Ekonomik Bütünleşme Aşamaları ve Avrupa Para Birliği

... konulu sunumlar: "Ekonomik Bütünleşme Aşamaları ve Avrupa Para Birliği"— Sunum transkripti:

1 Ekonomik Bütünleşme Aşamaları ve Avrupa Para Birliği
Dr. Evrim İmer-Ertunga 3 Mayıs 2013

2 Sunuş Planı 1. Ekonomik Bütünleşme - Kavram
- Ekonomik Bütünleşme Aşamaları - Optimum Para Alanı Teorisi (OPA) - OPA’nın Yarar ve Maliyetleri 2. Avrupa’da Ekonomik ve Parasal Birlik - Aşamalar - Maastricht Ölçütleri, Avrupa Merkez Bankası ve Euro -Euro Alanı ve Avrupa MB’sinin para pol. Stratejisi 3. Küresel Kriz ve Avrupa Para Birliği

3 Ekonomik Bütünleşme (Kavram)
Uluslararası mal, hizmet ve faktör hareketlerinin önündeki ticaret engellerinin, yalnızca bütünleşmenin tarafı olan ülkeler arasında belirli bir ayrımcılık kuralına göre azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılması

4 Ekonomik Bütünleşme Aşamaları
Kaynak: Kibritçioğlu (2011, s. 9)

5 Ekonomik ve Parasal Birlik
Ekonomik Birlik Üye üyeler arasındaki mal, hizmet ve faktör ticaretlerinin serbestliği ve ortak dış ticaret politikası dışında, ekonomik kurumların birleştirilmesi ve para ve maliye politikalarının uyumlulaştırılması Parasal Birlik Yoğun ekonomik ilişki içinde bulunan ülkelerin, ulusal paralarını sabit kurla birbirine bağlamasından sonra, koşulların oluşumuna paralel olarak tek para ve tek merkez bankasına geçmeleri ve ortak paralarını diğer ülke para birimlerine karşı dalgalanmaya bırakması

6 Parasal Bütünleşme Güç ve zaman alıcı bir süreçtir.
Süreç çeşitli aşamalardan oluşmaktadır: *Ortak bir merkez bankasının kurulması, *Ortak bir paranın kabulü ve kullanılması, *Ortak para ve kur politikasının yürütülmesi, *Ortak rezerv yönetimi.

7 Optimum Para Alanı Teorisi (para birliğine üye olmak için gereken koşullar ve özellikler)
Mundell 1961, Mc Kinnon 1963, Kenen 1969 Birbiriyle yakın ekonomik ve ticari ilişkide bulunan ülkelerin Para birimlerini sabit bir kurdan birbirine bağlamaları Ortak bir para kullanmaları Ortak paralarını diğer ülke para birimlerine karşı dalgalanmaya bırakmaları

8 OPA Ölçütleri Yüksek işgücü hareketliliği,
Enflasyon oranlarında benzerlik, Yüksek oranda mal çeşitlenmesi, Ekonominin açıklığı.

9 OPA Koşulları Ekonomik yapılarının birbirine yakın olması,
Şokların simetrik olması, Şoklara karşı makroekonomik uyumun, işgücü hareketliliğinin, reel ücret esnekliğinin, mali bağımsızlık derecesinin, yüksek olması, Ticaret hacimlerinin yüksek olması, Dış Ticaret/GSYİH’nın payı

10 OPA’nın Yararları (Mongelli, 2002)
Mikroekonomik etkinlik artışı Paranın işlevselliği artar (Tek para piyasalar arasındaki farklı fiyat uygulamalarını azaltır, rekabet artar, piyasalar yakınlaşır, piyasa ve fiyat şeffaflığı) kur riski (hedging (risk paylaşım) işlemlerinden kaynaklanan maliyet) ortadan kalkar Makroekonomik istikrar artışı Dış finansmana erişim kolaylığı Geçmişte yüksek enflasyon olan ülkeler için düşük enflasyonda faaliyet göstermenin sağladığı güven Olumlu Dışsal Etkiler para birimlerini birbirine dönüştürmeden kaynaklanan işlem maliyetlerinde azalma

11 OPA’nın Maliyetleri (Mongelli, 2002)
Mikroekonomik etkinlik azalışı Yeni para birimine geçiş maliyetlerinde artış (idari, yasal düzenlemeler, para üretimi, bankamatik düzenlemeleri vb) ulusal paranın dönüşüm değerinin hatalı belirlenmesi (ülkenin rekabet gücünün aşırı veya eksik olması) Makroekonomik istikrar azalışı Yeni para birimi ile ulusal para politikaları kullanılamaz, döviz rezervleri doğrudan kontrol edilemez Kısa süreli çıktı ve istihdam dalgalanmaları Olumsuz Dışsal Etkiler Tek bir ülkenin kamu finansmanındaki bozulma tüm alan için olumsuz görüşe neden olur

12 Avrupa’da Ekonomik Bütünleşme Aşamaları
Tür Dönem Kaynak Gümrük Birliği Roma Antlaşması (1957) Ortak Pazar Beyaz Kitap (1985) ve Tek Senet (1986) Ekonomik ve Parasal Birlik 1992 Maastricht Antlaşması (1992) Parasal Birlik (1999)

13 Maastricht Ölçütleri {Nominal Yakınsama- Ekonomik ve Parasal Birlik için belirlenmiş olan kriterlere uyum } Toplulukta fiyat istikrarı bakımından en iyi performansa sahip üç ülkenin yıllık enflasyon oranları ortalaması ile, bir üye ülkenin enflasyon oranı arasındaki fark 1,5 puanı geçmemelidir (ENFLASYON) Üye ülkelerin bütçe açıklarının GSYİH’lerine oranı %3’ü geçmemelidir (BÜTÇE AÇIĞI) Üye devletlerin kamu borçlarının GSYİH’lerine oranı %60’ı geçmemelidir (KAMU BORCU) Üye ülkelerde uygulanan uzun vadeli faiz oranları, 12 aylık dönem itibarıyla, fiyat istikrarı bakımından en iyi performansa sahip 3 ülkenin faiz oranını 2 puandan fazla aşmamalıdır (UZUN VADELİ FAİZ) Son 2 yıl itibarıyla, bir üye ülkenin para birimi, diğer bir üye ülkenin para birimi karşısında devalüe edilmemiş olmalıdır (KUR İSTİKRARI)

14 Avrupa Merkez Bankası ve Euro
Avrupa Merkez Bankası 1 Haziran 1998’de kurulmuştur. Birincil Amaç fiyat istikrarı (MA 105/1. madde) Küresel kriz ile birlikte finansal istikrar destekleyici amaç Euro 1 Ocak 1999 tarihinden itibaren hesaben (kaydi para olarak), 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren de efektif olarak (fiziken) kullanılmaya başlandı.

15 Derogasyon Konumundaki Ülkeler
Euro Kullanmayan Üye Ülkeler (10 ülke) Euro Alanının ilk oluşumunda kendi iradeleri ile Euro Alanı dışında kalan ülkeler (Opt-Out/Pre-ins) İngiltere Danimarka  Derogasyon Konumundaki Ülkeler İsveç 2004’teki genişlemede Euro Alanına giremeyen derogasyon konumundaki ülkeler Çek Cumhuriyeti Polonya Macaristan Litvanya Letonya 2007’deki genişlemede Euro Alanına giremeyen derogasyon konumundaki ülkeler Romanya Bulgaristan Euro Kullanan Üye Ülkeler (17 ülke) Euro Alanının ilk oluşması ile Euro Alanına giren ülkeler Almanya Fransa İtalya Belçika Lüksemburg Hollanda İrlanda Finlandiya Avusturya Portekiz İspanya Yunanistan 2004’teki genişleme sonrasında Euro Alanına giren ülkeler Slovenya Kıbrıs Rum Kesimi Malta Slovakya Estonya

16 Euro Alanı Para Politikası Stratejisi
Euro Alanı para politikası stratejisini merkezi (centralized) olarak belirlemekte (Avrupa MB) Para politikası kararlarının uygulanması merkezi olarak belirlenmemektedir (decentralized) (UMB) Doğrudan A/S, repo, borç alma-verme taahhütleri, topluluğa üye veya yabancı ülke para birimleri ve değerli metaller cinsinden çıkarılmış araçlar ile finansal piyasalarda işlemler, kredi kurumları/diğer katılımcılar ile teminata dayalı borç verme Acil Likidite Yardımı (Emergency Liquidity Assistance)

17 Avrupa Merkez Bankası’nın Para Politikası Stratejisi
İki ayaklı (two pillar strategy) Ekonomik Analiz Ekonomik ve finansal verilerin analizi, kısa ve orta dönemde fiyat istikrarını etkileyen faktörlerin (mal ve hizmet piyasalarında arz – talep dengeleri vb.) incelemesini yapılması Parasal Analiz Para stoku ile uzun dönem fiyat hareketleri arasındaki ilişki (Geniş tabanlı para arzı (M3) analizi ile M3 büyüme oranındaki değişimlerin analizi)

18 M3 M3= Dolaşımdaki para+ Euro Alanındaki finansal kurumların yükümlülükleri + Merkezi hükümete dahil bazı kurumların (Posta Ofisi, Hazine, gibi) M3 tanımı içindeki yükümlülükler gecelik fonlar 2 yıla kadar vadeli mevduat repo 2 yıla kadar vadeli borçlanma tahvilleri üç ay ihbarlı mevduat ve para piyasası kağıtlarından (net) oluşmaktadır.

19 Küresel Kriz ve Avrupa Merkez Bankası
Fiyat istikrarı ve finansal istikrar Küresel krizin etkilerini azaltmaya yönelik önlemler Parasal genişleme Gevşek para politikası uygulaması

20 Küresel Kriz Döneminde Euro Alanındaki Parasal Gelişmeler (M3 Para Arzı, Aralık 2010=100)
Kaynak: Avrupa Merkez Bankası İstatistikleri

21 Euro Alanı Politika Faiz Oranı (%)
Kaynak: Avrupa Merkez Bankası İstatistikleri

22 Küresel Kriz ve Diğer Gelişmeler
Larosière Raporu Finansal denetim ve düzenlemedeki ciddi açıklar Mikro ve makro ihtiyatlı gözetim, mali denetim politikalarının ve düzenlemelerin iyileştirilmesi Avrupa Sistemik Risk Kurulu (European Systemic Risk Board-ESRB)’nun oluşturulması Makro ihtiyatlı gözetim politikalarına karar vermek Avrupa Mali İstikrar Kolaylığı (European Financial Stability Facility-EFSF) Geçici mali destek ile mali istikrar 8 Ekim 2012’de yerini Avrupa İstikrar Mekenizmasına (European Stability Mechanism-ESM) bıraktı. Özel Amaçlı Kurum (Special Purpose Vehicle) Az riskli varlıkların satışından sağlanan fonların, riskli varlıkların finansmanında kullanılması ile EFSF’ye destek

23 DEĞERLENDİRME Avrupa Merkez Bankası’nın tek başına belirlediği para politikasından farklı olarak Euro Alanındaki maliye politikaları ulusal düzeyde belirlenmektedir. Küresel kriz döneminde kamu açıklarındaki belirgin artışlar Avrupa’daki para politikasını maliye politikasının baskısı altına sokmuştur. Avrupa Merkez Bankası kamu maliyesi uygulamalarında (tahvil alım operasyonları gibi) birden fazla ülke ile karşı karşıya kalmıştır.

24 Kaynakça Balassa, B. (1962) The Theory of Economic Integration, George Allen and Unwin Ltd., Londra. Erhan, Ç. ve Senemoğlu. D. (2011), Avrupa Birliği Temel Konular, İmaj Yayınevi, Ankara. Kenen, P.B. (1969) “The Theory of Optimum Currency Areas: An Eclectic View,” Mundell R.A. ve A.K. Swoboda (ed), Problems of the International Economy, Chicago, The University of Chicago Press (içinde), Kibritçioğlu, A. (2011) “Ekonomik ve Parasal Birlik, Kriz ve Avrupa’nın Geleceği” Konferans Sunuşu, İstanbul, TOBB İstanbul Hizmet Binası, Konferans Salonu, 25 Ocak 2011. McKinnon, R.I. (1963) “Optimum Currency Areas,” American Economic Review, Vol. 53, No. 4, Mongelli, F. P. (2002). “‘New’ Views on the Optimal Currency Area Theory: What is EMU Telling Us?”, European Central Bank Working Paper Series, 138. Mongelli, F. P. ve J.L. Vega (2006). “‘What Effects is EMU Having on the Euro Area and its Member Countries An Overview”, European Central Bank Working Paper Series, 599. Mundell, R. A. (1961), “A Theory of Optimum Currency Area”, American Economic Review, Vol.:51, Avrupa Komisyonu, European Central Bank, The European Financial Stability Facility (EFSF),

25