FİBROMYALJİ Hacer UÇMAK - Meram Tıp Fak. Selçuk Üniversitesi

... konulu sunumlar: "FİBROMYALJİ Hacer UÇMAK - Meram Tıp Fak. Selçuk Üniversitesi"— Sunum transkripti:

1 FİBROMYALJİ Hacer UÇMAK - Meram Tıp Fak. Selçuk Üniversitesi
Kevser DİLEK - Selçuklu Tıp Fak. Hacer UÇMAK - Meram Tıp Fak.

2 SUNUM PLANI Tanım Terminoloji ve Sınıflama Tarihçe Epidemiyoloji
Etiyopatogenez Klinik Özellikler: Semptomlar Fizik Muayene Bulguları Laboratuar Bulguları Ayırıcı Tanı Prognoz Tedavi

3 TANIM Fibromyalji; Kronik, etyolojisi bilinmeyen, fizik bakıda duyarlı noktaların varlığı ile karakterize, non-inflamatuar ve non-otoimmün, yaygın ağrı sendromudur.

4 ACR,1990 FM kriterleri 1)En az 3 aydır süregelen yaygın ağrı öyküsü olmalıdır. Ağrının yaygın kabul edilebilmesi için vücudun sağ ve sol, gövdenin üst ve alt taraflarında olmalıdır. Bunlara ek olarak aksiyel iskelet ağrısı varlığı da gereklidir.

5 ACR,1990 FM kriterleri 2)Digital palpasyonla,bilinen 18 noktanın en az 11’inde ağrı olmalıdır. Digital palpasyon 4kg/cm ile yapılmalıdır Bir noktanın ağrılı sayılabilmesi için; hasta, palpasyonu ‘ağrılı’ olarak tanımlamalıdır. Noktanın ‘hassas’ olarak ifadesi ağrılı kabul edilmez. 3) İkinci bir klinik bozukluğun varlığı FM tanısını geçersiz kılmaz. 2

6 TERMİNOLOJİ VE SINIFLAMA
Fibro: fiber (Latince) mys: kas (Yunanca) algos: ağrı (Yunanca) ia: durum (Yunanca) Sınıflandırma: 1) Primer FM 2) Sekonder FM: osteoartrit, RA, Lyme hastalığı, enfeksiyonlar, ciddi travmalar

7 TARİHÇE 18.yy- Avrupa’da ‘müsküler romatizma’ 1850- Foriep
1904- Sir Williams Gower: ‘fibrozit’ 1970’ler- Smyhte ve Moldofsky: bugünkü anlamda fibromyalji tanımı,HN tespiti Yunus ve ark.:’fibromyalji’ 1979- IASEP: ‘vücudun belli bölgesinden kaynaklanan,doku harabiyetine bağlı olan veya olmayan, kişinin geçmişteki deneyimleri ile de ilgili, hoş olmayan emosyonel veya sensoriyel bir duyumdur,davranıştır.’ 1990- ACR FM tanım ve sınıflama kriterleri. Duyarlık %88.4, spesifiklik %81.4

8 EPİDEMİYOLOJİ Görülme sıklığı %6-20. Başlangıç yaşı 30-50 arası.
Kadınlarda daha sık(%80-90).Kadın hastaların çoğu doğurganlık çağında. ACR,1990 çalışmasında; ort.yaş=49 %89 kadın Prevalans,dahiliye kliniklerinde %5.7, romatoloji kliniklerinde %14-20

9 ETİYOPATOGENEZ 1) GENETİK FAKTÖRLER:
FM’li 17 hastanın yakın akrabalarının %73’ünde FM veya benzeri semptomlar. Pellegrino ile Yunus: HLA bağlantılı bir gen FM’den sorumlu ve FM otozomal geçişli bir kas-iskelet sistemi hastalığı.

10 ETİYOPATOGENEZ 2) KAS PATOLOJİLERİ: EMG normal
Ağrılı nokta ve nodül örnekleri ışık mikroskobunda incelendiğinde iyi boyanmış mukopolisakkaritler, nükleus sayısı ve mast hücrelerinde artış. Mukopolisakkaritler: Enerji depolarını etkiler. kitle etkisi→lezyon→hiperirritabilite(gerginlik)

11 ETİYOPATOGENEZ Fassbender: EM’de
Erken dönem: kapiller endotelyal hücrelerde hipertrofi,mitokondrilerde azalma, güve yeniği görünümlü filamentler Geç dönem: miyofibriler nekroz,glikojen depolarında artış, sarkomerlerde düzensizlik

12 ETİYOPATOGENEZ Bengtsson, ATP, ADP, Fosfokreatin ↓ AMP, Kreatin ↑
(FM’lilerde, fiziksel uyum düşüktür.) Egzersizde kasların kan akışında azalma (Ksenon 133 Klirens tekniği).

13 ETİYOPATOGENEZ Jacobsen ve Danneskiold-Samsoe: FM’de müsküler enduransta ve fiziksel aktivitede azalma. ÖZETLE; kas biyopsilerinin en önemli bulgusu; inflamasyon lokal anoksi !

14 ETİYOPATOGENEZ 3) SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ AKTİVİTESİ:
Cilt vazokonstriktör yanıt bozuk,aşırı aktif Bennet: FM’li hastalarda soğuğa aşırı reaksiyonun nedenini; α-2 adrenerjik reseptörlerde up-regülasyon

15 ETİYOPATOGENEZ Martinez-Lavin: hastalarda ortostatik streslere düzensiz sempatik cevap. (Kastaki düşük O2 basıncı ve anormal kas fosfat metabolizması)

16 ETİYOPATOGENEZ 4) UYKU BOZUKLUKLARI:
Moldofsky: hastaların uyku EEG çalışmalarında Non-REM döneminin sn’de dalgalık bir seri α akımıyla bölünmesi. Non-REM uykudan yoksun bırakılan gönüllülerde tipik duyarlı noktaların ortaya çıkışı.

17 ETİYOPATOGENEZ Roizenblatt : uyku etkinliği; çocukta→%79.4
annede→ % azalmış uykudan uyanma; çocukta→%82.3 annede→% artmış EEG analizlerinde; α-δ indeksinde artış; artış→ hassas nokta sayısıyla orantılı

18 ETİYOPATOGENEZ 5) NÖROHORMONAL: FM’de BOS’ta;
Substans P ↑ (vasküler tonus,vazodilatatör yanıt kontrolü), Seratonin ↓ (restoratif uyku düzenlenmesi, ağrı algılanması,substans P düzeyi değişimi), Triptofan ↓ ve transport düşüklüğü, 5-HIAA ↓

19 ETİYOPATOGENEZ Bennet: 70 hasta-50 sağlıklı kontrol FM’lilerde ↓ somatomedin (Hastalar kas mikrotravmalarına eğilimli.) Crafford:12 FM’li-10 sağlıklı kadının HPA aks fonksiyonları, hastalarda; ↑ ACTH salınımı ↓ adrenal cevap

20 ETİYOPATOGENEZ Diğer bozukluklar: Plazma nöropeptid Y’de düşüklük,
Kortizol düzeyinin fizyolojik diürnal dalgalanmasında bozukluk, 24 saatlik idrarda serbest kortizol düzeyinde düşüklük, BOS’ta NGF yüksekliği, Talamus,nuc.caudatus ve kortexte azalmış kan akımı. (SPECT)

21 ETİYOPATOGENEZ 6) PSİKOLOJİK BOZUKLUKLAR: Payne: FM-RA (MMPI)
FM’de acelecilik,hipokondriazis, histeri,psikopatolojik sapmalar, psikosteni,şizofreni ve manik patolojileri fazla. AISM: FM’lilerde yüksek anksiyete ve depresyon skorları.

22 ETİYOPATOGENEZ 7) İMMUNOLOJİK BOZUKLUKLAR:
Caro: 36 hasta-12 sağlıklı kontrol güneşe maruz kalan cilt bölgesinde, FM’lilerin % dermo-epidermal Kontrollerin % bileşkede IgG depoziti NK hücre aktivite düşüklüğü, T hücre aktivasyon markırlarında azalma T hücrelerinden salınan IL-2’de azalma

23 ETİYOPATOGENEZ 8) FİZİKSEL TRAVMA:
Hastaların %25’i, şikayetinin travma veya cerrahi gibi fiziksel bir hasar sonrası başladığını belirtmiştir. travma→substans P→ağrı

24 KLİNİK- Semptomlar 1) SEMPTOMLAR: Semptom Görülme sıklığı(%)
Multipl alanlarda ağrı 100 Kaslarda sertlik 78 İncinme hissi 64 Tüm vücutta acı 62 Yumuşak dokularda şişlik 52

25 KLİNİK- Semptomlar Semptom (%) Yorgunluk 86 Sabah tutukluğu 78
Uyku problemleri 65 Sersemlik 59 Parestezi 54 Baş ağrısı 53 Dismenore 43 İrritabl kolon send. 40 Semptom (%) Mental stres 61 Anksiyete Depresyon 34 Sicca sempt. 15 Raynaud fenom. 13 ♀ üretral send. 12 M.Valv prolapsusu 75 Huzursz bacak sd. 31

26 KLİNİK- Semptomlar AĞRI: Gün boyu,Yaygın,Simetrik Tip: Yakıcı ve Oyucu
Şiddet: Orta veya Çok Yoğun

27 KLİNİK- Semptomlar  Ağrıyı artıran faktörler: Kalitesiz uyku (%70)
Soğuk-nemli hava (%65) Anksiyete-stres (%61) Fiziksel inaktivite (%49) Gürültü (%22)

28 KLİNİK- Semptomlar  Ağrıyı azaltan faktörler: Lokal sıcak (%58)
İstirahat (%54) Orta derecede aktivite (%46) Germe egzersizleri (%43) Masaj (%40)

29 KLİNİK- Semptomlar TUTUKLUK: Özellikle sabahları
YORGUNLUK: Tüm gün,ciddi UYKU DÜZENSİZLİĞİ: Hafif uyku Sık uyanma PARESTEZİ: Karıncalanma,iğne batması Segmental değil Daha çok üst extremite

30 KLİNİK- Semptomlar YUMUŞAK DOKU HİSSİ: Extremitelerde
Artiküler / nonartiküler SİCCA: Kuru göz,ağız RAYNAUD FENOMENİ: Soğukta extremiteler beyazlaşır. BAŞ AĞRISI: Migren tip Kronik ve sık

31 KLİNİK- Semptomlar İRRİTABL KOLON SEND.: Karın ağrısı ve konstipasyon,diyare veya her ikisi ♀ ÜRETRAL SEND.: Sık miksiyon,dizüri subpubik rahatsızlık DİĞER : Atralji, aşırı terleme,seksüel bozukluk, hipotiroidi,tekrarlayan tendinit, kostokondrit, bursit, plantar fasiit

32 KLİNİK- Fizik Muayene Hassas noktalar Deri kıvrımı hassasiyeti
Reaktif hiperemi Retiküler deri değişimi

33 KLİNİK- Laboratuar Bulguları
FM’de laboratuar ve radyolojik bulgular ayırıcı tanıda yardımcı olur. Tam kan sayımı Eritrosit sedimantasyon hızı KC ve böbrek fonksiyon testleri normal Serum Ca RF Antinükleer antikorlar

34 KLİNİK- Laboratuar Bulguları
Hipotiroidi prevalansı FM’li hastalarda normale göre daha yüksektir ve halsizlikten yakınan hastalarda T4 ve TSH düzeylerine bakılmalıdır.

35 TANI ACR’ye göre FMS tanısı için iki kriter belirlenmiştir:
en az 3 aydır süreğen yaygın ağrı öyküsü digital palpasyonda bilinen 18 noktadan en az 11’inde ağrı

36 TANI- Hassas Noktalar Suboksipital Alt anterior servical Trapezius
Supraspinatus İkinci kosta Lateral epikondil Gluteal Büyük trokanter Diz

37 TANI- Hassas Noktalar

38 TANI Kontrol Noktaları: Ön kol; dorsalin alt ⅓ ’ü
Ayak ortası; dorsal 3. metatars Ayak baş parmak tırnağı Alın ortası Parmakların medial falanksı Dizin lateral kısmı

39 AYIRICI TANI Miyofasial ağrı sendromu Kronik yorgunluk sendromu
Psikolojik romatizma Polimiyalji romatika Viral enfeksiyonlar Kas hastalıkları

40 AYIRICI TANI Hipotroidi Hipertroidi Ostomalazi Kanser

41 AYIRICI TANI Ayırıcı tanı Yardımcı tanı ayırıcı özellikleri RA
Sinovit, serolojik testler, artmış sedimantasyon hızı SLE Dermatit , serozit Miyozitis Kas enzimleri artışı, ağrıdan önde gelen güçsüzlük Polimiyalji romatika artmış sedimantasyon hızı, ileri yaş, steroide cevap Hipotiroidizm Tiroid fonksiyon testler Nöropatiler Klinik ve elektrofizyolojik özellikler

42 AYIRICI TANI depresyon FM’li hastaların %25-60
Birlikte olabilen hastalıklar FM ile ilişkisi depresyon FM’li hastaların %25-60 İrritabl barsak sendromu FM’li hastaların %50-80 migren FM’li hastaların %50 KYS olguların %50’si FM karakterine uyar

43 AYIRICI TANI Belirtiler Primer FM KYS Miyofasial ağrı send. cinsiyet
kadın eşit ağrı yaygın bölgesel tutukluk yorgunluk olağan uyku bozukluğu bazen tedavi multidisipliner Miyofasial tedavi prognoz yineler tedavi edilebilir

44 AYIRICI TANI FM PSİKOJENİK AĞRI SEMPTOMLAR artabilir değişir BULGULAR
belirli hassas noktalar Yaygın hassasiyet SORULARA YANIT uygun Uygun değil TEDAVİ YAKLAŞIMI Uyumlu tutarsız

45 PROGNOZ remitan- intermittan flükütasyon gösteren progresif

46 TEDAVİ Periferik ve santral analjezi sağlamak
Uyku bozukluklarını düzeltmek Ruhsal sorunları düzeltmek Kas ve yüzeyel dokulara kan akımını artırmak

47 TEDAVİ 1- Hasta eğitimi 2- Farmakolojik tedavi
3- Hassas nokta enjeksiyonu 4- Egzersiz tedavisi 5- Fizik tedavi 6- Diğer tedaviler

48 TEDAVİ- Hasta Eğitimi Rahatsızlığın açıklanması
Ağrıyı artıran faktörlerden kaçınma Rahatlatıcı faktörleri kullanmaya teşvik Davranışsal değişim tedavisi Psikiyatrik danışma

49 TEDAVİ- Farmakolojik Tedavi
Antidepresan ajanlar Trisiklik antidepresanlar Amitriptilin Cyclobenzaprine Dothiepine Selektif seratonin geri alım inhibitörleri Diğer antidepresanlar Tradozone Venlafaxine Maclobemid Pirlidone S-adenosymethionine

50 TEDAVİ- Farmakolojik Tedavi
Anksiyolik ajanlar Benzodiazepinler Hipnotikler trankilizanlar Antiinflamatuar ilaçlar Analjezikler Parasetamol Narkotik analjezikler kodein

51 TEDAVİ- Farmakolojik Tedavi
Diğer farmakolojikler 5-hidroksitriptofan Melatonin Sublingual human interferon alfa Carisoprodol GH

52 TEDAVİ- Hassas Nokta Enjeksiyonu
Her bir duyarlı noktaya prokain/metilprednizolon karışımı enjekte edilebilir ama steroid dozu 40-60mg aşmamalıdır.

53 TEDAVİ- Egzersiz

54 TEDAVİ- Diğer Tedaviler

55 KAYNAKLAR Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005;6-69-74 /Evren,Yapıcı, Güler
C.Ü. Tıp Fak. Dergisi 24(1):9-14,2002 /Çolakoğlu, Nacitarhan,Yurtçu İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fak. Romatizmal Hastalıklar Sempozyumu ( ) s19-24 /Yurdakul Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon/ Beyazova,Gökçe Kutsal; Güneş Kitabevi-2005 Romatizmal Ağrılar/ Oğuz; Atlas Kitabevi-1992 Romatizmal Hastalıklar/ Tuna; Hacettepe-Taş Kitapçılık-1982 S.Ü. FTR Merkezi

56 TEŞEKKÜRLER… TEŞEKKÜRLER