Bilgisayar Mühendisliği Bölümü GYTE - Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Açık Ders Malzemelerinde Kullanılabilirlik UADMK Çalıştay 2010 Yrd. Doç. Dr. Mehmet.

... konulu sunumlar: "Bilgisayar Mühendisliği Bölümü GYTE - Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Açık Ders Malzemelerinde Kullanılabilirlik UADMK Çalıştay 2010 Yrd. Doç. Dr. Mehmet."— Sunum transkripti:

1 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü GYTE - Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Açık Ders Malzemelerinde Kullanılabilirlik UADMK Çalıştay 2010 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Göktürk Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü

2 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 2 Motivasyon Beklemeli miyiz beklememeli miyiz?

3 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 3 Motivasyon Gitmeli miyiz gitmemeli miyiz? (MIT OCW dan alınmıştır, pdf)

4 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 4 Kullanıcının önemi Karmaşık ve zor üstesinden gelinen problemlerin çözümünde genellikle teorik ya da sezgisel yaklaşımlarla çözüme gidilir Çözümü bir insanın kullanacağı gerçeği genellikle fonksiyonel gereksinimlerin yanında gözardı edilir Tanım: “Su haznesi, kulpu ve süzgüsü olan alete çiçek sulama aleti denir”

5 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 5 Açık Ders Malzemeleri (ADM) Ne olduğu kabaca tanımlanmış Kimlere yönelik olduğu tanımlanmış Kullanım politikası tanımlanmış Sapı ne taraftan takılır tanımlanmamış Tanım: “Tüm dünyadaki öğretim elemanları, öğrenciler ve kendi kendine öğrenenler için hazırlanmış ücretsiz ve açık eğitsel kaynaklara Açık Ders Malzemeleri denir ”

6 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 6 Kullanılabilirlik nedir? Tanım Kullanılabilirlik üç alt grupta incelenir : –Etkinlik –Verimlilik –Kullanıcı Tatmini

7 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 7 Elektronik Öğrenme Alanı Elektronik öğrenme alanında kullanılabilirlik öğrenme miktarı ile doğrudan ilişkilidir Pek çok projede –Pedagojik destekten yoksun tasarım vardır –Kullanılabilirlik değerlendirmesi ya yoktur ya da yetersizdir –Sistemin özellikleri yetersizdir kullanıcıya başbelası olur –Teknik-Grafik-Akademik-Destek personeli iletişim problemleri vardır ya da iletişim mevcut değildir Kullanılabilirliği iyi bir içerik ve sistem amaçtır

8 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 8 ADM Kullanıcıları Öğretim Elemanları Öğrenciler Kendi kendine öğrenenler Kullanılabilirliğin bu gruplar tarafından algılanan boyutu nedir?

9 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 9 Algısal Kalite Bir sistemin kalitesi algılandığı ölçüde geçerlidir Algılanan kaliteyi kullanılabilirlik ciddi olarak etkilemektedir Bunun yanında diğer faktörler: –Marka tanınmışlığı –Tavsiye ağı –Derin ve yoğun içerik varlığı –Kullanıcının bilgi seviyesi –Kullanılan dil –Yerel yahut uzak sistem kullanımı –Paket

10 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 10 Kullanıcının Genel Hedefi Nedir? Bilgisayar karşısında küçük düşmemek İstediği işi gerçekleştirebilmek Olabildiğince kısa zamanda ve az enerji ile bunu yapmak Bütün bunları yaparken sıkılmamak

11 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 11 Öğretim Elemanları Kaynağın örgün olarak kullanılacağı konuya oldukça paralel olan farklı öğretim elemanlarının ortak paydasını içeren materyal Kurumsal kimliği zedelemeyen içerik Kolay değiştirilebilirlik ve adaptasyon Olabildiğince görsel materyal Kendi yapabileceğinden daha iyi kalite Düzgün dil (Plaza Türkçesi ya da aşırı Öztürkçe kaygısı olmayan) Kurumsal hedefler de öğretim elemanları hedeflerine eklenir. Tanınırlık sağlamak, ücretli kurslara müşteri bulmak vb.

12 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 12 Öğrenciler “Hap” Çok fazla arama yapmadan istenilen konuyu bulabilme Uzun anlatımlar yerine özet içerik Soru çözümleri: “Schaum’s Outline Series!!!” Eğlenceli ve tatmin edici materyal Sınavlarda performans artırıcı Sürekli dışarı referans vermeden anlatım Kolay indirilebilme, problemsiz dosya formatı

13 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 13 Kendi Kendine Öğrenenler Konuyu bilene göre değil bilmeyene göre hazırlanmış ilerleme yapısı Soru çözmeden daha çok konu anlatımına yönelik içerik Daha çok görsel materyal Anlaşılması zor olan özet içeriklerin olmaması Eğlenceli, dışa referans veren araştırmayı teşvik edici içerik Kolay indirilebilme ve yaygın dosya formatı Her tarayıcı ile ulaşılabilirlik (Firefox, IE, mobil vb)

14 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 14 Oluşturma ve Kolaylık Boyutları kullanım kolaylığı oluşturma kolaylığı (teknik) video PPT simulasyon fotoğraf grafik DOC/ODT PDF html EĞİTİM VEREN AÇISINDAN Altyazılı PPT flash

15 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 15 Oluşturma ve Kolaylık Boyutları kullanım kolaylığı oluşturma kolaylığı (teknik) video PPT simulasyon fotoğraf grafik DOC/ODT PDF html EĞİTİM ALAN AÇISINDAN Altyazılı PPT flash

16 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 16 Hangi yönde avantaj Öğrenici için çok yararlı gibi görünebilen materyaller, öğretici için kullanılabilirlikten uzak olabiliyor –İçeriklerin PDF olarak yayınlanması, bunların yeniden kolayca kullanımını zorlaştırıyor –Animasyonların yeniden kullanımı çok zor –İçerikte yoğun ve farklı yapısal “stil” özellikleri kullanımı, yeniden kullanımda tek tek düzeltmeyi gerektirebiliyor –Etkileşimli içerik hazırlanması konu uzmanının yapabileceği bir iş değil –Dolayısı ile hem öğrenci hem de eğitimci için “kolay” olan alanlarda içerik geliştirilmesi seçeneği uygun olabilir DOC/ODT, PPT, Altyazılı-PPT vb.

17 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 17 4R prensibi (Hilton 2010) 1.Reuse / Yeniden Kullanım 2.Redistribute / Yeniden Dağıtım 3.Revise / Yenileme Gözden Geçirme 4.Remix / Harmanlama Açıklık derecesi’nin yüksek olması istenir Açık ders malzemelerinin kullanımı, yukarıdaki aşamalar sırayla sağlandıkça daha esnek hale gelir “Açık ders” ile “açık ders malzemesi” arasındaki fark bu noktada önemli hale gelir AÇIKLIK DERECESİ

18 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 18 Eğitim Veren Kullanıcı Beklentileri Materyali değiştirebilecek olan programların rahatça bulunabilir erişilebilir olması Bu programları kullanarak içerik değiştirme ve uyarlamanın yapılması için bilgi beceri Kolayca değiştirilebilirlik (PDF e karşı DOC örneği) Varsa kaynak koda vb erişebilirlik (simulasyon var ama kodu yok?)

19 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 19 Geleneksel sunum (ppt) problemleri 18 puntodan daha küçük font kullanımı Resim tabanlı formüller Çizim olmayan resim tabanlı diyagramlar Gruplanmamış çizim öğeleri Gereksiz sunum geçiş animasyonları (!) Büyük dosya boyutu (bol bitmap nedeniyle) Bir anlama karşılık gelmeyen renklendirmeler Sınıf içi aktivitelere geçen toplantıda bahsettiğimiz şekilde referans verme Sınıf içi anlatıma müsade etmeyen yoğun içerik... ve Diğerleri.....

20 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 20 Geleneksel video... Sınıf ortamında çekilen video, özellikle bazı çok değerli öğretim üyelerinin kısıtlı dinleyici sayısını çok ciddi miktarda büyütür (hukuk, edebiyat, tıp...) Pek çok diğer video ise sınıfa sanal dinleyici olarak gitmenin dışında bir şeyi hedeflememektedir Video ortamının karışık modlu kullanımı ile çok daha başarılı eğitsel içerik hazırlanabilmektedir

21 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 21 Bu alanda güzel yeni teknolojiler mevcut! Geleneksel video problemleri Masa başında çekilmiş konuşan hoca Uzaktan çekim, yetersiz zoom 28 saatte(!) indirme Ses problemi İndeks problemi –Metaveri –Skript Yeniden kullanım ?

22 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 22 Indeksli ve Linkli Video Yeni teknolojiler yardımı ile video dosyaların indekslenmesi Video içinden belirli bölgelere aktif özellikler kazandırılması –Video www –Hiyerarşik video Yüksek çözünürlüklü panoramik video çekimi ve akabinde e- ders oluşturulması Senkronize multimedya ve çoklu mod videolar Video-sunum birleşimi Video arama motorları Video içeriğin önümüzdeki yıllarda oldukça yaygın ve etkin olarak kullanılacağı düşünülmektedir Burada ders anlatım videosunun dışında/yanında konu hakkında hazırlanmış videoların derse entegre edilmesi de sözkonusudur

23 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 23 Açık ders malzemesi PPT/ODP ? İki yönlü kullanım kolay başarılamayabilir Eğitici, değiştirilebilir, adapte edilebilir ve anlatımda kullanılabilir içerik bekler Öğrenici ise eğiticiyi dinlemediği için, sunum dosyasında daha çok bilgi olmasını ve konsantre sayfaların olmasını ister Yazıcıdan çıktı alınması kolay olmalı –Az sayfa ve beyaz arkaplan, renklere dayanmama PDA dünyası ile uyumlu bir yapısı bulunmalı Altyazılı PPT bunun için iyi bir örnek oluşturur –İsteyen altyazıyı okur, isteyen sunum üzerinde dersini verir

24 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 24 Kullanıcı belirsizliği sorunu Açık ders malzemelerinin hedef kitlesi net olarak bilinemiyor İçeriklerin geliştirilmesi bu nedenle kolay değil ÇÖZÜM: –İçeriklerin eğitici ya da öğrenici versiyonu olarak iki türde üretilmesi yararlı olabilir ancak bu yöntem ek zaman ve kaynak gerektirir –Açık ders malzemeleri doğrudan bir uzaktan eğitime yönelik olmamaları nedeni ile daha çok hedef kitlenin eğitim veren yönünde planlanması beklenmektedir

25 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 25 Kutudan Çıkış Deneyimi Kullanım kılavuzlarına artık kullanıcılar bakmamaktadır, bu nedenle kılavuz ufaktır Ürünlerin ve sistemlerin hemen kullanılabilir ve olumlu deneyim verecek biçimde tasarlanması gerekir Aksi takdirde kullanıcı hemen başka kapıya bakmaktadır (bu açıdan ders malzemesi ile LMS farklıdır) Açık kaynak ürün ve malzemelerde yetersiz ilk deneyim kullanımın terkedilmesine yolaçar.

26 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 26 Kutudan Çıkış Deneyimi Bu nedenle açık ders malzemelerinde sistemin/içeriğin ilk kullanım dakikalarında çok cazip, hatasız, verimli bir etkileşim sunması hedef olmalıdır

27 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 27 ADM de neler etken Dağıtım platformu Dağıtıcı tarafından sunulan içerik Ziyaretçiler tarafından oluşturulan içerik 1. ve 3. maddeler doğrudan platform kapasitesi ve tasarımına bağlıdır –İyi bir platform seçilmelidir 2. madde içerik oluşturanlara ve sağlayıcının koymuş olduğu referansa bağlıdır

28 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 28 Dağıtım platformu Dağıtım “web” üzerinden yapılır Dolayısı ile web sitesi sözkonusudur Site içerik yönetim sistemi –Yönetici erişimi –İçerik oluşturucu erişimi –Faydalanıcı erişimi Web kullanılabilirliği

29 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 29 Dağıtım Platformu Teknolojik olarak gelişmiş sistemlerin kullanılabilirlikleri de iyidir denilemez Teknolojik olarak çok basit sistemde hazırlanmış içerik bazen en yararlı içerik haline gelebilir

30 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 30 Platform Kullanılabilirliği ? ?

31 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 31 Platform Kullanılabilirliği Yandaki menüde öğretim materyallerinin nerede olmasını beklersiniz? –“Home” dan geçiş yok –İçerik tıklandığında yok –Konu takviminden yok –Kaynaklar ?? Ders içerikleri burada

32 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 32 Platform Kullanılabilirliği Mevcut Platformlar (Educommons, Moodle, LRM, Sakai, Connexions vb) oldukça esnek bir yapı sunmaktadır Esnek yapı neticesinde sistem tasarımcıları daha çok bilişim personeli zihinsel modeline uygun sistemler geliştirmektedir Bu esnek yapı kullanılarak oluşturulan açık ders sistemlerinin kullanılabilirlik konusunda gözden geçirilmesi yararlı olabilir İçeriklerin mutlaka “üstveri” ile desteği şarttır

33 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 33 Üstveri ?? Veri hakkında özet veri anlamına gelir Özellikle video ve büyük dosyalarda önemlidir –Arama motoru kullanımını sağlar –Göz gezdirme sağlar –İçeriğin tamamını ardışıl izlemek yerine rasgele erişim mümkün olabilir ve zaman kazandırır –Gözden kaçabilecek değerli içeriğin bulunmasını kolaylaştırır Bilgisayara Giriş NoDersVideo 1Ders 1.pptİzle 2Ders 2.pptİzle 3Ders 3.pptİzle 4Ders 4.pptİzle 5Ders 5.pptİzle 6Ders 6.pptİzle 7Ders 7.pptİzle 8Ders 8.pptİzle 9Ders 9.pptİzle 10Ders 10.pptİzle 11Ders 11.pptİzle 12Ders 12.pptizle

34 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 34 Üstveri ?? Veri hakkında özet veri anlamına gelir Özellikle video ve büyük dosyalarda önemlidir –Arama motoru kullanımını sağlar –Göz gezdirme sağlar –İçeriğin tamamını ardışıl izlemek yerine rasgele erişim mümkün olabilir ve zaman kazandırır –Gözden kaçabilecek değerli içeriğin bulunmasını kolaylaştırır Bilgisayara Giriş NoDersVideo 1Ders 1.pptÖzetİzle 2Ders 2.pptÖzetİzle 3Ders 3.pptÖzetİzle 4Ders 4.pptÖzetİzle 5Ders 5.pptÖzetİzle 6Ders 6.pptÖzetİzle 7Ders 7.pptÖzetİzle 8Ders 8.pptÖzetİzle 9Ders 9.pptÖzetİzle 10Ders 10.pptÖzetİzle 11Ders 11.pptÖzetİzle 12Ders 12.pptÖzetizle

35 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 35 Uygun Çözümler Kabul görmüş başarılı olmuş modellerden benzetme yapmak yararlı İçeriği alacak olanların nasıl düşündüğü, beklentileri ele alınmalı Yapılan çalışmaları kullanan kişileri izlemeli –Geri bildirim ve paydaş görüşleri her zaman doğru kararların oluşmasını sağlamaz –Kullanıcılar “daha iyi neyin olabileceğini” bilmediklerinden hatalı ve zor kısımları algılamakta zorlanırlar –Onları izlemek pek çok bilgi verir Yapılan içerik ve kullanılan sistem üzerinde Nielsen’in sezgisel değerlendirmesi yapılmalı

36 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 36 Uygun Çözümler Otomatik içerik geliştirme sistemi kullanılması ve geliştirilmesi özendirilmeli –Exe, CourseLab vb. Kurumsal şablonlar ve geliştirme kılavuzları oluşturulmalı SCORM, XML gibi paylaşıma ve yeniden kullanılabilirliğe önem veren standartlardan yararlanmalı Kalitenin kullanıcı görüşleri ile geliştirilebileceği bir mekanizma oluşturulmalı Kurulan sisteme destek sürdürülebilir şekilde sağlanmalı

37 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 37 Çıkarım 1.Elimizdeki içerik ne kadar değerli olursa olsun bunun işe yarar olması kullanıcının bu içeriği kullanabildiği oranda sağlanır 2.Değerli içeriklerin yüksek kullanılabilirlik ile desteklenmesi gerekmektedir 3.Bu konuda yönetimsel destek verilmelidir 4.Kullanılabilirlik kriterleri hakkında akademik birikim ve prensipler mevcuttur, sadece ADM alanında bunların takibi ve uygulaması yeterlidir (www.hcibib.org)

38 UADMK – Mehmet Göktürk Çalıştay – 29-1-2010 38 Sorular... Kullanılabilirliğin genel perspektifi içinde açık ders malzemelerinin hangi yönde hazırlanması gerektiği konusunda sizleri aydınlatmaya çalıştım. Sorularınız? gokturk@gyte.edu.tr