır. Tescil ile tescil anında envanterde yer alan bütün aktifler ve pasifler devralan şirkete geçer. Bölünme ticaret siciline tescille geçerlilik kazanır. Tescil ile tescil anında envanterde yer alan bütün aktifler ve pasifler devralan şirkete geçer. 69

Özel Hak Sahiplerinin Korunmas ı Özel Hak Sahiplerinin Korunmas ı (TK m.140/3, 4, 5) Devreden ortaklığın oydan yoksun pay sahiplerine aynı değerde, oydan yoksun veya oy hakkını haiz paylar verilmelidir (m.140/3) Devreden ortaklıkta paylara bağlı imtiyaz hakları karşılığında, devralan ortaklıkta eşdeğer haklar veya uygun bir karşılık verilmelidir (m. 140/4). İntifa senedi sahiplerine eşdeğer haklar tanınmalı veya intifa senetleri birleşme sözleşmesinin yapıldığı tarihteki gerçek değeriyle satın alınmalıdır (m. 140/5). 70

71 TÜR DEĞİŞTİRME (TK ) Tür değiştirme ile tür değiştiren şirketin hukukî ilişkilerinin değişmeyeceği hükmü 6762 sayılı Kanunun veciz "yeni nev'e çevrilen şirket, eskisinin devamıdır" kuralının başka şekilde ifadesidir. Tür değiştirme ile tür değiştiren şirketin hukukî ilişkilerinin değişmeyeceği hükmü 6762 sayılı Kanunun veciz "yeni nev'e çevrilen şirket, eskisinin devamıdır" kuralının başka şekilde ifadesidir. Eski kanunda şahıs şirketlerinin nevi değiştirmesini düzenleyen m. 268 ile genel hüküm niteliğindeki m. 152’ de “şekil değiştirici nevi değiştirme” modelinden hareket etmektedir. Eski kanunda şahıs şirketlerinin nevi değiştirmesini düzenleyen m. 268 ile genel hüküm niteliğindeki m. 152’ de “şekil değiştirici nevi değiştirme” modelinden hareket etmektedir.

Bir anonim şirketin limited şirkete dönüştürülmesine ilişkin TK ise “devredici nevi değiştirme” modelinden hareket etmektedir. Yeni düzenlemede kanun koyucu sadece “şekil değiştirici tür değiştirme” modelini esas almıştır sayılı Kanunun 152 nci maddesi gibi, yeni TK’ da geniş bir tür değiştirme serbestisi ve türü seçme özgürlüğü sağlanmaktadır sayılı Kanunun 152 nci maddesi gibi, yeni TK’ da geniş bir tür değiştirme serbestisi ve türü seçme özgürlüğü sağlanmaktadır. 72

73 Geçerli tür değiştirmeler (m.181) a) Bir sermaye şirketi; a) Bir sermaye şirketi; 1) Başka türde bir sermaye şirketine; 1) Başka türde bir sermaye şirketine; 2) Bir kooperatife; 2) Bir kooperatife; b) Bir kollektif şirket; b) Bir kollektif şirket; 1) Bir sermaye şirketine; 1) Bir sermaye şirketine; 2) Bir kooperatife; 2) Bir kooperatife; 3) Bir komandit şirkete; 3) Bir komandit şirkete;

c) Bir komandit şirket ; c) Bir komandit şirket ; 1) Bir sermaye şirketine; 1) Bir sermaye şirketine; 2) Bir kooperatife; 2) Bir kooperatife; 3) Bir kollektif şirkete; 3) Bir kollektif şirkete; d) Bir kooperatif, d) Bir kooperatif, 1)bir sermaye şirketine 1)bir sermaye şirketineDönüşebilir. 74

75 ŞİRKETLER TOPLULUĞU Türk Ticaret Kanunu ’ nda şirketler topluluğu ile ilgili (Holdingler) sadece bir hüküm (466/son) vardır. Bu da mevcut ticaret kanununun bir eksikliği idi. Türk Ticaret Kanunu ’ nda şirketler topluluğu ile ilgili (Holdingler) sadece bir hüküm (466/son) vardır. Bu da mevcut ticaret kanununun bir eksikliği idi. Kanun ’ da ise şirketler topluluğu ile ilgili olarak ayrıntılı düzenlemeler getirilmiştir. Kanun ’ da ise şirketler topluluğu ile ilgili olarak ayrıntılı düzenlemeler getirilmiştir.

Kanundaki şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemenin bazı hükümleri, Alm. POK'un inci maddelerinden bazı değişikliklerle alınmıştır. Kanundaki şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemenin bazı hükümleri, Alm. POK'un inci maddelerinden bazı değişikliklerle alınmıştır. Bir kısım hükümlere de aynı Kanunun bağlı işletmeler hakkındaki hükümleri (291 ilâ 337 nci paragraflar) esin vermiştir. Ancak yeni kanunun sistemi, özellikle sorumluluğa ilişkin kuralları özgündür. Bir kısım hükümlere de aynı Kanunun bağlı işletmeler hakkındaki hükümleri (291 ilâ 337 nci paragraflar) esin vermiştir. Ancak yeni kanunun sistemi, özellikle sorumluluğa ilişkin kuralları özgündür. 76

Şirketler topluluğunun dogmatik düzeni kurulurken ortaya çıkan temel sorunlardan biri de, topluluğun aktörlerinin sermaye şirketleri mi, yoksa işletmeler mi olacağıdır. Alman sistemi, "işletme"ye dayandırılmıştır. Şirketler topluluğunun dogmatik düzeni kurulurken ortaya çıkan temel sorunlardan biri de, topluluğun aktörlerinin sermaye şirketleri mi, yoksa işletmeler mi olacağıdır. Alman sistemi, "işletme"ye dayandırılmıştır. Yeni Kanun, düzenini ticaret şirketleri üzerine kurmuştur. Yeni Kanun, düzenini ticaret şirketleri üzerine kurmuştur. 77

Kapsamın geniş tutulmasının birçok sorun çıkarabileceği ve sistemin bunların çözümünde yetersiz kalabileceğinden endişe edilmiştir. Kapsamın geniş tutulmasının birçok sorun çıkarabileceği ve sistemin bunların çözümünde yetersiz kalabileceğinden endişe edilmiştir. Şirketler topluluğunu ilk defa düzenleyen bir ülkenin "işletme" gibi geniş, sınırları kolay belirlenemeyen bir kavramı esas almasının güçlükler yaratabileceği düşünülmüştür. Şirketler topluluğunu ilk defa düzenleyen bir ülkenin "işletme" gibi geniş, sınırları kolay belirlenemeyen bir kavramı esas almasının güçlükler yaratabileceği düşünülmüştür. Türk sistemi yirmi madde ile oluşturulmuştur. Almanya, beheri birçok uzun ve yoğun paragraftan oluşan yüz ellinin üzerinde maddeye yer vermiştir. Türk sistemi yirmi madde ile oluşturulmuştur. Almanya, beheri birçok uzun ve yoğun paragraftan oluşan yüz ellinin üzerinde maddeye yer vermiştir. 78

Bir şirket diğer bir şirketi (şirketleri) oy çoğunluğu veya diğer hakimiyet araçları ile kontrol ediyorsa, şirketler topluluğundan sözedilir. Bir şirket diğer bir şirketi (şirketleri) oy çoğunluğu veya diğer hakimiyet araçları ile kontrol ediyorsa, şirketler topluluğundan sözedilir. TK 195/IV’e göre, TK 195/IV’e göre, hakim şirkete doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan şirketler, onunla birlikte şirketler topluluğunu oluşturur. Hakim şirketler ana, bağlı şirketler yavru şirket konumundadır. 79

Hakimiyet Kavramı Hakimiyet, merkez kavramdır. Şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi için hakimiyet ilişkisinin bulunması gerekir. Hakimiyet, merkez kavramdır. Şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi için hakimiyet ilişkisinin bulunması gerekir. Şirketler topluluğunun tespitinde bazı sistemlerde “hakimiyet”, bazı sistemlerde ise “kontrol” kavramı kullanılmaktadır. Şirketler topluluğunun tespitinde bazı sistemlerde “hakimiyet”, bazı sistemlerde ise “kontrol” kavramı kullanılmaktadır. Yeni kanunda, AB 7. Şirketler hukuku yönergesine benzer şekilde hakimiyetin kurulmasında, “kontrol” kavramından yola çıkılmıştır. Yeni kanunda, AB 7. Şirketler hukuku yönergesine benzer şekilde hakimiyetin kurulmasında, “kontrol” kavramından yola çıkılmıştır. 80

81 Hakim ve Bağlı Şirket (m.195) I/a) Bir ticaret şirketi di ğ er bir ticaret şirketinin do ğ rudan veya dolaylı olarak; I/a) Bir ticaret şirketi di ğ er bir ticaret şirketinin do ğ rudan veya dolaylı olarak; 1. Oy haklarının ço ğ unlu ğ una sahipse veya 1. Oy haklarının ço ğ unlu ğ una sahipse veya 2. Şirket sözleşmesine dayalı olarak yönetim organında ço ğ unlu ğ u oluşturan sayıda üyenin seçimini sa ğ layabilmek hakkını haizse veya 2. Şirket sözleşmesine dayalı olarak yönetim organında ço ğ unlu ğ u oluşturan sayıda üyenin seçimini sa ğ layabilmek hakkını haizse veya 3. Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya di ğ er ortaklarla birlikte, oy haklarının ço ğ unlu ğ unu kullanabiliyorsa; 3. Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya di ğ er ortaklarla birlikte, oy haklarının ço ğ unlu ğ unu kullanabiliyorsa;

I/b) Bir ticaret şirketi di ğ er bir ticaret şirketini, I/b) Bir ticaret şirketi di ğ er bir ticaret şirketini, 1) bir sözleşmeye dayanarak veya 1) bir sözleşmeye dayanarak veya 2) başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa; 2) başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa; Birinci şirket hâkim (ana), di ğ eri ba ğ lı (yavru) şirkettir. Birinci şirket hâkim (ana), di ğ eri ba ğ lı (yavru) şirkettir. TK m.195/II: Birinci fıkrada öngörülen haller dışında, bir ticaret şirketinin başka bir ticaret şirketinin paylarının ço ğ unlu ğ una veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması, birinci şirketin hakimiyetinin varlı ğ ına karinedir. TK m.195/II: Birinci fıkrada öngörülen haller dışında, bir ticaret şirketinin başka bir ticaret şirketinin paylarının ço ğ unlu ğ una veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması, birinci şirketin hakimiyetinin varlı ğ ına karinedir. 82

Hakimiyet Kriterleri TK m. 195/ I. ve II. Fıkra hükümlerine göre hakimiyetin elde edilmesi üç ana yoldan mümkün olabilmektedir: TK m. 195/ I. ve II. Fıkra hükümlerine göre hakimiyetin elde edilmesi üç ana yoldan mümkün olabilmektedir: 1) Paysahipliği yolu ile hakimiyetin elde edilmesi (TK. m. 195/1-a ve 195/2) 1) Paysahipliği yolu ile hakimiyetin elde edilmesi (TK. m. 195/1-a ve 195/2) 2) Sözleşmeyle hakimiyetin elde edilmesi (TK 195/1-b) 2) Sözleşmeyle hakimiyetin elde edilmesi (TK 195/1-b) Diğer Yollardan hakimiyetin elde edilmesi (TK 195/1-b ) Diğer Yollardan hakimiyetin elde edilmesi (TK 195/1-b ) 83

I. Pay sahipliği yolu ile hakimiyet I. Oy Haklarının Ço ğ unlu ğ una sahip Olma (m. 195/1-a/1). I. Oy Haklarının Ço ğ unlu ğ una sahip Olma (m. 195/1-a/1). Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketinin doğrudan veya dolaylı olarak oy haklarının çoğunluğuna sahip olursa, birinci şirket hakim, diğeri bağlı şirkettir. Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketinin doğrudan veya dolaylı olarak oy haklarının çoğunluğuna sahip olursa, birinci şirket hakim, diğeri bağlı şirkettir. Oy haklarının çoğunluğu, toplam oyların yarıdan bir fazlasına sahip olmak anlamına gelmektedir. Oy haklarının çoğunluğu, toplam oyların yarıdan bir fazlasına sahip olmak anlamına gelmektedir. Ancak esas sözleşmede temel finans ve işletme politikaları konusundaki kararlara ilişkin nisapların ağırlaştırılmış olması durumunda, bu nisapların aranması gerekmektedir. Ancak esas sözleşmede temel finans ve işletme politikaları konusundaki kararlara ilişkin nisapların ağırlaştırılmış olması durumunda, bu nisapların aranması gerekmektedir. 84

2) Şirket Sözleşmesi Uyarınca Yönetim Organında Karar Alabilecek Ço ğ unlu ğ u Seçtirme Hakkını Haiz Olma (m. 195/1-a/2) 2) Şirket Sözleşmesi Uyarınca Yönetim Organında Karar Alabilecek Ço ğ unlu ğ u Seçtirme Hakkını Haiz Olma (m. 195/1-a/2) Şirket sözleşmesi ile yönetim organına üye seçtirme hakkı, anonim şirketlerde yönetim kuruluna aday gösterme imtiyazı yolu ile gerçekleştirilebilir. Şirket sözleşmesi ile yönetim organına üye seçtirme hakkı, anonim şirketlerde yönetim kuruluna aday gösterme imtiyazı yolu ile gerçekleştirilebilir. Yönetim kuruluna aday gösterme konusundaki “grup imtiyazı” tanınması hakkı TK m. 360’da öngörülmüştr. Yönetim kuruluna aday gösterme konusundaki “grup imtiyazı” tanınması hakkı TK m. 360’da öngörülmüştr. Anılan hükme göre grup imtiyazı “belirli pay gruplarına”, “özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan pay sahiplerine” ve “azlığa” tanınabilecektir Anılan hükme göre grup imtiyazı “belirli pay gruplarına”, “özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan pay sahiplerine” ve “azlığa” tanınabilecektir 85

Üç farklı gruba tanınacak bu imtiyaz iki farklı türde düzenlenebilir: Üç farklı gruba tanınacak bu imtiyaz iki farklı türde düzenlenebilir: Yönetim kurulu üyeliğine bizzat bu gruplara mensup kişilerden aday gösterilebileceği gibi, onların dışında ve onlar tarafından seçilen üçüncü kişilerden deaday gösterilebilir. Yönetim kurulu üyeliğine bizzat bu gruplara mensup kişilerden aday gösterilebileceği gibi, onların dışında ve onlar tarafından seçilen üçüncü kişilerden deaday gösterilebilir. Her iki durumda da genel kurul, haklı nedenler bulunmadıkça, yönetim kurulu üyelerini, grup imtiyazı sahipleri tarafından gösterilen adaylar arasından seçmek zorundadır. Her iki durumda da genel kurul, haklı nedenler bulunmadıkça, yönetim kurulu üyelerini, grup imtiyazı sahipleri tarafından gösterilen adaylar arasından seçmek zorundadır. 86

Esas sözleşmede bir gruba tanınan böyle bir imtiyaz hakkı nedeniyle, imtiyaz sahibi grup, yönetim kurulunda karar alabilecek sayıda üyeyi aday gösterebiliyorsa, o takdirde m. 195’de düzenlenen hakimiyet söz konusu olacaktır. Esas sözleşmede bir gruba tanınan böyle bir imtiyaz hakkı nedeniyle, imtiyaz sahibi grup, yönetim kurulunda karar alabilecek sayıda üyeyi aday gösterebiliyorsa, o takdirde m. 195’de düzenlenen hakimiyet söz konusu olacaktır. 87

3) Sözleşmeye dayalı olarak tek başına ya da diğer ortaklarla birlikte oy haklarının çoğunluğunu oluşturma (m.195/I-a/3) 3) Sözleşmeye dayalı olarak tek başına ya da diğer ortaklarla birlikte oy haklarının çoğunluğunu oluşturma (m.195/I-a/3) Tek başına çoğunluğu oluşturmayan birden fazla pay sahibinin oylarını birleştirerek çoğunluğu ele geçirmeleri mümkün olup, bu halde hakimiyetin var olacağı öngörülmüştür. Tek başına çoğunluğu oluşturmayan birden fazla pay sahibinin oylarını birleştirerek çoğunluğu ele geçirmeleri mümkün olup, bu halde hakimiyetin var olacağı öngörülmüştür. Ancak böyle bir halde hakimiyetin varsayılabilmesi için, pay sahipleri arasındaki ilişkinin bir sözleşmeye dayanması gerekmektedir. Ancak böyle bir halde hakimiyetin varsayılabilmesi için, pay sahipleri arasındaki ilişkinin bir sözleşmeye dayanması gerekmektedir. 88

Hükmün gerekçesinde bununla oy sözleşmelerinin kastedildiği belirtilmektedir. Hükmün gerekçesinde bununla oy sözleşmelerinin kastedildiği belirtilmektedir. Böylece azınlık durumunda olan ve şirketin kontrolünü elinde bulundurmayan pay sahipleri şirketteki oy haklarının çoğunluğunu kontrol eder duruma gelebilirler. Böylece azınlık durumunda olan ve şirketin kontrolünü elinde bulundurmayan pay sahipleri şirketteki oy haklarının çoğunluğunu kontrol eder duruma gelebilirler. 89

4) Payların Çoğunluğuna Sahip Olma (m. 195/2) 4) Payların Çoğunluğuna Sahip Olma (m. 195/2) Bir ticaret şirketinin, bir başka ticaret şirketinin sermayesinin çoğunluğuna sahip olması, onun hakim şirket olması sonucunu doğurabilir. Bir ticaret şirketinin, bir başka ticaret şirketinin sermayesinin çoğunluğuna sahip olması, onun hakim şirket olması sonucunu doğurabilir. Yeni kanun payların çoğunluğuna sahip olmayı, hakimiyeti doğuran bir karine olarak öngörmüştür. Yeni kanun payların çoğunluğuna sahip olmayı, hakimiyeti doğuran bir karine olarak öngörmüştür. Sermaye çoğunluğu nedeniyle karine gereği hakim şirket sayılan taraf, bu karineyi çürütme imkanına sahiptir. Sermaye çoğunluğu nedeniyle karine gereği hakim şirket sayılan taraf, bu karineyi çürütme imkanına sahiptir. 90

İkinci fıkra, bir karineyi düzenlemektedir. İkinci fıkra, bir karineyi düzenlemektedir. Bir sermaye şirketinin paylarının çoğunluğuna sahip olmak esasında hakimiyet kurulması için yeterli değildir. Çünkü oyda imtiyaz hakları ve yönetim organındaki çoğunluk sermaye çoğunluğunu tamamen etkisiz duruma getirebilir. Bir sermaye şirketinin paylarının çoğunluğuna sahip olmak esasında hakimiyet kurulması için yeterli değildir. Çünkü oyda imtiyaz hakları ve yönetim organındaki çoğunluk sermaye çoğunluğunu tamamen etkisiz duruma getirebilir. 91

5) Şirketi Yönetebilecek Kararları Alabilecek Miktarda Paylara Sahip Bulunma (m.195/II) 5) Şirketi Yönetebilecek Kararları Alabilecek Miktarda Paylara Sahip Bulunma (m.195/II) Hükmün gerekçesinde, pay senetleri geniş halk yığınlarına yayılmış, pay senetleri borsada işlem görmüş anonim şirketlerde bazen % , hatta daha düşük orandaki pay sahiplikleriyle de hakimiyetin kurulacağı belirtilmektedir. Hükmün gerekçesinde, pay senetleri geniş halk yığınlarına yayılmış, pay senetleri borsada işlem görmüş anonim şirketlerde bazen % , hatta daha düşük orandaki pay sahiplikleriyle de hakimiyetin kurulacağı belirtilmektedir. Burada da bir karine düzenlenmiştir. Bu halde, pay sahibi şirketin mutlak çoğunluğunu ele geçirmiş değildir. Genel kurulda oluşan güç boşluğundan faydalanarak, toplantıda mevcut oyların çoğunluğunu oluşturarak, şirketi yönetebilecek kararları alabilmektedir. Burada da bir karine düzenlenmiştir. Bu halde, pay sahibi şirketin mutlak çoğunluğunu ele geçirmiş değildir. Genel kurulda oluşan güç boşluğundan faydalanarak, toplantıda mevcut oyların çoğunluğunu oluşturarak, şirketi yönetebilecek kararları alabilmektedir. 92

Bu yolla hakimiyetin kurulduğunu kabul edebilmek için, genel kurulda hazır bulunan oyların çoğunluğunu oluşturma halinin geçici veya tesadüfi olmayaıp, süreklilik arz etmesi gerekmektedir. Bu yolla hakimiyetin kurulduğunu kabul edebilmek için, genel kurulda hazır bulunan oyların çoğunluğunu oluşturma halinin geçici veya tesadüfi olmayaıp, süreklilik arz etmesi gerekmektedir. Bu durumda, oyların çoğunluğunu elinde bulunduran kişinin, önceki genel kurullardaki duruma bakarak, böyle bir sonuç çıkmasını bekleyebilecek durumda olmasıdır. Bu durumda, oyların çoğunluğunu elinde bulunduran kişinin, önceki genel kurullardaki duruma bakarak, böyle bir sonuç çıkmasını bekleyebilecek durumda olmasıdır. Tasarı bu hali bir karine olarak düzenlemiştir. Karinenin geçerli olduğunu iddia eden ispat etmelidir. Tasarı bu hali bir karine olarak düzenlemiştir. Karinenin geçerli olduğunu iddia eden ispat etmelidir. 93

II. SÖZLEŞMEYLE HAKİMİYET SAĞLAMA (m. 195/I-b) Burada hakimiyet sözleşmeleri söz konusudur. Burada hakimiyet sözleşmeleri söz konusudur. Hakimiyet sözleşmesi ile bir şirket, kendi sevk ve idaresini, başka bir şirkete bırakmaktadır. Hakimiyet sözleşmesi ile bir şirket, kendi sevk ve idaresini, başka bir şirkete bırakmaktadır. Hakimiyet sözleşmelerinin geçerli olabilmesi için ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi şarttır (TK m. 198/III). Hakimiyet sözleşmelerinin geçerli olabilmesi için ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi şarttır (TK m. 198/III). 94

III. BAŞKA YOLLARLA HAKİMİYET ALTINA ALMA (m. 195/I-b) Burada herhangi bir kontrol aracı sayılmadığından, somut olayın özelliklerine bakılarak hakimiyetin mevcut olup olmadığına bakılmalıdır. Burada herhangi bir kontrol aracı sayılmadığından, somut olayın özelliklerine bakılarak hakimiyetin mevcut olup olmadığına bakılmalıdır. Bunun için somut durumda hakimiyetin fiilen kurulmuş olup olmadığı araştırılmalıdır. Bunun için somut durumda hakimiyetin fiilen kurulmuş olup olmadığı araştırılmalıdır. Örneğin, yönetim organının fiilen, hakim olduğu söylenenler tarafından belirleniyor olması, yönetimde bulunan kişilerin hakim olduğu söylenen şirketin yönetiminde bulunanlarla aynı kişiler olması gibi yollarla, hakimiyetin fiilen tesis edilmiş olduğu ortaya konabilir. 95

HAKİMİYET TÜRLERİ (TK m. 195/III) 1) Doğrudan Hakimiyet 1) Doğrudan Hakimiyet Bir ticaret şirketinin, başka bir ticaret şirketi üzerinde başkalarının aracılığı olmadan hakimiyet kurmasında doğrudan hakimiyet söz konusudur. Bir ticaret şirketinin, başka bir ticaret şirketi üzerinde başkalarının aracılığı olmadan hakimiyet kurmasında doğrudan hakimiyet söz konusudur. Doğrudan hakimiyette, hakimiyeti sağlayan araçlar, doğrudan doğruya hakim şirketin elindedir. Doğrudan hakimiyette, hakimiyeti sağlayan araçlar, doğrudan doğruya hakim şirketin elindedir. Doğrudan doğruya hakimiyet aynı zamanda tek başına hakimiyetin sağlanması anlamına da gelmektedir. Doğrudan doğruya hakimiyet aynı zamanda tek başına hakimiyetin sağlanması anlamına da gelmektedir. 96

2) Dolaylı Hakimiyet: 2) Dolaylı Hakimiyet: Bir hakim şirketin, bir veya birkaç bağlı şirket aracılığı ile bir diğer şirkete hakim olması, dolaylı hakimiyettir. Bir hakim şirketin, bir veya birkaç bağlı şirket aracılığı ile bir diğer şirkete hakim olması, dolaylı hakimiyettir. Dolaylı hakimiyette, hakim şirket ya da şirketlerin bir şirkette herhangi bir katılma payı bulunmaz, ancak bu şirket, hakim olduğu bir şirket aracılığı ile söz konusu şirket üzerinde hakimiyet uygulayabilir. Dolaylı hakimiyette, hakim şirket ya da şirketlerin bir şirkette herhangi bir katılma payı bulunmaz, ancak bu şirket, hakim olduğu bir şirket aracılığı ile söz konusu şirket üzerinde hakimiyet uygulayabilir. 97

98 Tam hakimiyet (TK 203) Bir ticaret şirketi bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde yüzüne sahipse bu durumda tam hakimiyet vardır. Bir ticaret şirketi bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde yüzüne sahipse bu durumda tam hakimiyet vardır. Bu durumda hakim şirketin yönetim kurulu, topluluğun somut politikalarının gereği olmak şartıyla, kayba sebebiyet verecek nitelikte olsa bile, bağlı şirketin yönetimine talimat verebilir. Bu durumda hakim şirketin yönetim kurulu, topluluğun somut politikalarının gereği olmak şartıyla, kayba sebebiyet verecek nitelikte olsa bile, bağlı şirketin yönetimine talimat verebilir. Bağlı şirketin organları talimata uymak zorundadır Bağlı şirketin organları talimata uymak zorundadır

TTK.m. 204 yukarıdaki ilkenin istisnasıdır: TTK.m. 204 yukarıdaki ilkenin istisnasıdır: Bağlı şirketin ödeme gücünü açıkça aşan, varlığını tehlikeye düşürebilecek olan, veya önemli varlıklarını kaybetmesine yol açabilecek nitelik taşıyan talimat verilemez. 99

100 Hakimiyette özel bir durum Şirketler topluluğunun tepesinde, merkezi veya yerleşim yeri yurt içinde veya dışında bulunan, sermaye şirketi olmayan, herhangi bir tüzel ya da gerçek kişinin veya işletmenin bulunması halinde, 195 ilâ 209 uncu madde hükümleri ile şirketler topluluğuna ilişkin diğer hükümler de uygulanır. Tepedeki gerçek kişi tacir sayılır (m.195). Tepedeki gerçek kişi tacir sayılır (m.195).

101 Karşılıklı İştirak (TK 197) Karşılıklı İştirak (TK 197) Birbirlerinin paylarının en az dörtte birine sahip bulunan sermaye şirketleri karşılıklı katılma hâlinde şirketlerdir. Birbirlerinin paylarının en az dörtte birine sahip bulunan sermaye şirketleri karşılıklı katılma hâlinde şirketlerdir. Karşılıklı katılmalı şirketlerden biri, diğeri üzerinde herhangi bir surette hâkimiyeti haiz ise, diğeri bağlı şirket sayılır. Karşılıklı katılmalı şirketlerden biri, diğeri üzerinde herhangi bir surette hâkimiyeti haiz ise, diğeri bağlı şirket sayılır. Karşılıklı iştirakli şirketlerin her biri diğeri üzerinde hâkimiyeti haizse ikisi de bağlı ve hakim şirket kabul olunur. Karşılıklı iştirakli şirketlerin her biri diğeri üzerinde hâkimiyeti haizse ikisi de bağlı ve hakim şirket kabul olunur.

Karşılıklı iştirak durumuna girebilmek için her iki şirketin de birbirlerinde az % 25 oranında sermayeye sahip olması gerekir. Karşılıklı iştirak durumuna girebilmek için her iki şirketin de birbirlerinde az % 25 oranında sermayeye sahip olması gerekir. Örneğin A şirketi B şirketinin % 40 oranında payına sahip iken, B şirketi de A şirketinin % 20 oranında payına sahip olursa, karşılıklı iştirak söz konusu olmayacaktır. Örneğin A şirketi B şirketinin % 40 oranında payına sahip iken, B şirketi de A şirketinin % 20 oranında payına sahip olursa, karşılıklı iştirak söz konusu olmayacaktır. 102

Karşılıklı iştirakin sakıncaları: Karşılıklı iştirakin sakıncaları: 1) Sermayenin sulandırılması Karşılıklı iştirak durumunda sermayenin şirkete getirilmesi ve şirket bünyesinde korunması tehlikeye girmektedir. Başka bir deyişle sermayenin iadesi yasağına aykırılık ve köpük sermaye yaratılması söz konusu olmaktadır. 103

2)Yönetimin pay sahiplerinin elinden yönetim kurulununa geçmesi imkanını ortaya çıkarması. 2)Yönetimin pay sahiplerinin elinden yönetim kurulununa geçmesi imkanını ortaya çıkarması. Bu durumda yönetim kurullarının pay sahiplerine karşı bağımsızlaştığı ileri sürülmektedir. Zira şirketlerin bir birlerinde sahip olduğu paylar, bağımsız bir pay sahibi tarafından değil, her iki şirketin yönetim kurulu tarafından idare ve temsil edilecektir. Bu durumda yönetim kurullarının pay sahiplerine karşı bağımsızlaştığı ileri sürülmektedir. Zira şirketlerin bir birlerinde sahip olduğu paylar, bağımsız bir pay sahibi tarafından değil, her iki şirketin yönetim kurulu tarafından idare ve temsil edilecektir. 104

Karşılıklı İştirak Türleri Karşılıklı İştirak Türleri 1) Basit Karşılıklı İştirak 1) Basit Karşılıklı İştirak Karşılıklı iştirak durumu mevcut olup, herhangi bir hakimiyet durumu da söz konusu değilse, bu durumda basit karşılıklı iştirak vardır. Karşılıklı iştirak durumu mevcut olup, herhangi bir hakimiyet durumu da söz konusu değilse, bu durumda basit karşılıklı iştirak vardır. 2) Nitelikli Karşılıklı İştirak 2) Nitelikli Karşılıklı İştirak Karşılıklı iştirak halindeki şirketler arasında hakimiyet ilişkisi varsa, nitelikli karşılıklı iştirak söz konusu olmaktadır. Karşılıklı iştirak halindeki şirketler arasında hakimiyet ilişkisi varsa, nitelikli karşılıklı iştirak söz konusu olmaktadır. 105

Sonuçlar: Hakların Donması (m.201) Bir sermaye şirketinin paylarını iktisap edip karşılıklı iştirak konumuna bilerek giren diğer bir sermaye şirketi, iştirak konusu olan paylardan doğan toplam oylarıyla diğer pay sahipliği haklarının sadece dörtte birini kullanabilir; bedelsiz payları edinme hakkı hariç, diğer tüm pay sahipliği hakları donar. Söz konusu paylar toplantı ve karar nisabının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Bir sermaye şirketinin paylarını iktisap edip karşılıklı iştirak konumuna bilerek giren diğer bir sermaye şirketi, iştirak konusu olan paylardan doğan toplam oylarıyla diğer pay sahipliği haklarının sadece dörtte birini kullanabilir; bedelsiz payları edinme hakkı hariç, diğer tüm pay sahipliği hakları donar. Söz konusu paylar toplantı ve karar nisabının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Birinci fıkrada öngörülen sınırlama, bağlı şirketin hâkim şirketin paylarını iktisap etmesi veya her iki şirketin birbirlerine hâkim olması hâlinde artık uygulanmayacaktır. Birinci fıkrada öngörülen sınırlama, bağlı şirketin hâkim şirketin paylarını iktisap etmesi veya her iki şirketin birbirlerine hâkim olması hâlinde artık uygulanmayacaktır. 106

Birinci fıkra hükümle ile basit karşılıklı iştirak durumunda hakların durumu düzenlenmiştir. Birinci fıkra hükümle ile basit karşılıklı iştirak durumunda hakların durumu düzenlenmiştir. Birinci fıkrada, karşılıklı iştirak halinde bulunan bir şirketlerin birbirlerinin paylarını iktisap etmesi halinde, payların verdiği oyların tamamını her zaman kullanamayacağını hükme bağlamaktadır. Birinci fıkrada, karşılıklı iştirak halinde bulunan bir şirketlerin birbirlerinin paylarını iktisap etmesi halinde, payların verdiği oyların tamamını her zaman kullanamayacağını hükme bağlamaktadır. Mesela bir şirket diğer şirketin sermayesinin yüzde kırkına sahipse, yüzde kırkın yüzde yirmibeşi olan yüzde on şirketin kullanabileceği oyun sınırını göstermektedir. Geriye kalan yüzde otuz donar. Mesela bir şirket diğer şirketin sermayesinin yüzde kırkına sahipse, yüzde kırkın yüzde yirmibeşi olan yüzde on şirketin kullanabileceği oyun sınırını göstermektedir. Geriye kalan yüzde otuz donar. 107

Kıstlamaya Tabi Olan Şirket Kıstlamaya Tabi Olan Şirket Şirketlerden her ikisi birlikte değil, sadece birisi kısıtlamaya tabi olacaktır. Kısıtlamaya tabi olan şirket, karşılıklı iştirak durumunun doğacağını bilmesine rağmen, zaten kendisine iştirak etmiş bulunan başka bir şirketin paylarını iktisap eden şirkettir. Bu durumunun önüne geçebilmek için her şirket, diğer sermaye şirketinin % 25 oranında payını iktisap ettiği takdirde bunu ilgili sermaye şirketine bildirmelidir. Aksi takdirde 198. maddedeki bildirimin yapılmmaış olması nedeniyle bildirim konusu paylara ait haklar donacaktır. 108

 Nitelikli karşılıklı iştirak halinde, karşılıklı iştirak halindeki şirketlerden biri diğeri üzerinde veya her ikisi birbiri üzerinde hakimiyete haiz olduğu için, m. 201/2 gereği, birinci fıkradaki sınırlama uygulanmayacaktır. Dolayısı ile bağlı şirketin hakim şirket paylarını iktisap etmesinde veya her iki şirketin birbirlerine hakim olması halinde bu sınırlama artık uygulanmayacaktır. Dolayısı ile bağlı şirketin hakim şirket paylarını iktisap etmesinde veya her iki şirketin birbirlerine hakim olması halinde bu sınırlama artık uygulanmayacaktır. Bu durumda nitelikli karşılıklı iştirak halinde hakimiyete bağlı sonuçlar uygulanacaktır. Bu durumda nitelikli karşılıklı iştirak halinde hakimiyete bağlı sonuçlar uygulanacaktır. *Uygulama Kanunu m. 19 gereği, m. 201, yayım tarihinden 2 yıl sonra yürürlüğe girecektir *Uygulama Kanunu m. 19 gereği, m. 201, yayım tarihinden 2 yıl sonra yürürlüğe girecektir 109

Hakimiyetin Kötüye Kullanılması (TK 202) TK 2002/1-a): Bir şirketin diğer bir şirket üzerinde herhangi bir şekilde doğrudan veya dolaylı hâkimiyeti haiz olması hâlinde, bu şirket, hâkimiyetini, bağlı şirketin kaybına sebep olabilecek şekilde; bağlı şirketi, iş, varlık, fon, personel, alacak ve borç devri gibi hukukî işlemler yapmaya veya kârını kısmen veya tamamen aktarmaya; malvarlığını aynî veya şahsî haklarla sınırlandırmaya, kefalet, garanti ve aval vermek gibi sorumluluklar yüklenmeye, başkaları için ödemelerde bulunmaya; tesislerini yenilememek, yatırımlarını kısıtlamak, durdurmak gibi verimliliğini veya faaliyetini olumsuz etkileyen kararlar almaya veya benzer işlemleri gerçekleştirmeye ya da bağlı şirketin kaybına sebep olabilecek şekilde önlemler almaya veya almaktan kaçınmaya yöneltecek şekilde kullanamaz TK 2002/1-a): Bir şirketin diğer bir şirket üzerinde herhangi bir şekilde doğrudan veya dolaylı hâkimiyeti haiz olması hâlinde, bu şirket, hâkimiyetini, bağlı şirketin kaybına sebep olabilecek şekilde; bağlı şirketi, iş, varlık, fon, personel, alacak ve borç devri gibi hukukî işlemler yapmaya veya kârını kısmen veya tamamen aktarmaya; malvarlığını aynî veya şahsî haklarla sınırlandırmaya, kefalet, garanti ve aval vermek gibi sorumluluklar yüklenmeye, başkaları için ödemelerde bulunmaya; tesislerini yenilememek, yatırımlarını kısıtlamak, durdurmak gibi verimliliğini veya faaliyetini olumsuz etkileyen kararlar almaya veya benzer işlemleri gerçekleştirmeye ya da bağlı şirketin kaybına sebep olabilecek şekilde önlemler almaya veya almaktan kaçınmaya yöneltecek şekilde kullanamaz 110

202. madde iki kategori hakimiyet uygulaması öngörmüştür. 1) Bağlı şirkete yaptırılan bazı hukuki işlemler (kar, borç, alacak devri gibi) ve maddi fiiller (tesisi yenilememe, üretimi kısıtlama gibi). 1) Bağlı şirkete yaptırılan bazı hukuki işlemler (kar, borç, alacak devri gibi) ve maddi fiiller (tesisi yenilememe, üretimi kısıtlama gibi). 2) Bağlı şirkete aldırılan birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul değer ihracı gibi kararlar. 2) Bağlı şirkete aldırılan birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul değer ihracı gibi kararlar. Esasında söz konusu iş ve eylemler hukuka aykırı değildir. Esasında söz konusu iş ve eylemler hukuka aykırı değildir. Hukuka aykırı olan bu iş ve işlemlerin bağlı şirketi kayba uğratma aracı olarak kullanılmasıdır. Hukuka aykırı olan bu iş ve işlemlerin bağlı şirketi kayba uğratma aracı olarak kullanılmasıdır. 111

Hakimiyetin bağlı şirketi kayba uğratacak şekilde kullanılması yasaktır (m.202/I-a). Hakimiyetin bağlı şirketi kayba uğratacak şekilde kullanılması yasaktır (m.202/I-a). Bağlı şirketin malvarlığını veya karlılığını azaltan veya riske sokan her türlü iş veya işlem kayba sebebiyet veren işlemlerdir. Bağlı şirketin malvarlığını veya karlılığını azaltan veya riske sokan her türlü iş veya işlem kayba sebebiyet veren işlemlerdir. Onu zarara uğratacak ya da onun çalışma ya da rekabet gücünü azaltacak her eylemde en geç o faaliyet yılı sonuna kadar mutlaka kaybı telafi edecek denk değerde istem tanınmalıdır (m. 202/I-a). Onu zarara uğratacak ya da onun çalışma ya da rekabet gücünü azaltacak her eylemde en geç o faaliyet yılı sonuna kadar mutlaka kaybı telafi edecek denk değerde istem tanınmalıdır (m. 202/I-a). 112

Şirketin Zararlarının Tazmini Davası (m. 202/I) TK m. 202/I’ e göre hakim şirketin hakimiyetini bağlı şirketi kayba uğratacak şekilde kullanması ve kaybı denkleştirmemesi durumunda, şirketin zararlarının tazmini için dava açılabilir. Bu dava, bağlı şirketin pay sahipleri veya alacaklıları tarafından, hakim şirket veya hakim şirketin yönetim kurulu üyelerine karşı açılır. Talep edilen tazminat şirkete ödenir. Mahkeme pay sahipleri bakımından, tazminatın ödenmesi yerine payların satın alınmasına veya duruma uygun düşen başka bir çözüme karar verebilir. 113

Bu dava dava ile bağlı şirketin zararlarının tazmininin amaçlandığı açıkça belirtilmiştir /m. 202/I-b). Bu dava dava ile bağlı şirketin zararlarının tazmininin amaçlandığı açıkça belirtilmiştir /m. 202/I-b). Bu davayı pay sahipleri yanında alacaklılardır da açma hakkına sahiptir (m. 202/I-c). Bu davayı pay sahipleri yanında alacaklılardır da açma hakkına sahiptir (m. 202/I-c). Hükümde belirtilmiş olmamasına rağmen bağlı şirketin de bu davayı açabileceğinin kabulü gerekir. Hükümde belirtilmiş olmamasına rağmen bağlı şirketin de bu davayı açabileceğinin kabulü gerekir. Davalılar, hakim şirket ve onun yönetim kurulu Davalılar, hakim şirket ve onun yönetim kuruluüyeleridir. m. 202/1-e atfı sebebiyle zamanaşımı konusunda m. 560 uygulanacaktır (2 ve 5 yıl). 114

115  Pay sahiplerinin zararlarının tazmini davası  (m. 202/II).  2) TK 202/II’ ye göre, hâkimiyetin uygulanması ile gerçekleştirilen ve bağlı şirket bakımından açıkça anlaşılabilir haklı bir sebebi bulunmayan, birleşme, bölünme, tür değiştirme, fesih, menkul kıymet çıkarılması ve önemli esas sözleşme değişikliği gibi işlemlerde, genel kurul kararına red oyu verip tutanağa geçirten veya yönetim kurulunun bu ve benzeri konulardaki kararlarına yazılı olarak itiraz eden pay sahipleri; – 1) hâkim teşebbüsten, zararlarının tazminini veya – 2) paylarının varsa en az borsa değeriyle, böyle bir değer bulunmuyorsa veya borsa değeri hakkaniyete uygun düşmüyorsa, gerçek değerle veya genel kabul gören bir yönteme göre belirlenecek bir değerle satın alınmasını mahkemeden isteyebilirler

* Değer belirlenirken mahkeme kararına en yakın tarihteki veriler esas alınır. Tazminat veya payların satın alınmasını istem davası, genel kurul kararının verildiği veya yönetim kurulu kararının ilan edildiği tarihten başlayarak iki yılda zamanaşımına uğrar (m.202/II). * Değer belirlenirken mahkeme kararına en yakın tarihteki veriler esas alınır. Tazminat veya payların satın alınmasını istem davası, genel kurul kararının verildiği veya yönetim kurulu kararının ilan edildiği tarihten başlayarak iki yılda zamanaşımına uğrar (m.202/II). 116

117 Bağlı şirketin organlarının şirkete ve paysahiplerine karşı sorumsuzluğu Madde (1) Bağlı şirketin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri ve sorumlu tutulabilecek ilgililer, 203 ve 204 üncü madde kapsamındaki (Tam hakimiyet hali) talimatlara uymaları nedeniyle, şirkete ve paysahiplerine karşı sorumlu tutulamazlar. Madde (1) Bağlı şirketin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri ve sorumlu tutulabilecek ilgililer, 203 ve 204 üncü madde kapsamındaki (Tam hakimiyet hali) talimatlara uymaları nedeniyle, şirkete ve paysahiplerine karşı sorumlu tutulamazlar.

Ancak bağlı şirketin ödeme gücünü açıkça aşan, Ancak bağlı şirketin ödeme gücünü açıkça aşan, varlığını tehlikeye düşürebilecek olan veya varlığını tehlikeye düşürebilecek olan veya önemli varlıklarını kaybetmesine yol açabilecek nitelik taşıyan talimat verilemez. (TK m. 204) önemli varlıklarını kaybetmesine yol açabilecek nitelik taşıyan talimat verilemez. (TK m. 204) 118

119 Şirket alacaklılarının dava hakkı Madde (1) Hâkim şirket ve yöneticilerinin bağlı şirketin kaybına sebep olan talimatları dolayısıyla gerçekleşen kayıp, o hesap yılı içinde fiilen denkleştirilmediği veya kaybın nasıl ve ne zaman denkleştirileceği konusunda en geç faaliyet yılı sonuna kadar şirkete istem hakkı tanınmadığı takdirde, bağlı şirketin zarara uğrayan alacaklıları, hâkim şirketi ve yönetim kurulu üyelerine karşı tazminat davası açabilirler. Madde (1) Hâkim şirket ve yöneticilerinin bağlı şirketin kaybına sebep olan talimatları dolayısıyla gerçekleşen kayıp, o hesap yılı içinde fiilen denkleştirilmediği veya kaybın nasıl ve ne zaman denkleştirileceği konusunda en geç faaliyet yılı sonuna kadar şirkete istem hakkı tanınmadığı takdirde, bağlı şirketin zarara uğrayan alacaklıları, hâkim şirketi ve yönetim kurulu üyelerine karşı tazminat davası açabilirler.

120 Uygulama Kanunu hâkimiyetin kötüye kullanılmasına ilişkin özel bir düzenleme yapmıştır. Uygulama Kanunu hâkimiyetin kötüye kullanılmasına ilişkin özel bir düzenleme yapmıştır. Buna göre; Buna göre; “Bir bağlı şirketin, Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girdiği tarihte, anılan Kanunun 202 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren kaybı veya kayıpları varsa bunlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıl içinde denkleştirilir veya ilgili şirkete kaybı veya kayıpları denkleştirecek istem hakları tanınır. “Bir bağlı şirketin, Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girdiği tarihte, anılan Kanunun 202 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren kaybı veya kayıpları varsa bunlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıl içinde denkleştirilir veya ilgili şirkete kaybı veya kayıpları denkleştirecek istem hakları tanınır. Aksi hâlde, Türk Ticaret Kanununun 202 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde öngörülen dava hakları söz konusu sürenin bitmesiyle hemen kullanılabilir” (m.18). Aksi hâlde, Türk Ticaret Kanununun 202 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde öngörülen dava hakları söz konusu sürenin bitmesiyle hemen kullanılabilir” (m.18).

121 Ortaklıktan çıkarma (TK 208) 1) Hakim şirket, 1) Hakim şirket, 1) Doğrudan veya dolaylı olarak diğer bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse ve 1) Doğrudan veya dolaylı olarak diğer bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse ve 2) diğer pay sahipleri karşı oylarla, açtığı davalar ya da benzeri davranışlarla çalışmalarını engelliyorsa, 2) diğer pay sahipleri karşı oylarla, açtığı davalar ya da benzeri davranışlarla çalışmalarını engelliyorsa, hakim şirket azlığın paylarını varsa borsa, yoksa gerçek bilânço değeri ile satın almak için mahkemeye başvurabilir (m.208).

Azınlığın paylarını satın alma hakkı mutlak bir hak değildir. Azınlığın paylarını satın alma hakkı mutlak bir hak değildir. Satın alma hakkının kullanılabilmesi, azınlık pay sahiplerinin şirket faaliyetlerini engelleyen davranışlarda bulunmaları şartına bağlıdır. Satın alma hakkının kullanılabilmesi, azınlık pay sahiplerinin şirket faaliyetlerini engelleyen davranışlarda bulunmaları şartına bağlıdır. 122

Hakim şirket için güven sorumluluğu Hakim şirket için güven sorumluluğu Madde (1) Hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Madde (1) Hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Hükmün amacı bir şirketler topluluğu bağlamında hakim şirketin toplumda veya daha dar bir çevre olan tüketicide yarattığı güvenin, bağlı şirketler tarafından kullanılması halinde bu kullanmanın sonuçlarını yüklenmesini sağlamaktır. Hükmün amacı bir şirketler topluluğu bağlamında hakim şirketin toplumda veya daha dar bir çevre olan tüketicide yarattığı güvenin, bağlı şirketler tarafından kullanılması halinde bu kullanmanın sonuçlarını yüklenmesini sağlamaktır. 123

124 Sorumluluğun merkez şartı itibarın kullanılmasıdır. Sadece topluluğa mensubiyet sorumluluk doğurmaz. Bu, aslında wibru-Swiss-air kararı ile ortaya çıkan bir sorumluluk türüdür. Temeli dürüstlük kuralına dayanmaktadır. Bu, aslında wibru-Swiss-air kararı ile ortaya çıkan bir sorumluluk türüdür. Temeli dürüstlük kuralına dayanmaktadır. Türk hukuku, içtihatlarla tesis edilen bu sorumluluk türünü pozitif bir hukuk kuralı haline getirmiştir (m.209). Türk hukuku, içtihatlarla tesis edilen bu sorumluluk türünü pozitif bir hukuk kuralı haline getirmiştir (m.209). Bu sorumluluktan bahsedebilmek için hâkim şirket, Bu sorumluluktan bahsedebilmek için hâkim şirket, – 1)topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaşması, – 2) bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenin olması gerekir.

Swissair olayında davacı taleplerini, üçüncü kişinin fiilini taahhüt, culpa in contrahendo, çelişkili davranış yasağı ve haksız fiil gibi gerekçelere dayandırmıştır. Swissair olayında davacı taleplerini, üçüncü kişinin fiilini taahhüt, culpa in contrahendo, çelişkili davranış yasağı ve haksız fiil gibi gerekçelere dayandırmıştır. Federal Mahkeme söz konusu gerekçeleri dikkate alarak, bazı sonuçlara varmıştır: Federal Mahkeme söz konusu gerekçeleri dikkate alarak, bazı sonuçlara varmıştır: 1) Ana şirket, yavru şirketin tüm faaliyetlerinin başarısını garantilemek ve üçüncü kişilerin uğrayabileceği tüm zararları tazmin etmek gibi bir garanti yükümlülüğü altında değildir. 1) Ana şirket, yavru şirketin tüm faaliyetlerinin başarısını garantilemek ve üçüncü kişilerin uğrayabileceği tüm zararları tazmin etmek gibi bir garanti yükümlülüğü altında değildir. Güven sorumluluğu, garanti taahhüdünden farklı olup, sözleşmeden bağımsız bir borç ilişkisine dayanmaktadır. Dolayısı ile sözleşmeden doğan alacaklar güven sorumluluğuna dayalı olarak talep edilemez. Güven sorumluluğu, garanti taahhüdünden farklı olup, sözleşmeden bağımsız bir borç ilişkisine dayanmaktadır. Dolayısı ile sözleşmeden doğan alacaklar güven sorumluluğuna dayalı olarak talep edilemez. 125

2) Ana şirket, ancak kendi davranışları ile karşı tarafa somut ve belirli beklentiler yaratması durumunda sorumlu olur.Bu durum her somut olayda araştırılmalıdır. 2) Ana şirket, ancak kendi davranışları ile karşı tarafa somut ve belirli beklentiler yaratması durumunda sorumlu olur.Bu durum her somut olayda araştırılmalıdır. Ana şirket yalnızca kendi dürüstlük kuralına aykırı davranışı ile illiyet bağı bulunan zararlardan sorumludur. Ana şirket yalnızca kendi dürüstlük kuralına aykırı davranışı ile illiyet bağı bulunan zararlardan sorumludur. 3) Sırf şirketler topluluğuna aidiyet ve bu aidiyetin şirket reklamlarında belirtilmesi, güven sorumluluğunun doğması için yeterli değilidir. 3) Sırf şirketler topluluğuna aidiyet ve bu aidiyetin şirket reklamlarında belirtilmesi, güven sorumluluğunun doğması için yeterli değilidir. Güvenin haklı sayılabilmesi için, ana şirketin beyan ve davranışları, dürüstlük kuralı ışığında yorumlandığında, somut bir davranış yükümü beklentisi oluşmalıdır. Güvenin haklı sayılabilmesi için, ana şirketin beyan ve davranışları, dürüstlük kuralı ışığında yorumlandığında, somut bir davranış yükümü beklentisi oluşmalıdır. 126

SEMİNERİN SONU SEMİNERİN SONU 127