YÜKSEKÖĞRETİMDEKİ SORUNLAR Prof. Dr. İsmail Tosun Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü 13 Mayıs 2004.

... konulu sunumlar: "YÜKSEKÖĞRETİMDEKİ SORUNLAR Prof. Dr. İsmail Tosun Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü 13 Mayıs 2004."— Sunum transkripti:

1 YÜKSEKÖĞRETİMDEKİ SORUNLAR Prof. Dr. İsmail Tosun Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü 13 Mayıs 2004

2 Experience is a hard teacher because she gives the test first, the lesson afterward. Vernon Law Deneyim, yaptığımız yanlışlardan çıkarılan derslerin bize kazandırdığı olgunluktur. DENEYİM NEDİR?

3 Deneyim, yenilen (ve yenilecek) kazıkların bileşkesidir.

4 I’m NOBODY! Nobody is perfect HİÇBİR SİSTEM MÜKEMMEL DEĞİLDİR

5 Devletler arasında dostluk değil, çıkar birliği vardır.

6 YÖK, YOK EDİLMELİDİR  Askeri dönem “kalıntısı” bir kuruluş  Kılık-kıyafet ile ilgili Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanması  Medya (Olumlu gelişmeler üniversitelere, olumsuz gelişmeler YÖK’e malediliyor)

7 TARTIŞILAN KAVRAMLAR  Demokratikleşme  Özerklik  Akademik özgürlük

8 DEMOKRATİKLEŞME Katılımcı demokrasilerde halkın iktidardan memnun olup olmadığı, yapılacak seçim sonunda belirlenir. Üniversiteler ise, çağdaş ülkelerde katılımcı demokrasi kurallarına göre yönetilmezler.

9 Demokratikleşme ABD’de, rektör, dekan ve bölüm başkanları göreve seçimle gelmezler. Bu, işin püf noktasıdır, çünkü öğretim üyelerince yapılan seçimler genellikle zayıf liderlerin iş başına gelmesine yol açar. Amerikan sistemi, uzlaşmaya dayanmayan ve popüler olmayan kararların gerektiğinde alınmasına olanak verir. H. Rosovsky, Bir Dekan Anlatıyor, TÜBİTAK, 1994.

10 Demokratikleşme In most countries, there have been efforts to reinforce executive authority of institutional leaders. Key common elements have been a transfer of power to Rector, Vice-Chancellor and other leading administrative figures, and loss of authority and decision-making power on the part of traditional participatory and collegial bodies. OECD, Changing Patterns of Governance in Higher Education - 2003

11 Demokratikleşme İcranın güçlendirilmesi yerine “demokratikleşme” sloganı altında yetkinin tüm tabana yayılması, dünyadaki gelişmelerle tezat oluşturmaktadır.

12 Demokratikleşme Demokrasiyi, üniversitede her konuda “parmak hesabı” ile karar vermek yerine, “ehil” kişilerin görüşlerini özgürce belirtmesi ve bu görüşlere öncelikle itibar edilmesi olarak algılamak gerekir.

13 ÖZERKLİK Bir topluluğun, bir kuruluşun ayrı bir yasaya bağlı olarak kendi kendini yönetme hakkı, muhtariyet, otonomi. Türk Dil Kurumu

14 Özerklik Özerklik,  Kimlerin öğrenim göreceği (öğrencisini seçmek)  Kimlerin öğreteceği (öğretim üyelerini seçmek)  Nelerin öğretileceği (ders programını ve ders içeriklerini belirlemek)  Kimlerin mezun olacağı (mezuniyet şartlarını belirlemek)  Nelerin araştırılacağı konularındaki kararların alınmasında, üniversitenin kendi başına yetki sahibi olma derecesidir. H. Hetherington, University Autonomy, 1965.

15 Özerklik  Binaların ve tüm araç-gereçlerin mülkiyet hakkına sahip olmak  Kredi alabilme yetkisine sahip olmak  Bütçesini oluşturma ve öncelikleri doğrultusunda sarf edebilme  Akademik yapısını ve ders programlarını belirleme  Akademik personeli işe alma veya işine son verme  Maaşları belirleme  Üniversiteye alınacak öğrenci sayısını saptama  Öğrenim ücretini belirleme OECD, Changing Patterns of Governance in Higher Education - 2003

16 AKADEMİK ÖZGÜRLÜK Akademik özgürlük, mevcut kanunlar çerçevesi içinde kalmak ve evrensel akademik normlara uymak koşuluyla, işini kaybetme tehlikesine maruz kalmaksızın, bilinenleri sorgulama ve çelişkili görüşleri ortaya koyabilme hürriyetidir. UK Education Reform Act – 1988

17 Akademik Özgürlük Üniversiteler ile öğretim üyeleri ve yardımcıları, serbestçe her türlü bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler. Ancak bu yetki, Devletin varlığı ve bağımsızlığı ve milletin ve ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği aleyhinde faaliyette bulunma serbestliği vermez. ANAYASA – MADDE: 130 Tüm YÖK kararları yargı denetimine açıktır.

18 ÇAĞDAŞ ÜNİVERSİTE OLUŞTURMANIN İLKELERİ H. ROSOVSKY

19 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Herşey daha demokratik davranmakla düzelmez. 1. İLKE

20 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Bir ülkenin vatandaşı olmak nedeniyle sahip olunan haklar ile gönüllü olarak bir kuruluşa katılmanın getirdiği haklar temelde farklıdır. 2. İLKE

21 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Üniversitedeki haklar ve sorumluluklar, üniversiteye bağlı kalma süresini yansıtmalıdır. 3. İLKE

22 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Bir üniversitede bilgili olanların söz hakkı daha fazladır. 4. İLKE

23 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Üniversitede kararların kalitesi, çıkar çatışmasını bilinçli olarak önlemek yoluyla artırılabilir 5. İLKE

24 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Üniversitedeki örgütlenme yapısı, öğretim üyelerinin idari görevlere ayıracakları zamanı en düşük düzeye indirmelidir. 6. İLKE

25 Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri Hiyerarşik bir yönetim sisteminin iyi işleyebilmesi için, iyi tanımlanmış bir danışma ve sorumluluk mekanizması şarttır. 7. İLKE

26 TÜRK ÜNİVERSİTELERİNDEN BEKLENENLER  Üniversite, toplum ve iş piyasasının ihtiyaçlarına duyarlı olmalıdır.  Üniversite yönetimi esnek ve verimli olmalıdır.  Üniversiteler, bilgi tabanlı Türk toplumunun oluşturulmasına öncelik etmelidir.  Üniversiteler, “yarın” endişesi taşımayan hayata güvenle bakan, ülkemizin üretimine katkı yapmaya hazır ve istekli mezunlar yetiştirmelidir.

27 Türk üniversitelerinden beklenenler  Eğitimde disiplinlerarası alanlara önem verilmeli; “ne yapılacağından” çok, “nasıl yapılacağının” ve “neden yapılacağının” bilinmesinin daha önemli olduğu gözden kaçırılmamalıdır.  Öğrenciler, dünyadaki hızlı gelişmeleri izleyecek düzeyde yeni iletişim teknolojileri becerileriyle donatılmalıdır.

28 YÜKSEKÖĞRETİMDE YAPILMASI GEREKENLER

29 Yükseköğretimde yapılması gerekenler LİSANS DİPLOMASININ SAĞLADIĞI OTOMATİK HAKLARIN KALDIRILMASI

30 Yükseköğretimde yapılması gerekenler UNVANLARIN ÜNİVERSİTE DIŞINDA KULLANILMAMASI

31 Yükseköğretimde yapılması gerekenler ÖĞRETİM ÜYELİĞİ STATÜSÜNÜN YENİDEN BELİRLENMESİ

32 Yükseköğretimde yapılması gerekenler REKTÖR NASIL BELİRLENECEK?

33 Seçim Finlandiya, Fransa, Japonya, Kore, İsviçre, Türkiye Atama Avustralya, Hollanda, İsveç, İngiltere, ABD Seçim  Atama Avusturya, Danimarka, Norveç REKTÖR BELİRLENMESİ

34 Yükseköğretimde yapılması gerekenler AKADEMİK DEĞERLENDİRME

35 Yükseköğretimde yapılması gerekenler ÜNİVERSİTELERİN FİNANSMANI

36 ToplumsalKişisel Ekonomik  Vergi gelirlerindeki artış  Üretkenlikteki artış  Tüketimdeki artış  İşgücü esnekliğinin artışı  Devletten beklenen mali desteğin azalması desteğin azalması  Yüksek kazanç düzeyi  İş bulmada kolaylık  Yatırımda artış  Daha iyi çalışma koşulları  Kişisel/Mesleki hareketlilik Sosyal  Suç oranındaki azalma  Bağış ve topluma hizmette artış artış  Vatandaşlık bilincinin gelişmesi gelişmesi  Sosyal kenetlenme  Teknolojiye uyum sağlama ve kullanma becerisinin ve kullanma becerisinin gelişmesi gelişmesi  Daha sağlıklı ve uzun yaşam  Çocuklar için daha iyi yaşam koşulları koşulları  Müşteri olarak daha iyi karar verebilme verebilme  Kişisel statünün yükselmesi  Daha fazla hobi ve boş zaman aktiviteleri zaman aktiviteleri YÜKSEKÖĞRETİMİN GETİRİLERİ

37 Yükseköğretimde yapılması gerekenler AYNI ÜNİVERSİTE İÇİNDE YATAY GEÇİŞLERİN ESNEK HALE GETİRİLMESİ

38 Yükseköğretimde yapılması gerekenler LİSANS PROGRAMLARININ ESNEK HALE GETİRİLMESİ

39 Yükseköğretimde yapılması gerekenler ÖĞRETİM ÜYELERİNİN DOLAŞIMI

40 Yükseköğretimde yapılması gerekenler AKADEMİK BAŞARISIZLIK NEDENİYLE AF KANUNU GEREKTİRMEYEN DÜZENLEMEYE GİDİLMESİ

41 ÖĞRENCİ “AFFI” İLE İLGİLİ KANUNLAR Tarih Kanun No 17 Mart 1983 2880 29 Şubat 1984 2984 25 Aralık 1985 3248 10 Aralık 1988 3511 29 Mayıs 1991 3747 21 Mayıs 1992 3804 6 Mayıs 1993 3908 7 Haziran 1995 4111 14 Ağustos 1997 4305 22 Haziran 2000 4584

42 ÜNİVERSİTE GİRİŞ SINAVI Üniversite hazırlık kurslarına yapılan yıllık harcama yaklaşık 1 MİLYAR DOLAR’dır. Dünya Gazetesi – 12 Ağustos 1999

43 MESLEKİ VE TEKNİK LİSELERE GİDEN ÖĞRENCİ SAYISI AZALDI MI?

44 Eğitim-Öğretim Yılı Öğrenci Sayısı 1998-1999192.786 1999-2000134.224 2000-200195.718 2001-200277.389 2002-200371.000 MESLEKİ VE TEKNİK LİSE (DİN ÖĞRETİMİ)

45 Eğitim-Öğretim Yılı Öğrenci Sayısı 1998-1999725.756 1999-2000803.804 2000-2001806.997 2001-2002869.969 2002-2003910.224 MESLEKİ VE TEKNİK LİSE (DİN ÖĞRETİMİ HARİÇ)

46 Yıl ErkekTeknikKızTeknikTicaretTurizm 1998-1999367.866102.379251.961 1999-2000351.292100.005255.346 2000-2001382.849108.651265.365 2001-2002392.158152.424279.598 2002-2003429.680166.381275.873 MESLEKİ VE TEKNİK LİSE

47 DEMOGRAFİK YAPI Yaş Grubu Nüfus 20002005 14 – 16 4.265.0003.908.000 17 - 20 5.614.0005.427.000

48 MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM AĞIRLIKLI ORTAÖĞRETİM SİSTEMİ  Lisans diplomasının sağladığı otomatik hakların kaldırılması  Mesleki ve teknik liselerin kapasitelerini ve kalitelerini artırmak, bu okullarda görev yapacak öğretmenleri yetiştirmek  İlköğretiminden sonra, beceri ve yetenekleri doğrultusunda öğrencilere yönlendirme yapılması  İlköğretim ve ortaöğretim sonunda eleme sınavlarının yapılması

49 MESLEK LİSESİ MEZUNLARI, GENEL LİSE MEZUNLARI İLE EŞİT ŞARTLARDA GİRDİKLERİ SINAVDA BAŞARISIZ OLMAKTADIR. Giriş sınavında başarısız olan lise birincilerinin yaklaşık % 75’i, mesleki ve teknik lise birincisidir.

50 1998 YILI GİRİŞ SINAVI SONUÇLARI (İki Aşamalı)  19.117 teknik lise mezunundan 345’i, 175.269 endüstri meslek lisesi mezunundan 658’i mühendislik programlarına yerleşmiştir.  İletişim meslek lisesi çıkışlı 361 adaydan iletişim fakültelerine yerleşenlerin sayısı 6’dır.  Sınava giren 495.126 meslek lisesi çıkışlı adaydan 139.734’ü yeni mezundur. Yeni mezunlardan lisans programlarını kazananların sayısı 7.428’dir.

51 YılSayı% 199528.90942,2 199632.78441,3 199738.48638,2 199832.92237,2 199948.48948,4 200056.67453,6 200164.07654,1 MYO’LARA YERLEŞEN MESLEK LİSELİLER

52 Yıl ÖğretmenLisesi İmam Hatip Lisesi 19982.9563.385 19994.251315 20004.462639 20014.533541 20025.338374 ÖĞRETMENLİK PROGRAMLARINA YERLEŞENLER