DERS 3 Sosyal Kognitif Nörobilime Giriş

... konulu sunumlar: "DERS 3 Sosyal Kognitif Nörobilime Giriş"— Sunum transkripti:

1 DERS 3 Sosyal Kognitif Nörobilime Giriş
POZİTİF PSİKOLOJİ DERS 3 Sosyal Kognitif Nörobilime Giriş

2 SOSYAL BİLİMLER: İnsanların sosyal ilişkiler sırasında gösterdiği sosyo-emosyonel davranışların ve bu ilişkilerin içinde kazandıkları deneyimlerin yorumlanması KOGNİTİF BİLİMLER: Bilgi işleme- düşünceler; dikkat, algı,öğrenme,bellek,dil işlevleri sırasında bilginin nasıl alındığı ve işlendiğinin incelenmesi NÖROBİLİM: Davranış nörolojisi, sosyal davranışların beyin-biyolojik temeli

3 Sosyal Kognitif Nörobilim
İnsanın sosyal faaliyetler sırasındaki davranış biçimleri ile ilgili tasavvur ve öngörülerinin , farklı davranış biçimleri üzerine hazırlanmış deneysel senaryolar aracılığıyla ve nörobilim yöntemlerini kullanarak test etmeye ve bu yolla sosyal bir beyin teorisi kurmaya çalışan disiplinler arası bir çalışma alanıdır. «Kendi zihninin ve başkalarının zihinlerinin farkına varma ve onlara göre davranma ya da tavır alma»

4 SOSYAL BİLİMLER TEMEL PRENSİPLER
İnsanlar grup içinde tek başlarına olduklarından farklı davranırlar İnsanlar gruplar içinde kurallar koyarlar İnsanlar sosyal kurallara uyma eğilimi gösterirler Bazı insanlar kurallara uyma konusunda diğerlerinden farklı özellikler gösterir Kurallara uyma davranışına karşı ödüller, uymama davranışına karşı cezalar vardır

5 EMOSYON İç ve dış uyaranlara karşı gösterdiğimiz duygu yüklü tepkilerdir Duygu durum gibi her zaman belli bir nedene bağlı değildir İç uyaranlardan geldiği zaman öğrenilemez, dış uyaranlar söz konusu olduğunda öğrenilebilir Uyaranın amacına göre yeniden değerlendirilip, etkisi azaltılıp çoğaltılabilir Farklı nöral alt yapılara sahiptir

6 BEYİNDE SOSYAL-EMOSYONEL İLETİŞİM SİSTEMİ
Sosyal-affektif değerlerin ve yanıtların kazanılması: hangi uyaranların ne tür yanıtlar gerektirdiğinin öğrenilmesi Sosyal-affektif uyaranların algılanması ve yanıtlanması: beyinsel süreçler Sosyal-affektif uyaranların gövdesel deneyiminin gelişmesi ve içselleştirilmesi: uyaranların etkilerinin bize ait süreçlere dönüştürülmesi Sosyal-affektif uyaranların kognitif yorumlanması: uyaranların kastettikleri amaçların yorumlanması(zihin teorisi işlevi) Sosyal-affektif yanıtların ilgili konu ve durumla ilişkili olarak değerlendirilmesi: kategorik olarak benzer uyaranların altındaki farklı anlamların anlaşılması, ortaya çıktıkları durumlar içinde değerlendirilmesi

7 ZEKA

8 ÇOKLU ZEKA KURAMI (HoWARD GARDNER)
Zeka, insandaki beyin ve sinir sistemlerinin birbiriyle etkileşimi sonucu ortaya çıkan çok yönlü bir olgudur. Her insan kendi zekasını arttırma ve geliştirme yeteneğine sahiptir. Zeka sadece değişmekle kalmaz aynı zamanda başkalarına da öğretilebilir. Zeka çok yönlülük göstermesine rağmen kendi içinde bir bütündür. Her insan, çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir. Her insan, zeka alanlarından her birini belli bir düzeyde geliştirebilir. Çeşitli zeka alanları, genellikle bir arada belli bir uyum içinde çalışırlar. Bir insanın her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu vardır

9 Zeka ESKİ ANLAYIŞA GÖRE ZEKA; YENİ ANLAYIŞA GÖRE ZEKA; Sabittir
Niceliksel olarak ölçülebilir Tekildir Gerçek yaşamdan soyutlanarak ölçülür Öğrencileri sıralamak ve olası başarılarını kestirmek için ölçülür Geliştirilebilir Herhangi bir performans veya problem çözme sürecinde sergilendiğinde sayısal olarak hesaplanamaz Çeşitli yollarla ortaya konabilir Bağlam/gerçek yaşam durumlarında ölçülür Bireylerin gizil güçlerini ve onların başarılı olabilecekleri farklı yolları anlamak için kullanılır

10 Zeka Türleri IQ (Mantıksal Zeka): İdealist olmak, hayal kurabilmek, düşünce üretmek, geleceği tahmin etmek, beklenti oluşturmak, stratejik düşünmek, kalıpların dışında düşünmek, geleceği planlamak, kendisine inanmak ve güvenmek EQ ( Duygusal Zeka): Aktivist olmak, ümitli olmak, iyimserlik, cesaret, empati, mizah ve eğlenceli olmak, insanlara inanmak ve güvenmek, tutkulu projeye sahip olmak, olumluyu görmek, öz güven sahibi olmak PQ (Bedensel Zeka): iç disiplin, realist olmak, hedefe kitlenmek, çeldiricilere ket vurmak, risk alabilmek, adanmışlık, takipçilik, fedakârlık, kararlılık CQ (Vicdani Zeka): iç sesi dinleyebilmek, iç dış sorumluluk, hesap verebilirlik, yaratıcıya karşı sorumluluk, etik değerlere sahip olmak, ahlaki akıl yürütmeyi kullanmak, bilgelik, alçak gönüllülük, dürüstlük SQ (Sosyal Zeka): işbirliğine açık olmak, güven verici olmak, risk değerlendirmesi yapmak, kriz yönetimi yapmak, aktif dinleyici olmak, çözüm odaklı kararlar verebilmek, başkalarının duygu, ihtiyaç ve haklarını dikkate almak, aile bağlarını güçlendirmek

11 ZEKA ALANLARI(ÇZK) BEDENSEL/DEVİN DUYUSAL ZEKA SÖZEL/DİLSEL ZEKA
GÖRSEL/UZAMSAL ZEKA MATEMATİKSEL/MANTIKSAL ZEKA MÜZİKSEL/RİTMİK ZEKA KİŞİLERARASI ZEKA İÇSEL ZEKA DOĞA ZEKASI

12 BEDENSEL/DEVİN DUYUSAL ZEKA
Duyguları ifade etmek için; vücudunu kullanma, oyun oynama/spor yapma, yeni bir ürün ortaya koyma

13 Bedensel/devin duyusal zekayı geliştirmek için;
Dramatik oyunlar Fikir, düşünce, duygu ile ilgili rol yapma Güncel olay ya da modern buluşları inceleyerek mimiklerle anlatma Fiziksel etkinlik ve fazla hareket gerektiren, yarışma olmayan oyunlar

14 SÖZEL/DİLSEL ZEKA Soyut ve simgesel düşünmek
Kavram oluşturma ve kelime yazma Dilbilgisi, şiir, hikaye anlatma Mizah gibi karmaşık olguları içeren dilsel üretimler

15 2. Sözel/dilsel zekayı geliştirmek için;
Hikaye okuma, sonunu getirme Başkalarının fikirlerini dinleyerek tartışma Yeni ve ilginç kelimelerin anlamlarını öğrenerek günlük hayatta kullanma İlgi çekici bir konuda söylev verme Bir dergiye abone olma ya da günlük yazma

16 GÖRSEL/UZAMSAL ZEKA Resim, grafik, heykel yapma
Mimarlık, haritacılık ve denizcilik gibi yüzey ve buna bağlı bilgileri kullanma Satranç gibi farklı derinlik ve açılardan görmeyi gerektiren beceriler

17 3. Görsel/uzamsal zekayı geliştirmek için;
Fikir ve düşünceleri ifade etmek için «estetik araçlar» kullanma Planlı, detaylı düş kurma Hayal gücünü arttıracak çalışmalar

18 MATEMATİKSEL/MANTIKSAL ZEKA
Bilimsel düşünme Objektif gözlem yapma Elde edilen verilerden sonuç çıkartma Kavramları tanıma Yargıya varma ve hipotez kurma Sayılar ve geometrik şekiller gibi sembollerle çalışma Bir bilginin parçaları arasında ilişki kurma Farklı bağlantıları farketme

19 4. Matematiksel/mantıksal zekayı geliştirmek için;
Hobileri, planları, aktiviteleri bölerek/adımlayarak ilerleme İki nesneyi kıyaslama ve karşılaştırma yollarıyla çözümsel düşünme egzersizleri Saçma olduğu düşünülen bir konuda ikna edici açıklamalar üretme «Bilimsel yöntem» kullanımı gerektiren aktivitelerde yer alma

20 MÜZİKSEL/RİTMİK ZEKA Tonal ve ritmik kavramları tanımak ve kullanmak
Çevresel seslere, insan sesine ve müzik aletlerine karşı duyarlılık

21 5. Müziksel/ritmik zekayı geliştirmek için;
Farklı türlerde müzik dinleme Duyguları anlatmak için şarkı söyleme Mırıldanarak farklı tonda sesler üretme Doğadan farklı sesler dinleme ve yorumlama

22 KİŞİLERARASI ZEKA Diğer insanlarla sözlü ve sözsüz iletişim kurmak
Grup içinde işbirlikli çalışma yetenekleri

23 6. Kişilerarası zekayı geliştirmek için;
Bir proje için farklı görevdeki kişiler ile bir araya gelme Bir başkasını derinden ve olduğu gibi dinleme çalışması Dinlerken sadece söylenene odaklanma Mimiklerden diğerinin düşüncelerini tahmin etme Konuşmadan iletişim teknikleri alıştırması

24 İÇSEL ZEKA İnsanın duygularını, duygusal tepkilerinin derecesini, kendi biliş bilgisi sürecini tanıması Öz benliğini anlaması ve başkalarına ifade etmesi

25 7. İçsel zekayı geliştirmek için;
Rutin aktivite sırasında yoğun dikkat gösterme Kendini diğerlerinin yerinden gözlemleme Belirsiz durumları bilinen örneklere uydurmaya çalışma Farklı düşünme ve problem çözme stratejileri oluşturma «Ben kimim?» sorusunu cevaplama

26 DOĞA ZEKASI Doğanın ve doğada olup bitenlerin gözlenebilmesi
Bu dünyanın bir parçası olduğunun farkına varılması

27 POZİTİF PSİKOLOJİ DERS 4
pozitif psikoloji uygulamaları “yetişkinlerde, çocuk ve gençlerde, evlilik ve iş yaşamında duygusal zeka”

28 Duygusal Zeka (EQ) Duygusal zeka (EQ), ilk olarak 1990’da psikolog Peter Salovey ve John Mayer tarafından kullanılmıştır.

29 Duygusal Zekâ İç ve dış motivasyon Aktivist olmak
İnsanlara inanmak ve güvenmek Mizah ve eğlenceli olmak Estetik değerlere sahip olmak Öz güven sahibi olmak Aktivist olmak Ümitli olmak İyimserlik Cesaretli olmak Empati yapabilmek Kucaklayıcı olmak Olumluyu görmek

30 «Daniel Goleman, 1995 yılında yayınlanan Duygusal Zeka adlı kitabında duygusal zekayı "kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi, ve duygularını yaşamı zenginleştirecek biçimde düzenleyebilmesi yetisi" olarak tanımlamaktadır (Goleman, 1998).»

31 Duygusal gücünü kullanan kişi
duygularını tanır, onları kabullenir, uygun şekilde ifade eder ve karşısındaki kişilerin de hislerini anlayıp empati kurabilir. Sorun çözme becerisi de yüksektir

32 EQ ile ilgili bilinenler
EQ’yu artık her zaman ve her yaşta geliştirilebilir ve öğrenilebilir Araştırmalar, bireylerin hayatlarını yönlendirmelerinde, mutlu ve başarılı olmalarında, akademik zekânın etkisinin çok az olduğunu göstermektedir. Bunun başlıca sebeplerinden biri, düşünme yeteneğinin zekâ ile sınırlı olup, istek ve motivasyonun duygusal zekânın bir ürünü olmasından kaynaklanmaktadır (Taşkın, 2008, s.11). İş başarısında IQ %1 ile %20 arasında başarı getirirken, EQ derecesi yüksek olan kişilerde iş başarısı %27 ile %45 arasındadır (Book ve Stein, 2003, s. 32).

33 Goleman’a (1996) göre IQ ve duygusal zeka birbirine karşıt değil, birbirinden ayrı zeka türleridir. Aslında IQ ve duygusal zekanın bazı yönleri arasında az da olsa bir bağlantı vardır. Bununla birlikte bu iki zeka türünün birbirinden bağımsız olduğunu gösteren pek çok kanıt elde edilmiştir. IQ ve EQ’nun ayrı zeka türleri olduğunu düşündüren en önemli kanıtlar akademik başarı, IQ puanı ya da üniversite giriş sınavı puanları ile hayatta başarılı olmak arasında anlamlı ilişkiler olmadığını ortaya koyan çalışmalardır. Örneğin Harvard’tan mezun olan 95 öğrencinin orta yaşlarına kadar izlendiği bir araştırmada (Vaillant 1977), okul sınavlarında en yüksek notları tutturan öğrencilerin daha düşük notları olan arkadaşlarına oranla maaş, verimlilik ve kendi alanlarındaki konumları açısından daha başarılı olmadıkları saptanmıştır. Ayrıca daha düşük notları olan grubun yaşamlarından daha hoşnut ve arkadaş, aile ve aşk ilişkilerinde de daha mutlu oldukları ortaya çıkmıştır.

34 Yetişkinlerde Duygusal Zeka
bebeklik Çocukluk Ergenlik Yetişkinlik Yetişkinlik olgunluk dönemidir. Farklılıklarla başa çıkabilme becerisidir.

35 Duygusal zekaya giden 10 adım
Kendini tanıma ve farkındalık Başkalarını tanıma ve empati İletişim becerileri “ hayır” diyebilme Motivasyon ve geleceği planlama Sorun çözme becerileri Öfke, stres ve zaman yönetimi Bağışlayıcılık ve hoşgörü Sebatkarlık Yardımseverlik ve işbirliği Uzlaşmacılık

36 Çocuk ve gençlerde duygusal zeka
Bir çocuğun mental/zihinsel kapasitesini oluşturan özelliklerden çok kişilik özelliklerine ya da karakter olarak adlandırılan özelliklerine dayanır. Araştırmalar hayatta başarılı olmak için sosyal ve duygusal becerilerin zihinsel / mental yeteneklerden çok daha önemli olduğunu göstermektedir.

37 Duygusal zekânın gelişimi ailede başlar.
Anne ve babanın davranışları çocuğun duygusal yaşantısında derin ve kalıcı etkiler yaratır. Çocuklara sınır koymak Çocuklara sorumluluk duygusunu kazandırmak Kurallar koymak ve onları uygulamak Hayır demeyi öğretmek Kendi ve diğerlerinin sınırlarını çizebilmek

38 Ebeveynlik stilleri Duyguların göz ardı eden ebeveynlik
İleri derecede serbest bırakan ebeveynlik Çocuğu aşağılayıp duygularına saygı göstermeyen ebeveynlik Duygusal bağlamda çocuğa hocalık eden ebeveynlik Çocukların duygularını önemsemeyen ve duygusal ihtiyaçlarına karşılık vermeyen anne ve babalar, onların duygusal zekâlarının yanı sıra zihinsel gelişmelerine de engel olurlar (Taşkın, 2008, s. 18).

39 “ Hayır” diyememek Duygusal zekası yüksek bir çocuk yetiştirmenin en büyük engelidir. Çocuklara sınır koymak sanıldığı kadar kolay olmamaktadır Sorumluluk duygusunun gelişmesini sağlamak için çocuklara basit kurallar koymak gerekir. - yeme, yatma zamanı, bilgisayar kullanım süresi, TV izleme saati gibi Çocuklar konulan sınırları zorlamak isterler ve denerler. Bu durumlarda ebeveynlerin tutumları çocuğun kişiliğinin oluşumuna olumlu ya da olumsuz katkıda bulunur .

40 Ebeveynin görevi, çocuğun sınır koyma, kendisini motive etme, kendisini durdurabilme ve dürtülerini kontrol edebilme ve erteleyebilme becerilerine model olmaktır. Ebeveynlerin rolü ve yeri çok önemlidir. Annenin yaşı, eğitim seviyesi ve zihinsel ve duygusal kapasitesi çocuğu doğrudan etkiler. Anne ve babanın ortak dil kullanması ve ebeveynlik stilleri de yine belirleyiciler arasındadır.

41 Öğrenmenin 7 anahtar öğesi
Güven Merak Amaç gütme Öz denetim İlişki kurabilme İletişim yeteneği İş birliği yapabilme

42 EQ nun 5 temel ilkesi Öz bilinç Duyguları yönetebilme
Kişisel motivasyon Empati Sosyal beceriler

43 Gençlerde duygusal zeka
Ergenlik dönemi çalkantılı bir dönemdir. Çocukluk döneminde duygusal zekanın ilkeleri kazanılmış ve temelleri atılmıştır. EQ nun IQ dan en büyük farkı geliştirilmeye daha çok açık olmasıdır. %50 si doğuştan gelse de öğrenilebilir becerilerdir.

44 ilişkilerde duygusal zeka
İlişkileri sağlıklı yönetebilmek için kendimizi, karşımızdakini, ilişki sürecinde olup biteni bilmemiz önemlidir. İş bölümü nasıl olacak? Eşler arasındaki sınırlar ve bireysel özgürlük alanları nasıl olacak? Çocuklara yaklaşım tarzı nasıl olacak? Bütçe nasıl ayarlanacak… vb.

45 Evliliklerde bireylerin duygusal zekasının olması bireylerin bağımsız hareket ederken bir yandan da “biz” olabilmelerini sağlamaktadır. Bireyler bir yandan bağımsız olup bir yandan başkaları ile yakın duygusal bağlar kurup bundan keyif alırlar bir yandan da kendilerine inanarak sorumluluklarını bilmekte ve kendi kararlarını verebilmektedirler.

46 Eşler arasında; Duygusal paylaşımın olması
Karşılıklı duyguların ifadesi Birbirini anlama Açık iletişimin olması Eşler arasında duygusal zekanın yeterli olması ve bu yeterliliği birbirine gösterebilme derecesi evliliğin kalitesini belirlemektedir.

47 EQ gelişmiş çiftler, sorunlar karşısında
- aktif bir tutum içinde olup problemi çözmeye çalışırlar Empati kurabilirler İhtiyaçlarının farkında olarak beklentilerini dile getirebilirler İstekleri karşılanmadığında dürtülerini erteleyip ruh halini düzenleyebilirler Stres yönetimleri iyidir

48 İş yaşamında duygusal zeka
İş hayatında başarılı olmak Karşılıklı etkili iletişimler kurmak Yönetici olarak etkili takımlar kurmak Planlama ve karar verme becerisine sahip olmak İnsanları motive etmek Vizyon bildirimi yapmak Değişimi yönetmek için duygusal zekaya ihtiyaç vardır.