KURTULUŞ SAVAŞI - Cepheler Dönemi - Burak ÜNSAL Tarih Öğretmeni

Düzenli Ordunun Kurulması Nedenleri: Kuva-yı Milliye’nin işgalleri durduramaması Kuva-yı Milliye’nin zararlı faaliyetleri Düzenli ordulara karşı düzenli ordularla hareket etme ihtiyacı.

Sonuçları ve Önemi: Kuva-yı Milliye birlikleri düzenli orduya geçiş yaptı. Seferberlik ilan edildi Düzenli orduya katılmak istemeyen bazı kuva-yı milliyeciler isyan etti.

A-) Doğu Cephesi Ermeniler ile savaşıldı. Osmanlı’dan kalan, Kazım Karabekir’in komuta ettiği düzenli ordu kullanıldı. Ermeniler mağlup edildi. Savaş sonunda Gümrü Antlaşması İmzalandı.

Gümrü Antlaşması ile: Ermeniler Doğu Anadolu’yu boşalttı. Doğu sınırları güvence altına alındı. Bu birlikler Batı Cephesi’ne kaydırıldı. Ermenistan TBMM’yi tanıyan ilk devlet oldu. Sevr Antlaşması’nın uygulanamayacağı ilk defa görüldü. ÖNEMİ: TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır.

B-) Güney Cephesi Fransızlara karşı savaşıldı. Kuva-yı Milliye birlikleri kullanıldı Maraş’ta Sütçü İmam, Antep’te Şahin Bey halkı örgütledi. TBMM bölgeye sadece deneyimli subaylar ile yardımcı oldu. Fransızlar kazanmıştır. Ancak verdiği kayıplar nedeniyle geri çekilmiştir. Ankara Antlaşması’nı imzalayarak Fransa bölgeden çekildi.

Şahin Bey

C-) Batı Cephesi

Yunanlılar ile savaşıldı. TBMM’nin oluşturduğu düzenli ordu kullanıldı Beş tane savaş yapılmıştır İsmet Paşa ve Ali Fuat Paşa tarafından komuta edilmiştir. Kurtuluş Savaşı’nın en önemli cephesidir.

1-) I. İnönü Savaşı Nedeni: Yunanlıların işgallerini genişletmek istemesi. Önemi ve Sonuçları: TBMM ordusu kazandı. Düzenli ordunun ilk zaferidir. TBMM ve orduya olan güven arttı. Çerkez Ethem isyanı bastırıldı.

I. İnönü Savaşı Kurtuluş Savaşı için MİLAT oldu. Moskova Antlaşması İstiklal Marşı’nın kabulü Londra Konferansı Afganistan ile dostluk antlaşması Teşkilat-ı Esasiye’nin kabulü

Londra Konferansı Toplanma Nedeni: İtilaf Devletlerinin Sevr Antlaşması’nı biraz hafifleterek TBMM’ye kabul ettirmek istemesi. NOT: İtilaf Devletleri konferansa TBMM ve Osmanlı hükümetini birlikte çağırdı. Amacı: İkisini birbirine düşürerek isteklerini kabul ettirmek.

Sonuçları ve Önemi: Hiçbir sonuç alınamadan konferans dağıldı. TBMM’nin katıldığı ilk konferanstır. TBMM İtilaf devletlerince resmen tanındı.

İstiklal Marşı’nın Kabulü

İsmet İnönü’nün teklifi ile gündeme geldi Amaç: Halkın ve ordunun moralini arttırmak. Yapılan bir yarışma ile M.Akif Ersoy’un şiiri Milli Marş olarak kabul edildi.

Moskova Antlaşması Sovyet Rusya ile imzalandı Maddeleri: Batum Gürcistan’a bırakıldı. Çarlık Rusya ile Osmanlı arasında yapılan antlaşmalar geçersizdir. Bir tarafın tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacak

Önemi ve Sonuçları: TBMM’yi tanıyan ilk büyük devlet Rusya oldu. Kurtuluş Savaşı için maddi destek sağlandı. TBMM ile Rusya arasında ittifak kuruldu.

Afganistan ile dostluk antlaşması Karşılıklı kültürel ilişkilerin geliştirilmesi için imzalandı. Önemi ve sonuçları: TBMM’yi tanıyan ilk müslüman devlet Afganistan oldu.

Teşkilat-ı Esasiye’nin kabulü(1921 Anayasası) 1 nolu kararların anayasalaşmış halidir. Ulusal Egemenlik anlayışını benimsemiştir. TBMM’nin varlığını hukuki açıdan belgelenmiştir. İhtilal anayasasıdır. Kişisel hak ve özgürlüklere yer verilmemiştir. Güçler birliğini savunmuştur. Meclis’in başkanı hükümetin de başkanıdır(Meclis hükümeti) Şeriat ile ilgili hükümler vardır(Laik değildir)

2-) II. İnönü Savaşı Nedeni: Yunanlıların I. İnönü Savaşı’nın intikamını almak ve TBMM ordusuna Sevr Antlaşması’nı zorla kabul ettirmek istemesi. Sonuç: - TBMM ordusu kazandı. - İtalya Anadolu’dan sessizce çekilmeye başladı.

“ Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz” (Mustafa Kemal’in İsmet Paşa’ya telgrafı)

3-) Kütahya-Eskişehir Savaşları Nedeni: Türk ordusunun güçlenmesini engellemek amacıyla Yunanlıların saldırısı ile başladı. Yapılan savaşı Türk ordusu kaybetti.

Önemi ve sonuçları: Düzenli ordunun ilk ve tek yenilgisidir. Mustafa Kemal Başkomutan ilan edildi ve TBMM’nin yetkileri(Yasama,Yürütme, Yargı) 3 aylığına ona verildi. Türk ordusu taktik gereği Sakarya Nehri’nin doğusuna çekildi. Yunanlılar Ankara’ya 80 km yaklaştı. Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere Mustafa Kemal’in emri ile Tekalif-i Milliye Emirleri yayımlandı. Başkent’in Kayseri’ye taşınması gündeme geldi

Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli yükümlülükler) Her ev bir çift çamaşır, çorap ve çarık verecek Halkın elindeki her türlü giyecek, yiyecek, araç ve gerecin %40’ına bedeli sonradan ödenmek şartıyla el konulacak. Elinde ulaşım aracı olanlar ayda 100 km’lik bir mesafe ile orduya yardım edecek. Bütün silahlar teslim edilecek. Marangoz ve diğer ustalar ordunun emrine girecek. Bu yardımların toplanması için her ilçede Tekalif-i Milliye komisyonları kurulacak

Maarif(Eğitim) Kongresi 15-16 Temmuz 1921’de Ankara’da toplandı Kongrede eğitimin sorunları tartışılmış, Milli bir eğitim için neler yapılabileceği kararlaştırılmıştır. ÖNEMİ: Savaş anında bile eğitime önem verildiğini gösterir.

4-) Sakarya Meydan Savaşı

Önemi ve Sonuçları Türk ordusunun kesin zaferi ile sonuçlandı. 22 gün sürmesi nedeniyle en uzun süren savaştır. Bir çok subay şehit olduğu için “Subaylar Savaşı” da denir. Türklerin 1683 II. Viyana Kuşatması’ndan bu yana süren savunması sona erdi ve saldırı durumuna geçti. Son savunma savaşıdır. İngilizler ile esir mübadelesi yapıldı. Ukrayna ile dostluk antlaşması imzalandı.

Mustafa Kemal’ Gazilik ünvanı ve Mareşallik rütbesi verildi. Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan ile Kars Antlaşması imzalandı. Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı. İtilaf devletlerinin ateşkes teklifi reddedildi.

Başkomutan Mustafa Kemal

Ankara Antlaşması Fransa ile imzalandı. Fransa güney cephesinde yenilmesine rağmen belki Türkler batıda yenilir diye bu antlaşmayı geciktirmişti. Sakarya Savaşı ile Türkler kesin olarak galip gelince masaya oturdular.

Önemi ve sonuçları: Hatay’da özerk bir yönetim kurulacak. Hatay dışındaki sınırlarımız belli oldu. Fransa TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf devleti oldu. Fransa’nın İngiltere’ye rağmen böyle bir antlaşma imzalaması aralarında görüş ayrılığı olduğunu gösterir.

Kars Antlaşması: Kafkas Devletleri ve TBMM arasında imzalandı. Batum Gürcistan’a bırakıldı. Doğu sınırımız belli oldu.

5-) Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı

Bizzat Mustafa Kemal tarafından yönetildi. Hazırlıkları 1 yıl sürdü.(Düşmanı tamamen yurttan atmak için) Önemi ve sonuçları: Türk ordusunun zaferi ile sonuçlandı. 9 Eylül’de İzmir, 11 Eylül’de Bursa, 18 Eylül’de bütün düşmanlar Batı Anadolu’dan temizlendi. Birlikler Doğu Trakya’yı kurtarmaya giderken İngilizler Ateşkes teklif etti ve Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.

emrin verildiği orijinal belge

Mudanya Ateşkes Antlaşması(11 Ekim 1922) TBMM’yi temsilen İsmet Paşa katıldı. (Mustafa Kemal’in en güvendiği kişi olması nedeniyle)

Atlaşmaya göre: Silahlı çatışmalar sona erecek. Doğu Trakya ve boğazların yönetimi TBMM’ye bırakılacak(Savaşılmadan alınmış oldu- Osmanlı’nın yok sayıldığını gösterir) Önemi: Kurtuluş Savaşı’nın sıcak savaş dönemi sona erdi, Diplomasi dönemi başladı. Osmanlı Devleti hukuken sona ermiş oldu.

DİKKAT !!! Kurtuluş Savaşı’nda Yunanlılar ile savaşılmasına rağmen ateşkes antlaşması İngiltere ile imzalanmıştır. Bu durum asıl düşmanı göstermesi bakımından önemlidir.

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Nedenleri: Padişah ve hükümetin Milli Mücadele karşıtı hareketleri İtilaf Devletleri’nin Lozan’a TBMM ile birlikte İstanbul Hükümetini de çağırması (birbirine düşürerek kendi çıkarları doğrultusunda kararlar alınmasını sağlamak)

1 Kasım 1922’de çıkarılan bir kanun ile saltanat kaldırıldı. Buna Göre: Osmanlı Devleti resmen sona eriyordu. Halifelik kaldırılmadı. TBMM’ye bağlı bir kurum haline getirildi.(Halkın tepkisinden çekinildiği için kaldırılmamıştır) Son padişah VI. Mehmet Vahdettin bir İngiliz zırhlısı ile İstanbul’dan ayrıldı.

Önemi ve Sonuçları: Ulusal egemenlik yolunda önemli bir adı atıldı. Laik devlet düzenine geçişte ilk aşamadır. Lozan Konferansı’nda halkı sadece TBMM’nin temsil etmesi sağlanmış oldu. Halife olarak Abdülmecid Efendi seçildi.