PROTEİNLER

GENEL ÖZELLİKLERİ: Tüm canlılarda sudan sonra en fazla bulunan moleküllerdir. Canlının kuru ağırlığının %50’si proteindir. Oldukça büyük ve kompleks maddelerdir. Hücrede ribozom organelinde sentezlenirler. Sentezi için DNA şifre verir. Bu anlamda tek moleküldür. Proteinler suda çözünür.

Yapıcı-onarıcı, düzenleştirici ve enerji verici görevleri vardır. Temel atomları: C , H, O ve N (Azot) tur. Bazılarında P ve S ‘de vardır. Proteinlerin yapıtaşları: Aminoasitler dir.

Aminoasitler birbirine peptit bağı ile bağlanır. Bir aminoasitin yapısı: NH2 : Amino grubu COOH: Karboksil grubu R: Radikal (farklı) grup

Doğada 20 çeşit aminoasit vardır. Tüm aminoasitlerde R grubu hariç diğer gruplar aynıdır. O halde aminoasitlerin çeşitli olmasını R grubu belirler.

ÖRNEK: R yerine H gelirse; Glisin aminoasiti, R yerine CH3 gelirse; Alanin aminoasiti oluşur. Bunun gibi 18 aminoasit daha yazılabilir.

Amino grubu (NH2) bazik, Karboksil grubu (COOH) asitik özellik gösterir. Yani aminoasitler hem asit hem baz özelliği gösterir. Bu yüzden aminoasitler amfoter maddelerdir.

Not. Peptit bağı sayısı = Su sayısı Aminoasitler peptit bağlarıyla bağlanırlar. Her bağlanmada 1 molekül su açığa çıkar. (dehidrasyon sentezi) Yani: (n) aminoasit Protein + (n-1) Su Not. Peptit bağı sayısı = Su sayısı

2 aminoasit birleşirse: Dipeptit 3 aminoasit birleşirse : Tripeptit Çok aminoasit birleşirse: Polipeptit denir.

Peptitleşme

Proteinler canlıya özgüdür. Antijen özelliği gösterirler. Doku ve organ nakillerinde, Akrabalıkların belirlenmesinde kişilerin protein benzerliğine bakılır.

Proteinlerin çeşitli olmasını ne sağlar? Yapısındaki aminoasitlerin, sırası (dizilişi), sayısı ve çeşidi belirler. Bu sıra, sayı ve çeşidin nasıl olacağını da canlının DNA’sı belirler.

İnsanlar ve hayvanlar 20 çeşit aminoasitin 8 tanesini sentezleyemez İnsanlar ve hayvanlar 20 çeşit aminoasitin 8 tanesini sentezleyemez. Dışarıdan besinlerle hazır alırlar. İşte vücutta sentezlenmeyip besinlerle alınan aminoasitlere esansiyel (temel = zorunlu) aminoasit denir. Bitkiler ise hepsini sentezleyebilir.

Yüksek basınç, asit, ısıtma gibi işlemler proteinlerin yapısını bozar. Buna denatürasyon denir. Proteinler sindirilmeden hücre zarından geçemezler.

Proteinler bileşimleri yönünden 2 çeşit. Basit protein Bileşik protein Sadece aminoasitten Aminoasitten başka organik oluşan proteindir. veya inorganik bileşikler de içeren proteindir. ÖRNEK: ÖRNEK: Kandaki albumin ve Nükleoprotein Globulin Lipoprotein

PROTEİNLERİN GÖREVLERİ 1. Yapıcı, onarıcı, düzenleştirici ve enerji verici görev yaparlar. 2. Saç , tırnak gibi yapılar proteinden oluşur. 3. Enzimler protein yapıdadır. 4. Kas kasılmasında görevli aktin ve miyozin iplikler protein yapıdadır. 5. Vücut savunmasında görevli antikorlar protein yapıdadır. 6. Düzenleştirici görevi olan hormonların çoğu protein yapıdadır.

7. Vücutta taşımada rol alır. ÖR 7. Vücutta taşımada rol alır. ÖR. Kandaki hemoglobin proteini O2 ve CO2 taşır. 8. Vücut sıvılarının (kan-doku sıvısı gibi) ozmotik basıncını düzenler. (ÖR. Kan proteinleri) 9. Hücre zarında bazı molekülleri tanıyıp hücre içine alınmasını sağlarlar. Kısacası vücutta protein olmayan doku veya organ yok gibidir.

Protein eksikliğinde ; 1. Büyüme yavaşlar, hatta durabilir 2. Yaralar geç iyileşir 3. Zihinsel gerilik oluşur 4. Savunma (bağışıklık) sistemi zayıflar 5. Alyuvar (kan) yapımı zayıflar 6. kanın ozmotik basıncı düşeceğinden dokular arasında ödem (şişlik) oluşur.

Protein bakımından zengin besinler: Et, tavuk, balık, sakatatlar, yumurta, süt, kuruyemişler, baklagiller….. Hayvansal proteinler, esansiyel aminoasitleri daha çok bulundurduğundan ve kolay sindirildiğinden daha değerlidir.

SORULAR

800 Aminoasitin birleşmesiyle …………peptit bağı oluşur, ………… 800 Aminoasitin birleşmesiyle …………peptit bağı oluşur, ………….molekül ………açığa çıkar Amino asitlerin çeşitli olmasını yapısındaki …………….. Grup belierler Protein sentezi hücrede ………… organelinde olur.

Protein sentezi için şifreyi ………….. verir. 3 aminoasit birleşirse ………….oluşur Vücutta sentezlenmeyip dışarıdan alınan aminoasitlere ……………aminoasit denir Proteinlerin yapıtaşlarına…………..denir Proteinlerin yapısının bozulmasına …………..denir. Bunda …….., …… ve……. gibi faktörler etkilidir.

Sadece aminoasitlerden oluşan proteine…………………..protein denir. Vücutta protein eksikliğinde, 1………., 2………., 3………., 4……….. gibi aksaklıklar görülür. Proteinleri oluşturan bağın adı …………… bağıdır.

Proteinlerin çeşitli olmasını yapısındaki aminoasitlerin …………. , ………… Proteinlerin çeşitli olmasını yapısındaki aminoasitlerin …………. , …………. ve ………. belirler. Akrabalık derecelerinin belirlenmesinde ve organ nakillerinde kişilerin …………………… benzerliğine bakılır. Proteinlerin temel atomları ……- …..- …..-…… Canlı yapısına katılan toplam…….…..çeşit aa. vardır.

D-Y soruları Proteinler enerji vermez(…..) Proteinler suda çözünür (…..) Protein sentezinde 300 su çıkması için 299 aminoasit birleşmelidir. (…..) Proteinlerin çeşitli olmasını Radikal grup belirler. (…..)

Aminoasitler hem asit hem baz özelliği gösterir (…….) Enzimler protein yapıdadır(…….) Vücudumuzda en çok bulunan organik madde proteinlerdir. (…….) Protein sentezi mitokondri organelinde olur(….)

Her aminoasitte N (azot) bulunmaz(…….) Tırnak, saç gibi yapılar proteinden oluşur. (….) Proteinler sindirilmeden hücre zarından geçebilirler. (…….) Yüksek sıcaklık proteinlerin yapısını bozar. (…)

Çok sayıda aminoasit birleşirse polipeptit oluşur(…..) Protein benzerliği fazla olan canlılar daha yakın akrabadır. (…….) Zorunlu aminoasitleri vücutta sentezleyemeyiz.

9001 molekül aminoasit kullanılmasıyla oluşan bir protein sentezinde, açığa çıkan su kullanılarak kaç molekül yağ hidroliz edilebilir? I. 4 molekül Maltoz II. 3 molekül Laktoz III. 1 molekül Tripeptit IV. 3 molekül Nötral yağ Yukarıdaki moleküllerin sentezinde açığa çıkan su miktarlarını çoktan aza doğru sıralayın