SAĞLIK HİZMETLERİ S.H.U. Tülay ERÇİN ŞAHİN Ankara Halk Sağlığı Müdürlüğü Ruh Sağlığı Programları Şube Müdürü 44

Sunum planı Stratejik Plan Kronik Hastalıklar T.R.S.M. Ç.İ.M. 44

Vizyon Misyon 44

44

44

44

BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMLARI 44

44

%63 (36 milyon) DÜNYADA ÖLÜM NEDENLERİ 44 HIV/AIDS Tuberküloz Malaria KVH Kanser Kronik Solunum Has. Diyabet %63 (36 milyon) Kaynak: Global Status Report on NCD, WHO,2010 UHY-ME Çalışması, 2004 44

70 YAŞ ALTI İNSANLARDA BOH’A BAĞLI ÖLÜM NEDENLERİNİN DAĞILIMI, DSÖ, 2008. Kaynak. Global Atlas on Cardiovascular Disease Prevention and Control 2011 44

TÜRKİYE’DE MEVCUT DURUM 44

Ölümlerin % 77 si bulaşıcı olmayan hastalıklar TÜRKİYE’ DE KRONİK HASTALIKLAR VE RİSK FAKTÖRLERİNİN SIKLIĞI SAHA ÇALIŞMASI -2011 Ölümlerin % 77 si bulaşıcı olmayan hastalıklar 44

44

ÜLKELERİN BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARA YANIT VERME KAPASİTESİ MÜCADELE BOH’LA Farkındalık Ulusal Kuruluş Kaynak Politika, Plan, Strateji Sağlık Bakanlığı Birimi Sürveyans Basamak Birinci 44

Halkımızın sağlık düzeyini yükseltmek ve geliştirmek Sağlık Hizmetinin Güvenli ve Kaliteli Olarak Sunulmasını Sağlamak İhtiyaçlara ve Beklentilere Cevap Verebilirliği Sağlamak Sağlığa Yönelik Risklerden Toplumu Korumak Halkımızın sağlık düzeyini yükseltmek ve geliştirmek 44

BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMLARI 1. Yürütülmekte olan programlar Türkiye Kalp Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı Ulusal Tütün Kontrol Programı Eylem Planı Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı (2011-2015) Ulusal Kanser Kontrol Programı 2. Basım aşamasında olan programlar: A. Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı B. Türkiye Böbrek Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı 3. Hazırlama çalışmaları süren programlar Türkiye Kas ve İskelet Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Türkiye Kronik Viral Hepatitleri Önleme ve Kontrol Programı 44

ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMLARI STRATEJİLERİ Risk faktörleri ve önlenmesi stratejileri Erken tanı, tanı standartlarının güçlendirilmesi ve erken tedavi Komplikasyonların gelişiminin önlenmesi, acil durumlarda müdahale ve rehabilitasyon hizmetlerinin sunulması Örgütlenme, insan gücü planlaması ve eğitim, ilaç ve cihaz yönetimi Maliyet etkililik ve sosyal güvenlik İzleme ve değerlendirme 44

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ULUSAL PROGRAMLARI UYGULAMA MODELİ Genel Kurul Yürütme Kurulu Çalışma Grupları Türkiye Halk Sağlığı Kurumu İl Kurulları 44

BOH İLE İLGİLİ HİZMET BİRİMLERİ Tedavi Edici Hizmetler Klinik ve Poliklinikler Endokrin Poliklinikleri T.R.S.M. Koruyucu Hizmetler KETEM Sigara Bıraktırma poliklinikleri-171 Obezite ve Diabet Danışma Birimleri HASEM Sağlıklı Yaşam Merkezleri 44

KORUYUCU, ÖNLEYİCİ HİZMETLER İzlemler (gebe, bebek, çocuk, kadın, yaşlı, kronik hastalık) Erken tespit çalışmaları (topuk kanı, işitme tarama, göz tarama, otizm erken tespit, Ç.P.G.D.) Okul Sağlığı Hizmetleri (Beyaz bayrak, beslenme dostu okul, okul sütü) Obeziteyle Mücadele ve hareketli yaşam (fiziksel aktivite karnesi, reçete) 44

KORUYUCU, ÖNLEYİCİ HİZMETLER Toplum Bilinçlendirme (Halk eğitimi, sağlık okuryazarlığı) Bulaşıcı hastalık önleme ve takip hizmetleri (Aşılama, Erken Uyarı Sistemi, V.S.D.) Ağız diş sağlığı hizmetleri Gençlik Danışma Merkezleri Evlilik Danışmanlığı Hizmetleri 44

TOPLUM RUH SAĞLIĞI MERKEZLERİ 44

Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli Toplum temelli model ise 1960’larda öncelikle İtalya’da, eşzamanlı olarak İngiltere, Fransa, Almanya’da başlayan ve tüm dünyanın hızla geçtiği, DSÖ’nün de tavsiye ettiği bir modelidir. Toplum temelli ruh sağlığı modelinin esas hedef kitlesini ağır ruhsal bozukluğu olan veya hastanede uzun süre yatırılan hastalar oluşturmaktadır. 44

Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli Bu modelde hastalara yaşadıkları bölgede tedavi ve bakım hizmetlerinin verilmesi, aile ve sosyal ortamlarından uzaklaşmadan hayatlarını sürdürebilmeleri hedeflenmektedir. Bu sayede hastaların toplumun dışına atılmadan ve dışlanmadan toplumla birlikte yaşamaları sağlanır. Hastalarla ilgili sorunu sadece tedavi boyutuyla değil sosyal, ekonomik, hukuki boyutlarını da gözeten bir modeldir. 44

Ülkemizde T.R.S.M. Çalışmaları Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı (URSEP) 26 Ağustos 2011 tarihinde yayınlanmıştır. Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı’nın amaçlarından biri; Ağır Ruhsal Bozukluğu Olan Bireylerin Tüm İhtiyaçlarını Karşılayan Bütüncül Bir Ruh Sağlığı Sistemi Kurmak Hedef: Toplum temelli ruh sağlığı sistemine geçmek Plana göre; ülke 100-300 bin nüfustan oluşan coğrafi alanlara bölünür ve her alan için bir toplum ruh sağlığı merkezi planlanır. 44

Ülkemizde T.R.S.M. Çalışmaları Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönerge 17 Şubat 2011 tarih ve 7755 sayılı makam oluru yayınlandı, 6 Mart 2014 tarih ve 9453 sayılı makam oluru ile revize edildi. Pilot Uygulama olarak; Bolu Ruh Sağlığı Hastanesine bağlı Bolu Toplum Ruh Sağlığı Merkezi Mayıs 2008’de açılmıştır. Ülkemizde 66 ilde 96 TRSM tescil alıp aktif olarak çalışmaktadır. 44

T.R.S.M. Hizmetleri Toplum temelli ruh sağlığı hizmetinin amacı; ağır ruhsal bozukluk hastalarına psikososyal destek hizmetlerinin verilmesini takip etmek ve bu hastaların tedavilerinin, gerektiğinde yaşadıkları ortamda sunulmasını sağlamaktadır. 44

T.R.S.M. Hizmetleri TRSM’ler, kendisine bağlanmış coğrafi bölgedeki ağır ruhsal bozukluk tanısı olan hastaları ve ailelerini bilgilendirir. Hastayı ayaktan tedavi ve takip eder. Rehabilitasyon, psikoeğitim, iş-uğraş terapisi, grup veya bireysel görüşme gibi yöntemleri kullanılarak hastanın toplum içinde yaşama becerilerinin arttırılmasını hedefler. 44

T.R.S.M. Hizmetleri Ayrıca, psikiyatri kliniklerinden taburcu olduktan sonra, aile hekimlerinden ve toplum sağlığı merkezlerinden ağır ruhsal bozukluğu olan hastalar merkeze yönlendirilir. Merkeze gelemeyecek durumda olan hastalar gezici ekipler (Merkezde çalışan psikiyatrist, hemşire, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, sağlık memuru) tarafından evde ziyaret edilerek takip ve tedavisi sağlanır. 44

Çocuk İzlem Merkezleri Cinsel İstismara Uğramış Çocuğa Müdahale 44

Amaç ve Tanımı Amacı: Çocuğu sistem içinde ikincil örselemeden korumaktır. 0-18 yaş grubu cinsel istismara uğrayan ya da uğradığı düşünülen çocukların adli görüşmeleri ile adli ve psikiyatrik muayenelerinin yapıldığı, multidisipliner hizmet veren merkezlerdir. 7 Gün 24 Saat çalışmaktadır. 44

Kolluk (Emniyet ve Jandarma) Çim’de Görevli Çalışanlar Konsültanlar Adli Tıp Uzmanı Çocuk Psikiyatristi Kadın Doğum Uzmanı Çocuk Cerrahi Uzmanı Kolluk (Emniyet ve Jandarma) Merkezde Çalışan Ekip Çocuk Hekimi Psikolog Çocuk Gelişimcisi Sosyal Çalışmacı Hemşire Sekreter Savcılık Temsilcilik ASPB Temsilcisi Baro 44

o Görevli Kurumlar Sağlık Bakanlığı Cumhuriyet Savcılığı ASPB MEB BARO İçişleri Bakanlığı Cumhuriyet Savcılığı 44

44

Bakanlığımızca Yürütülen Görevler-1 Ön Görüşme Sertifikalı Eğitim Programı kapsamında eğitim almış Bakanlığımız personeli tarafından yapılmaktadır. Adli Görüşme Sertifikalı Eğitim Programı kapsamında eğitim almış Bakanlığımız personeli tarafından yapılmaktadır. Aynalı odada, ses ve görüntü kaydı yapılarak alınan beyanı Cumhuriyet Savcısı, Adli Tıp Uzmanı, Çocuk Hastalıkları Uzmanı, Baro Avukatı, ASPB İl Temsilcisi ve Aile Görüşmecisi izlemektedir. Aile Görüşmesi Adli Görüşmeciler ya da Sağlık Kurumunda görev yapmakta olan Çocuk Gelişimcisi, Psikolog ya da Sosyal Çalışmacı tarafından yapılmaktadır. Adli Muayene Adli Tıp Uzmanı tarafından yapılmaktadır. Adli Tıp Uzmanı Bakanlığımız ya da Adli Tıp Kurumu tarafından görevlendirilmektedir. Tıbbi Muayene Hastanede görev yapmakta olan Çocuk Hastalıkları Uzmanı tarafından yapılmaktadır. Psikiyatrik Değerlendirme Hastanede görev yapmakta olan Çocuk Psikiyatri Uzmanı tarafından yapılmaktadır. 44 35

Diğer Kurumlarca Yürütülen Görevler-2 Kolluk Kuvvetleri (Emniyet ve Jandarma) Cinsel istismara uğradığı düşünülen çocuğu sivil ekip ve sivil araç ile ÇİM’e ulaştırmaktadırlar. Kolluk kuvvetleri ilgili Cumhuriyet Savcısına haber vermekte ve ÇİM’i vaka hakkında bilgilendirmektedir. Çocuğun işlemleri bitene kadar eşlik edip, genel güvenlik önlemlerini almaktadırlar. Cumhuriyet Savcısı Aynalı odada, ses ve görüntü kaydı yapılarak alınan beyanı izlemektedir. Ek soru sormak gerektiğinde adli görüşme yapan personele kulaklıkla haber verilerek çocuktan gereken tüm bilginin alınmasını sağlamaktadır. Baro Kolluk kuvvetleri ÇİM’i vaka hakkında bilgilendirdikten sonra ÇİM çalışanları Baro’dan avukat talebinde bulunmaktadırlar. Adli görüşme sırasında aynalı odanın arkasında izleyici olarak bulunarak, çocuğun dava süreci için gerekli işlemleri yapmaktadırlar. ASPB İl Müdürlüğü Temsilcisi Adli görüşme sırasında aynalı odanın arkasında izleyici olarak bulunarak, gerekli gördüğü çocuklar için 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu uyarınca tedbir kararı alınmasını teklif etmekte ve her hangi bir acil koruma kararının düşünüldüğü durumlarda, çocuğu uygun kuruma yerleştirerek gerekli işlemleri başlatıp sürecin takibini yapmaktadırlar. 44

24 İlde 26 ÇİM bulunmaktadır Çim Bulunan İller Ankara Gaziantep Kayseri Samsun Diyarbakır Bursa Adana İzmir Antalya Elazığ Malatya Erzurum Kocaeli Konya Sivas Van İstanbul (3 adet) Manisa Edirne Mersin Trabzon Denizli Karabük Eskişehir 24 İlde 26 ÇİM bulunmaktadır 44

Mevcut Durum Çocuk İzlem Merkezleri 04.10.2012 tarihli ve 28431 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Başbakanlık Genelgesi ile açılmaktadır. İşleyiş, Çocuk İzlem Merkezi Bakanlık Koordinasyon Kurulu’nun 22.10.2012 tarihli toplantı tutanağı ile gerçekleştirilmektedir. 44

SORUN ALANLARI Farkındalık çalışmaları ile yeterli kişiye ulaşılamaması Önleme çalışmalarının öneminin yeterince anlaşılamaması Kanser gibi hastalıkların korkutuculuğu Damgalama Medya-internet Mevcut kaynakların yetersizliği 44

İşbirliği Çalışmaları Farkındalık geliştirilmesi, Bilgilendirme Yönlendirme, Halk eğitimlerine katkı Sorun alanlarına müdahale Çift yönlü iletişim 44

Yararlı Bilgiler saglik.gov.tr thsk.gov.tr tkhk.gov.tr sagligim.gov.tr ailehekimligi.gov.tr beslenme.gov.tr havanikoru.org.tr kanser.gov.tr 184 182 44

44