Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20071 POLİTİK ŞİDDET, PSİKOLOJİ VE GENÇLİK Doç. Dr. Fidan Korkut-Owen 13-14 Eylül 2007.

... konulu sunumlar: "Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20071 POLİTİK ŞİDDET, PSİKOLOJİ VE GENÇLİK Doç. Dr. Fidan Korkut-Owen 13-14 Eylül 2007."— Sunum transkripti:

1 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20071 POLİTİK ŞİDDET, PSİKOLOJİ VE GENÇLİK Doç. Dr. Fidan Korkut-Owen 13-14 Eylül 2007

2 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20072 HASAN BİN SABBAH VE ALAMUT KALESİ

3 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20073 Politik şiddet ve psikoloji  Politik şiddet/terör davranıştır  Şiddet olayları herkes gibi çocuk ve gençleri de ilgilendirir.

4 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20074 Şiddet nedir?  Şiddet bir kişinin, (grubun, örgütün, vb) bir başkasını, (grubu, vb) fiziksel ya da psikolojik bütünlüğünü bozacak biçimde doğrudan saldırıyı ya da kurbanlar ile saldıran arasında doğrudan ilişkinin olmadığı yıkıcı hareketleri içeren her hangi bir durum ya da hareket (Van Soest and Bryant, 1995).

5 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20075 Terörizm  Tanımı zor Politik olarak güdülenmiş, askeri olmayan grupları da hedefleyen planlanmış, bazı gruplar tarafından yürütülen ve genelde halkı etkilemeyi, travma yaratmayı hedefleyen davranışlar.

6 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20076 Politik şiddet  Bazıları terörizm yerine daha geniş olan ve daha az tartışmalı olması nedeniyle bu kavramını yeğler  Aslında savaş, soykırım vb..

7 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20077 İntihar terörizmi  Karmaşık bireysel, psiko-sosyal ve örgütsel bir fenomen  Kişinin kendisi ölürken “düşmanlarını” da öldürmesi anlamındadır.  Özellikleri: Sıklıkla sivillere yöneliktir. Politik değişiklik olmasını hedefler

8 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20078 İntihar bombacısı  Yeni bir fikir ve uygulama değildir.

9 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 20079 İntihar terörizminin tarihçesi  Birinci yüzyılda  11.14 yüzyıl aralığında orta doğuda  İkinci Dünya Savaşında Japon pilotlar kamikaze  Günümüzdeki intihar terörizmi 1983 te Lübnan’da başlamıştır.

10 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200710 Son yıllarda…  Sri Lanka’da Tamil Gerillaları  Türkiye’ de PKK  Hamas,  Filistin İslami Cihat  El Kaide  Rusya’da Çeçenler

11 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200711 Soykırım  Politik, kültürel ya da ırksal bir grubu sistematik ve amaçlı olarak yok etme anlamındadır.  1900-1990 aralığında yaklaşık 170 milyon insanın bu yolla hayatını kaybetmiştir.

12 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200712 Şiddetin nedenleri  Bu konuda psikolojik, sosyolojik, antropolojik, biyolojik, nörolojik ve kültürel kuramlar var.  Şiddeti gerçekleştiren çocuk ve gençlerin özellikleri

13 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200713 POLİTİK ŞİDDETİ ETKİLEYEN ETMENLER

14 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200714 Medya Kişisel sorunlar Din İlişki sorunları Gruplar arası tarih Kişiler arası tarih Politik etmenler Sosyal yapı Kültür Aile Kişilik eğilimleri Politik şiddeti etkileyen etmenler

15 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200715  Burada daha çok psikolojik ve sosyal psikolojik etmenler vurgulanacaktır.

16 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200716 Terörist profili  Belli bir profilden söz etmek çok zor  Psikolojik otopsi yapılamıyor

17 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200717 Kültür Kültür ve politik bağlam politik şiddeti etkilemektedir. Ancak bu bağlamların intihar bombacılarının psikolojik özelliklerini etkileyip etkilemediği bilinmemektedir

18 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200718 Kültür:Toplumcu/ bireyci  Kültür şiddet uygulama konusunda bireyleri daha cesaretlendirici ya da heves kırıcı olabilir.  Toplumcu kültürlerde şiddet görece daha fazla.. Nedeni, gençlerin şiddete bakışı.

19 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200719 Onur  Bazen özellikle toplumcu kültürlerde onur saldırgan ve şiddet dolu davranmak için çok haklı bir gerekçe olarak ele alınabilmektedir.

20 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200720 Ana-baba etkisi ve aile  Ana-baba tutumlarının soğuk ve cezalandırıcı olmasının her kültürde gençlerin saldırganlıklarında payı olduğu düşünülür.  Özellikle doğu toplumlarında ana babaya karşı fazla sorumluluk ve bağlılık vardır.

21 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200721 Aile etkisi  İntihar bombacıları bazı aileleri için bu bir onur kaynağı  Parasal, sosyal ve spiritüel faydaları, olduğu düşünülerek, intihar bombacıları (onlara göre şehitler), aileleri tarafından sevgi, hayranlık, idealleştirme içinde ele alınır

22 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200722 Cinsiyet  Cinsiyet nadiren bir intihar bombacısı ya da terörist olmak için bireysel ya da örgütsel güdülenmeler içinde merkezi bir önemi sahiptir..

23 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200723 Kadın olma-1  PKK, kadınları dağda sık yer değiştirirken yavaş oldukları için bu tip görevlendirmelerde kullanılma eğilimindedirler.  Filistin’de erkekleri bazı güvenlik bölgelerine yollamak daha zordur. Kadınlar hamile rolü yapabilirler ve aramalarda onlara daha saygılı davranılır

24 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200724 Kadın olma-2  Şantaj, tutucu toplumlarda kadınların terör gruplarına katılmalarında ve kullanılmalarında baş vurulan yollardan biridir.  Tutucu kültürlerde intihar bombacısı bir kadın öldükten sonra “bir yıldız” statüsüne ulaşabilir  Kadın olmayla değil kültürel rollerle ilgili.

25 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200725 Psikolojik değişkenler  Tek profilin olamayacağı belirtilmişti.  Yine de bir terör örgütüne katmak üzere yandaş arayanların peşinde oldukları gençlerin genel özellikler kabaca şunlardır (Stern, 2003): Başı belada Zihinsel olarak fazla olgun olmayan Çalışması için baskı gören ama iş bulamayan Sosyal güvenlik ağı olmayan Hayatı anlamsız bulan

26 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200726 Bazı özellikleri  Kendini saldırgan gruplara adayan kişilerde bazı treytler olduğu düşünülmektedir (Tobeña, 2004): Başat olma Risk almaya eğilimli olma Korkusuzluk Saldırganlık Kendini beğenmişlik İtaatkar olma Politika yapmada kural tanımama

27 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200727 Bunlara ek olarak Kendini cezalandırma Dindarlık Kendini tanrının mesajcısı olarak algılama

28 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200728 Kendilik değeri  Düşük kendilik değerleri, bazı engellenmişlikleri ve başarısızlıkları vardır ve örgüt onlara tanınma, kabul ve “başarı” olanağı verir.

29 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200729 Güdülenmeleri  Milliyetçi güdülenmelerin yanı sıra travma ve öç alma gibi bireysel güdülenmeler yaygındır.  Sıklıkla savunma amaçlı olarak bu işe kalkıştıkları algısındadırlar.

30 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200730 İkinci grup güdülenmeleri .. kültürden kaynaklanmaktadır Göç almak Göç vermek Kültürlerin çatışması temel konulardır. Ardından  Yalnızlaşma  Kimlik kaybı  Anlam arayışı  Marjinalleşme  Macera  İkincil travmaya sahip olma  Kurtarılmayı bekleme gelir (Speckhard, 2005).

31 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200731 Hipotetik profil  Dindar  Kimlik arayan  Hayalci  Kolay etkinen, eleştirel düşünmeyen  Saf  Sihirli düşüncelere sahip o  Kişisel ün peşinde ve  Kişisel sorunlarına yanıt arayan gençler (Orbach, 2004)

32 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200732 Diğer özellikler,  Genel olarak sosyal işlev bozukluğu (babasız, arkadaşsız ya da işsiz olma) ya da intihar belirtileri ya da kayda değer psikopatolojileri yoktur.

33 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200733 Psikodinamikler  İntihar teröristleri sıklıkla Karizmatik bir liderden etkilenirler Grubun sosyal yapısından etkilenirler Akıl dışı inançları (öldükten sonra onlara ne olacağı ile ilgili) vardır Beyinlerinin yıkanmış olabilir (Salib, 2003)  Kolayca manipule edilebilen, kırılgan, incinebilir kişiler liderlerce seçilir

34 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200734 Diğer intihar edenler?  İntihar bombacıları diğer intihar edenlerin sahip olduğu risk etmenlerine sahip görünmemektedirler.  Dolayısıyla tipik intiharcılar değildirler

35 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200735 Sosyal ve bağlamsal etmenler  Sadece psikolojik temelli açıklamalar yetersiz kalıyor (Arena ve Arrigo, 2005).

36 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200736 Sosyo-demografik özellikler-1 Yaş  Orta doğuda sadece gençler değil çocuklar ve çocuk sahibi orta yaşlılar da intihar bombacısı olmaya başlamışlardır (Hoffman, 2003).

37 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200737 Sosyo-demografik özellikler-2  Lübnan’daki intihar bombacılarının yaşları 16-28 arasında, Filistinlilerinki 18-38 arasında değişmektedir (Merari, 2004)  Sri Lanka’da ise çok daha genç olan intihar bombacısı olma eğilimindedirler (Cited in, Lester,Yang, & Lindsay, 2004)

38 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200738 Sosyo-demografik özellikler-3  Lübnan’lı intihar bombacılarının çoğu bekardır ve erkektir.  Filistinli bombacılar her zaman yoksul ailelerden gelmemektedir. Terörizmle yoksulluk arasında bağ kurmak gerçek kaynakları görmemizi engelleyebilir (Krueger and Maleckova, 2002).

39 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200739 Eğitim  Çoğu yaşıtlarına göre iyi eğitim almışlardır (Bond, 2004; Lester, Yang, & Lindsay, 2004; Speckhard, 2005)

40 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200740 Sosyal psikoloji  Hem kişisel hem de bağlamsal etmenler hareketi etkilese de grup içindeki bireyin davranışlarına ilişkin çalışmalar durumun kişilikten daha iyi bir yordayıcı olduğunıu göstermektedir. (Atran, 2004).

41 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200741 İntihar bombacısı olarak eğitilmek-1  Seçilen gençler (İsrailde) 3-5 kişilik küçük gruplara ayrılarak bomba yapmak, hedef seçmek, zamanlama vb konularında çok özel olarak eğitilirler.

42 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200742 İntihar bombacısı olarak eğitilmek-2  Şehit kademesinde tanrı katında ve cennetin en iyi yerinde bulunacakları belirtilir.  Genç erkeklere cennette onları bakirelerin beklediği belirtilir.  Kanlarının ilk damlası toprağa değer değmez tanrı katında olacakları ve hiçbir acı duymayacakları söylenir.

43 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200743 Ölüme hazırlama  Ölümle karşılaşma anına yönelik eğitimde, korkuların azalması, istekliliğin artması, öfkenin harekete geçmesi, saldırganlığın hedefe yönlendirilmesi için ölüme farklı bir anlam verilir: “ Tanrı için”

44 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200744 Medya  Teröristler, radyo,TV, internet aracılığı ile mesajlarını yayabiliyorlar.  Şehitlere vaad edilen öbür dünya ödüllerinin gösterilmesi, onların kahraman olarak ilan edilmeleri de gençleri etkileme taktiklerdendir.

45 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200745 Din  Din sıklıkla politik şiddetin kılıfıdır. İslamcı gruplar cennet sözleriyle dinci propaganda yaparlar.  1980-2001 yıllarını araştıran bir çalışmanın sonuçlarına göre intihar bombacıları ile dinsel kökten dincilik arasında bir bağ bulunamamıştır.  Din intihar terörizminin nedeni değil ancak terörist taktikler için güçlü bir hızlandırıcıdır.

46 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200746 Çocuk askerler ve psikoloji  Şu an dünyada 300.000 çocuk asker vardır.  Sıklıkla yoksul ailelerden seçilirler.  Seçilme nedenleri: Çocukların iknası kolaydır. Göze çarpmazlar, kolay eğitilirler, ucuzdurlar, kolayca korkutulabilir ve yönlendirilebilirler..

47 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200747 Çocuk askerler  Silahları, savaşı görerek büyüdükleri için bu kavramları olağan gibi algılamaktadır.  6 yaşında bile olanları vardır. Ölümü, doğru yanlışı bilmeden savaşa dahil edilirler.  Silah kullanmanın gücünden, statüsünden etkilenirler.  Yavaş yavaş adam öldürme konusunda duyarsızlaştırılırlar

48 Politik şiddet, HÜ, 13 Eylül 200748 Sonuç  Politik şiddet karmaşık bir insan olma durumudur.  Nedenlerinin fazlalığı çözüm için farklı yolların düşünülmesi gerektiğini anımsatır.  Ekonomiyi düzeltmek, okullarda çatışma ve öfke kontrol eğitimi vermek tek başlarına yanıt gibi görünmemektedir.