KİMYA SANAYİ ve KİMYASALLAR

... konulu sunumlar: "KİMYA SANAYİ ve KİMYASALLAR"— Sunum transkripti:

1 KİMYA SANAYİ ve KİMYASALLAR
TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ KİMYA SANAYİ ve KİMYASALLAR Mustafa Bağan Genel Sekreter

2 KİMYA Nedir? Bir teoriye göre khemeia kelimesini eski Mısırlılar Ülkeleri için kullanırlarmış. Buradan hareketle “Mısır Sanatı” anlamında kullanıldığı söylenmekte. Diğer bir teoriye göre khemeia, Eski Yunan kelimesi Khumos’ tan gelmekte. Khumos meyve suyu çıkarma anlamına gelmektedir. Dolayısıyla khemeia “meyve suyu çıkarma sanatı” olarak ta nitelendirilmektedir. Mustafa Bağan

3 Bazı Fiziksel Olayların açıklanması
Aristote M.Ö Bazı Fiziksel Olayların açıklanması Ateş Empedocle M.Ö. 492 ?-432 Kuru Sıcak Hava Toprak Evren Soğuk Nem Su Mustafa Bağan

4 Maddeler sonsuza kadar bölünemez !
Democrit (M.Ö ) Atom Maddeler sonsuza kadar bölünemez ! Mustafa Bağan

5 Metal (kurşun) Altın ( Civa, Kükürt, Antimon )
Paracelsus ALCHEMY – El Kimya Metal (kurşun) Altın ( Civa, Kükürt, Antimon ) Mustafa Bağan

6 polonium " Rien ne se perd, rien ne se crée ".
ANTOINE LAVOISIER (6, ×1023) AMEDEO AVOGADRO polonium MARIE CURIE Mustafa Bağan

7 elektron proton atom nötron
J.J. THOMSON proton ERNEST RUTHERFORD atom JOHN DALTON nötron JAMES CHADWICK Mustafa Bağan

8 ANİLİN MORU ? William Henry Perkin (1838-1907).
İlk Endüstriyel Organik kimyasal August Wilhelm von Hofmann ( ) Katran Kinin ? William Henry Perkin ( ). 1856 Paskalya Tatili ; Anilin + Potasyum Dikromat ANİLİN MORU Mustafa Bağan

9 Perkin, Boyar Madde ürettiğini anladı ve okulu bıraktı
Perkin, Boyar Madde ürettiğini anladı ve okulu bıraktı. Aile sermayesiyle bir fabrika kurdu. 6 ay içinde “Anilin Moru” unu üretti. Fransa’da çok moda oldu ve Fransızlar “Mauve” ismini verdiler. Perkin, dev bir boyar madde endüstrisi kurdu ve 35 yaşında emekliye ayrıldı. MOR DÖNEMİ Mustafa Bağan

10 Ebû Ali Huseyn b. Abdillah İbn Sînâ, (Avicenna)
Dünya Tıbbının ilerlemesine büyük katkıları olan İbni Sina, kimya alanında da çalıştı ve önemli keşiflerde bulundu. Bu hususta Berthelet, kimya ilminin bugünkü hale gelmesinde İbni Sina’nın büyük yardımı olduğunu söyler. İbni Sina Ebû Ali Huseyn b. Abdillah İbn Sînâ, (Avicenna) Mustafa Bağan

11 Türk Kimya Sanayiinin Gelişmesi
Osmanlı Dönemi : Sabun, Gülyağı Cumhuriyet Dönemi : 1939 yılında Karabük-Demir-Çelik İşletmelerinde amonyum sülfat üretimi başlamıştır. 1954'te İskenderun, 1961'de İzmit Yarımca süperfosfat tesisleri kurulmuştur. 1962 yılında Kütahya Azot Tesisleri işletmeye açılmıştır. Bu tesis Türkiye'de “inorganik sentez” le üretimin bir başlangıcını teşkil etmesi bakımından bir dönüm noktası teşkil eder. Mustafa Bağan

12 KİMYA SANAYİİ DİĞER BİRÇOK SANAYİ KOLUNUN TEDARİKÇİSİDİR
Nihai Tüketim %30.3 Diğer %16.4 Hizmet ve idare sektörü %16.4 Metal – maden, makine ve elektrik müh. % 9 Tarım % 6.4 Tekstil ve Giyim % 6.3 İnşaat % 5.4 Otomotiv % 5.3 Kağıt ve baskı ürünleri % 4.5 Mustafa Bağan

13 Mustafa Bağan

14 AB UYUM AŞAMALARI TRANSPOSITION IMPLEMENTATION ENFORCEMENT
MEVZUATA GEÇİŞ UYGULAMA TAKİP Mustafa Bağan

15 AB UYUM AŞAMALARI TAKİP MEVZUATA GEÇİŞ UYGULAMA Devlet + Paydaşlar
Mustafa Bağan

16 Kimyasallar Hakkında Çalışanın Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Bazı Kurallar
Eski Jenerasyon Yeni Jenerasyon - Umumi Hıfzısıhha Kanunu (R.G. ,1593) sayılı İş Kanunu (R.G , sayılı İş Kanunu (R.G. 10/06/2003, 25134) (Madde 13943) (Madde 73,74) 77,78) - Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği (R.G. 09/12/2003, Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük – PAR-PAT 25311) ? (R.G , 14752) - Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik - İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Önlemleri Hakkında Yönetmelik (R.G. 26/122003, 25328) (R.G , 14765) - Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (R.G. 26/12/2003, 25328) - Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik (R.G. 26/12/2003,25328) - Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (R.G. 11/02/2004, 5370) Mustafa Bağan

17 Çalışanın Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kurallar Hakkında Bazı Gözlemler
Eski Jenerasyon Anlayışı Yeni Jenerasyon Anlayışı Kanun - Kanun (Yeni kavramlar) Verdiği örnekleri isteyen - "Risk Değerlendirmesini" ön plana çıkaran Yayınlandığı tarihteki teknik verilere bağlı kalan (değişim yok !) - Risk değerlendirmesine ve teknik gelişmelere göre önlemler isteyen (dinamik) Özelde teknik bilgi vermeye çalışan -Teknik yaklaşımları risklere ve standardlara bırakan ! Eğitime çok az yer veren ! - Eğitimin önemini vurgulayan - Katılımcılık isteyen - Özdeğerlendirmeyi ön plana çıkaran - Öğretici denetlemeler (Beklenti !) Mustafa Bağan

18 İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ
Kişisel Korunma Araçları Madde 524 :…… Kesme, zımba, perçin, kalafat, raspa ve kuru taşlama gibi işlerde çalışan işçilere, parça veya çapak sıçramalarına karşı, kırılmaz saydam plastikten veya tel kafesten yapılmış gözlük verilecektir. Erimiş maden işlerinde çalışan işçilere, ışınlara karşı, uygun renkli ve ısıya ve sıçrayacak parçalara karşı dayanıklı ve gerektiğinde mafsallı uygun koruyucu gözlükler ve siperler verilecektir. Asitlerle veya kostik maddelerle çalışan işçilere, cam etrafındaki çerçeveleri yüze kolayca uyacak …… yapılmış gözlükler verilecektir. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (R.G. 11/02/2004, 5370) Kullanım Kuralları Madde 8 — Her işveren, Ek-III’de belirtilen işlerde ….. risklerin önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda, Ek-II’de belirtilen kişisel koruyucu donanımlardan işçilerin sağlık ve güvenlikleri için gerekli olanları Ek-I’de örneği verilen tabloya göre değerlendirecek ve işçilere verecektir. Madde 6- c) Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine ve kişisel koruyucu donanımın performansına bağlı olarak belirlenecektir. Mustafa Bağan

19 Eğitim İşverenin Yükümlülükleri
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK R.G , No : 25426 “Öğretmek” Madde 3 “Öğretilecek” Madde 59, 65, 93, 133 “Eğitilecek” madde 59, 129 “Eğitimi” madde 133 “Eğitilmiş” Madde 533 İşverenin Yükümlülükleri Madde 4 — İşverenler………. yükümlüdürler. Bu amaçla, işverenler, çalışanları, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ve bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim programlarını hazırlamak, eğitimlerin düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak ve verilecek eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmekle yükümlüdürler. Madde 3 – İşveren… sağlık ve güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek …. gerektiği bilgileri vermek zorundadır. Madde Özel itfaiye teşkilatı bulunmayan işyerlerinde, ……. bir yangın söndürme ekibi kurulacak ve …… ve yangına karşı savunma eğitimi yapılacak, ayrıca hangi söndürme cihaz ve aletlerinin, hangi çeşit yangına karşı kullanılacağı da öğretilecektir. Mustafa Bağan

20 Kimyasalların Etkilerine Örnekler
Fiziksel etkiler Parlayıcı katılar Organik Peroksit Oksitleyiciler Kararsız reaktifler Su ile reaksiyona girenler Parlayıcı sıvılar Basınçlı gazlar Patlayıcılar Parlayıcı aerosoller Parlayıcı gazlar Patlayıcı Oksitleyici Parlayıcı Sağlığa olan etkileri Toksik Zararlı Aşındırıcı (korozif) Tahriş edici Kanserojen Mutajen Üremeyi zehirleyici Alerjik Çevreye olan etkileri Bozunma : Bozunmaya dirençlilik Bioakümülasyon (birikme) Ekotoksisite : Toprak, su ve havadaki canlılar Ozon azaltma olgusu Fotokimyasal ozon üretme olgusu Global ısınma (sera) olgusu v.s. Bilgi iletişimi Mustafa Bağan

21 İŞLETMELERDE BİLGİ AKIMI
Bir işletmede, kötü iletilen ve yanlış anlaşılan bilgilerin akımı tehlike arzetmektedir. Bunun için açık, hedefi belli bir bilgilendirme, önleme politikasının gerçekleşmesi için temeldir. Her kesime, onlar için açık mesajlar vermek, dinlemek ve öneri ve uyarıları değerlendirmek, uygun talimatlar vermek, yapıcı toplantılar ve eğitimler organize etmek…. Mustafa Bağan

22 Görsel Yazılı Risk İletişimi GBF 30 1090
Kimyasallar İçin Bilgi Akımı = Risk İletişimi Yazılı Görsel GBF 30 1090 Mustafa Bağan

23 Kronik Sağlık tehlikesi
KİMYASAL MADDELER RİSK KATEGORİLERİ ETKİLER ÇOK YÜKSEK YÜKSEK ORTA DÜŞÜK İHMAL EDİLEBİLİR Akut Sağlık tehlikesi Kronik Sağlık tehlikesi Çevre Tehlikesi Yangın ve Patlama Maruz Kalma Proses Tehlikesi Mustafa Bağan

24 TEHLİKELERİN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
TEHLİKELİ KİMYASALLAR YÖNETMELİĞİ (67/548/EEC ve 99/45/EEC) + “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” SINIFLANDIRMA R CÜMLECİKLERİ Mustafa Bağan

25 MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
“Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” EK – IB (*) MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ EINECS (1) CAS (2) Maddenin Adı Limit Değer Özel İşaret (3) TWA (4) STEL (5) (8 Saat) (15 Dak.) mg/m3 (6) ppm (7) mg/m3 ppm Dietileter 308 100 616 200 - Aseton 1210 500 Kloroform 10 2 Deri 1,1,1-Trikloroetan 555 1110 Etilamin 9,4 5 1,1-Dikloroetan 412 Mustafa Bağan

26 MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
EK – IB (*) MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ EINECS (1) CAS (2) Maddenin Adı Limit Değer Özel İşaret (3) SINIFLANDIRMA TWA (4) STEL (5) (8 Saat) (15 Dak.) mg/m3 (6) ppm (7) mg/m3 ppm Dietileter F+; R12 R19 Xn; R22 R66 R67 308 100 616 200 - Aseton F; R11 Xi; R36 R66 R67 1210 500 Kloroform Xn; R22-48/20/22 Xi; R38 Canc3; R40 10 2 Deri Mustafa Bağan

27 ÇOK YÜKSEK RİSK Mustafa Bağan

28 YÜKSEK RİSK Mustafa Bağan

29 ORTA RİSK Mustafa Bağan

30 DÜŞÜK RİSK Mustafa Bağan

31 İHMAL EDİLEBİLİR RİSK Mustafa Bağan

32 Aseton F; R11 Xi; R36 R66, R67 Mustafa Bağan

33 www.tksd.org.tr Kaynakça :
BIA-”The Column Model” An aid to risk identification and substitute assessment Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” Mustafa Bağan