Denetim Faaliyetlerinde İklim Değişikliği Ersin Çelik - Mustafa Keleş Yasama Uzmanları Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı – Denetim Bürosu

1.Tarihsel Arka Plan Yasama Dönemi Analizi a.Soru b.Meclis Araştırması c.Genel Görüşme d.Gensoru e.Meclis Soruşturması f.Gündem Dışı Konuşma DENETİM FAALİYETLERİNDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

 Denetim yolları ve etkinlikleri DENETİM FAALİYETLERİNDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

 Soru önergeleri  Yasama Dönemleri  Küresel ısınma ve iklim değişikliği konuları  Diğer çevre konuları TARİHSEL ARKA PLAN

Genel Çevre Kirliliği/Çevrenin Korunması/Çevre Bilincinin YerleştirilmesiÇED Uygulamaları Yerel Çevre Kirliliğiİmar, Yapılaşma, Bayındırlık ve Kentsel Dönüşüm Sulak Alanların Kirliliği ve KorunmasıOrmanların Korunması Yakıt KullanımıSu Kaynakları Yönetimi/Sulama Projeleri Enerji Politikaları ve Enerji VerimliliğiMadencilik Faaliyetleri Yenilenebilir EnerjiSanayi Sektörünün Çevresel Etkileri SantrallerAtık Yönetimi ve Geri Dönüşüm · HESDoğal Afetler · Termik SantrallerErozyon, Kuraklık ve Çölleşme · Nükleer SantrallerGıda Arzı

 Meclis Soruşturması Önergeleri  Yasama Dönemleri  Doğrudan veya dolaylı küresel ısınma ve iklim değişikliğine ilişkin önerge bulunmamakta  Genel Görüşme Önergeleri  Yasama Dönemleri  Doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliğine ilişkin önerge bulunmamakta  Diğer çevre konularına ilişkin önergeler: 5 önerge  19. Yasama Dönemi: Rio Konferansı sonrası TARİHSEL ARKA PLAN

 Gensoru Önergeleri  Yasama Dönemleri  Doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliğine ilişkin önerge bulunmamakta  Diğer çevre konularına ilişkin önergeler: 2 önerge TARİHSEL ARKA PLAN

 Meclis Araştırması Önergeleri ve Komisyonları  18., 19. ve 23. Yasama Dönemlerinde Kurulan Komisyonlar  Diğer Çevre Konuları TARİHSEL ARKA PLAN

DönemAraştırma KomisyonuDurumu 19. Yasama Dönemi Çernobil Faciasının Türkiye'deki Etkilerini Araştırmak, Faciayla İlgili Gerçekleri ve Sorumlularını Ortaya Çıkarmak, Zararların Tespiti ve Giderilmesi İçin Alınacak Önlemleri Belirlemek Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 71’inci Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. 20. Yasama Dönemi Doğal Afetlerde Meydana Gelen Can ve Mal Kaybını En Aza İndirmek İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 18’inci Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. Ormanların ve Orman Köylülerinin Korunması, Orman Yangınlarının Nedenlerinin Belirlenmesi, Yangınların Önlenmesi ve İtfaiye Teşkilatının Yeniden Yapılanması İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulda genel görüşme açılmadığından Rapor, hükümsüz kalmıştır. 21. Yasama Dönemi Yeraltı ve Yerüstü Su Kaynaklarımızın Daha Etkin Kullanımını Sağlamak ve Komşu Ülkelerle Olan Su Sorununa Çözüm Bulmak Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulda genel görüşme açılmadığından Rapor, hükümsüz kalmıştır. 22. Yasama Dönemi Ergene Nehrindeki Kirliliğin ve Çevreye Etkilerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 85’inci Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. Tuz Gölündeki Kirlenmenin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 6’ncı Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. Samsun’da Kurulma Aşamasındaki Mobil Santrallerin İhale ve Yer Seçim Süreçleri ile Çevre ve İnsan Sağlığına Muhtemel Etkilerinin Araştırılması Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 96’ncı Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. Akaryakıt Kaçakçılığının Ekonomiye, İnsan ve Çevre Sağlığına Verdiği Zararların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 19’uncu Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. Kocaeli’nin Gebze İlçesinin Dilovası Beldesindeki Sanayi Atıklarının Çevre ve İnsan Sağlığı Üzerindeki Olumsuz Etkilerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 68’inci Birleşiminde genel görüşme açılmıştır. 23. Yasama Dönemi Madencilik Sektöründeki Sorunların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Komisyon Raporu üzerinde Genel Kurulun tarihli 2’nci Birleşiminde genel görüşme açılmıştır.

 22. Yasama Dönemi: Küresel Isınmanın Neden Olduğu Sorunların ve Oluşturduğu Riskin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu  23. Yasama Dönemi: Küresel Isınmanın Etkileri ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Yönetimi Konusunda Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu TARİHSEL ARKA PLAN

 Doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği:  4 sözlü soru / 16 yazılı soru  Toplam 20 önerge – 14 milletvekili  1 Mv: soruların %25’i 24. YASAMA DÖNEMİ - SORU Önerge MuhatabıÖnerge Sayısı Başbakan1 Çevre ve Şehircilik Bakanı9 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı5 İçişleri Bakanı2 Orman ve Su İşleri Bakanı2 Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı1 Genel Toplam20 KonuSayıOran Küresel Isınma ve İklim Değişikliği200,03% Diğer Çevre Konuları3.5594,93% Diğer ,04% Toplam ,00%

 Gıda Arzı: 18,8%  Gıda arz güvenliği ve gıda üretimindeki azalmanın engellenmesi  Tarım sektörüne yönelik destekler hariç  İmar-Yapılaşma: 10,5%  Daha siyasi konular  Madencilik: 9,6%  İş güvenliği ve çalışma şartları hariç  Santraller, Doğal Afetler ve Ormanlar: ≈8%  Yenilenebilir Enerji: 2,2%  Olumsuz etkiler  Yakıt Kullanımı: 2%  Kömür dağıtımı 24. YASAMA DÖNEMİ – SORU Diğer Çevre Konuları KonuSayıOran Genel Çevre Kirliliği/Çevrenin Korunması/Çevre Bilincinin Yerleştirilmesi902,53% Yerel Çevre Kirliliği1524,27% Sulak Alanların Kirliliği ve Korunması1845,17% Yakıt Kullanımı732,05% Enerji Politikaları ve Enerji Verimliliği611,71% Yenilenebilir Enerji792,22% Santraller3098,68% · HES1604,50% · Termik Santraller1032,89% · Nükleer Santraller461,29% ÇED Uygulamaları230,65% İmar, Yapılaşma, Bayındırlık ve Kentsel Dönüşüm37310,48% Ormanların Korunması2958,29% Su Kaynakları Yönetimi/Sulama Projeleri2737,67% Madencilik Faaliyetleri3429,61% Sanayi Sektörünün Çevresel Etkileri922,58% Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm1534,30% Doğal Afetler3068,60% Erozyon, Kuraklık ve Çölleşme862,42% Gıda Arzı66818,77% Genel Toplam ,00%

24. YASAMA DÖNEMİ – SORU Cevaplandırılma Oranları Konu Sözlü Soru Önergeleri Yazılı Soru Önergeleri Küresel Isınma ve İklim Değişikliği50,00%81,25% Diğer Çevre Konuları56,54%84,87% Tüm Soru Önergeleri29,86%61,26%

 Doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği: 8 önerge 24. YASAMA DÖNEMİ – MECLİS ARAŞTIRMASI Önerge SayısıOran Küresel Isınma ve İklim Değişikliği80,24% Diğer Çevre Konuları59417,96% Diğer Konular ,80% Toplam ,00%

24. YASAMA DÖNEMİ – MECLİS ARAŞTIRMASI Diğer Çevre Konuları Konu Önerge Sayısı Oran Genel Çevre Kirliliği/Çevrenin Korunması/Çevre Bilincinin Yerleştirilmesi 203,37% Yerel Çevre Kirliliği183,03% Sulak Alanların Kirliliği ve Korunması477,91% Yakıt Kullanımı30,51% Enerji Politikaları ve Enerji Verimliliği122,02% Yenilenebilir Enerji132,19% Santraller6110,27%  HES274,55%  Nükleer Santraller132,19%  Termik Santraller213,54% ÇED Uygulamaları30,51% İmar, Yapılaşma, Bayındırlık ve Kentsel Dönüşüm386,40% Ormanların Korunması213,54% Su Kaynakları Yönetimi/Sulama Projeleri376,23% Madencilik Faaliyetleri518,59% Sanayi Sektörünün Çevresel Etkileri101,68% Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm132,19% Doğal Afetler203,37% Erozyon, Kuraklık ve Çölleşme91,52% Gıda Arzı21836,70% Toplam594100,00%

 Doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği konularına ilişkin önerge bulunmamakta  Dolaylı olarak küresel ısınma ve iklim değişikliği konularına ilişkin 3 önerge  Ormancılık politikası  Hazine taşınmazları üzerindeki tasarruflar  Tarım arazilerinin imara açılması 24. YASAMA DÖNEMİ – GENEL GÖRÜŞME

 Gensoru  Doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği konularına ilişkin önerge bulunmamakta  Dolaylı olarak küresel ısınma ve iklim değişikliği konularına ilişkin 1 önerge  Meclis Soruşturması  Doğrudan veya dolaylı küresel ısınma ve iklim değişikliği konularına ilişkin önerge bulunmamakta 24. YASAMA DÖNEMİ GENSORU VE MECLİS SORUŞTURMASI

24. YASAMA DÖNEMİ GÜNDEM DIŞI KONUŞMA KonuSayıYüzde Küresel Isınma ve İklim Değişikliği20,17% Diğer Çevre Konuları11910,29% Diğer ,53% Toplam ,00% KonuSayıOran Genel Çevre Kirliliği/Çevrenin Korunması/Çevre Bilincinin Yerleştirilmesi1613,45% Yerel Çevre Kirliliği75,88% Sulak Alanların Kirliliği ve Korunması32,52% Enerji Politikaları ve Enerji Verimliliği21,68% Yenilenebilir Enerji10,84% Santraller65,04%  HES 21,68%  Termik Santraller 21,68%  Nükleer Santraller 21,68% İmar, Yapılaşma, Bayındırlık ve Kentsel Dönüşüm54,20% Ormanların Korunması 54,20% Su Kaynakları Yönetimi/Sulama Projeleri54,20% Madencilik Faaliyetleri 21,68% Sanayi Sektörünün Çevresel Etkileri32,52% Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm10,84% Doğal Afetler3428,57% Erozyon, Kuraklık ve Çölleşme32,52% Gıda Arzı2621,85% Toplam119100,00%

GÜNCEL DURUM  25 ve 26. Yasama Dönemi  26. Yasama Dönemi: 1 soru ve cevap  25 ve 26. Yasama Dönemi  Her iki dönem için 1 Meclis araştırması önergesi

 Küresel ısınma ve iklim değişikliği konularının gündeme getirilmesi  Soru ve Meclis Araştırması / Genel Görüşme, Gensoru ve Meclis Soruşturması  Sayı sınırlı olsa da konuların çeşitliliği ve Hükümet ile kamuoyunun dikkatinin çekilmesi  Küresel ısınma ve iklim değişikliğine olumsuz etki edebilecek konuların gündeme getirilmesi  Fırsatlar ve eksiklikler  Çevre sorunlarının gündeme getirilme sıklığı  Genel çevre sorunlarının küresel ısınma ile ilgisinin kurulmaması  Bilgi akışının sağlanması ve konunun Parlamento gündeminde daha fazla yer alması SONUÇ

Teşekkürler… Ersin Çelik - Mustafa Keleş Yasama Uzmanları Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı – Denetim Bürosu