SİNİR HÜCRESİ Prof Dr Süheyla ÜNAL

... konulu sunumlar: "SİNİR HÜCRESİ Prof Dr Süheyla ÜNAL"— Sunum transkripti:

1 SİNİR HÜCRESİ Prof Dr Süheyla ÜNAL

2 Sinir sistemi hücreleri
Glialar Nöronlar

3 Glialar Nöronları destekler ve beyne bir yapı sağlar.Sinir hücresi gruplarını, sinaptik bağlantıları diğerlerinden ayırırlar ve çevrelerler Elektrik sinyallerinin iletilmesini desteklemek üzere akson çevresinde miyelin kılıfı oluştururlar (oligodentrisitler) Bazıları hücre ölümünden sonra atıkları temizlerler, nörotransmitterleri ortamdan uzaklaştırırlar

4 Glialar Kas-sinir kavşağı sinapslarında presinaptik ucun bazı işlevlerini düzenlerler Astrositler beyin kapillerleri ve venüllerin KBB oluşturmasını sağlayarak toksik maddelerin kana geçmesini önler Beyin gelişimi sırasında göç eden hücrelere rehberlik ederler, aksonu yönlendirirler Büyüme faktörleri salgılayarak nöronların gelişmesine, beslenmesine yardımcı olurlar

5 Glialar Makroglialar: Oligodentrisitler (sss’de)
Schwan hücreleri (pss’de) Astrositler Mikroglialar: Fagositler

6 Glialar Ependimal hücreler Mikroglialar
Ventriküllerin ve santral kanalın çevresinde uzanır Koroid pleksusun oluşumuna katılır ve BOS salgılar Mikroglialar Özelleşmiş makrofajlardır, fagositoz yaparlar

7 Astrositler Ekstrasellüler beyin sıvısının kompozisyonunu düzenler
Uzantı ve bağlantıları ile kan-beyin bariyerini oluşturur

8 Oligodentrisitler Schwann hücreleri Satellit hücreler
Myelin kılıfını oluştururlar Satellit hücreler Gangliyonlardaki nöron gövdelerini çevreleyerek onlara destek ve besin sağlar

9

10 Nöronun özellikleri Sinir hücreleri belli davranışlara aracılık yapan özgül sinyal ağları oluştururlar Her davranış birçok sinir hücresinin etkinliğini gerektirir Nöronların tipi, yerleşimi, sayısı, diğer nöronlarla bağlantıları, akson ve dentritlerin sinir sistemi içinde üç boyutlu dağılımı beyin işlevi için temeldir Nöronların ve bağlantılarının deneyim ile modifiye edilebilirliği plastisite özelliği kazandırır

11 Şekillerine göre nöronlar
Unipolar (omurgasızlar ve oss’de) Bipolar (retina, olfaktör epiteli) Multipolar

12 Nöron tipleri Duyusal nöronlar - Afferentler
Reseptörlerden aldıkları bilgiyi arka kök aracılığı ile SSS’ne taşırlar Motor nöronlar – Efferentler SSS’den aldıkları bilgiyi ön kök aracılığı ile kaslara ve glandlara aktarırlar Ara nöronlar Nöronlar arası iletiyi sağlarlar

13 Somatosensoriyel nöronlar
Reseptörler serbest sinir uçlarından ya da sinir uçlarını kaplayan daha komplike yapılardan oluşur Aksonları myelinli ya da myelinsiz olabilir Sıcak, soğuk, ağrı, dokunma, basınç ve derin duyuyu alırlar Bilginin bilinçli algılanmasını sağlarlar

14 Özel duyular Oldukça özelleşmiş reseptörlerdir
Bazıları nöral yapıda, bazıları farklı yapıdadır Nöral olmayan yapıda = tad tomurcukları (epitel hücreleri), fotoreseptörler Nöral =koku

15 İşlevlerine göre nöronlar
Duyusal Motor İnternöronlar Projektif Lokal

16 Sinir Hücresi Hücre gövdesi Dentritler Akson Presinaptik uç

17 Hücre gövdesi Hücrenin genetik altyapısını taşıyan DNA ve hücrenin metabolik etkinliğini düzenleyen diğer yapıları içerir.

18 Gen ürünleri Genlerin kodladığı nöropeptid, reseptör, nörotransmitter, enzim, iyon kanalları, nörotransmitter geri taşıyıcıları gibi ürünler hücrenin gövdesinde üretilir

19 Gen ürünü taşınması nörotransmitterler sinir uçlarındaki keseciklere
reseptörler sinaps membranına taşınırlar

20 Dentritler Dentritler hücre gövdesinden çevreye dağılır İleti toplar

21 Akson Nöronun gövdesi ile aksonunu birleştiren bölgede (akson tepeciği) oluşan aksiyon potansiyeli, akson boyunca bir diğer hücreye aktarılmak üzere iletilir

22 Aksonda ileti İletiyi hızlandıran iki yapı vardır Miyelin kılıf
Ranvier boğumları

23 Hızlı ileti Ranvier boğumları iletinin sıçrayarak ilerlemesini sağlar

24 Sinir hücresi Elektriksel iletiyi aktarır Metabolizması özgündür
Hücre zarı seçici iyon kanalları içerir Hücre zarındaki Na/K pompaları aksiyon potansiyeli oluşturur

25 Nöron membranı

26 Sinyal oluşumu Sinyal mekanizması tüm sinir hücrelerinde aynıdır
Nöronun değişik bölümlerinde 4 farklı sinyal üretilir; girdi sinyali tetikleyici sinyal ileti sinyali çıktı sinyali

27 Aksiyon potansiyeli Hücre istirahat halinde iken iyon kanalları açıktır ve K hücre dışına çıkar. Bu çıkış hücre yüzeyindeki negatif yükü azaltır.

28 Aksiyon potansiyeli Hücre membranının her iki tarafında pozitif yüklü Na ve K iyonları ile negatif yüklü aminoasit ve proteinlerin eşit olmayan dağılımı  Membranın K’a karşı geçici geçirgenliği

29 Aksiyon potansiyeli Membran potansiyelinin 10mV azalması membranı Na’a daha geçirgen hale getirir. Na girişi hücre içindeki (-) yükü azaltır.

30 Aksiyon potansiyeli Na/K pompası nörondan Na’ u dışarı alır
Negatif Cl iyonlarının konsantrasyonu içeride artınca hücre membranında bir elektrik şarjı meydana gelir

31 Aksiyon potansiyeli

32

33 Refraktör peryod İyon dengesi tekrar istirahat potansiyeline ulaşır
Bu dönemde hücre yeni uyarılara kapalıdır

34 Dinlenme potansiyeli

35

36 İleti potansiyelleri Reseptör potansiyeli Tetikleyici potansiyel
Sinaptik potansiyel

37 Reseptör potansiyeli Duyusal bir uyaran reseptör proteinlerini aktive ederek Na ve K akışına neden olur , bu da hücre membranının dinlenme potansiyelini bozarak reseptör potansiyeli oluşturur. Lokal bir uyarı oluşturan RP akson boyunca pasif olarak dağılır. Mesafe ile amplitüdü azalır. 1mm’den daha uzağa gidemez. Akson boyunca taşınabilmesi için Ranvier boğumlarında amplifiye edilmesi gerekir.

38 Tetikleyici potansiyel
Aksonun başlangıç segmentinde voltaja duyarlı Na kanallarının yoğun olarak bulunması AP için düşük bir eşik sağlar Tüm reseptörlerin ve sinapsların potansiyelleri burada toplanır, eşik potansiyel aşılırsa AP oluşur

39 Eşik potansiyel İçerideki ve dışarıdaki iyon yükü farkı - 60mV olunca tüm akson boyunca voltaj kapılı Na kanalları açılmaya başlar İçeri daha fazla Na girer ve aksiyon potansiyeli oluşur Ya hep ya hiç kuralı, 1/0 kuralı

40 Sinaptik potansiyel AP presinaptik uçta kimyasal bir uyarı oluşturur. Açığa çıkan nörotransmitter bir sonraki hücrenin reseptörüne bağlanarak membran potansiyelini değiştirir ve sinaptik potansiyeli oluşturur. SP nörotransmitter miktarı ve salınma süresi ile ilgili olarak azalarak ilerler. Reseptörün tipine göre depolarizan ya da hiperpolarizan olabilir.

41 Depolarizasyon Hiperpolarizasyon
Membran potansiyelinin –65 mV’dan –55mV’a inmesi AP üretme kapasitesini arttırır, eksitasyon oluşturur. Hiperpolarizasyon Membran potansiyelinin –65 mV’dan –75 mV’a çıkmasıdır, inhibisyona yol açar.

42

43