3. ÜNİTE ARAYIŞ YILLARI (17. YÜZYIL) 1. DURAKLAMANIN İÇ VE DIŞ NEDENLERİ 2. XVII. YÜZYIL İSYANLARI 3. XVII. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ Hezarfen Ahmet Çelebi’nin Galata Kulesi’nden uçuşunu gösteren temsilî resim

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI XVII. yüzyıla genel olarak “arayış yılları” da denmesinin nedeni, ne olabilir? Islahat kavramının ne anlama gelmektedir?

TEMEL KAVRAMLAR EKBER VE ERŞAD MÜLTEZİM TIMAR İLTİZAM Yanda verilen kavramlar size neleri çağrıştırmaktadır?

DURAKLAMA DEVRİ (1579- 1699) 12- III. MURAT (1574-1596) 13- III. MEHMET (1595-1603) 14- I. AHMET (1603-1617) 15- I. MUSTAFA (1617-1618) 16- II. OSMAN (1618-1622) * I. MUSTAFA (1622-1623) (TEKRAR) 17- IV. MURAT (1623-1640) 18- SULTAN İBRAHİM (1640- 1648) DELİ 19- IV. MEHMET (1648-1687) AVCI 20- II. SÜLEYMAN (1687-1691) 21- II. AHMET (1691-1695) 22- II. MUSTAFA (1695-1703)

DURAKLAMANIN NEDENLERİ COĞRAFİ KEŞİFLER AVRUPA’DA BİLİM VE TEKNİK ALANDA YAŞANAN GELİŞMELER DOĞAL SINIRLARA ULAŞILMASI İÇ NEDENLER 1-YÖNETİMİN BOZULMASI 2-EKONOMİNİN BOZULMASI 3-ORDUNUN BOZULMASI 4-EĞİTİMİN BOZULMASI 5-EYALET SİSTEMİNİN BOZULMASI AVRUPA’DA MERKEZİ DEV. KURULMASI

Ekber ve erşet sisteminin olumlu ve olumsuz yönleri neler olabilir? Şehzadelerin sancağa çıkma usulüne son verilerek sarayda eğitim almaları devlet yönetimini nasıl etkilemiş olabilir? Ekber ve erşet sisteminin olumlu ve olumsuz yönleri neler olabilir?

Şehzade eğitimini anlatan bir minyatür

Yeniçeri Ocağı’nın Bozulması Yorumlayalım Yeniçeri Ocağı’nın Bozulması Yeniçeri ocağının usûl ve kanunlarının bozulması ilk önce III. Murat Han devrinde görülür. Şöyleki; (H 990 – M 1582) senesinde Osmanlı tarihinde emsali görülmemiş şehzade sünnet düğünleri yapılmış ve toplanan canbaz, hokkabaz gibi şahıslara ödül olarak ne istedikleri sorulduğunda, hepsi yeniçeri ocağına alınmak istediklerini ifade etmişlerdir. Padişah da bunun kabul ederek ocağa alınmaları için emir verdi. Bununla da kalmayan Yusuf Ağa, ağa çırağı adıyla da çok sayıda esnafı yeniçeri yazdırmıştır. Bu yeni kayıtların iki büyük mahzuru bulunuyordu; Birincisi, sadece devşirme çocuklarına açık olan bu askerî hizmet, neticede ne olduğu belli olmayan kişilerin eline geçmişti. İkincisi ise artan yeniçeri askerinin ulûfe ve tayinlerine devlet bütçesinin yetişemez olması.

Yeniçerilerin temsilî resmi

Yeniçeri Ocağının bozulması Osmanlı Devleti’nde ne tür olumsuzluklara yol açmış olabilir? Tımar sisteminin bozulması Osmanlı Devleti’ni askerî ve ekonomik açıdan nasıl etkilemiş olabilir?

BİLGİ NOTU BÜYÜK KAÇGUN Celali olaylarının yarattığı en büyük sonuçlardan biri de “büyük kaçgun” adıyla anılan, Anadolu köylüsü arasında geniş çaplı bir göç olayının meydana gelmesidir. Celali isyanları ve baskılardan bıkan köylüler merkeze yolladığı şikâyet dilekçelerinde, zulümlerden kurtulmazlarsa “terkidiyar” eyleceklerini bildiriyorlardı. Bunların şikâyetlerinin asılsız olmadığı 1603’teki olaylarla görüldü. Çünkü bu tarihten itibaren Anadolu köylüsünün büyük bir kısmı, mallarını ve hayvanlarını bile yanlarına almadan köylerini terk etmeye başladı. Yrd. Doç. Dr. Fatma ACUN Türkler (C 9, s. 705’ten özetlenmiştir.)

ETKİNLİK Aşağıdaki tabloya göre iç isyanların sonuçlarını gruplandırarak söyleyiniz.

A) Ülkede, çeşitli milletlerden ve dinlerden kişiler bulunması 1988 Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun duraklamasına yol açan iç nedenlerinden biridir? A) Ülkede, çeşitli milletlerden ve dinlerden kişiler bulunması B) Yeni ticaret yollarının keşfi C) Avrupa’nın bilim ve teknikte ilerlemesi D) Avrupa Hıristiyanlarının Osmanlılara birlikte karşı koyması E) İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması

A) Devletin güçlü bir dayanağını yitirmesi 1987 Yeniçeri Ocağı’nda, Duraklama Dönemi’ne kadar “Ocak devlet içindir.” anlayışı egemenken, bu dönemden sonra “Devlet ocak içindir.” anlayışı egemen olmaya başlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi, Yeniçeri Ocağı’ndaki bu anlayış değişikliğinin bir sonucu değildir? A) Devletin güçlü bir dayanağını yitirmesi B) Yeniçeri Ocağı’nın saygınlığının artması C) Gerilemenin hız kazanması D) Savaşlarda yenilginin artması E) İsyanların artması

DURAKLAMA DÖN. İSYANLARI XVII. Yüzyıl İsyanları 1- İSTANBUL İSYANLARI 2- CELALİ İSYANLARI 3- EYALET İSYANLARI Milliyetçi nitelikte değildir. Hanedana karşı değildir. Rejime karşı değildir.

İSTANBUL İSYANLARI

CELALİ İSYANLARI

I. benzer ayaklanmaların çıkması, 2005 Osmanlı İmparatorluğu’nda, Celali Ayaklanmaları’nın bastırıması için asi şeflerinin bazıları öldürülmüş, bazılarına yüksek rütbeler verilerek onların devlete bağlılıkları sağlanmaya çalışılmıştır. Böyle bir tutumun, I. benzer ayaklanmaların çıkması, II. köklü ıslahata gereksinimin artması, III. ülkeyi yönetmenin kolaylaşması durumlarından hangilerine ortam hazırladığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

EYALET İSYANLARI

DURAKLAMA ISLAHATLARI (17. yy) AMAÇ Merkeziyetçi yapıyı güçlendirmek Tekrar Yükselme Devri başarılarına ulaşabilmek UYARILAR; Bu yüzyıldaki Islahatlar yüzeyseldir. kişilere bağlı kalmıştır. Batı’yı örnek almamıştır.

A- ISLAHATÇI PADİŞAHLAR I. AHMET (1603- 1617)

A) Devlet otoritesinin yok olması B) Ülkede sık sık isyanların çıkması 1987 I. Ahmet döneminde, şehzadeleri sancaklarda görevlendirme uygulaması kaldırılarak, hanedanın en yaşlı üyesinin saltanatın başına geçmesi yasallaştırılmıştır. Bu durumun, Osmanlı yönetiminde yarattığı aksaklık aşağıdakilerden hangisidir? A) Devlet otoritesinin yok olması B) Ülkede sık sık isyanların çıkması C) Valide sultanların saltanata egemen olması D) Şehzadelerin yönetim deneyimi ve tanınma fırsatı bulamaması E) Devlet adamlarının sık sık değiştirilmesi

. II. OSMAN (1618-1622)

II. Osman’ın başkenti Anadolu’ya taşımak istemesinin temel sebebi ne olabilir?

II. Osman (Genç) Babası : I. Ahmet Annesi : Mahfiruz Sultan Doğumu : 3 Kasım 1604 Vefatı : 10 Mayıs 1622 Saltanatı : 1618-1622 II. Osman çocukluğunda iyi bir eğitim aldı. 14 yaşında Osmanlı tahtına geçti. Çocuk yaşta olmasına rağmen mükemmel planları vardı. Büyük Lehistan seferine bizzat katılarak başkomutanlık yaptı. Atılgan, cesur ve gözü pek olan bu padişah için “Uzun süre tahtta kalsa ikinci bir Fatih olurdu.” diyenler vardır. Aynı zamanda hattat ve şairdir. Yeniçeri Ocağını kaldırmak isteyince öldürülmüştür. Şair Nevi, onun vefatı üzerine şunları yazdı: Bir şah-i alişan iken şah-ı cihana kıydılar. Gayretli, genç aslan iken şah-ı cihana kıydılar. Gazi Bahadır Han idi, Ali-nesep sultan idi. Namıyla Osman Han idi, şah-ı cihana kıydılar. www.ttk.gov.tr TANIYALIM

Aşağıdaki kutucuklarda verilen soruları cevaplayınız. ETKİNLİK Aşağıdaki kutucuklarda verilen soruları cevaplayınız.

XVI. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda, 2004 XVI. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda, I. şehirlerde işsizliğin artması, II. köylerde yaşamanın güçleşmesi, III. köylerden şehirlere göçün hızlanması durumları aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre gerçekleşmiştir? A) I,II, III B) I, III, II C) II, I, III D) II, III, I E) III, II, I

IV. MURAT (1623- 1640) .

TANIYALIM IV. Murat Babası : I. Ahmet Annesi : Kösem Sultan Doğumu : 27 Temmuz 1612 Vefatı : 9 Şubat 1640 Saltanatı : 1623-1640 IV. Murat, Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra o tarihe kadar gelen Osmanlı padişahları içinde en büyüğüdür. Çocuk yaşta tahta geçmesine ve pek genç ölmesine rağmen İmparatorluğun sarsılan bünyesine çekidüzen verdi, yeni zaferlerin yolunu açtı. Yavuz Sultan Selim’e çok benzeyen IV. Murat, her alanda büyük başarılar gösterdi. Devlet adamlığında, kumandanlıkta ve diplomaside başarılı olduğunu kanıtladı. Avrupa ile hiç savaş yapmamasına rağmen Avrupa’ya büyük bir korku saldı. TANIYALIM

A) İç huzursuzluğun yaygınlaşması 2002 Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan XVII. yüzyıla kadar geçen 300 yıllık süre içinde yalnızca elli beş sadrazam işbaşına geldiği halde, XVII. yüzyılda altmış bir kişi sadrazam olmuştur. XVII. yüzyıldaki bu duruma aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulamaz? A) İç huzursuzluğun yaygınlaşması B) Devlet adamlarının yetiştiği okul olan Enderun’un önemini koruması C) Taht değişikliklerinin daha sık olması D) Sadrazamların yetersiz görülmesi E) Devlet işlerinde, padişah annelerinin de padişah kadar etkili olması

.

B- ISLAHATÇI DEVLET ADAMLARI KUYUCU MURAT PAŞA KOÇİ BEY TARHUNCU AHMET PAŞA

.

A) Maliyeyi düzeltmeye çalışma B) Kanun ve nizamları değiştirme 1988 XVII. yüzyılda Kuyucu Murat Paşa, IV. Murat ve Köprülü Mehmet Paşa’nın, devlet otoritesini yeniden kurmak amacıyla izledikleri yol aşağıdakilerden hangisidir? A) Maliyeyi düzeltmeye çalışma B) Kanun ve nizamları değiştirme İsyanları, korkutma ve şiddet yoluyla önlemeye çalışma D) Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmayı deneme E) Saraydaki kadınların etkinliğini engelleme

. KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA

B) Dış ülkelerde saygınlık 1999 Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda birçok alanda duraklama ve gerileme dönemine girmiştir. Bu dönemde görülen duraklama ve gerileme belirtileri aşağıdakilerden hangisinde en azdır? A) Güzel sanatlar B) Dış ülkelerde saygınlık C) İmparatorluk sınırları içindeki topraklar D) Hazine gelirleri (Maliye) E) Ordunun savaş gücü

TANIYALIM IV. Mehmet Babası : Sultan İbrahim Annesi : Turhan Sultan Doğumu : 2 Ocak 1642 Vefatı : 6 Ocak 1693 Saltanatı : 1648-1687 Osmanlı tahtına 7 yaşında oturdu. Yaşının küçük olması sebebiyle saltanatının ilk yıllarında babaannesi Kösem Sultan ve daha sonra annesi Turhan Sultan’ın etkisinde kaldı. 39 yıl tahtta kaldı. Ancak devlet idaresinde pek etkili olamadı. Özellikle ava merakından dolayı “avcı” lakabıyla anıldı. Saltanatı boyunca Köprülü ailesi sayesinde önemli başarılar elde edildiyse de II. Viyana Kuşatması’nın başarısız olmasından sonra 1687’de tahtan indirildi. Osmanlı tarihinin bu en genç hükümdarı iyi kalpli, cömert bir yapıya sahipti. Sade giyinmeyi severdi. Kan dökmekten hoşlanmazdı. Dönemin en önemli eseri Eminönü’nde yapılan Yeni Cami’dir. www.ttk.gov.tr TANIYALIM

BİLGİ NOTU ÇINAR VAKASI Tarhuncu Ahmet Paşa’nın haksız yere idam edilmesinden sonra iktidara gelen sadrazamlar bir türlü istikrarı sağlayamadılar. İlk olarak Sadrazam İbşir Paşa altı aylık görevi sonrasında kendi adamlarının da katıldığı bir isyan sonucu idam edildi. Yerine gelen Murat Paşa, üç ay sonra istifa etti. Bu defa sadrazamlığa getirilen Süleyman Paşa, askerin ulufesini düşük para ile vermeye kalkışınca isyan çıktı (4 Mart 1656). Asiler işlerine gelmeyen otuz devlet adamının ismini bir liste yaparak bunların padişah tarafından idamını istediler. Yeniçerilerin bu isteklerine karşı direnemeyen IV. Mehmet devlet adamlarının birçoğunu idam ettirdi. Öldürülenlerin cesetleri Etmeydanı’na getirilerek oradaki bir çınar ağacına asıldı. Bu yüzden bu olaya çınar vakası veya meyvesinin insan olduğuna inanılan efsanevi bir ağaca verilen isim dolayısıyla “Vak’a-yı Vakvakiye” diye anılır. Türk ve İslam Tarihi (C 4, s. 455-456’dan özetlenmiştir.)

Osmanlı Devletinde, kuruluştan itibaren şehzadeler devlet tecrübesi kazanması için ………………. gönderilirdi. XVII. yüzyılda başıboş kimselerin Yeniçeri Ocağına alınması ………….. teşkilatının bozulmasına neden olmuştur. Yeniçeri ve sipahiler tarafından Duraklama döneminde çıkarılan isyanlara …………………… İsyanları denmiştir. ……….., sözcüğü içinde bulunan kötü durumdan kurtulmak için yapılan değişiklik, düzeltme ve iyileştirme (reform) anlamına gelir. IV. Murat …………… ve Katip Çelebi’nin yazdığı raporlar doğrultusunda bazı ıslahatlar yapmıştır. sancaklara Kapıkulu İstanbul (merkez) Islahat Koçi Bey