KARİYER DEVRELERİ.

... konulu sunumlar: "KARİYER DEVRELERİ."— Sunum transkripti:

1 KARİYER DEVRELERİ

2 Birey hayalindeki iş yaşamı ile gerçek yaşamını kafasında uyumlaştırmaya çalışırken, çalışma yaşamı boyunca çeşitli devrelerden geçer. Çocukluktan gençliğe, gençlikten yetişkinliğe, yetişkinlikten yaşlılığa geçişimiz böyle bir dönemeçtir. İnsanların bu dönemeçleri, toplumların kültür yapılarıyla, sosyal yapılarıyla, biyolojik özellikleri ile ve kişilik özellikleri ile ilgilidir.

3 Bireyler kariyerlerine ilk başlarda çocukluk yıllarında karar vermeye başlar. Çevreyle etkileşimde olan çocuk genellikle kendisine sorulan ‘Büyüyünce ne olacaksın?’ sorusuna doktor, subay, hemşire, öğretmen gibi cevaplar verirken , kimi zamanda toplum yapımızdan kaynaklanan ‘Benim çocuğum doktor olacak’ gibi sözlerle de ailelerin kişiye sormadan bireylerin kariyer hedeflerine müdahale ettiği görülür. Ancak burada, bilinçli kariyer tercihleri, kariyer planlamasında baz alındığı için; çocuklukta kurulan hayaller uygun adımlarla desteklenmedikçe kariyer planlaması kabul edilemez.

4 Kariyer yönetimi sürecinde bireyleri yönlendiren çeşitli faktörler mevcuttur. Bunlar, bireyin kişilik oluşumu, kendini gerçekleştirme, ilgi alanları ve bireyin sosyal özgeçmişidir. Bu faktörler kariyerini yöneten bireyi kariyer devreleri boyunca yönlendirecek ve etkileyecektir. Kariyer devreleri hayat safhalarıyla yakından ilgilidir. Her kariyer devresinde bireyin ihtiyaçları, beklentileri, düşünceleri ve sorunları farklı olacaktır.

5 Kariyer devreleri ile ilgili genel olarak şu özellikler sıralanabilir
İnsanların hepsi yaşamları süresince bir dizi aşamadan geçer Geçilen her aşama küçük sapmalar dışında belli yaş dilimlerine denk gelir. Her aşama bireysel, meslek ve aile gelişimini dikkate alır.

6

7 1)KEŞFETME-ARAMA AŞAMASI (0-25 YAŞ)
Genelde 20’li yaşların ortasında sona eren, okuldan ilk işe başlayıncaya kadar geçen süre olarak tanımlanmaktadır. Schuler’e göre bu safha doğumdan 25 yaşına kadar geçen dönemi kapsar. Bu dönem kendini ispatlamaya ve alternatifleri değerlendirme zamanıdır. İlişkide olduğu öğretmen, arkadaş, ana babadan duyduğu televizyondan, cadde köşelerinden gördüğü ve rol oyunlarıyla başlayan kariyer seçim alternatiflerinin değerlendirildiği, bir diğer ifade ile kişisel gözlemleri sonucu genç yetişkinin meslek seçtiği dönem kariyer keşif dönemidir.

8 Birey, kariyer ile ilgili çalışmalarına bu aşamada başlar
Birey, kariyer ile ilgili çalışmalarına bu aşamada başlar. Önce kendini anlamaya çalışır. Hangi işte daha fazla başarılı olabileceğini araştırır. Bu arada isterse ya da gerekirse çeşitli yetenek ya da yatkınlık testleri yapabilir. Bir işte çalışmaya başladığında o işin gerektirdiği role uygun olup olmadığını araştırır kendi kendini keşfetmeye, güçlü ve zayıf, yeterli ve yetersiz yönlerini saptamaya çalışır. Birey bu aşamada güvenlik ihtiyaçlarına önem verir.Özellikle yöneticilerden bu konuda destek bekler

9 2)KURMA AŞAMASI (26-35 YAŞ) Kurma aşaması iş aramayla ve ilk işe girmekle başlar. Birey artık aradığı işi bulmuştur. Yaşıtları tarafından kabul edilme, işi öğrenme ve gerçek dünyasında başarı ya da başarısızlığı tatma bu dönemde bireyin karşılaştığı durumlardır. İşle ilgili fırsatları kollamaya ve değerlendirmeye bakar. Fizyolojik ve güven gereksinimlerini bu süreç içinde giderek, daha üst basamakta yer alan ihtiyaçlarını algılamaya başlar. Böylece kendine yeni hedefler belirlemeye ve onlara yönetebileceği fırsatları kollamaya başlar. Bu dönem ilk işi bulma, işe yerleşme, yetenek kazanma, işi öğrenme ve akranları tarafından kabul edilme süreçlerini kapsar. Kişi, güvenlik ve emniyet ihtiyaçlarına ağırlık vermektedir. Bu safhada belirsizlik ve bunalımlar başlar.

10 İlk defa çalışma hayatına başlayan bireylerin beklentileri, hevesleri ve istekleri yüksektir. Bireyin bu devrede gerçeklik şoku yaşaması muhtemeldir. Gerçeklik şoku, bireyin beklentileriyle örgütün sağladıklarının uyuşmaması durumudur. Kişi gerçeklik şokunun üstesinden geldikten sonra birey ve örgüt içinde veya dışında yükselme fırsatlarını araştırır. Performansını yükseltmeye ve yeni sorumluluklar almaya istekli olduğunu göstermeye çalışır.Yani birey kendini kanıtlama güdüsüyle hareket eder. Bu devre de aynı zamanda kendi arasında 3 döneme ayrılır.

11 Dönem, 18-20 yaş arasında bireyin örgüte giriş yapması,
Dönem, akranları tarafından kabul edilme ve yetişkinler dünyasına kabul, Dönem, bireyin seçtiği kariyer alanında fırsatları değerlendirilerek ilerlemesinden oluşur. Kariyer seçiminin doğruluğunun gözden geçirildiği bu devrede birey hedefledikleriyle gerçekleştirdiklerini kıyaslar. Başarılı olduğunu gören bireyin ihtiyaçları güvenlikten saygınlık ve bağımsızlığa doğru kayar. Öğrenme ve kariyer gelişimin en hızlı olduğu dönem bu dönemdir.

12 3)KARİYER ORTASI AŞAMASI (36-50YAŞ)
Birey kurma aşamasında gösterdiği çabalarla kariyerinde artık belli bir noktaya ulaşmıştır. Bundan böyle kazandığı pozisyon ve fonksiyonları daha rahat elinde tutabilecektir. Bu dönem kişinin çıraklıktan ustalığa, öğrenici olmaktan yapıcı olmaya geçiş dönemidir. Bu dönemde güvenlik ihtiyacının önemi azalmakta, başarı, saygınlık, bağımsızlık ihtiyaçları ön plana çıkmaktadır. Sorumluluk ve inisiyatif özellikleri taşıyan işlere geçme arzusu egemendir. Hızla değişen teknoloji ve artan rekabet koşulları , kariyerin orta evresini yaşayan bireylerin bu değişiklikleri takip edebilmeleri için kendilerini geliştirmelerini zorunlu kılar. Öğrencilikten öğretici pozisyonuna geçen birey, işinin ne kadar önemli olduğu ve kariyerin yaşamında nasıl olması gerektiğini düşünür. Bu devrede başarılı olan bireyler terfi ederler ve daha fazla sorumluluk üstlenirler.

13 Başarısız olduğunu düşünen bireyler ise kariyer planlarını yeniden gözden geçirirler ve düzeltmeler yaparak yeni bir iş arayabilirler. Sorgulama bu dönemde en belirgin davranıştır. Birey bu aşamada üç seçenekle karşı karşıya kalırlar. Bireyin kariyer gelişimi devam eder ve başarı ihtiyacı doğrultusunda örgütün üst basamaklarına doğru hareket eder. Birey kazanımlarını korumaya yönelir ve kariyerinde ilerleme sağlayamaz. Bu durum kariyer platosu olarak adlandırılır. Platoya giren bireyin işi monotonlaşır, verimliliği ve iş hayatından duyduğu tatmin azalır Üçüncü seçenekte birey kariyerinde bir gerileme sürecine girer. İsteksizlik, performansın düşmesi, mutsuzluk bu durumun getirdikleridir. Bireye örgütte daha önemsiz işler verilir hatta işten de çıkartılabilir.

14 Kariyer ortası dönemde çocukların büyümesine paralel olarak sorunları da artmıştır. Birey iş yaşamının dışında evine ve ailesine daha fazla zaman ayırmak istemektedir. Zaten işinde yeterince ustalaşmış, çoğu görevi fazla çaba sarf etmeden otomatik olarak yerine getirmektedir. Bireyin ilk ciddi sorunları da romatizma, göz bozuklukları, stres vb. yine bu devrede kendini gösterir. Yaklaşık yaşları arasındaki bu dönem, kişisel gelişme açısından orta yaş krizinin başladığı dönemdir. Bu kriz, iş yaşamından veya boşanma, hastalık, bir yakının ölümü gibi iş dışı nedenden kaynaklanabilir. Bu dönemde birey yaşamının sınırlı olduğunu algılar. O güne kadar ki başarılarını ve hedeflerini gözden geçirir.Bir anlamda ‘yaşam muhasebesi’ yapar. Bu muhasebe sonucunda birey, yaşam felsefesinde, bireysel vizyonunda ve kariyer hedeflerinde önemli değişiklikler yapabilir, kariyer planlarını, hedeflerini yeniden gözden geçirir.

15 Başarılarını yeniden değerlendirerek gerekli düzeltmeleri yaparlar veya kariyer hedeflerini hatta yaşama biçimlerini değiştirebilirler, yeni bir iş ararlar. Diğer devrelerde de ortaya çıkma olasılığı olmakla birlikte en çok bu dönemde karşılaşılan önemli sorunlardan bir de ‘tükenmişlik’tir. Özellikle yoğun ve stresli iş ortamlarında karşılaşılma olasılığı daha fazla olan tükenmişlik, ‘fiziksel, duygusal ve zihinsel bitkinlik’ olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda olan bireylerde; enerji eksikliği, işe ve çalışma ortamına karşı duyarsızlık, performans düşüşü görülür.

16 4)KARİYER SONU (51-65YAŞ) Kariyerin en uzun safhası olup, kişinin kariyer yaşamının sonuna geldiği aşamadır. Kimileri çalışma yaşamının en üst düzeylerine ulaşmışlardır. Bu devrede birey kariyer yaşamının sonuna yaklaşmaya başlamıştır.Kariyerin en uzun aşaması olan kariyer sonu devresinde birey, orta kariyer döneminde karşılaştığı sorunlarla mücadele etmeye devam edecektir yaş arası olan bu dönemde kişi, iş yaşamında sağladığı konumu korumaya çalışacaktır. Saygınlık ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı önemini korumaktadır. Bireyler bu safhada kişiliğe yönelim üzerinde odaklanırlar, örgüte yönelimleri azdır. Birey yine olgunluk dönemindedir, ancak fiziksel olarak yaşlanmıştır. Bu dönemde öğrenme yavaşlamıştır, buna karşın büyük bir tecrübe birikimi kazanılmıştır.

17 Birey bu devrede daha çok öğretici konumundadır
Birey bu devrede daha çok öğretici konumundadır. Bu konumu ile de çevresinden saygı görür. Orta yaş krizi sorunlarını atlatan birey, yaşamına yeni bir anlam vermiştir ve bu çerçevede yaşamını sürdürmektedir. Ayrıca bireyin sağlık sorunları gündemini daha fazla meşgul etmeye başlamıştır. Kariyer ortası devresinde karşılaşılan sorunların bir kısmı bu devreye de taşınır. Bu devrede yükselme eğilimi gösterenlerin oranı oldukça azdır. Özellikle devre sonuna doğru bireyin iş yaşamına olan ilgisi azalır ve gerileme dönemine girer.

18 Ulaştığı konumu koruma güdüsüyle hareket eden birey için saygınlık ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı ön plandadır. Kariyer sonu devresinde artık öğrenme yavaşlamaya başlamıştır ancak bireyin deneyimlerini ve öğrendiklerini genç çalışanlara öğretme isteği içindedir. Aynı zamanda bu dönemde kariyer hareketliliği de azalmaya başlar ve birey son işine kilitlenip kaldığını da fark edebilir. Birey artık örgüt dışındaki faaliyetlere önem vermeye ve emeklilik planları yapmaya başlar. Ayrıca örgüte yönelim azalırken kişiliğe yönelim artar.

19 5)AZALMA/EMEKLİLİK (65-75 YAŞ)
Emeklilik genelde yaşlarında oluşur. Emeklilik yaklaştıkça bireyin gücü, sorumlulukları ve kariyeri azalır. Bazıları için bu durum bir şoktur. Şüphesiz emeklilik birinin kariyerinin son bulma halidir. Bazıları emeklilik dönemine ait planlar yaparken, bazıları da örgütten ayrılmayıp danışmanlık yaparak o güne kadar kazandığı deneyimlerinden örgütü ve genç çalışanları yararlandırırlar. Emeklilik, bireyin yaşamında yeni kariyer yollarının yeni hedeflerin başladığı, yeni rollerin geliştirildiği dönemdir. Ancak tamamı ile kazanılmış bir bireysel kimliğe sahipken kendini yararsız ve verimsiz hissetmesine yol açacaktır.

20 Kariyerdeki bu azalma, karşılanmayan beklentiler sonucunda ve birtakım engellerle, çalışanların kendilerini istenmeyen ve işe yaramaz olarak hissetmelerine yol açar. Buna ilaveten kariyer sonu dönemindeki kimlik krizinde birçok insan aile yaşamındaki yeni ekonomik problemler ve düzenlemelerin de yükünü omuzlarında taşıyacaklardır. Bu zorunlu emeklilik çağı devresinde kariyerlerinin sona erdiğini gören bazı kişiler, örgütten psikolojik yardım desteği aramaya başlarlar. Bu aşamada fiziksel ve duygusallıkları izin verirse, bu kişilere boş zamanı dolduracak yeni aktivite ve sorumluluklar verilmeye çalışılır. Emekli olan bazı tepe yöneticilerin yaşamlarının geri kalan dönemlerinde yeni kariyerlere yerleştikleri de görülebilir.

21 Emeklilik bir anlamda bireyin istihdamı boyunca yapamadığı ancak zevk aldığı aktiviteleri yapma fırsatı sağlar. Sonuç olarak kariyer evreleri ile ilgili bir konuya dikkat edilmesi gerekir, bireyler kariyerlerinde ilerlerken geçtikleri kariyer evreleri genel olarak yaş aralıklarıyla bağdaştırılmaktadır. Kariyer evrelerinde belirtilen yaş aralıkları kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Bunda kişinin gelişim özellikleri etkili olabildiği gibi, genellikle kadınların çalışma yaşamına geç girmeleri, çalışma yaşamına ara ya da son vermeleri ve emeklilik yaşının gelişmiş ülkelere göre daha düşük olması kariyer evrelerindeki yaş aralıklarında değişikliklere neden olabilmektedir. Bu noktada kariyer evrelerindeki yaş aralıklarına çok fazla bağlı kalınmaması gerekir.

22 TEŞEKKÜR EDERİZ.. Nida Toruk B121300134 Halil İbrahim Şeker G121300018
Hasan Aydın G Volkan Canay G TEŞEKKÜR EDERİZ..