 Selçuklular döneminde, eğlenmek için de tiyatro oynanmaya başlanmıştı.Osmanlılar dönemindeyse eğlendirmek bir uğraş haline geldi.Evlenme,doğum,sünnet.

... konulu sunumlar: " Selçuklular döneminde, eğlenmek için de tiyatro oynanmaya başlanmıştı.Osmanlılar dönemindeyse eğlendirmek bir uğraş haline geldi.Evlenme,doğum,sünnet."— Sunum transkripti:

1

2

3  Selçuklular döneminde, eğlenmek için de tiyatro oynanmaya başlanmıştı.Osmanlılar dönemindeyse eğlendirmek bir uğraş haline geldi.Evlenme,doğum,sünnet düğünü gibi törenlerde insanları eğlendirmek için tiyatro yapılmaya başlandı.  Bu dönemin en sevilen oyunu orta oyunudur.  Bu oyunların tümü sözlü ürünlerdir.Belli bir metne dayanmazlar.Bir kısmında bilinen bir plan vardır ve her defasında bilinen bir olayı yeni bir üslupla yazılır.  Oyunlarda karşıtlıklardan yararlanılır.  Oyunlar, söz,dans,mimik ve şaklabanlık üzerine kurulmuştur.  Usta-çırak ilişkisiyle gelişmiştir.  Sözlü oyunlar, gerçekliğe dayanmayan, kişileştirmeye yöneliktir.  Batı etkisindeki tiyatronun girmesiyle uzun süre sadece güldürmeye dayalı işlevini sürdürür.

4 Geleneksel Türk Tiyatrosu Gölge Oyunu(Karagöz) Orta OyunuMeddah Köy Seyirlik Oyunu

5  Karagöz;gerili bir perdenin arkasında, ışık önünde söz, tef, şarkı eşliğinde bir takım tasvirlerin gölgelerinnin perdeye yansıtılması ve oynatılmasıdır.  Türk toplumunun dilini, inançlarını, geleneklerini, siyasi ve sosyal olaylara bakışını yansıtmasıdır.Usta- çırak ilişkisine bağlı kalarak günümüze kadar gelmiştir.  Yazılı metni yoktur,doğaçlamadır.  Karagöz ve Hacivat belirli bir mesleği, zihniyeti ya da çevreyi temsil eden, kalıplaşmış davranışlar sergileyen, aynısı veya benzeri başka eserlerde de karşımıza çıkabilecek kahramanlardır.Bu yönüyle Karagöz ve Hacivat birer tiptir.  Karagözün dört bölümü vardır:Mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş.

6  Mukaddime:Oyunun başlangıç bölümüdür.Bu bölüm Hacivat gelene kadarki bölümdür.Göstermelik adı verilen görüntüler yer alır, ardından tef çalınır.Karagöz semai okur,semaiden sonra Hacivat “Of Hay Hak”diyerek perde gazeline başlar.  Muhavere:Genellikle oyunun baş kişileri olan Karagöz ve Hacivat arasında geçen bölümdür.Karşılıklı konuşmalardan oluşur, olaylar yoktur.Hacivat karagöze gösteriş yapar,karagöz Hacivat’ın dediklerini yanlış anlar.  Fasıl:Asıl oyundur.Olayın gelişimine göre oyuna diğer tipler girmeye başlamıştır.  Bitiş:Genellikle kısadır.Karagöz ve Hacivat oyun sırasında giydikleri kıyafetleri çıkarmış olarak sahneye dönerler.aralarında kısa bir sözleşme olur.Konuşmaları genellikle kavgaya dönüşür.

7 Aktör:Karagözcü, çok yönlü gerçek bir sanatçıdır. Toplumsal, sosyal, ekonomik ve siyasal bilgiyle başta Karagöz ve Hacivat olmak üzere diğer tipleri de kendi kimlikleri perdeye taşır. Aktörün iki de yardımcısı vardır:Çırak ve yardak Tasvirler:Deve derisinden ve mukavvadan kesilerek hazırlanmış renkli kuklalardır. Tipler: Karagöz:Hiç okumamış; ama zeki, anlayışlı bir halk adamıdır.İçinden geldiği gibi konuşur.Kararsız, gözü pek, rahat bir kişidir.Belli bir mesleği yoktur, ekmeğini havadan kazanır,boğazına düşkündür. Hacivat:Karagözün zıt bir karakteridir.Okumuş, ukala bir kişidir. Karagözü sık sık imtihan ederek bilgisini ona göstermek ister.Kibarlık budalasıdır. Çelebi:Zengin, mirasyedi, çıtkırıldım bir tiptir.İstanbul ağzı ile konuşur. Tuzsuz Deli Bekir:Perdede görünen bir zorba tipidir.Kaba ve argo konuşmalarıyla ve naralarıyla tanınır. Frenk:Perdenin aşırı alafranga tipidir. Zenne:Kadın tipleridir. Beberuhi:Cüce ve aptal bir tiptir.

8  İzleyicilerle çevrilmiş bir alanda, yazılı metne bağlı olmayan bir konunun çatısına uyularak doğaçlamayla geliştirilen bir oyundur.  Orta oyunu meddahın çok aktörlüsü veya Karagözün sahneye taşınmış biçimidir.  Konu bir hikaye ya da efsane olayının taslağından ibarettir.Oyuncular, bu taslağı istedikleri biçiminde genişletip değiştirerek oynarlar.Bilinen bir konu, her temsilde yeniden yaratılmış olur.  Usta-çırak ilişkisi içinde varlığını sürdürmüştür.  Dekor yok denecek kadar azdır.  Orta oyunundaki kişiler Karagöz’de olduğu gibi “tip” özelliği gösterirler.temel tipler “Pişekar” ve “Kavuklu”dır.  Orta oyundaki güldürü öğesi Karagöz’deki gibi yanlış anlamalara,nüktelere ve gülünç hareketlere dayanır.  Orta oyununda oyuncu birden çok kişiye laf yetiştirmek zorundadır.Bu yüzden söz hüneri,taklit,mimik diğer oyunlarına göre orta oyununda daha önemlidir.  Orta oyunu dört bölümden oluşur:mukaddime,muhavere,fasıl ve bitiş.

9  Mukaddime:Zurnacı Pişekar havası çalar.Pişekar meydana çıkar.İki eliyle seyircileri selamlar.Zurnacıyla oyunun başlayacağı ile ilgili konuşurlar.Pişekar kenara çekilir ve Kavuklu’nun girmesini beklerler.  Muhavere:Karagöz’deki muhavere gibi ustalık isteyen bir bölümdür. Kavuklu ile Pişekar arasındaki söz düellosudur.Bu bölüm iki kısımdan oluşur. Arzbar:Söyleşenler birbirlerinin sözlerini ters anlar.Ustaca imalar ve zengin nüktelerle yüklü olan bu bölüm, oyunun kalitesini ortaya koyar. Tekerleme:Kavuklu bir olayı başından geçmiş gibi anlatır. Sözleşmenin sonunda anlatılan olayın gerçek değil, rüya olduğu anlaşılır.  Fasıl:Asıl oyundur.Çoğu kez Kavuklu iş aramaktadır.Pişekar ona bir iş bulur.Her oyund Kavuklu başka bir iş yapar.Oyunlar, bu bölümde anlatılan olaylara göre isimlendirilirler.  Bitiş:En kısa bölümdür.Pişekar giriş bölümünde başlattığı oyunu bu bölümde bitirir, seyirciden özür diler, gelecek oyunun adını ve yerini duyurur.

10 1-Olay:Çoğunlukla basit bir maceradır.Sıradan bir olay anlatılırken üsluptaki ustalık, söz arasına sıkıştırılan nükte ve esprilerle seyircinin ilgisi çekilir.Seyirciyi çeken oly değil, olayın işlenişi sırasındaki söz ustalığıdır. 2-Kişiler:Asıl kişileri Kavuklu ve Pişekar`dır. Pişekar:Orta oyununun baş aktörüdür.meydana önce o çıkar.Oyun bitiminde meydanı son o terk eder.Oyunun yönetmenidir.Hali vakti yerinde,okumuş,orta sınıf şehirliyi temsil eder.Kavukluya iyi bir dost, taşralılara ve ırk tiplerine karşı alaycı bir İstanbulludur. Kavuklu:Deli dolu halleri,taşkın şakaları ve bir iş tutmamış, parasız tutumu ile Karagözü andırır;fakat bazı yönleriyle de karagözden farklıdır.Oyuna ikinci sırada çıkar.Cahil ve ahmak görünür; ancak kurnaz ve zekidir.Oyun boyunca süren neşeli tavrı, başındaki kavuğu, komik hareketleri ve ince zekası ile oyunu sürükleyen en önemli kişidir.Halk Türkçesiyle konuşur.

11  B ir anlatı türü olarak dramatik türlerden ayrılsa da anlatılan olay seyircilerin önünde hareket ve taklitle canlandırıldığı için meddah da dramatik bir tür sayılır.  Hikaye etme ve taklit yapma sanatıdır.Meddah her türlü insan sesini, ağlama,gülme gibi her türlü duyguyu, doğayla ilgili durumları taklit eder.  Meddah, nadir yetişen sanatçılarıdır.Doğuştan sahip oldukları yetenekleri araştırma, gözlem, inceleme ve çalışmayla arttırırlar.Günümüzün “stand-up”çıları gibidirler.  Özel bir sahnesi yoktur.  Meddah bir iskembeye oturarak söze başlar; elinde bir baston omzunda mendil bulunur.Mendili değişik tipteki kişilerin kıyafetlerini göstermek ve ağzını kapatarak seslerini taklit etmek için kullanılır.Sopadan da oyunu başlatmak ve değişik sesler çıkarmak için kullanılır.  Konuşma dili kullanılır.  Meddah, kalıplaşmış bir tekerleme ile söze başlar ve “Her ne kadar sürç-i lisan etmiş isek affola!” söyleriyle hikayeyi, bitirir.

12  Geleneksel Türk tiyatrosunun köye yönelik bir biçimidir.  Bütün yönleriyle köy gerçekliğini işler.  Oyunlar konusu köy hayatıdır.Köydeki sosyal hayat, köyün geleneksel yapısı işlenir.Kimi oyunlarda doğu taklit edilir.  Bu oyunlar kapalı veya açık yerlerde oynanır.  Gerektiğinde basit ve doğal dekor görünümü veren malzemelerden yararlanılır.Yerine göre kostüm ve makyajdan yararlanılır.

13