İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Yrd.Doç.Dr. Yıldırım Osman ÇETMELİ

Sağlık Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre:
Sağlık: Yalnız hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Sağlıklı hal, çeşitli faktörlerin bir araya gelmesi ile yükselir veya bozulur. Bu çeşit faktörlerin iyice bilinmesi ile sağlıkla ilgili bir sorunu anlamak, çözümünü bulmak mümkün olur. Sağlık ve dolayısıyla hastalıkla ilişkili nedenler çok çeşitlidir.

İş güvenliği “İş güvenliği, işyerlerindeki çalışma koşullarının sağlık ve güvenlik içinde olmasını temin eden ve sonucunda iş kazaları ile meslek hastalıklarını azaltan bir bilimdir.”

İş güvenliği “İş güvenliği, İşyerlerinde işin yürütülmesi sırasında, çeşitli nedenlerden kaynaklanan, sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan, sistemli ve bilimsel çalışmalardır.”

İş güvenliği Hukuki açıdan;
“İşin yapılması sırasında işçilerin karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda, esas olarak işverene, kamu hukuku temelinde getirilen yükümlülüklere ilişkin hukuk kurallarının bütünüdür.” şeklinde tanımlanmıştır.

Dar anlamda; İşçi sağlığı ve iş güvenliği kavramı, işçinin sağlık ve emniyetinin işyeri sınırları ve iş dolayısıyla doğan tehlikeler karşısında korunmasını kapsamaktadır. Zaman içinde bu tanımın yeterli olmadığı ortaya çıkmıştır. Özellikle yaşama çevresinde de iş görenin korunmasının gerekli olduğu ileri sürülmeye başlanılmıştır.

Çevrenin korunması, Sağlıklı bir konutta yaşama hakkı, Beslenme, Ulaşım emniyeti, İlk yardım ve sosyal güvenlik, Kentleşme gibi konular işçi sağlığı ve iş güvenliği konusu ile ilişkilendirilmeye başlanmıştır.

Geniş anlamda; İşçi sağlığı ve iş güvenliği kavramı işyeri ile sınırlı sağlık ve emniyet tedbirlerinin yeterli koruma sağlayamayacağını kabul eden ve işçinin sağlığını ve güvenliğini etkileyen ve ilgilendiren ve işyeri dışından kaynaklanan riskleri de kapsamına dahil eden bir kavramdır.

İşyerinde çalışanların fiziksel olarak çok iyi düzenlenmiş bir yere sahip olması koruma işlevinin temel hedefidir. Son yıllarda İK Departmanı bu alanda büyüyen bir sorumluluk almıştır.

Günümüzde sağlık ve güvenlik yönetimi birçok disiplinden oluşan uzmanların görüşlerini gerekli kılan karmaşık bir faaliyettir. (Örneğin; endüstriyel hijyen, meslek hekimliği, psikoloji ve güvenlik mühendisliği gibi.) Sağlık ve güvenlik yönetimi bir organizasyonun zorlayıcı etkilere karşı bir yanıtıdır. Bunların temeli sosyal ve insancıl sorumluluk duygusuna dayanır.

Başarı elde edebilmek için şu koşulların yerine gelmesi gerekir: Tepe ve orta yönetimin desteği olmalıdır. Korumanın, karar veren yöneticinin sorumluluğu altında olduğu belirtilmelidir.

Başarı elde edebilmek için şu koşulların yerine gelmesi gerekir: Korumaya yönelik pozitif tutumlar oluşturulmaya çalışılmalıdır. İş görenler koruma programına mutlaka inanmalıdırlar. Bu konuyla ilgili sorumluluk, İK Bölümüne verilmelidir.

İş Gören Açısından Önemi: İş kazaları ve meslek hastalıklarından doğrudan ve en çok etkilenenler, bu meslek riskleri ile karşılaşan iş görenlerdir.

İş Gören Açısından Önemi: İş kazaları çoğu kez yaralanmalara ve hatta ölümlere yol açabilmektedir.

İş Gören Açısından Önemi: İş kazaları ve meslek hastalıkları ile karşılaşan iş görenler, iş güçlerinin tümünü ya da bir bölümünü, sürekli veya belirli bir süre kaybetmek gibi bir durumla karşılaşırlar.

İş Gören Açısından Önemi: Böyle bir kayıp ise ücret gelirinin de tamamının veya bir bölümünün sürekli veya belirli bir süre ile kaybedilmesi anlamına gelmektedir.

İş Gören Açısından Önemi: Güvenlik önlemleri alınmış bir işyeri ortamında çalışmak her şeyden önce iş görenin moral yönünden güvenli ve sağlıklı olmasını getirecek, böylelikle işgücünün verimli bir şekilde çalışması, psikolojik ve ruhsal yönden sağlıklı ve tatmin edici olacaktır.

İşveren Açısından Önemi: Çalışma ortamının iyileştirilerek iş güvenliğinin sağlanması, işin akışını durduran, işgücü, malzeme, ürün ve zaman kaybına neden olan koşulların ortadan kalkmasını ya da minimize edilmesini doğurur. Böylece yüksek verimlilik ve etkinliğin elde edilmesi sağlanır. İş güvenliğine yönelik çabalar aynı zamanda maliyetin düşmesini ve ürün düzeyinde artışı da beraberinde getirecektir.

İşveren Açısından Önemi: İşletme tarafından planlı ve bilimsel bir şekilde yapılan; İş güvenliği harcamaları, Güvenlik önlemlerinin alınması, Çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve İşçi sağlığı için yapılan harcama ve sigortalar bir noktaya kadar işletmeye bir maliyet getirmektedir.

İşveren Açısından Önemi: İş kazalarından ve meslek hastalıklarının sonucunda meydana gelecek zararlardan doğan maliyetler, Hasara uğrayan alet ve makinaların bakımı, İşçinin tedavi masrafları, Soruşturma giderleri, Tazminatlar,

İşveren Açısından Önemi: Kaza nedeniyle aksayan İşlerin yapılması için gereken ek çalışma masrafları, Üretimde ve verimlilikte ortaya çıkan azalmaların maliyetleri, Bunun sonucunda pazar kaybı İşletmenin prestijinin kaybolmasının getireceği kayıplar daha fazla maliyet getirmektedir.

GÖRÜNÜR MALİYETLER: GÖRÜNMEZ MALİYETLER: Tıbbi maliyetler
Sigortaya ödenen maliyetler Tazminat maliyetleri GÖRÜNMEZ MALİYETLER: İş günü ve iş gücü kaybı (yöneticilerin) Mahkeme masrafları Fazla mesai Bina, makine, alet teçhizat, üretim veya üründeki hasarın maliyeti İşin durması nedeniyle uğranılan maliyet Sipariş kayıpları Arızalı makinenin üretim dışı kalması İşyerinde yapılan denetim, araştırma ve yazışmaların maliyeti Verimin düşmesinin maliyeti Çalışanlardaki moral bozukluğunun getirdiği maliyet Kazalı işçinin yerine alınan geçici işçiye verilen eğitim maliyeti Şirketin prestij kaybı Diğer Kayıplar 5 1

İş Güvenliği ile ilgili Kuruluşlar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (İş Teftiş Kurulu Başkanlığı İş müfettişleri, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi, S.G.K) Sağlık Bakanlığı (Meslek hastalıkları hastaneleri) Sanayi Bakanlığı (KOSGEB) Milli Eğitim Bakanlığı İşçi ve işveren sendikaları Üniversiteler Basın yayın organları Çevre Bakanlığı T.O.B.B. TESK Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu Belediyeler

İş Güvenliği Açısından İş Kazaları
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasasının 13 ncü maddesine göre: “İş kazası; aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça özüre uğratan olaydır.” Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasasının 13 ncü maddesinde: “İş kazası; aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça özüre uğratan olaydır.” Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında.

İKY ve iş güvenliği açısından bir olayın iş kazası olarak tanımlanabilmesi için, olayın işyeri ve istihdamla bağlantılı olması gerekmektedir.

Her tür iş ve endüstride istihdam sonucu doğan, bireysel yaralanma veya maddi hasara veya üretim akışında aksamaya yol açan ve bireysel yaralanma yaratabilecek istenmeyen olaylara iş kazası denir.

Bu tanıma göre iş kazalarında bireysel tehlike ve/veya maddi zarar unsurlarının bulunması gerekir.

Başka bir ifadeyle; bireysel bir hasar olmasa da üretim veya işin akışını engelleyebilecek ve maddi hasara yol açan bir olay iş kazası olarak tanımlanacaktır.

İş Kazalarının Oluşumuna Yol Açan Unsurlar
İnsan kaynakları yönetiminin koruma işlevinin ve dolayısıyla iş güvenliği çalışmalarının başarılı olması için iş kazalarının oluşumunda etkili olan unsurların bilinmesi ve anlaşılması gerekmektedir.

Tehlikeleri Oluşturan Mekanizma

İş Kazalarına Neden Olan Faktörler
İnsani Faktörler Çevresel Faktörler (% 80) (% 20) Kişisel nedenler Fizyolojik nedenler Psikolojik Nedenler İnsana ait diğer nedenler

Kişisel Nedenler Kişisel özelliklerin risk almaya eğilimli olma ve beklenmeyen tutumlar içerisine girme gibi belirli bazı davranış eğilimlerine neden olduğu belirtilmektedir. Bu davranış eğilimleri güvensiz davranışlarla sonuçlanabilir. (Örneğin, dikkatsizlik ve prosedürleri takip etmede başarısız olma gibi.) Bu tür davranışlar da kişilerin kaza yapma olasılığını arttırır.

Kişisel Nedenler Kaza yapma olasılığını arttıran diğer kişilik faktörleri; Yaş, cinsiyet, eğitim, deneyim Duygusal durum Zihni doluluk Kazalara açık durum; görme ve duyma kusuru, anksiyete (kaygı, bunaltı), depresyon, üzüntü, deneyimsizlik, hipertansiyon Bazı nöropsikiyatrik hastalıklar: epilepsi, davranış bozukluğu, zihni yetersizlik, fobiler

Kişisel Nedenler Kaza yapma olasılığını arttıran diğer kişilik faktörleri; Bazı uyuşturuculara bağımlılık: alkol, uyuşturucu ilaçlar, sakinleştirici veya ağrı kesiciler Kaza yapma olasılığı yüksek olma (sakarlık gibi), Yeteneklerin geçici olarak zarar görmesi (örneğin, yorgunluk, uykusuzluk, alkol, tütün, sakinleştirici analjezik ilaçların kullanılması ile reaksiyon yeteneğinin zayıflaması, tepki hızının uzaması vb.) Yeteneklerin kronik beden hastalıkları nedeniyle sürekli zarar görmesi; ileri derecede görme, işitme yetersizlikleri, renk körlüğü, nöromotor sistem lezyonları vb.

Fizyolojik Nedenler Fiziki yorgunluk-kas yorgunluğu,
Fizyolojik yorgunluk-uyku düzeninin bozulması, Fizik hastalıklar-parapleji (felç), hemipleji (yarı felç), körlük gibi, Sağlak veya sağlaklık- beyin yarım kürelerinin fonksiyonunda aksamalar Sağ veya sol elini kullanamama vb.

Psikolojik Nedenler Duyusal denge Reaksiyon zamanı Zeka düzeyi
Özel yetenekler Psikolojik yorgunluk Algı hızı Algı, dikkat, bellek bozuklukları Karar verme yeteneksizliği vb.

İnsana Ait Diğer Nedenler
İş tatminsizliği Zihinsel yorgunluk Güvensizlik Uyumsuzluk Monotomi İşi yapmada usta olamamak Psikomotor koordinasyon yeteneği Hatalı yargı - ön yargı Aşırı sevinç, keder, gerginlik, sıkıntı gibi duygular içinde olmak

Çevresel Faktörler Makinelerin periyodik bakımlarının yapılmaması, kapasitelerinin zorlanması Aletlerdeki aksaklıklar, malzeme ve iş yerindeki hatalar Kişisel korunma araçlarının kullanılmaması Makinelerin hatalı yerleşimi Fizik faktörler: gürültü, ısı ışık, radyasyon vb. Biyolojik faktörler: mikroorganizmalar Kimyasal faktörler: tahriş edici ve boğucu gazlar, anestezik ve narkotik maddeler, sistemik zehirlenmeler İşçi işveren ilişkileri, ücret sistemleri Vardiya sistemleri Çalışma saatleri

Çevresel Faktörler Diğer faktörler ise; Aşırı iş yükü,
Eğitim yetersizliği, Yanlış depolama, Ergonomik olmayan koşullar, Güvenli olmayan yükleme ve boşaltma, Elektrik kaçağı vb.

İş Kazalarının Oluşumuna Yol Açan Unsurlar
İş güvenliği çalışmalarına yön verebilmek amacıyla tehlike yaratan kaynaklar işletme tarafından tanındıktan sonra, bunların sürekli olarak denetimi ve gözden geçirilmesi gerekir. Hatalı ve eksik koşulların bu raporlar vasıtasıyla araştırılması ve saptanması suretiyle sistemdeki yetersizlikler kazalar oluşmadan önce görülerek gerekli önlemler alınabilir.

İş Kazalarının Analizi
Bu analizlerin amacı, olan bir kazanın altında yatan nedenleri araştırmak ve bunları gidererek benzer tür kazaların tekrarlanmasını önlemektir. İKY’nin koruma işlevi ve dolayısıyla iş güvenliğinin amacı işgörenlerin sağlıklı bir ortamda çalışmalarını sağlamaktır. Bu nedenle iş güvenliği araştırmaları kazalara neden olabilecek tehlikeleri belirleyerek kazaların oluşmasını engellemeyi amaçlar.

İş Kazalarının Analizi
Kaza analizleri ise olmuş bir iş kazasının incelenmesiyle kazayı yaratan nedenlerin ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır. Bu şekilde kazayı yaratan nedenler belirlenerek gerekli önlemlerin alınmasıyla, benzer türde kazaların tekrar etmemesi sağlanır.

Kaza İstatistikleri Gerek iş güvenliği çalışmalarına, gerek kaza analizlerine yön vermek amacıyla kullanılan tekniklerden biri de kaza istatistikleridir. İş güvenliği açısından, kaza nedenlerinin araştırılması kadar bu kazaların toplamını, tekrar sıklığını, ağırlık derecelerini araştırmak da önemlidir. İş güvenliği çalışmalarının hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı, hangi alanlarda birimlerde daha fazla çalışma gerektiği gibi sorunların yanıtını bize kaza istatistikleri sağlayacaktır.

Kaza İstatistikleri İş kazalarına yönelik istatistiklerin kapsadığı alanlar kullanım amacına göre farklılık gösterir. Bu tür istatistikler oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Kaza istatistiklerinin kullanım amaçlarını “tazminat ödeme amaçlı” ve “kaza önlemeye yönelik” istatistikler şeklinde iki temel gruba ayırmak mümkündür.

Kaza İstatistikleri “Tazminat ödeme amaçlı” istatistikler daha çok idari amaçlarla yapılmakta ve genellikle kaza sayısı, kaza ağırlığı ve iş göremezlik sürelerini kapsamaktadır. “Kaza önlemeye yönelik” istatistikler daha özel nitelikte olup, bunlara dahil edilecek kazaların mutlaka yaralanma veya iş göremezlikle sonuçlanmış olması gerekmez.

Kaza Sıklık Oranı (KSO)
Kaza sayısı mutlak bir değer olduğundan kıyaslama yapmak için yeterli değildir. İş gören sayısının, çalışılan saatler toplamının işletmeden işletmeye hatta aynı işletmenin değişik birimleri için farklı olmasından dolayı, salt kaza sayısının bilinmesi fazla bir anlam ifade etmemektedir. Özellikle kıyaslama açısından bazı standart oranlara ihtiyaç vardır. Bu oranlardan biri de kaza sıklık oranıdır. Bu oran, belirlenmiş bir zaman kesiti içinde (hafta, ay, yıl gibi) oluşan ve bir günden fazla iş göremezliğe neden olan kazaların sayısını belirtmek için kullanılır. “Kazaların ne kadar sık” olduğu sorusunu yanıtlar.

Kaza Sıklık Oranı (KSO)
İşgöremezlik yaratan kaza sayısı x F(KSO) = Çalışılan saatler toplamı KSO bir milyon iş saatine isabet eden iş kazası sayısını gösterir. Burada kullanılan 1 milyon saat bir ölçüttür. İş kazalarında 1 milyon saat standart olarak kabul edilmektedir. (Kaza kelimesi yaralanma ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır) Burada iş göremezlik durumu kişinin en az 14 saat içinde işine dönememesini ifade eder. Yine bu olay sonucunda birden çok işgören yaralanmış veya ölmüşse kaza sayısı 1 olarak değil, yaralanan işgören sayısı kadar olacaktır.

Kaza Ağırlık Oranı (KAO)
Bu oran, iş kazaları yüzünden ne kadar iş günü kaybedildiğini gösterir. Kayıp gün toplamı x KAO = Çalışılan saatler toplamı Kayıp gün toplamı belirlenen zaman kesiti içindeki işgöremezlik yaratmış kazaların kayıp gün toplamını ifade eder. Ancak iş kazası ölüm veya daimi işgöremezlik ile sonuçlanmışsa, bu tür her olay başına 7500 gün yükleme yapılır.

KSO ve KAO KSO ve KAO özellikle yasal tanıma giren ve ilgili kurumlara bildirilmesi zorunlu iş kazalarını kapsadıkları için standart olarak kullanılırlar. Her iki oran da özellikle iş güvenliğinin ve personel performansının kriterleri hakkında değerli bilgiler sağlarlar. Ancak bu oranların sağlıklı olması için, kullanılan istatistiki değerlerin standart olması gerekir.

KSO ve KAO Bu oranların dışında işletmeler kendi özel amaçları için başka oran ve istatistik teknikleri de kullanabilirler. İş güvenliği için işletmeler özellikle istatistikte kullanılan kıyaslama teknikleri, trend analizi, korelasyon ve hipotez testleri aracılığı ile çalışmalarına daha sağlıklı yön verebilirler.

KSO ve KAO İş kazaları işletme açısından önemli bir insan kaynağı performans kriteri ve ciddi bir maliyet unsurudur ve verimliliği de olumsuz etkilemektedir. İş kazalarının neden olduğu maliyetlerin de araştırılması gerekir. Koruma ve eğitim - geliştirme işlevleri için yapılacak harcamalar da bu nedenle işletmenin insan kaynaklarına yaptığı yatırım olarak görülmelidir.

Meslek Hastalıkları Meslek hastalığı; “İşgörenin, işverenin emir ve talimatı altında çalışmakta iken, işin niteliğine veya yürütme şartlarına göre tekrarlanması nedeniyle maruz kaldığı bedeni ve ruhi arıza” olarak tanımlanmaktadır.

Meslek Hastalıkları 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasasının 14ncü maddesi meslek hastalığını “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.” olarak tanımlamaktadır. Bu yasaya göre tespit edilmiş olan hastalıklar listesi dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması üzerinde çıkabilecek uyuşmazlıklar, Kurum Sağlık Kurulu tarafından karara bağlanır.

Meslek Hastalıkları Meslek hastalıkları, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü’nde gösterilmiş ve beş grupta toplanmıştır. Bu listede hastalıkların belirtileri, hangi işlerde görüldükleri ve sigortalı bir işten ayrılmış olanların hastalandıklarında, hastalıklarının mesleksel olduğunun sigorta tarafından kabulü için en çok ne kadar zaman geçmesi gerektiği (yükümlülük süresi) gösterilmiştir. Listedeki meslek hastalıklarının toplandığı gruplar: Kimyasal maddelerden olanlar Mesleki deri hastalıkları Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları Mesleki bulaşıcı hastalıklar Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları

Meslek Hastalıkları Araştırmalar derinleştikçe yeni buluşlarla, yeni hastalıklar tespit edilmekte, fakat ne yazık ki bu hastalıkların ülkemizdeki tüzüklere geçirilmesinde geç kalınmaktadır. ABD çalışma örgütü, yedi tane meslek hastalığı sınıflandırması yapmıştır. Bunlar: Deri yaralanmaları ve tahribatı Tozdan kaynaklanan akciğer hastalıkları Zehirli maddelere bağımlılığın oluşması Toksit maddelerin etkisiyle zehirlenme Toksit maddeler dışında fiziksel maddelerden kaynaklanan hastalıklar Travmaya bağlı hastalıklar Diğer meslek hastalıklarıdır.

Meslek Hastalıklarının Nedenleri
Çalışanların, işyerlerinde sağlıklarını tehdit eden, hastalıklara ve rahatsızlıklara yol açabilecek kaynaklar oldukça çok ve çeşitlidir. Meslek hastalıklarının nedenlerini kısaca fiziki nedenler ve kimyasal nedenler olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

Aydınlatma, hava koşulları, gürültü, ergonomi ve çalışma şartları fiziki nedenler olarak adlandırılmaktadır. Kimyasal nedenler ise kurşun, civa, arsenik, benzin, azot bileşikleri, analin ve nitro amin türevleri, halojenli hidrokarbonlar, karbon sülfür gibi çalışanları olumsuz etkileyen, sağlığa zararlı maddelerdir.

Meslek hastalığına neden olabilecek kaynaklar geniş olarak da 6 grupta toplanabilir. Bunlar: Madensel cisimlerden oluşanlar Organik cisimlerden oluşanlar Fizik ve mekanik etkilerden oluşanlar Tozlardan oluşanlar Bakterilerden oluşanlar Örgütün psikososyal ortamı Bu sınıflamada en son madde dikkat çekmektedir. İş ortamının psikososyal koşulları da işçide stres ve strese bağlı rahatsızlıklar yaratmaktadır. Günümüzde, stresin meslek hastalıkları üzerinde önemli etkisi olduğu kabul edilmektedir.

Meslek Hastalıkları Meslek hastalıklarını yaratan kaynaklar ne kadar tanınsa da, meslek hastalıkları iş kazaları ile kıyaslandığında gerek sayı, gerek oran olarak çok düşük düzeyde istatistiklerde temsil edilir. Bunun nedeni meslek hastalıklarına karşı etkin önlemler alınmış olması değildir. Çok belirgin ve tek faktörün etkisiyle ortaya çıkan hastalıkların dışında, genelde bir hastalığın işle olan neden-etki ilişkisini belirlemek kolay değildir.

Meslek Hastalıkları Bazı meslek hastalıklarının işgörenin iş ve işyerinden ayrılmasından çok sonra ortaya çıkması da hastalığın meslek hastalığı olarak saptanmasını zorlaştırır. Bir hastalığın meslek hastalığı olup olmadığının ayırımını yapmak, işyeri hekimliği alanında uzmanlaşmış doktorların görevidir. Batı ülkelerinde ayrı bir uzmanlık dalı olan işyeri hekimliği ülkemizde henüz uzmanlık dalı olarak bulunmamaktadır. Bu ve benzeri diğer nedenler dolayısıyla meslek hastalıkları istatistiklerde, gerçek sayılarının çok altında olarak görülmektedir.

Koruma İşlevi ve Yasalar
Ülkemizde koruma işlevinin temel amaçlarını oluşturan iş güvenliği ve iş gören sağlığına yönelik önlemleri, yükümlülükleri ve yaptırımları içeren mevzuatın temelini 4857 sayılı İş Yasası oluşturur. Bu kanun işverenin işçiyi koruma açısından iş güvenliği ve sağlık önlemlerini alma hususunda genel kuralları koymuştur. Bilindiği gibi İş Yasasının içerdiği hükümler emredici hukuk kuralları niteliğindedir.

tarihinde «İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası» kabul edilmiştir ve tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

İş Kanununun 77nci Maddesi
“İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar”

İş Kanunu, işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak; Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edildiğinde, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması, İş sağlığı ve güvenliği kurulu İşyeri hekimleri İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçilerin hakları İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı Ağır ve tehlikeli işler On sekiz yaşından küçük işçiler konularında da çeşitli hükümler getirmiştir.

İş Yasasının 77. maddesinde belirtilen önlemlerin nasıl yerine getirileceğinin belirlenmesi için 78. maddesi hükmünce, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını gerekli tüzükleri çıkartmakla da görevlendirmiştir. Bu maddeye dayanılarak çıkartılan “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” 77. maddedeki yükümlülükte belirtilen önlemleri çok ayrıntılı olarak belirler. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, bir anlamda koruma işlevi açısından alınması gereken teknik önlemleri gösterir.

İş Yasasına dayanılarak çıkartılan koruma işlevi ile ilgili tüzüklerden bazıları: Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü Yapı İşlerinde Sağlık Kuralları Hakkında Tüzük Maden ve Taş Ocağı İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine ilişkin Tüzük

İş Yasası ve bu kanuna dayanılarak çıkartılan tüzükler koruma işlevine ilişkin işveren yükümlülüğünü ve bu yükümlülüğün nasıl yerine getirileceğine ilişkin hükümleri içerirler. İş kazaları ve meslek hastalıkları açısından bunların tanımı, sigortalanması ve tazminatlarla ilgili hükümler ise 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda bulunmaktadır. Bunun dışında genel hukuk yasaları olan Borçlar Yasası ile Umumi Hıfzısıhha Yasası da iş güvenliği ve sağlık alanlarına yönelik hükümler içerir.

Koruma işlevi yasalarımızda geniş ve ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Yasalarımızda yer alan, koruma işlevine yönelik hükümler incelendiğinde, bunların bu alanda ileri gitmiş ülkelerinkinden geri olmadığı anlaşılır. Ancak uygulamada bu işlevin işletmelerimizde etkili olarak yerine getirilemediğini istatistiksel verilerden görmekteyiz.

Yrd.Doç.Dr. Yıldırım Osman ÇETMELİ

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim