Prof. Dr. Murat A. Yülek İstanbul Ticaret Üniversitesi

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. Murat A. Yülek İstanbul Ticaret Üniversitesi"— Sunum transkripti:

1 Kalkınma Temelli Kamu Alımı Politikaları Politika Deneyimleri ve Literatürden Seçilmiş Örnekler
Prof. Dr. Murat A. Yülek İstanbul Ticaret Üniversitesi Dr. Murad Tiryakioğlu Afyon Kocatepe Üniversitesi Sanayide Sürdürülebilir Üretim Oturumu 21 Kasım 2013 Perşembe  13:00-15:00

2 Çalışmanın Kapsamı Kalkınmacı devlet anlayışı çerçevesinde, sanayi politikası aracı olarak “kamu alımlarının” kalkınmaya olan etkisini seçilmiş örnekler kapsamında incelemekte ve “kalkınma temelli kamu alımları” kavramının çerçevesini çizmektedir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

3 Kamu Alımları & Kalkınma İlişkisi
Sanayi şirketlerinin teknolojik yetkinliklerinin geliştirilmesi Spesifik alanlardaki teknolojik yetkinliklerin desteklenmesi Öncelikli-stratejik sektörlerin ve bu sektörlere yapılan yatırımların yönlendirilmesi Bölgesel ve ulusal kalkınmanın sağlanması, Küçük ve orta ölçekli işletmelerin yetenek ve rekabet güçlerinin arttırılması, Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ayrılan kaynakların optimizasyonu, ve benzeri amaçlarla kullanılabilecek önemli bir sanayi politikası aracıdır. Bu amaçlara ulaşılmasında kamu alımları, kamu destekleri gibi “dolaylı” teşvik unsurlarından çok daha etkin olabilir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

4 Kamu Alımları & KOBİ Gelişimi İlişkisi
Schumpeter’e (1942) göre, büyük işletmeler, küçük işletmelere göre çok daha yenilikçidir Daha yeni literatürde tersi görüşler serdedilmiştir. KOBİ’ler kamu satın alım politikalarıyla daha esnek ve daha yenilikçi yapıya kavuşturulabilir… Özellikle yeni teknolojilerin ve sanayilerin oluşumu esnasında küçük firmalar etkin bir destek mekanizması sağlamaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

5 KOBİ’lerin Ekonomik Önemi
Yülek & Tiryakioğlu, 2013

6 Kamu Alımları & Kalkınma / KOBİ İlişkisi - ÖZET
KOBİ’ler, “büyüyemediği için küçük kalmış” işletmeler değil “ekonomik kalkınmanın itici gücü” olarak değerlendirilmektedir… Özellikle gelişmekte olan ülkeler için stratejik teknoloji ve sektörlerin desteklenmesi amacıyla yapılan kamu alımları iktisadi kalkınma için belirleyici bir role sahip olmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

7 Kamu Alımları & Kalkınma İlişkisi
Bu akış ve bağlantı sistemi yazarlarca geliştirilmiştir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

8 Üniversite & Sanayi & Devlet İşbirliği
Üniversite, sanayi ve devlet işbirliği, mesleki ve teknik eğitimi tamamlayan/sağlayan bir faktör olarak kamu alımlarının etkinliğini arttırmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

9 Kamu Alımları & İhracat İlişkisi
Stratejik sektörler ve teknolojilere yönelik uygulanan kamu satın alım politikaları, ilgili sektörlerin uluslararası rekabet gücünü arttırmaktadır. Korumacılığın Tarihsel Arka Planı Hamilton-Report on Manufactures (1791) List-Bebek Endüstrileri Koruma Tezi (1841) Yülek & Tiryakioğlu, 2013

10 Kamu Alımları & Sosyal Politika İlişkisi
Hükümetlerin girişimcileri ve özel sektörü güçlendirmeye yönelik politikaları, iş çevriminin yukarı yönlü olmasını sağlayacaktır. Bu evrilme, istihdam arttırıcılık gibi iktisadi ve toplumsal boyutu yüksek anlık etkiler ortaya koymakta, hem uzun vadeli iktisadi kalkınmaya doğrudan etki etmekte, hem de hükümetlerin sosyal politika yükünü azaltmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

11 Ara Not: Kamu Alımları Taksonomisi
Offset [Birincil& İkincil Yetenek Alanı] Yerli Muhteva Şartı KAMU ALIMLARI Özellikli KOBİ Destekleri İleri Vadeli Kamu Satın Alma Taahhütleri Bu sınıflandırma yazarlarca geliştirilmiştir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

12 Tarihsel Bir Tecrübe olarak Almanya…
Politika Deneyimleri Tarihsel Bir Tecrübe olarak Almanya… Kayzer II. Wilhelm ( ) döneminde, savunma sanayini geliştirmek ve bu stratejik alanda yerli üretimi desteklemek amacıyla gerçekleştirdiği kamu alımları tarihsel olarak önemli bir stratejiye ve bugünün gelişmiş ülkelerinin sinaî tecrübelerine işaret etmektedir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

13 İsveç: Saab (Svenska Aeroplan)
Saab’ın geliştirdiği Viggen’in yetersizliği (1980’li yıllarda) ülke ekonomisini üçlü bir politika seçimi ile karşı karşıya kalmıştır: (1) Yabancı bir uçağın alınarak yerlileştirilmesi, (2) Viggen’ın geliştirilmesi, (3) Yeni bir modelin sıfırdan yerli tasarım olarak üretilmesi… Yülek & Tiryakioğlu, 2013

14 İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin
Türkiye : Lale Soğanı İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Yerli lale üreticilerine alım garantisi veren sistemi örnek niteliğinde!... Lalede yakalanan başarı diğer sektörlere, özellikle sanayi sektörlerine uygulanabilir mi? Yülek & Tiryakioğlu, 2013

15 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Kamu satın alma politikalarının İngiltere’de, Lordlar Kamarası’nın gündeminde, “sanayide yenilikçiliği tetikleyen” bir araç olarak algılandığı görülmektedir. Lordlar Kamarası “Seçilmiş Bilim ve Teknoloji Komitesi,” kamu satın alımlarının yenilikçiliği güçlendirdiğine dair tespitleri paylaşmaktadır. Geçerli tedarik uygulamaları ve süreçleri üzerinde duran komite, yeniliklerin sanayi içinde “yayılma” etkisini de incelemektedir Yülek & Tiryakioğlu, 2013

16 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Yülek ve Taylor (2011) bu konuda kapsamlı bir analiz bütünü ortaya koymaktadır. Taylor (2011) bu kapsamda kamu satın alma politikalarının ekonomik mantığını, offset ve bağlı ticaret yapıları çerçevesinde tartışmaktadır. Watermeyer (2013), kamu satın alma politikalarının, şeffaflık, verimlilik gibi “birincil” hedeflerine ilave olarak, “sosyal” veya “kalkınmacı” hedeflere bağlanabileceğini tartışmakta ve bunun yöntemleri üzerinde durmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

17 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Kettel ve Lember (2010) kamu alımlarının gelişmekte olan ülkeler için tavsiye edilebilir bir sanayi politikası aracı olup olmadığını tartıştıkları çalışmalarında, gelişmekte olan ülkelerin Dünya Ticaret Örgütü’nün “Kamu Alımı Anlaşması”na dahil olması gerekip gerekmediğini sorgulamaktadır. Edler ve Georghiou (2007) kamu satın alımlarının yenilik ile olan ilişkisini talebin canlandırılması temelinde ele almaktadır. Yeni teknolojik yeteneklerin edinilmesi ve yenilikçiliğin sağlanması için kamu alımları ve bu sürecin sağladığı talep artışı iktisadi kalkınma ile sonuçlanmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

18 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Eliasson (2010), kamu alımlarını spesifik olarak havacılık sektörü açısından incelemekte ve bu sektöre yönelik kamu alımlarının ileri sanayi politikası aracı olarak iktisadi kalkınmanın stratejik bir aracı olduğu üzerinde durmaktadır. İleri üretim etrafındaki sınai yayılmaların ve pozitif dışsallıkların makroekonomik etkilerini inceleyen Eliasson (2010), İsveç havacılık sanayinin genel, uçak üretici Saab’ın spesifik bir analizini yapmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

19 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Kamu alımlarının yaygın olarak dezavantajlı sosyal grupların iktisadi gelişmesini sağlamak için kullanılabileceğini ifade eden Arrowsmith (2010) sözkonusu bu politikalara ilişkin bir sınıflandırmaya yer vermektedir: (1) Yasal uyum sınırlılığı; (Whether Limited to Legal Compliance) (2) Politika uygulama mekanizmaları; (Mechanisms for Implementing Policies ) (3) Sözleşmenin yürürlüğe girme sınırlılığı (Whether Confined to Performance of the Contract Awarded) Arrowsmith (2010) bu politika aracının bölgesel kalkınma, daha adil çalışma koşulları ve özellikle dezavantajlı gruplar için iktisadi fırsatların sağlanması gibi amaçlar açısından incelenmesi gerektiğini savunmaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

20 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Preuss ve Walker (2011) kamu satın alımlarının psikolojik engellerden etkilenerek sürdürülebilir kalkınmanın bir aracı olarak kullanılmasına ilişkin aksaklıkları kavramsal bir çerçevede ele almaktadır. Bu kapsamda sürdürülebilir kamu satın alım sürecinin, bireysel, örgütsel faktörlerden, küçük grup ve örgüt içi uyum süreçlerinden ve son olarak kuruluşlara arasındaki dış uyum süreçlerinden etkilenerek aksayabileceği üzerinde duran çalışma, bu risklerin aynı zamanda sürdürülebilir kalkınmaya yönelik riskler olduğunu vurgulamaktadır. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

21 Literatürden Seçilmiş Örnekler
Taylor ve Yülek (2012) kalkınma hedeflerini sağlamak için kamu harcamalarını ve satın alımları inceledikleri çalışmada, gelişmekte olan ülkelere ilişkin tespitler yaparak Türkiye için çıkarımlarda bulunmaktadır. Türkiye’de, kamu harcamalarının ve uluslararası kamu alımlarının arttığına dikkat çeken çalışma aynı zamanda sanayileşmenin, teknolojik gelişmenin, ticaretin ve diğer kalkınma amaçlarının sağlanabilmesine ilişkin bir araç olarak kamu alımlarına ilişkin geniş bir literatüre yer vermektedir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

22 Son Söz Bu çalışma ile çerçevesi çizilen “kalkınma temelli kamu alımı” kavramı ve konusu özellikle gelişmekte olan ülkelerin gündeminde yer almaya başlamıştır, başlayacaktır… Ortaya çıkarttığı, iktisadi, toplumsal ve siyasal etkileri itibariyle kalkınma temelli kamu alımı politikaları geriden gelen avantajlarını arttıracak bir strateji olarak değerlendirilmelidir. Yülek & Tiryakioğlu, 2013

23 Teşekkürler… Prof. Dr. Murat A. Yülek Dr. Murad Tiryakioğlu
İstanbul Ticaret Üniversitesi Dr. Murad Tiryakioğlu Afyon Kocatepe Üniversitesi