Konu: İ sim(Ad) Varlıkları, kavramları kar ş ılayan sözcüklerdir. İ simlerle, kar ş ıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır.

... konulu sunumlar: "Konu: İ sim(Ad) Varlıkları, kavramları kar ş ılayan sözcüklerdir. İ simlerle, kar ş ıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır."— Sunum transkripti:

1

2 Konu: İ sim(Ad)

3 Varlıkları, kavramları kar ş ılayan sözcüklerdir. İ simlerle, kar ş ıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini ça ğ rı ş tırır. Örne ğ in “kitap” sözü aklımızda hemen varlık olarak “kitap” nesnesini canlandırır. Ya da bir kitabı gördü ğ ümüzde zihnimize hemen onu kar ş ılayan isim gelir. 09.01.2013 2

4  Isimler 2 yönden incelenir: 09.01.2013 3 Isimler Varlıklara Verili ş lerine Göre Kar ş ıladı ğ ı Varlı ğ ın Sayısına Göre

5  a. Cins İ smi: Aynı türden varlıkları kar ş ılayan isimlerdir. Bu varlıkların benzerleri etrafta çoktur: a ğ aç, top, kitap vs.  b. Özel İ sim: Tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlıkları kar ş ılayan isimlerdir.   Yer adları (Samsun, Uluda ğ …)  Ki ş i adları (Ahmet, Mustafa…)  Ülke adları (Pakistan, Ş ili)  Kitap, dergi, gazete adları (Yaban, Tanin…)  Kurum adları (Marmara Üniversitesi, Kızılay)  Dil adları (Türkçe, İ ngilizce…)Türkçe  Din ve mezhep adları ( İ slamiyet, Ortodoks…)  Hayvanlara verilen adlar (Boncuk, Tekir…) 09.01.2013 4

6  a. Tekil İ sim: Sayıca tek bir varlı ğ ı kar ş ılayan isimlerdir: Kalem, silgi, ev…  b. Ço ğ ul İ sim: Sayıca birden çok varlı ğ ı kar ş ılayan isimlerdir. İ simlere (-ler, -lar) eki getirilerek yapılır: A ğ açlar, evler, kitaplar…  c. Topluluk İ smi: Ço ğ ul eki almadan birçok varlı ğ ı kar ş ılayan isimlerdir: Toplum, halk, millet, ordu, bölük, sürü… 09.01.2013 5

7  İ sim Çekim EkleriÇekim Ekleri  İ sim soylu sözcüklere gelerek onlara cümlede görev ve anlam kazandıran eklerdir. Sadece isimlerle ilgili olmayıp zamir, sıfat ve zarflarla da ilgili oldu ğ undan isim soylu sözcüklerin sonunda i ş ledik. Bu ekleri ş öyle gösterebiliriz.isim  1. Çokluk eki  2. Hal ekleriHal ekleri  3. E ş itlik eki  4. İ yelik eki  5. İ lgi eki 09.01.2013 6

8 İ sim soylu sözcüklere gelerek onların yüklemle ya da di ğ er sözcüklerle ilgilerini sa ğ layan eklerdir. Bunları ş u ş ekilde inceleyebiliriz.  1. – i hal eki (yükleme hali)  “Ev – i gördüm.”  “Odun – u yardım.” cümlelerinde kullanılan eklerdir. Fiilin neyi etkiledi ğ ini gösterir. Fiile sorulan “kimi, neyi” sorularına cevap verir.  2. – e hal eki (yönelme hali)  “Eve gitti.” cümlesinde yer bildirir.  “Yaza gelecekler.” cümlesinde zaman bildirir; zarf yapar.  “Be ş bin liraya aldım.” cümlesinde miktar bildirerek zarf yapar.  “Ba ş ba ş a resim çektirmi ş ler.” cümlesinde durum bildirerek zarf yapmı ş.  Bu ek “ben” ve “sen” ş ahıs zamirlerine geldi ğ inde, zamirlerin yapısını de ğ i ş tirir ve onları “bana”, “sana” ş ekline çevirir.  Bu eki,  “Haberi duyunca ko ş a ko ş a olay yerine geldi.”  “Elindeki ta ş ları oraya buraya rastgele atıyordu.”  “Saat üçü be ş geçe istasyonda bulu ş aca ğ ız.” cümlelerinde altı çizili eklerle karı ş tırmayalım. “-e” hal eki fiillerin kök ya da gövdelerine eklenmez. 09.01.2013 7

9  3. – de hal eki (bulunma hali)   “Evde bekliyor.” cümlesinde yer bildirir.  “Ayakta bekliyor.” cümlesinde durum bildirerek zarf yapmı ş.  “3 ′ te gelecek.” cümlesinde zaman bildirerek zarf yapmı ş.  “Onlar gözde insanlar.” cümlesinde eklendi ğ i sözcü ğ ün anlamını de ğ i ş tirmi ş ve sıfat yapmı ş. Elbette bu durumda yapım eki olmu ş.  “Buralarda saz boyunda otlar biter.” cümlesinde sıfat yapmı ş ancak yapım eki olmamı ş.   4. – den hali (çıkma durumu)   “Evden çıktı.” cümlesinde yer bildirmi ş.  “Ak ş amdan gidelim.” cümlesinde zaman bildirmi ş.  “Sıradan insanlardı onlar.” cümlesinde eklendi ğ i sözcü ğ ün anlamını de ğ i ş tirerek sıfat yapmı ş ve yapım eki olmu ş.  “Senden iyi arkada ş bulamam.” cümlesinde kar ş ıla ş tırma bildirmi ş.  “Sıkıntıdan tırnaklarını yerdi.” cümlesinde neden bildirmi ş.  “Her taraf ka ğ ıttan uçaklarla doluydu.” cümlesinde bir ş eyin neyden yapıldı ğ ını göstermi ş.  “Birden aya ğ a fırladı.” cümlesinde durum bildirmi ş. Bu tür örnekler ço ğ altılabilir. Önemli olan, eklerin cümle içindeki anlamını kavramaktır.   5. Yalın hâli: Bu hâl eksizdir.  ÖRN: Ahmet, ev… 09.01.2013 8

10  C. E Şİ TL İ K EK İ  İ sim soylu sözcüklere gelip onlara de ğ i ş ik anlamlar katan ve anlama ba ğ lı olarak onları sıfat, zarf yapan – ce, -ca (-çe, -ça) ekleridir.  Böyle çocukça davranmamalısın. (benzerlik)  Sınıfça geziye gittik. (topluluk)  Bence bu kazak daha güzel. (kanaat)  Çocu ğ u iyice dövmü ş ler. (peki ş tirme)  Onca i ş im arasında seni mi dü ş üneyim? (derecelendirme) 09.01.2013 9

11 ISIM (AD) : Varlıkları, kavramları kar ş ılayan sözcüklerdir. İ simlerle, kar ş ıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini ça ğ rı ş tırır. Isimler 2 yönden incelenir: 1- Varlıklara Verili ş lerine Göre 2- Kar ş ıladı ğ ı Varlı ğ ın Sayısına Göre 09.01.2013 10

12  1 Nadir Engin Uzun (1998), Dilbilgisinin Temel Kavramları(Türkçe Üzerine Tartı ş malar), Ankara, s.28-29  2 Türkçe Dilbilgisi, Mehmet Hengirmen, 2005  3 http://www.edebiyatekibi.com/index.php?option =com_content&task=view&id=708&Itemid=27 http://www.edebiyatekibi.com/index.php?option =com_content&task=view&id=708&Itemid=27 09.01.2013 11