2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçim süreci, 27 Nisan Genelkurmay bildirisi ve basının konuya yaklaşımı İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Doktora Programı.

... konulu sunumlar: "2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçim süreci, 27 Nisan Genelkurmay bildirisi ve basının konuya yaklaşımı İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Doktora Programı."— Sunum transkripti:

1 2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçim süreci, 27 Nisan Genelkurmay bildirisi ve basının konuya yaklaşımı İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Doktora Programı Prof. Dr. Murat Özgen Seminer Dersi Hazırlayan: Uğur Küçüközyiğit Öğrenci no: 2502090375

2 Bu çalışmanın amacı, 2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin Anayasa Mahkemesi’ne intikali sürecini, 22 Temmuz 2007 Genel Seçim sonuçlarını da kapsayacak şekilde incelemektir.

3 Türkiye’nin Migreni: Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı seçimleri her zaman önemliydi ama 1960 ihtilalinden sonra gerçek bir soruna dönüştü. O yıldan itibaren gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçim süreçlerinin neredeyse tamamı büyük sorunlar ve bunalımlarla geçti.

4 Cumhurbaşkanı: Başkomutan TSK, Cumhurbaşkanı’nın aynı zamanda Başkomutan olmasını gerekçe göstererek, her seçim döneminde konuya dahil oldu. TSK, Cumhurbaşkanı’nın aynı zamanda Başkomutan olmasını gerekçe göstererek, her seçim döneminde konuya dahil oldu. TSK tarafından bu amaçla kimi zaman muhtıra veya bildiriler yayınlandı, kimi zaman aday gösterildi kimi zaman da uygun bulunmayan adaylar çekilmeye zorlandı. TSK tarafından bu amaçla kimi zaman muhtıra veya bildiriler yayınlandı, kimi zaman aday gösterildi kimi zaman da uygun bulunmayan adaylar çekilmeye zorlandı.

5 1961 Cumhurbaşkanlığı seçimleri Örneğin, 1961 yılı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, AP Cumhuriyet Senatosu Samsun Üyesi Prof. Dr. Ali Fuat Başgil aday olmak istemiş, ancak Milli Birlik Komitesi’nin silahlı tehdidiyle adaylıktan vazgeçmek zorunda kalmıştır.

6 1973 Cumhurbaşkanlığı seçimleri 1973 seçim sürecinde ordunun adayı, 12 Mart muhtırasını imzalayan isimlerden olan, Kendini Cumhurbaşkanı seçtirmek üzere Genel Kurmay Başkanlığından ayrılarak Cumhuriyet Senatosu’na atanan Fahri Gürler olmuştur.

7 1973 Cumhurbaşkanlığı seçimleri Ordu, komutanlarının seçilmesi için baskı yöntemi denedi. Kuvvet Komutanları üniformalarıyla parlamentoya gelerek, uçurulan jetlerin gürültüsü altında yapılan oylamaları izledi. Emrivakiye karşı koyan TBMM, daha ılımlı bir isim olan eski Deniz Kuvvetleri Komutanı Fahri Korutürk’ü seçti.

8 1980 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri 1980’de adayların her ikisi de asker kökenli idi. Eski Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Muhsin Batur (CHP adayı) ve eski 1.Ordu Komutanı emekli Orgeneral Faik Türün (MC Partileri adayı/AP, MHP, MSP).

9 Aynı Tarihi Tekrar Tekrar Yaşamak … Türkiye aynı sorunu, 2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bir kez daha yaşadı. Türkiye aynı sorunu, 2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bir kez daha yaşadı. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in görev süresinin 16 Mayıs 2007 günü sona ereceği, seçildiği günden itibaren zaten biliniyordu. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in görev süresinin 16 Mayıs 2007 günü sona ereceği, seçildiği günden itibaren zaten biliniyordu.

10 Aynı Tarihi Tekrar Tekrar Yaşamak Bilinmeyen, 11. Cumhurbaşkanı için seçim günü geldiğinde, parlamentonun nasıl bir kompozisyona sahip olacağı idi. AKP’nin 363 milletvekili ile tek başına iktidar olduğu 2002 yılında bu sorunun cevabı halen verilemiyordu. Zira Türkiye’de parlamentolar fiilen 4 yıl görev yapıyordu.

11 2007 Yılının Gündemini Belirleyen Makale Seçim tartışmalarını gerçek anlamda başlatan, Yargıtay Onursal Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun 26.12.2006 tarihinde Cumhuriyet Gazetesi’nde yayınlanan “AKP Tek Başına Seçemez” başlıklı makalesi oldu. Makalenin yayınlanmasıyla başlayan tartışmalar, 4 Anayasa Mahkemesi başvurusu, bir muhtıra, bir erken seçim, bir anayasa değişikliği paketi ve bir referandum doğurdu.

12 Makale hakkındaki değerlendirmeler Basına yansıyan haberler ile köşe yazıları incelendiğinde Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun dile getirdiği görüşlerin ilk günlerde fazla destek bulmadığı anlaşılmaktadır. Basına yansıyan haberler ile köşe yazıları incelendiğinde Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun dile getirdiği görüşlerin ilk günlerde fazla destek bulmadığı anlaşılmaktadır.

13 Makale hakkındaki değerlendirmeler Hiçbir siyasi parti görüşlere destek vermemiştir. CHP Genel Başkanı “ikna olmadım, ama bakarız” demektedir. Hiçbir siyasi parti görüşlere destek vermemiştir. CHP Genel Başkanı “ikna olmadım, ama bakarız” demektedir. Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanı seçilmesi örneği ortada dururken böyle bir koşul geliştirmenin ‘hukuku zorlama’ olacağı fikri ağır basmaktadır. Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanı seçilmesi örneği ortada dururken böyle bir koşul geliştirmenin ‘hukuku zorlama’ olacağı fikri ağır basmaktadır.

14 Makale hakkındaki değerlendirmeler Köşe yazarları da bu görüş karşısında ikna olmamış görünmektedir. Konuyu ele alan köşe yazılarında, ‘hukukun zorlanması’, ‘zırva’, ‘fantezi’, ‘kanuna takla attırmak’, ‘derin organizasyon’, ‘siyasal fetva’ gibi kelimeler geçmektedir.

15 Oylama ve AYM’ye intikal 11. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk tur oylaması 27 Nisan 2007 günü gerçekleştirildi. CHP aynı gün, “toplantı yeter sayısı sağlanmadan yapılan oylamanın iç tüzük ihdası” olduğu iddiasıyla konuyu Anayasa Mahkemesi’ne götürdü.

16 Aynı gün: E-muhtıra Aynı gün saat 23.00’te Genelkurmay Başkanlığı internet sitesinde söz konusu basın açıklaması (e-muhtıra) yer aldı. TSK açıklamada “(…) Gerektiğinde tavrını ve davranışlarını açık ve net bir şekilde ortaya koyacaktır. Bundan kimsenin şüphesinin olmaması gerekir.(…)” diyerek önceki müdahaleleri hatırlatıyor ve bir kez daha Cumhurbaşkanlığı seçim sürecine resmen dahil oluyordu.

17 E-muhtıra’dan sonra Yazarların Değerlendirmeleri ‘uzlaşma’, ‘toplantı yeter sayısı’, ‘karar yeter sayısı’ gibi kavramlara ilişkin tartışmaların, askerin bildirisinden sonra tamamen sona erdiği görülmektedir.

18 “Tek Çare Seçim” Artık yazarlar arasında bu müdahaleyi uygun bulanlar vardır. Ancak, demokrasinin kesintiye uğraması arzusu içeren en ufak bir mesaj yoktur. Gül’ü destekleyen - desteklemeyen bütün yazarların, halkın hakemliğini, seçimi işaret ettiği görülmektedir.

19 “Tek Çare Seçim” Zira seçimlerden her kesim galibiyet beklemektedir. AKP’yi ve Gül’ü istemeyenler iktidarı teslim alma zamanının geldiğini düşünmektedir. (Mitingler, parti birleşmeleri -Mumcu/Ağar- v.b.) AKP ise Gül’ün söylediği gibi ‘kendini halka emanet etmiştir.’ Sandıkta sahiplenilmeyi beklemektedir.

20 Oylamanın iptali Anayasa Mahkemesi kararı, e-muhtıradan 5 gün sonra, 2 Mayıs’ta ‘oylamanın iptali’ şeklinde açıklandı. Mahkeme, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunun 367 katılımcı olmadan başlatılamayacağı, dolayısıyla da diğer turlara geçilemeyeceği yönünde görüş belirtiyordu.

21 Oylamaların Sonu Artık AKP’nin 354 sandalyesiyle seçimin sürdürülerek 276 oyun yeterli olduğu üçüncü tura geçilmesi imkansızdı. Artık AKP’nin 354 sandalyesiyle seçimin sürdürülerek 276 oyun yeterli olduğu üçüncü tura geçilmesi imkansızdı. Nitekim birkaç gün sonra, 367’yi bulmayan katılımcıların sayıldığı nafile oturumların gerekçesi olmamak için Abdullah Gül adaylıktan çekildi. (6 Mayıs 2007)

22 22. Dönem için Yolun Sonu TBMM’nin 22. Dönemi için yolun sonu gelmişti. 3 Mayıs 2007 tarihinde bir araya gelen TBMM Genel Kurulu, 22 Temmuz’u 456 oyla erken seçim tarihi olarak kabul etti.

23 Seçim Yetmez, Anayasa Değişikliği Şart Aynı gün (3 Mayıs) AK Parti tarafından hazırlanan, Anavatan Parti'li milletvekillerinin de destek verdiği Anayasa değişikliği teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu. Teklif, cumhurbaşkanının 5+5 sistemiyle ve halkoyuyla seçilmesini öngörüyordu

24 Anayasa Paketi Cumhurbaşkanı’ndan dönüyor Anayasa değişikliği paketi 10 Mayıs’taki ikinci turda onaylanarak Cumhurbaşkanı'na gönderildi. Anayasa değişikliği paketi 10 Mayıs’taki ikinci turda onaylanarak Cumhurbaşkanı'na gönderildi. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, paketi 14 gün inceledikten sonra, 24 Mayıs 2010 tarihinde veto ederek yeniden TBMM’ye gönderdi. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, paketi 14 gün inceledikten sonra, 24 Mayıs 2010 tarihinde veto ederek yeniden TBMM’ye gönderdi.

25 Veto Gerekçesi Sezer, Cumhurbaşkanını halkın seçmesinin Köşk ile hükümet arasında yönetim krizine yol açıp rejime zarar vereceği düşüncesindeydi. Sezer, Cumhurbaşkanını halkın seçmesinin Köşk ile hükümet arasında yönetim krizine yol açıp rejime zarar vereceği düşüncesindeydi.

26 Parlamento da, Cumhurbaşkanı da ısrarlı Paket vetodan bir hafta sonra 31 Mayıs’ta TBMM’de aynen kabul edilerek yeniden Cumhurbaşkanı’na gönderildi. Paket vetodan bir hafta sonra 31 Mayıs’ta TBMM’de aynen kabul edilerek yeniden Cumhurbaşkanı’na gönderildi. Sezer (yine 14 gün sonra) 14 Haziran’da Paketi, “halkoyuna sunulmak üzere yayınlanması” için Başbakanlığa gönderirken, 15 Haziran’da Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusunda bulundu

27 Bir Paket Üç Başvuru Bu arada CHP de mücadeleye devam ediyordu. 5 Haziran’da şekil, 18 Haziran’da ise esas yönünden Paketin iptali için AYM’ye iki başvuru yaptı. Paket için üç başvuru AYM kararını bekliyordu.

28 AYM’nin Kararı: Düğümü Halk Çözsün Anayasa Mahkemesi başvuruları birleştirilerek görüştü, 5 Temmuz 2007 tarihinde sonucu açıkladı. Anayasa Mahkemesi başvuruları birleştirilerek görüştü, 5 Temmuz 2007 tarihinde sonucu açıkladı. CHP milletvekillerinin ve Cumhurbaşkanı’nın ‘şekil denetimi’ davaları oy çokluğuyla, CHP milletvekillerinin ‘iç tüzük ihlali’ davası ise yetkisizlikten oy birliğiyle ret edilmişti. CHP milletvekillerinin ve Cumhurbaşkanı’nın ‘şekil denetimi’ davaları oy çokluğuyla, CHP milletvekillerinin ‘iç tüzük ihlali’ davası ise yetkisizlikten oy birliğiyle ret edilmişti.

29 22 Temmuz 2007 Cumhurbaşkanlığı tartışmalarının doğurduğu karmaşık süreçle girilen 22 Temmuz 2007 seçim sonuçları Türkiye için sürpriz oldu.

30 22 Temmuz 2007 Bu sürpriz, AKP’yi savunan kesimler için beklentilerin üstünde bir zafer, AKP iktidarının sonunun geldiğine bütün varlığıyla inanan kesimler için ise hayal kırıklığı idi.

31 22 Temmuz 2007 AKP geçerli oyların yüzde 46,58’ni almış ve iktidarını sürdürme vizesini yenilemişti. AKP: 16.327.291 oy (%46,58) CHP : 7.317.808 oy (%20,88) MHP: 5.001.869 oy (%14,27)

32 Yazarların Değerlendirmeleri Şimdi, AKP’yi kutlayan yazarlar ‘ordu’, ‘yargı’ ve ‘medyayı’, halkın taleplerini doğru algılamaya çağırıyordu. Şimdi, AKP’yi kutlayan yazarlar ‘ordu’, ‘yargı’ ve ‘medyayı’, halkın taleplerini doğru algılamaya çağırıyordu. Seçim sayesinde AKP iktidarının sona ereceğini bekleyen yazarlar ise hayal kırıklıklarını, ruhlarındaki yabancılaşmayı anlatan makaleler kaleme aldılar.

33 Yazarların Değerlendirmeleri Umur Talu’nun yayınladığı okur mektubunda Almanya'dan bir Türk akademisyen, CHP’nin sol politikalardan ne kadar uzaklaştığını belirterek kafa karışıklığını şöyle anlatıyordu: “Bu seçimler benim de artık bir (eski) CHP'li olarak durum değerlendirmesi yapmama sebep oldu. Belki de hakiki CHP, AKP'dir.”

34 Her şey Sadece Hukuki Bir İhtilaf mıydı? Söz konusu dönem boyunca sürekli “toplantı yeter sayısı”, “Anayasa”, “Anayasa Mahkemesi”, gibi kavramlar üzerinde durulsa da, tartışılan gizli öznenin ‘iktidar gücünün kim tarafından kullanılacağı’ sorusu olduğu açıktı. Yaşanan, ANAYASA MADDELERİ ÜZERİNDEN YÜRÜTÜLEN bir iktidar mücadelesi idi.

35 Türkiye Çok Değerli Bir Tecrübe Yaşadı Her Cumhurbaşkanı seçiminde büyük sorunlar yaşanmıştı. Ancak 2007 yılı Cumhurbaşkanlığı seçim süreci, tartışmasız, hepsinden çok daha önemlidir.

36 Türkiye Çok Değerli Bir Tecrübe Yaşadı Zira, onlarca yıldır ‘karargahlarda’, ‘TBMM salonlarında’ yapılan pazarlıklarla yürütülen gizli iktidar mücadelesi, ilk kez kamuoyunun önünde apaçık bir şekilde cereyan etti.

37 Türkiye Çok Değerli Bir Tecrübe Yaşadı Bu tartışmalar sayesinde seçmen, ‘siyasi erkin tayini, kontrol yöntemleri’ hakkında daha derin düşünme şansı yakaladı. Üstelik, kurulan sandıklar aracılığıyla görüşlerini açıklama fırsatı buldu. Sandıklardan, çıkan üç temel mesajı şöyle özetleyebiliriz:

38 Mesaj 1: Orduya Seçmen, genel seçimlerde AKP’ye verdiği büyük destekle siyasal süreçlerin, anayasal çerçeve içinde yürütülmesinin önemine işaret etti. Bu mesaj özellikle orduya yöneliktir. Silahlı Kuvvetler, anayasal olmayan isteklerini ‘ihtilal tehdidiyle’ dile getirmemesi, sürece bu yolla dahil olmaması konusunda uyarılmıştır.

39 Mesaj 2: Hukuk Adamlarına Seçmen, Anayasa değişikliği paketine verdiği büyük destekle, anayasa hükümlerinin ‘konjonktürel etkilerle’ veya ‘görülen lüzum üzerine’ eğilip bükülmesine karşı çıkmıştır. Bu mesaj özellikle Anayasa Mahkemesi’ne ve hukuk adamlarına yöneliktir.

40 Mesaj 3 : Siyasal Partilere Seçmen, Cumhurbaşkanlığı seçimi oturumlarına katılmayan DP ve ANAP’ı siyasal yelpazenin dışına iterek, siyasal erkin en önemli aktörünün TBMM olması gerektiğine işaret etmiştir. Bu mesaj özellikle siyasal partilere yöneliktir.