1 SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri.

... konulu sunumlar: "1 SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri."— Sunum transkripti:

1 1 SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

2 2 Sözcüklerin tek başına anlamları olduğu gibi cümle içerisinde kazandığı farklı anlamları da vardır. Anlamı olan en küçük ses birliğine sözcük (kelime) denir.

3 3 Gerçek (Temel) Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Sözcüğün ilk akla gelen, herkes tarafından bilinen ve en yaygın olarak kullanılan anlamı, sözcüğün gerçek anlamıdır. koşmak doktor yaşlı

4 4 Yan Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Dişlerimi fırçalarım. Tarağın dişleri inceymiş. Gerçek Yan Sözcüklerin temel anlama bağlı olarak zaman içinde kazandığı yeni anlamlardır. Benzetme veya yakıştırma yoluyla sağlanır. Örnekler

5 5 Yan Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Uzun kuyruklu bir hayvan gördüm. Uçurtmamın kuyruğu güzel oldu. Gerçek Yan Sözcüklerin temel anlama bağlı olarak zaman içinde kazandığı yeni anlamlardır. Benzetme veya yakıştırma yoluyla sağlanır. Örnekler

6 6 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Yan Anlam Yan anlam benzetme veya yakıştırma yoluyla sağlanır. Gerçek Anlam “ Burun ” sözcüğünü inceleyelim.

7 7 Mecaz Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında, başka bir anlamı karşılayacak şekilde, daha çok soyut olarak kullanılmasına mecaz anlam denir. Mecaz anlam, anlatımı daha etkileyici ve dikkat çekici yapmak amacıyla kullanılır. Hiçbir sözcük tek başına mecaz anlam içermez. Cümlelerde, çoğunlukla deyim ve atasözlerinde mecaz anlam kullanılır.

8 8 Mecaz Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Macera kitaplarına bayılırım. Tatlı sözlerle yine beni kandırdı. Poşetleri taşımaktan kollarım koptu. Olanlardan sonra cesaretim kırıldı. Örnekler (güzel, hoş) (çok yoruldu, ağrıdı) (azaldı)

9 9 Gerçek-Yan-Mecaz Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri (gerçek anlam) (yan anlam) (mecaz anlam) Kanatlarını açmış beyaz bir güvercin yaklaşıyordu.Uçağın kanadına minik bir kuş konmuştu. Sahipsiz yavruya kol kanat gerdik.

10 10 Terim Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Bugün derste kümeleri işledik. (matematik) Hakem penaltımızı vermedi. (futbol) Oyuncular kuliste hazırlanıyorlar. (tiyatro) Öğretmenimiz kompozisyon yazdırdı. (edebiyat) Bir bilim, sanat ya da meslek dalıyla ilgili bir kavramı karşılayan kelimelere terim denir. Terimlerin anlamları dar ve sınırlıdır.

11 11 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri Kışın ara ara burnum kanar benim. (gerçek/temel ) Yeni aldığım ayakkabının burnu ayağımı acıtıyor. ( yan ) Makam sahibi olunca burnu büyüdü. ( mecaz ) Sinop Burnu ülkemizin görülesi yerlerindendir. ( coğrafya terimi ) “Burun” sözcüğünü dört farklı anlama gelecek şekilde cümle içerisinde kullanalım.

12 12 Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

13 13 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Yazılış ve okunuşları farklı fakat anlamları aynı olan sözcüklerdir. Bu tür sözcükler birbirlerinin yerini tutabilir. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

14 14 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam sözcük - kelime misafir - konuk doktor - hekim Ö r n e k l e r

15 15 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir. Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

16 16 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam uzun - kısa var - yok iyi - kötü Ö r n e k l e r

17 17 Bir sözcüğün olumsuzu o sözcüğün karşıtı sayılmaz. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

18 18 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam OLUMSUZ: Uzun / uzun değil Ö r n e k l e r KARŞIT: Uzun / kısa

19 19 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Yazılışları ve okunuşları aynı anlamları farklı olan sözcüklerdir. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

20 20 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Elleri soğuktan üşümüş. Ö r n e k l e r Ellerin sözüne bakıp kalbimi kırma.

21 21 Somut ve Soyut Anlam Genel ve Özel Anlam TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

22 22 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Beş duyu organından biriyle algılanabilen varlık ve kavramları karşılayan sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir. Somut Anlamlı Sözcükler

23 23 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Ağaç, taş, soğuk, yol, hava... Ö r n e k l e r

24 24 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Beş duyu organından biriyle algılanamayan varlık ve kavramları karşılayan sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir. Soyut Anlamlı Sözcükler

25 25 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Sevgi, saygı, inanç, korku, rüya... Ö r n e k l e r

26 26 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Ortak nitelikleri olan varlıkların tümünü veya bir bölümünü anlatan sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir. Genel Anlamlı Sözcükler

27 27 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Ortak nitelikleri olan varlıkların birini anlatan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. Özel Anlamlı Sözcükler

28 28 Bir sözcüğün genel ya da özel anlamlı olması, birlikte kullanıldığı sözcüğe göre değişir. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

29 29 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

30 30 TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

31 31 SÖZCÜKTE ANLAM Yansıma sözcükler İkilemeler TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

32 32 Yansıma Sözcükler Doğadaki varlıkların çıkardığı seslerden türetilen sözcüklere yansıma sözcükler denir. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

33 33 güm - gümbürtü tık - tıkırtı Örnekler vız - vızıltı Yansıma Sözcükler TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

34 34 Üst katta bir gümbürtü duyuldu. Sineğin vızıltısı uykumu kaçırdı. Ö r n e k l e r Yansıma Sözcükler TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

35 35 İkilemeler Cümlede anlamı pekiştirmek amacıyla kurulan söz öbekleridir. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

36 36 İkilemeler 1) Eş anlamlı sözcüklerin tekrarlanmasıyla Örnekler Şan şöhret, akıllı uslu, hısım akraba… İkilemeler şu şekilde oluşur: TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

37 37 İkilemeler 2) Yakın anlamlı sözcüklerin arka arkaya kullanılmasıyla Ö r n e k l e r Ağrı sızı, doğru dürüst, eş dost… TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

38 38 İkilemeler 3) Aynı sözcüğün yinelenmesiyle Ö r n e k l e r Koşa koşa, güzel güzel, hızlı hızlı TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

39 39 İkilemeler 4) Karşıt anlamlı sözcüklerin arka arkaya kullanılmasıyla Ö r n e k l e r İyi kötü, az çok, büyük küçük… TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

40 40 İkilemeler 5) Biri anlamlı, biri anlamsız iki sözcüğün arka arkaya kullanılmasıyla Ö r n e k l e r Eğri büğrü, boy pos, eski püskü… TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

41 41 İkilemeler 6) İki anlamsız sözcüğün arka arkaya kullanılmasıyla Ö r n e k l e r Abur cubur, ıvır zıvır, karman çorman… TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

42 42 İkilemeler 7) Yansıma sözcüklerin tekrarlanmasıyla Ö r n e k l e r Gümbür gümbür, takır tukur, vızır vızır… TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

43 43 İkilemeler Ö r n e k l e r Eğri büğrü yollarda yürümek çok zor oluyordu. Anlamlı sözcük TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler) Anlamsız sözcük

44 44 İkilemeler Abur cubur yemekten sağlığı bozuldu. Ö r n e k l e r İkisi de anlamsız sözcük TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

45 45 İkilemeyi oluşturan sözcükler arasına hiçbir noktalama işareti konulmaz. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler - İkilemeler)

46 46 Deyimler, en az iki sözcüğün bir araya gelip kalıplaşmasıyla oluşan mecaz anlamlı sözlerdir. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Deyim Anlam

47 47 Kulak kesilmek - Dikkatle dinlemek Dili tutulmak - Konuşamamak Etekleri zil çalmak - Mutlu olmak Ö r n e k l e r TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

48 48 En az iki sözcükten oluşur. Kalıplaşmış sözlerdir. Deyimlerdeki sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Deyimlere sözcük eklenilemez ya da deyimlerden sözcük çıkarılamaz. Deyimlerin çoğunda sözcükler mecaz anlamlıdır. D e y i m l e r i n Ö z e l l i k l e r i TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

49 49 Deyimler özel anlamlı sözlerdir, genel yargı bildirmez ve öğüt vermezler. Atasözleri ise genel anlamlı sözlerdir, ders veya öğüt vermek için ortaya konulmuşlardır. TÜRKÇE / Sözcükte Anlam