Rehberlik Servisi-2013 Öfke, bireyin planları, istek ve ihtiyaçları engellendiğinde haksızlık, adaletsizlik ve kendi benliğine ve bedenine yönelik.

... konulu sunumlar: "Rehberlik Servisi-2013 Öfke, bireyin planları, istek ve ihtiyaçları engellendiğinde haksızlık, adaletsizlik ve kendi benliğine ve bedenine yönelik."— Sunum transkripti:

1

2 Rehberlik Servisi-2013

3

4 Öfke, bireyin planları, istek ve ihtiyaçları engellendiğinde haksızlık, adaletsizlik ve kendi benliğine ve bedenine yönelik bir tehdit algıladığında yaşanan temel duygulardan biridir.

5 Öfke bireyin kendini savunmak ve karşıdakini uyarmak amacıyla ortaya koyduğu bir duygulanım biçimidir. Öfkenin ortaya konulması yapıcı veya yapıcı olmayan bir şekilde sözel ya da davranışsal veya fizyolojik bir biçimde olabilir

6

7 Öfkenin yarattığı fiziksel etkiler İnsanlar herhangi bir engellenme ya da öfke uyandıran bir durum ile karşılaştığında bedeninde fizyolojik ve fiziksel değişiklikler ortaya çıkar. Kalbin hızlı hızlı atması. Yüzün öfkeden kızarması. Bağırmak. Göz bebeklerinin büyümesi. Yumrukların sıkılması. Sindirimin yavaşlaması.

8 Öfkenin yarattığı duygusal etkiler Öfke, bazen örtülü bir biçimde de ortaya çıkabilir, öfke buzdağına benzetilebilir, yani öfkenin ortaya çıkmasına yol açan pek çok duygu burada gizlidir. Suyun altında kalan bu duygulara temel duygular adı verilir. Temel duygular birikip, sertleşip, katılaşınca, buzdağının tepesindeki öfkeyi oluşturur. Bu temel duygular ise kıskançlık, üzüntü, merak, yalnızlık, dışlanmışlık hissi, kaygı, hayal kırıklığı, haksızlık, anlaşılamamak ve sıkıntı gibi duygulardır. Buzdağının üstünde öfke duygusu vardır ve bir türlü çözümlenmemiş bu duygulara sıkı sıkı tutunur.

9 Öfkenin yarattığı davranışsal etkiler Öfkenin doğrudan ve üstü kapalı davranışsal belirtileri vardır. Doğrudan davranışsal öfke işaretleri, fiziksel ve sözel saldırı, aşırı eleştiricilik, kusur buluculuk, önyargılılık, sorun çıkarma, isyankâr davranışlarla kendini gösterebilir. Doğrudan davranışsal bir öfke işareti olan saldırganlıkta amaç öfke duyulan kişiye zarar vermektir. Saldırgan nitelik taşıyan eylemler; tehdit etmek, hakaret etmek ve iğnelemek gibi sözel ya da dayak gibi fiziksel biçimlerde olabilir. Üstü kapalı davranışsal ve sözel işaretler, güvensiz, kıskanç, tartışmacı, alaycı ve yargılayıcı davranışlar biçiminde olabilir.

10 Öfkenin yarattığı düşünsel etkiler Bireyin sahip olduğu kalıplaşmış düşünceler öfkeye neden olabilir. Bu kalıplaşmış düşünceleri bireyin kendisi geliştirebildiği gibi kalıplaşmış düşüncelerin kaynağı ailesi ve çevresindeki diğer insanlar olabilir. Ergenlerde ortak olarak görülen akılcı olmayan inançlar şu şekilde sıralanabilir: Eğer arkadaşlarım beni sevmezse bu benim için çok kötü olur. Hata yapmamalıyım. Duygularımı göstermemeliyim. Bu ailemin hatası, zavallı/mağdur olan benim. Eğer istediklerim yolunda gitmezse bu benim için korkunç olur. Arkadaşlarıma uyum sağlayabilmek için onların her istediğini yapmalıyım. Eleştirilmeye katlanamam.

11 ÇATIŞMA ÇÖZME Çatışmalar her zaman olur.Kaçınılmazdır. İşyerinde,evde, okulda, her ortamda mutlaka anlaşamadığınız, bir türlü bağdaşamadığınız türde insanlar olur. Belki de siz kolay biri değilsinizdir de ondan da kaynaklanır bu…bilinmez… Ama eninde sonunda çatışma yaşanır… Çatışma çözme becerisi hepimizin yaşamın erken dönemlerinde kazanması gereken bir beceridir. Peki çatışmalarla nasıl başa çıkılır? Bunun yöntemleri var mıdır?

12 Çatışmalarla baş edebilmek için genelde iki yol izlenir: ” Çatışmadan kaçmak ” Saldırganca tepki vermek. Oysa ki asıl kullanılması gereken yöntem her ikisi de değildir. Asıl yapılması gereken nedir peki?

13 “Çatışmayı Çözmek “

14 ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ NELERDİR? 1. Duyguları keşfetme becerisi: İnsanın duygularını fark edip bunları isimlendirmesi, onları denetleyebilmek için ilk adımdır. Çünkü duygularımızın bizim iç seslerimiz olduğunu, her duygumuzun bizlere yaşadığımız anlarla ilgili olarak bilgi ve mesajlar verdiğini, bizi hareketlere ve davranışlara yönlendirdiğini, bize bazı ihtiyaçlarımızı da ifade ettiğini hepimiz bilmeliyiz.

15 ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ NELERDİR? 2. İletişim becerisi: Başkalarına kendi ihtiyaç ve duygularını anlatabilme becerisi. 3. Problem çözme becerisi: Bir orta noktaya yani her iki tarafın da kazanabileceği ve kabul edebileceği bir çözüme, uzlaşmaya varabilmek için problemi her iki tarafın gözüyle de görebilme becerisi.

16 ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ NELERDİR? 4. Öfke kontrolü: Zor durumlarda saldırgan olmayan tepkiler verebilmeyi içermektedir. 5. Atılganlığı uygun bir şekilde kullanabilme: Şiddet ya da saldırganlığa başvurmadan gerekli tepkiyi verebilmek şeklinde sıralanabilir. Peki neler yapılmalı?

17 ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ NELERDİR? Öncelikle herhangi bir çatışmayla karşılaştığımızda vereceğimiz tepkiyi SEÇEBİLECEĞİMİZİ fark etmemiz gerekir. a)Kaçmak, b)Kaçınmak, c)Saldırmak, d)Başa çıkmak yani çözmek

18 ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ NELERDİR? Çatışma konusuyla ilgili olarak açıkça konuşmamız ve bu durum hakkında duygularımızı ifade etmemiz gerekir. Kendi ihtiyaçlarımızı, duygularımızı karşımızdakine açıkça ifade edebilmemiz çatışmanın çözümünde en önemli basamaktır.

19 VOLTA İ RE’in dedi ğ i gibi; “Söylediklerini kabul edemem ama konu ş ma hakkını ölene kadar desteklerim.”

20 ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ NELERDİR? Durumu karşısındaki kişinin gözüyle değerlendirebilmek de çatışmanın çözümünde en büyük etkenlerden biridir. (Onun yerinde olsaydın sen ne yapardın-düşünürdün-hissederdin? Sence neden böyle davranmış olabilir?) Çatışma durumlarını yaşayan sadece bizler değiliz. Zaman zaman başka insanlar da birileriyle çatışıyor. Hani bazen karşılaştığımız bir sorunu başkasında da görmek kendimizi rahatlatmasa ya da sorunumuzu çözmese de en azından bunu tek yaşayanın biz olmadığını görmek sorunu kabul etmemizi kolaylaştırır ya, bu da öyledir. Başka insanlar bu sıkıntılı durumlarında benzer tepkiler vermektedirler.

21 ÇATIŞMA ÇÖZMEDE ÖZELLİKLE ŞU HUSUSLARA ÇOK DİKKAT EDİLMESİ GEREKİR: 1. Rahatsız olduğun şeyi söyle. hissettiklerini paylaş ama asla karşındakine söylenme….Annen ya da baban bunu yaptığında hoşuna gitmiyor değil mi? 2. Rahatsız olduğun şeyi söyle, ama asla karşındakine ve kendine zarar verme. Sakın vurma,çünkü kimsenin kimseye zarar vermeye hakkı yoktur……

22 ÇATIŞMA ÇÖZMEDE ÖZELLİKLE ŞU HUSUSLARA ÇOK DİKKAT EDİLMESİ GEREKİR: 3. Bazen sakinleşmek için biraz daha fazla zamana ihtiyacımız olabilir. Sakinleşmek ve düşünmek için daha çok zamana ihtiyacın varsa, dön ve oradan uzaklaş….*Bu kaçmak değildir.* 4. Kendi başına çözemediğin bazı sorunlar, üstünden zaman geçtiğinde daha karmaşık hale gelebilir. Çabaladın ve çözemedin, bu olabilir. Büyüklerinden sorunu çözebilmek için yardım istemekten çekinme.

23 ÇATIŞMA ÇÖZMEDE ÖZELLİKLE ŞU HUSUSLARA ÇOK DİKKAT EDİLMESİ GEREKİR: Şunu hiçbir zaman unutma ki; “Öfke ile kalkan zararla oturur.” En küçük bir sinirle yapacağın hareketin bedelini hayatınla ödeyebilirsin. Bu nedenle olur olmaz her şeye sinirlenme ve tepki gösterme. Bunun için kendini frenlemeyi öğren. Çünkü bu irade senin elinde ve tamamen sana verilmiş durumda…

24 AKRAN BASKISI

25 Akran Baskısı Nedir?  Bireyin içinde bulunduğu yaş gruplarının etkisinde bir şeyi yapmak için arkadaşları tarafından zorlanması veya cesaretlendirilmesidir. Akran baskısı, genellikle bireyler istekli ya da isteksiz olarak ikna edildiklerinde, benzer hedefleri kabul ettiklerinde, benzer yaşantıları paylaştıklarında ortaya çıkar.

26 Akran Baskısı Neden ve Nasıl Ortaya Çıkar?  Akran baskısına boyun eğme ile beraber kişi, uzun ve kısa dönemde psikolojik sağlığını ve sosyal yaşamını etkileyecek farklı riskli davranışlarda bulunabilmektedir.  Bu davranışlar ilköğretimin ikinci kademesinde, ortaöğretim dönemine göre daha sık yaşanmaktadır.

27 Akran Baskısı Neden ve Nasıl Ortaya Çıkar? Akran baskısına boyun eğme ile beraber gençlerde farklı risk alma davranışları görülebilir. Bu risk alma davranışları: sigara içme, alkol ve madde kullanımı, okuldan kaçma, okula devamsızlık, ders dışı aktivitelere daha fazla zaman ayırma, akademik performans düşüklüğü,(ders başarısızlığı) hırsızlık, çetelere katılma vb. şeklinde ortaya çıkabilir.

28 Akran Baskısı Neden ve Nasıl Ortaya Çıkar?  Akran baskısı, çoğu zaman dolaylı olarak yaşanır. Akran gruplarında yaşanan, özellikle dolaylı baskı sonucunda bazı gençler risk alma davranışı ve suç kabul edilen davranışlar gösterebilir.

29 AKRAN BASKISI İLE NASIL BAŞ EDEBİLİRİM?

30 Akran Baskısının Olumsuz Etkilerinden Korunmak İçin Neler Yapmalıyız? 1- Sizi olumsuz davranışlara ya da suç işlemeye yönlendiren arkadaş ortamından uzak durun. 2- Yaşadığınız olumlu ya da olumsuz durumları, günlük okulda ve dışarıda yaşadıklarınızı ailenizle paylaşmaktan çekinmeyin. 3- Herhangi bir arkadaş ya da arkadaş grubundan çeşitli şekillerde baskı görüyorsanız en kısa zamanda ailenize ya da öğretmenlerinize bildirin.

31 Akran Baskısının Olumuz Etkilerinden Korunmak İçin Neler Yapmalıyız? 4- Zamanınızı boşa harcamayın. Derslere, sınavlara, spora ve yararlı eğlencelere zaman ayırın. 5- Yapacağınız her davranışın önce sonuçlarını düşünün. Sizin yapacağınız bir davranışın sonucunda kimlerin zarar görebileceğini mutlaka hesaba katın. 6- İnsanlardan ve olaylardan çabuk etkilenmeyin. Birileri istiyor diye size ve ailenize zarar verebilecek bilinçsiz davranış ve hareketler yapmayın.

32 Akran Baskısının Olumsuz Etkilerinden Korunmak İçin Neler Yapmalıyız? 7- Aşağıdaki soruları kendinize sürekli sorun: - Niçin okuyorum? Niçin okula gidip geliyorum? - Öğrendiklerim ileride ne işime yarayacak? - İleride hangi mesleğin elemanı olarak çalışmak beni mutlu edecek? Bu bilinçle hareket etmek sizi olumsuz davranışlarda bulunmaktan ve olumsuz ortamlara gitmekten alıkoyacaktır. Olumsuz düşünceler taşıyan insanların etkisinde kalmaktan kurtaracaktır.

33 Sözel olarak kendini ortaya koyma becerileri; “Hayır” demek, Ricada bulunmak ve hakkını aramaktır.

34 SÖZEL OLARAK KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ 1.Hayır Demek:Biri size yapmanızı istemediğiniz bir şey teklif ederse,gerekçe söyleyerek ona hayır demeniz en uygun reddetme davranışıdır. “Hayır, teşekkür ederim” diyebilirsin. Ne olduğunu söyle ve bunu yapmam de. “Bu, kopya çekmektir, yapmam” “Bu, çalmaktır, bunu yapmam.” “Bu, kurallara uymamaktır, seninle gelemem.” “Bu, zararlı maddedir, bunu kullanmam.”

35 “Hayır” deme yöntemleri Hayır…………………………..”Hayır”, “hayır olmaz” Mazeret bildirme……………… “Hayır benim başka bir yerde işim var” Atlatma………………………….”Hayır belki daha sonra” Konuyu değiştirmek……………”Hayır teşekkürler. Mehmet’i bugün bir yerlerde gördün mü?” Hayır tekrarı………………………”Hayır. Hayır pek ilgilenmiyorum”. “Hayır “teşekkürler”. Yürüyüp gitmek……………………..”Hayır” de ve yürüyüp git” Ortamdan sakınmak………………..”Hayır de ve ortamı terk et “

36 SÖZEL OLARAK KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ 2.Ricada bulunmak ve hakkını aramak: 1. basamak: Öğrencinin değişmesi gereken durumu veya sorunu belirleyerek konu ile ilgili düşüncesini belirtmesi. 2. basamak: Öğrencinin sorunu düzeltmek veya değiştirmek için ricada bulunması.

37 SÖZEL OLMAYAN KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ Ses tonu: Kişinin sesi ne alçak ne de yüksek bir ses tonuyla olmalıdır. Orta şiddet bir ses tonu ile kibar ve otoriter bir şekilde konuşun. Konuşmanın hızı ve akışı: Düzgün, açık ve diğer kişilerin rahat olarak anlayacağı bir şekilde konuşun. Göz kontağı: Konuştuğunuz kişinin doğrudan gözlerinin içine bakarak konuşun. Yüz ifadesi: Konuştuğunuz konuya önem veren ciddi bir yüz ifadesi yanında diğer kişilere güven veren kibarlığınızı ve sakinliğinizi koruyun. Vücut pozisyonu: Konuştuğunuz kişiye doğru yüz yüze bakacak şekilde dönün ve vücudunuzun dik olmasına özen gösterin. Uzaklık: Kişilerle konuşurken uygun bir uzaklıkta durunuz. 1 metrelik uzaklık uygun bir uzaklık sayılabilir.