Esneklik Esneklik, en yalın şekliliyle bir sistemin çevrede meydana gelebilecek değişimlere gösterebildiği tepki hızıdır. Esneklik kavramı, esnek üretim.

... konulu sunumlar: "Esneklik Esneklik, en yalın şekliliyle bir sistemin çevrede meydana gelebilecek değişimlere gösterebildiği tepki hızıdır. Esneklik kavramı, esnek üretim."— Sunum transkripti:

1 Esneklik Esneklik, en yalın şekliliyle bir sistemin çevrede meydana gelebilecek değişimlere gösterebildiği tepki hızıdır. Esneklik kavramı, esnek üretim sisteminin temel karakteristiği olarak ele alınmaktadır. Esneklik tek bir boyutta tanımlanamaz, bir çok durumu da bünyesinde içerir.

2 Esneklik Kuhn ve Tempelmeier'a göre "esneklik" belirli bir karar verme durumundaki serbestlik derecesinin elde edilmesidir. Tam anlamı ile esnek olabilmek için bir ürünün tasarımından üretimine ve dağıtımına değin onun yaşam dönemi boyunca esnekliğin sağlanması gereklidir.

3 Esneklik Firma bazında ele alındığında, esneklik; 'hareket (action) esnekliği' ve 'durum (state) esnekliği' olarak ikiye ayrılabilir. Hareket esnekliği, firmanın, değişen piyasa koşullarına karşılık verebilmesi için yeni atılımlarda bulunabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Durum esnekliği ise, piyasa şartları değiştiği halde verimli şekilde üretim yapmaya devam edebilme yetisidir.

4 Esneklik Esneklik kavramı günümüzde artık stratejik bir kavram olarak algılanmaktadır. Bu nedenle birçok model, sistem, teknik; esneklik olgusu dikkate alınarak yeniden biçimlendirilmekte ya da yeni anlayışlar olarak ortaya atılmaktadır. Bu tür olgulara örnek olarak şunlar verilebilir; Esnek enformasyon sistemi, Tasarım değişimi esnekliği, Kaynak esnekliği, Stratejik esneklik, Parça üretim esnekliği, Esnek depolama düzeni, Esnek üretim sistemi, Esnek otomasyon, Esnek dağıtım sistemi,

5 Esneklik Genellikle esnek üretim, yüksek derecede otomasyonla eşdeğer bir kavram olarak kabul edilmekte ise de, esneklik örgütsel yöntemlerle elde edilmektedir. Aslında esneklik, yeni gelişmelere veya değişikliklere yanıt verebilme, uyum sağlamada yeterli olabilme kalitesidir. İşletme esnekliği aynı zamanda uzun dönem ve kısa dönem esneklik olarak da tanımlanabilmektedir.

6 Esneklik Uzun dönemde esneklik; işletmenin kalitatif ve kantitatif kapasite gereksinimlerindeki değişiklikler, işletme plan ve üretim programlarındaki değişiklikler nedeni ile gereksinim duyulan yeni üretim görevleri ve işletme stratejilerinin yeniden düzenlenmesi için gerekli olan çabaların azaltılması biçiminde tanımlanmaktadır.

7 Esneklik Buna karşılık kısa dönemde esneklik; var olan bir işletme planı ya da üretim programı içinde yer alan üretim görevlerini yeniden düzenlemek için gerekli çabanın azaltılması biçiminde tanımlanmaktadır.

8 Esneklik Esneklik ürün özellikleri ile bağlantılıdır veya ürün özellikleri yahut ürün türleri genişletme konusunda değişiklere uyumlandırılmasıdır. Esneklik yapıyla bağlantılıdır veya sistemi belirli bir aralıkla ürün türlerini genişletmeye adapte etmektir. Stratejik esneklik veya sistemin kabiliyeti, ürün özelliklerindeki yeni gereksinimleri göz önüne almayı gerektirir. Üretim çevresindeki değişiklikler de bu özelliğe katılabilir.

9 Esneklik Genel anlamda esnek teknoloji yatırımlarının tasarım hedefi, üretimde esnekliğin sağlanmasıdır. Üretimde esnekliğin sağlanması sistemin teknolojik özellikleri kadar örgütsel yapısı, planlaması, işletimi ve yönetimi ile de yakından ilişkilidir. Bu bakış acısına göre esneklik özelliği yalnızca esnek üretim sistemine mal edilemez. "Bütün üretim teknolojilerinin esneklik özelliğinden söz edilebilir."

10 Esneklik Sekiz esneklik türü şu şekilde sıralanmıştır. Makine (tezgah) Esnekliği; verilen parça türlerinin üretiminde istenilen değişiklikleri yapmada sistemin bir kolaylık sağlaması ve tezgahlarda farklı işlemlerin yapılabilmesidir. Proses (süreç) Esnekliği; mümkün olan farklı materyalleri kullanarak istenilen ürünleri makine esnekliğine de bağlı kalarak farklı tekniklerle üretmektir. Ürün Esnekliği; üretim sisteminin bir ürün kümesini veya yeni bir ürünü üretmek için ekonomik olarak ve hızla değiştirebilmesidir.

11 Esneklik Rota(yönlendirme) Esnekliği; sistemde bozulma veya arıza gibi durumlarda parçaların rotalara yönlendirilerek üretimin sürdürülebilmesidir. Miktar (hacim) Esnekliği; sistemin farklı miktarlarda üretim yapabilme kapasitesidir. Ekonomik olan bu üretim, rota esnekliği ile belirlenmektedir. Genişleme (kapasite artırma) Esnekliği; sistem parçalarının standart kısmı sistemin genişleme esnekliğini belirler. İşlem (operasyon) Esnekliği; her ürün türü için birçok işlemin sırasının sistem içinde değiştirilebilmesidir.

12 Esneklik İşlemsel esneklik bir işlem veya işlem seti ile diğer bir işlem veya işlem setinin nöbetleşe yapılabilmesi olasılığını ölçer. Benjaafar, işlemsel esnekliğini ürün üretme esnekliği olarak isimlendirmekte ve görev, sıra ve işlem esnekliği alt sınıflamasına tabi tutmaktadır. Görev (task) Esnekliği verilen görevleri yerine getirebilecek çoklu makinelerin uygunluğu olarak tanımlanır.

13 Esneklik Sıra (sequence) Esnekliği ürünün üretilmesinde işlemlerin bir alt işlemi için gerekebilecek bir parçanın sırasının kolaylıkla değiştirilebilmesi ile ölçülebilmektedir.

14 Esneklik Örneğin, üretiminin tanımlanması için iki işleme gerek duyan prizmatik bir parça olsun. ilk işlem yüzeyin frezelenmesi, ikinci işlem ise parçanın bir diğer yüzünün delinmesi olsun. Bu iki işlem herhangi bir sırada gerçekleştirilebilir ve parçanın sıra esnekliğine sahip olduğu söylenebilir. Diğer taraftan, eğer delme işlemi sadece frezeleme işleminden sonra yapılacak olsa, parçanın sıra esnekliği O olur. ikiden fazla işlemi sahip olan sıra esnekliği, O ve 1arasında değer alır.

15 Esneklik ve Rekabet Gücü Esnek üretim sistemleri, ürün değişikliği, kalite ve güvenirliği yüksek ürünler, değişken parti büyüklüğü, kısa teslim zamanları, rekabetçi fiyatlar ve Pazar istekleri gibi ihtiyaçlarla müşteriden gelen taleplere olabildiğince hızlı cevap verebilmek için kullanılan üretim sistemleridir. Bir işletmenin rekabet gücü, ürün standardizasyonu ve üretim ölçeğindeki artışlara paralel olarak, üretim teknolojisinin yenileyebilmesine bağlıdır.

16 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar Özellikle son on yıl içinde ABD dahil olmak üzere birçok ülkede isletmeler esnek imalat sistemleri için oldukça yüksek tutarlı yatırımlar yapmaktadırlar. Bu sistemler, transfer hatlarının ve atölye tipi üretim sistemlerinin üstün özelliklerini birleştirmektedir. Böylece esnek imalat sistemlerini kullanan isletmeler çok çeşitli ürünü, yüksek makine kullanım oranlarıyla üretme olanağına sahip olmaktadır.

17 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar Esnek imalat sistemleri kullanımı ile isletmeler, mühendislik tasarım değişiklikleri, süreçteki değişmeler, makine yetersizlikleri ve ariza nedeniyle üretimin durması gibi atölye düzeyinde her gün karşılaşılabilen sorunlara kısa sürede çözüm getirme olanağına sahip olmaktadır.

18 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar Esnek imalat sistemleri kullanımının, isletmelere sağladığı pek çok yarar bulunmaktadır. Küçük partilerle çalışma imkanı, darboğazların giderilmesi, ekipmanlara bağlı maliyetlerin minimize edilmesi ve emniyet stoklarının azaltılması bunlardan sadece birkaçıdır.

19 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar İsletmelerin sağladığı yararları belli başlıklar altında toplayacak olursak 1. Makine Kullanım Oranının Arttırılması Esnek imalat sistemlerinde, makine kullanım oranı geleneksel üretim sistemlerine kıyasla oldukça yüksek seviyelerdedir. Örneğin bir sayısal kontrollü tezgahın etkin bir esnek imalat sisteminde kullanım oranı %80 düzeylerinde iken, bir başka sistemde bu oran %50 veya daha azdır.

20 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar Parçaların, önceden paletlere yerleştirilmesi ve makine ayarlarının işlem sürelerinin dışında yapılmasıyla makine hazırlık süreleri kısalmakta dolayısıyla makinelerin boş süreleri azalmaktadır. Ayrıca, tüm sistemin bilgisayar destekli çalışması sayesinde, aksaklıklar zamanında tespit edilebilmektedir. Sonuç olarak, isletmelerde makine kullanım oranı artmaktadır. Bu da isletmelerin makine ihtiyacım azaltmakta ve yer kullanımından tasarruf sağlamaktadır.

21 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar 2. Doğrudan İsçilik Maliyetlerinin Azaltılması Esnek imalat sisteminde, is parçalarının ve malzemelerin taşınmasından, üretimde kullanılan makinelerin denetimine kadar faaliyetlerin tümü veya büyük çoğunluğu bilgisayar kontrolü altında gerçekleşmektedir. Bu nedenle doğrudan isçilik kullanımı oldukça düşük seviyelerde olmakta ve isletmeler doğrudan isçilik maliyetlerinden oldukça büyük oranda tasarruf sağlamaktadır. Esnek imalat sistemlerinde, isçi şayisi geleneksel bir sistemin onda birine kadar düşebilmektedir.

22 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar 3. Üretim Süresinin Azalması Geleneksel üretim sistemlerinde, is parçaları birçok farklı is istasyonunda işlem görmektedir. Bu is istasyonları arasında, is parçaları ve malzemelerin taşınması sırasında geçen süre ve kuyrukta geçen süre ürünün üretim süresini arttırmaktadır. Esnek imalat sistemlerinde, malzeme taşıma süresinin kısalmasıyla beraber ürünün üretim süresi de azalmaktadır.

23 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar 4.Esneklik Sağlanması Üretim sistemi içinde ürüne ait bilgileri bilgisayar kontrolü altında tezgahlara aktarılmaktadır. Bu da isletmenin, pazarda meydana gelen talep ve ürün değişimlerine hızlı bir şekilde uyum sağlamasına olanak tanımaktadır. Pazardaki değişimler doğrultusunda; yeni ürün, artan işgücü ve ekipman ihtiyaçlarına ve mühendislik bazında değişimlere hızla cevap verebilmesi esnekliğin arttırılmasında önemli rol oynayan etmenlerdir.

24 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar 5.Ürün Kalitesinin Yükseltilmesi Sistemin bilgisayar denetimli olarak çalışmasıyla, işlemler daha etkin bir şekilde gerçekleştirilmekte ve insan kaynaklı hatalar azaltılmaktadır. Bunun sonucunda, ürün kalite düzeyinde yükselme ve istikrar sağlanmaktadır. İsletmelerin, esnek imalat sistemlerine yönelme nedenlerinden biri de, tüketicinin istediği nitelikteki ürün çeşitlerinin kaliteli bir şekilde üretiminin sağlanmasıdır.

25 Esnek İmalat Sistemlerinin İsletmeye Sağladığı Avantajlar 6. Verimliliğin Artması Sistem içinde bilgisayar destekli olarak tüm fonksiyonların entegrasyonu, makine kullanım oranının yükseltilmesi, makine hazırlık sürelerinin ve dolayısıyla üretim sürelerinin kısalmasıyla beraber verimlilikte artış olmaktadır. Günümüzde yoğun rekabet ortamında farklı pazarlarda üretim yapan isletmelerin, varlıklarını koruyabilmeleri ileri teknolojiye dayanan esnek imalat sistemlerinin kurulmasını gerektirmektedir.

26 Esnek İmalat Sistemlerinin Dezavantajları İsletmeler için esnek imalat sistemlerine geçiş kararı, oldukça karmaşık bir karar olabilmektedir.

27 Esnek İmalat Sistemlerinin Dezavantajları Esnek imalat sisteminde, sağlanan avantajların yani sıra planlama, kurulum ve işletim aşamalarında bazı dezavantajlar da bulunmaktadır. Esnek imalat sistemlerinin dezavantajları içinde, maliyet ön plana çıkmaktadır. Geleneksel sistemlerle karşılaştırıldığında, esnek imalat sistemlerinin ilk yatırım maliyeti oldukça yüksektir.

28 Esnek İmalat Sistemlerinin Dezavantajları İsletmeler için, milyon dolarlık yatırımlar olarak ifade edilen esnek imalat sistemlerinde, makine ve teçhizatın bilgisayar destekli olmasının maliyetler üzerindeki etkisi oldukça yüksektir. Maliyetlerin yüksek ve yatırımın uzun süreli olması, isletmeler açısından göze alınan riskin artması anlamına gelmektedir.

29 Esnek İmalat Sistemlerinin Dezavantajları Tüm bunlara ilave olarak, sistemin, isletmeye özel tasarlandığı düşünülürse esnek imalat sistemleri için, planlama aşamasından itibaren dikkatli bir çalışma yapılması gerekmektedir. İşletme, ilk yatırım maliyetlerinin yanında bazı dolaylı maliyetlerle de karşı karşıya kalmaktadır. Yazılım maliyetleri, bu grup içinde önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzün ve geleceğin hayati üretim sistemleri olarak düşünülen esnek imalat sistemleri donanım ile ilgili makine ve aletlerin yanı sıra özel yazılım programlarına ihtiyaç duyarlar.

30 Esnek İmalat Sistemlerinin Dezavantajları Bu nedenle, donanım özelliklerine göre yazılım programlarının temin edilmesi, sistemin daha sağlıklı olarak çalışması açısından önem taşımaktadır Her bir esnek imalat sisteminin kendine özgü özellikleri olması nedeniyle, firmalar satın aldıkları yazılımları elden geçirmeleri gerekmekte, bu da, yüksek maliyetli olmaktadır

31 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi Esnek Üretim Sistemlerini oluşturan temel alt sistemlerin gelişimi ile en yakın anlamı ile Esnek Üretim Sistemi olarak deyimlendirilebilecek sistemlerin geliştirilmesi hemen birbirini izlemiştir. Söz konusu bu alt sistemlerdeki teknolojik gelişimlerle birlikte Esnek Üretim Sistemleri de aynı paralelde gelişme göstermiştir.

32 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi Esnek üretim sistemleri sayısal kontrollü (NC) tezgahların doğal bir uzantısıdır ve bir NC takım tezgahının, donanım veya kurulumunu değiştirmeksizin benzer parçaların islenmesinde esneklik sağlar. Bu iş, farklı parçalar üzerinde farklı makine işlemlerini uygulayabilme olanağını sağlayan, ancak programlanabilir makineler aracılığıyla gerçekleştirilebilir.

33 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi 1960'ların başlarında, ingiliz MOLİNS şirketinde çalışan THEO WILIAMSO adındaki bir araştırmacı, Esnek işleme (machining) sistemini bulmuştur. Araştırmacı 1965 yılında bu buluşu için patent almış, ancak bu patent 24 saat hemen hemen insansız çalışabilen bilgisayarlı işleme sisteminin ayrıntısını açıklarken, Esnek Üretim Sistemi içermemektedir. Patent sahibi SiSTEM 24 adını verdiği bu sistemden birkaç adet üretip satmıştır.

34 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi Molins şirketindeki bu çalışmaların EÜS'ler ile ilgili ilk çalışmalar olduğu ileri sürülse de, bazı araştırmacılar Molins'deki çalışmalardan önceki tarihlerde bazı Esnek Üretim Sistemlerine benzer sistemlerin bulunduğunu ileri sürmektedirler. Gerçek anlamda ilk EÜS, 1960'ların ortasında Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulmuştur. İzleyen zamanlarda Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere dünyada birçok EÜS'leri kurulmuştur.

35 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi Ancak EÜS'lerine belirli bir ilginin ortaya çıkışı, 1970'li yılların sonlarını bulmuştur. Gerçekten bu tarihten itibaren EÜS'lerin kurulması hızlı bir artışa geçmiştir. Bu eğilim yalnızca ABD'de değil, o tarihte doğu bloğu ülkeleri olarak adlandırılan ülkeler de dahil olmak üzere bütün endüstrileşmiş ülkelerde hakim olmuştur

36 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi Esnek üretim sistemlerine olan ihtiyaç eğilimlerinin ortaya çıkışı belirli öğelere bağlıdır. Başlıca öğeler şöylece sıralanabilir; – Uluslar arası rekabetin artışı – Üretim süreçlerinin kısaltılması isteği – Üretim maliyetlerinin düşürülmesi için baskılar

37 Esnek Üretim Sistemlerinin Tarihçesi Diğer teknolojilerin gelişmelerinde olduğu gibi EÜS'lerinde gelişmesinde de geleneksel aşamalar yaşanmaktadır. Gelişmelerin başlangıç aşaması, kavramın ortaya konulmasıdır. Daha sonra olgunluk aşaması ve iyi gelişmiş sistem aşaması gelir.

38 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Günümüzde tüketim kalıplarının, tüketicilerin değer ve fayda kavramlarının değiştiğini görmekteyiz. Tüketiciler, kendi istek ve ihtiyaçları doğrultusunda tasarlanmış ve üretilmiş ürünlere yönelmektedirler. Tüketici taleplerinde meydana gelen artışa ve değişime paralel olarak, ürün yasam eğrileri kısalmaya başlamıştır.

39 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Birçok isletme sürekliliğini sağlayabilmek amacıyla, tüketici davranışlarındaki değişime paralel olarak özellikli, ekonomik ömrü kısa ve göreli olarak parti büyüklüğü düşük olan ürünler üretmek durumunda kalmıştır.

40 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Tüm bu değişen koşullar altında üreticiler, rekabet güçlerini arttırmak amacıyla ürün türünün, tasarım ve makine süreleri minimum seviyelere indirilerek hızla değiştirilebildiği yeni üretim süreçlerine yönelmektedirler.

41 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Üretim aşamasında, yeni teknolojilerin kullanımı üretim sürecinin esnekleşmesine neden olmaktadır. Bu noktada, üretimi geliştirmenin yani sıra, işgücü, malzeme ve enerji gibi kaynakların ekonomik kullanımı ile verimliliğin arttırılması da ön plana çıkmaktadır.

42 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi İmalat sisteminin esnek olması için geliştirilmesi, modernleştirilmesi ve genişletilmesi çalışmaları yürütülürken ayni zamanda süreçlerde verim arttırılmalı ve ürün kalitesi tüketici taleplerine cevap verecek düzeye çıkarılmalıdır.

43 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemleri ile ilgili olarak pek çok tanım bulunmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şöyledir: Esnek imalat sistemi; otomatik tasıma sistemleri sayesinde koordinasyonları sağlanan benzer ve / veya tamamlayıcı sayısal denetimli tezgah takımlarından oluşan bir üretim sistemidir.

44 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemlerinde merkezi bir bilgisayar kontrolü altında her biri otomatik tasıma ve alet değiştirme alt sistemleriyle donatılmış, çok sayıda is istasyonlarının, isleme merkezlerinin ya da üretim hücrelerinin, bir kombinasyon oluşturarak parça ailelerinin ekonomik olarak üretilmesi söz konusudur.

45 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemleri genel olarak bilgisayar destekli tasarım, bilgisayar destekli imalat ve bilgisayar destekli üretim planlamadan oluşan bilgisayarla bütünleştirilmiş üretim kavramının bir fiziksel uygulaması olarak düşünülmektedir.

46 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Bütünleşik bir sistem kurmanın güçlüğü karsısında, sistemin yavaş yavaş geliştirilmesi yoluna gidilebilir. Bilgisayar sayısal denetimli tezgahlarla ise başlamak, daha sonra bunları birleştirici malzeme tasıma sistemini kurmak ve son olarak sistemi koordine edecek merkezi bilgisayar ile yazılımları geliştirmek de mümkün olabilmektedir

47 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Sistem bazında ele alındığında esnek imalat sistemleri iki alt sistemden oluşmaktadır Bunlar fiziksel ve kontrol alt sistemleridir. Kontrol alt sistemi yazılım ve donanım olarak iki gruba ayrılmaktadır. Fiziksel alt sistem ise; istasyon (tezgah, muayene cihazları vb.), depolama sistemi (palet veya parça stoklama düzenekleri) ve malzeme tasıma sistemi (taşıyıcı bantlar vb.) olmak üzere üç ayrı birime ayrılmaktadır.

48 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemleri, bütün üretim faaliyetlerinin merkezi bir bilgisayar kontrolü altında gerçekleştiği sistemlerdir. Bilgisayarlar üretimin yönlendirilmesini, işbölümünün uygun makinelere dağıtılmasını, uygun tezgah seçimini, tezgahlara parça yüklenmesinin ve üretim performansının kontrolünü gerçekleştirmektedir.

49 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Ayrıca merkezi bilgisayar kontrolü sayesinde çizelgeleme, operasyonların düzenlenmesi, malzeme tasıma kontrolü gibi sistemin herhangi bir düzeyinde ortaya çıkabilecek aksaklıklara zamanında müdahale edilebilmektedir. Bu sistemlerde ürün tasarımları bilgisayar destekli tasarım sistemleri kullanılarak oluşturulmaktadır.

50 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Bu sayede detaylı tasarımlar dahi kolaylıkla yapılabilmekte ve üretilen ürünlere ait rotalama ve malzeme bilgileri ayrıntılı bir şekilde bilgisayar hafızasında saklanabilmektedir. Üretim sürecinde bilgisayar sistemine girilecek bir kod ile ürünü oluşturacak parça ve malzeme kodları, malzeme tasıma, yerleştirme ve depolama sistemine aktarılmaktadır

51 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Bu bilgi doğrultusunda depodan çekilen parça ve malzemeler, sistem içindeki herhangi bir makineden diğer bir makineye parça aktarabilme yeteneğine sahip otomatik kılavuzlu araçlara yüklenmektedir. Bu sistemler süreç planında belirlenen sıraya göre makineler arasında parça aktarımını gerçekleştirmektedir.

52 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Bir makine üzerinde işlemi tamamlanan bir ürün otomatik olarak bir sonraki sürece aktarılmaktadır. İşlemi tamamlanan parça, otomatik olarak depoda yer alan yükleme / boşaltma istasyonuna gönderilmektedir Bilgisayar sayesinde tüm tezgahlara ve tasıma sistemine ayar bilgilerini ve işlem talimatları iletilmektedir. Bilgisayar talimatlarıyla bir partinin üretiminde diğerine geçişte ise tezgahlar üzerinde yapılması gerekli takım değişiklikleri de otomatik olarak gerçekleştirilebilmektedir

53 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemlerinde, bilgisayar kontrollü malzeme tasıma sistemleri kullanımıyla gerekli olan malzemeler en kısa zamanda yükleme - boşaltma alanına yerleştirilebilmekte ve gerekli olduğu - anda üretim sürecine aktarılmaktadır. Bu da, üretim süreci içinde yari mamul stoklarının azalmasına dolayısıyla yerleşim alanı ihtiyacının azaltılmasına neden olmaktadır.

54 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Yerleşim alanı ihtiyacının azalmasında etkili olan bir diğer faktörde esnek imalat sistemlerinde kullanılan hücresel yerleşimdir. Üretilecek parça ya da üretimde kullanılacak makinelerin benzerliklerinden yararlanılarak oluşturulan üretim hücreleriyle varılan kargaşa azaltılmaktadır. Bu sayede üretim planlama ve denetim faaliyeti büyük ölçüde basitleşmektedir.

55 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemleri aşağıdaki özellikleri göstermektedirler. 1-Bütünleşme: Sistem içindeki parçalar karşılıklı bağımlılık içinde çalışmaktadırlar. 2- Zeka: Verileri yorumlayabilme ve kullanıcıların beklentileri doğrultusunda üretim yapabilme yeteneğidir. 3- Hızlı Tepki Verebilme: Sistemin değişikliklere uyum ve tepki verebilme hızıdır.

56 Esnek imalat Sistemlerinin Yapısı ve İsleyişi Esnek imalat sistemleri sayısal denetimli tezgah sayısı ve düzenleme şekillerine göre beş alt sınıfa ayrılmaktadır

57 Esnek imalat Modülü Esnek imalat modülü kısa periyotlar için çalışabilen en küçük esnek imalat birimleridir. Tek bir sayısal denetimli veya bilgisayar sayısal denetimli tezgah ve buna eklenmiş bir parça değiştirici ve ara stok bölümünden oluşmaktadır. Otomatik parça değişim mekanizması farklı işlemlerin tek bir grupta birleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Esnek imalat modülü büyük ve yüksek düzeyde bütünleşmiş esnek imalat sistemlerinin temel parçalarıdır.

58 Esnek imalat Hücresi Esnek imalat hücresi, ortak bir malzeme taşıyıcıya sahip çeşitli esnek imalat modüllerinden oluşmaktadır. Ürün veya süreç odaklı uygulanabilmektedir. Esnek imalat hücresi uzun süre, çok az ya da hiç denetim olmadan çalışabilme özelliğine sahiptir.

59 Esnek imalat Grubu Ayni imalat alanında bulunan, ortak bir bilgisayar kontrolünde bir malzeme taşıma sistemi ile birleştirilmiş, esnek imalat modül ve esnek imalat hücresinden oluşan bir sistemdir. Esnek imalat grupları ürün veya süreç odaklı olabilir

60 Esnek İmalat Sistemleri farklı imalat alanları, fabrikasyon, imalat ve montajı temsil eden esnek imalat gruplarından oluşmaktadır Tüm parçalar otomatik parça ve bilgi taşıyıcılarla birleştirilmiştir. Ürün veya süreç odaklı olarak dizayn edilebilmektedir.

61 Esnek İmalat Hattı Esnek imalat hattı, istasyon adı verilen makine takımlarından oluşmaktadır. Her bir isleme tek bir makine tahsis edilmesi nedeniyle her parça için sabit bir rota bulunmaktadır. Otomatik kılavuzlu araç (OKA), robot, konveyör, zincirli taşıyıcılar ve arabalar olarak beş tür esnek imalat hattı bulunmaktadır

62 Sayısal denetimli tezgahlar Üretim programlarının tezgahlara yüklenmesi ile çalışan esnek üretim sitemleri insan müdahalesi olmadan otomatik olarak üretime imkan sağlanmaktadır. Sayısal denetimli tezgahlar, özellikle torna, mengene, matkap, öğütme, gibi metal isleme fonksiyonlarının yerine getirilmesinde kullanılmaktadır.

63 Sayısal denetimli tezgahlar Özellikle havacılık ve savunma sanayisi gibi parça hacminin bir adet olabildiği sektörlerde ekonomik üretim imkanı sağlamaktadırlar Üretim hacminin ve kaçınılmaz olarak sık sık ortaya çıkan tasarım değişikliklerinin, seri üretime imkan vermediği endüstrilerde sayısal denetimli tezgahlar çok daha önemli olmaktadır

64 Sayısal denetimli tezgahlar Geleneksel tezgahlarla karşılaştırıldığında, sayısal denetimli tezgahların verilen talimatlar doğrultusunda doğru ve hızlı bir şekilde takım değiştirebilmesi oldukça önemli bir avantajdır. Bu sayede makine hazırlık süreleri azalmaktadır. Yardımcı ve hazırlık sürelerinin azaltılması verimliliğin artmasına ve maliyetlerin düşmesine imkan vermektedir.

65 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Sistemleri Uluslararası rekabetin çok yoğun bir şekilde yaşanması tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sanayi işletmelerini yeni arayışlara yönlendirmiştir. Günümüz rekabet ortamında başarının anahtarı, maliyetleri düşürmek, kaliteyi yükseltmek ve müşteri ihtiyaçlarına en kısa zamanda cevap verebilmektir. Bütün bunların sağlanabilmesi ise ancak bilgisayar ve otomasyona dayalı modern üretim teknolojilerinin firmada kullanılması ile gerçekleşecektir.

66 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Sistemleri Bilgisayarla bütünleşik imalat kavramı, işletmenin üretim fonksiyonuyla ilgili tüm işlemlerin ve üretimi destekleyen tüm fonksiyonların bir bilgisayar sistemi içinde bütünleştirilmesini ifade etmektedir.

67 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Sistemleri Modem üretim sistemlerinin bir özelliği, bu sistemlerin bilgisayar destekli olmaları ve mamulün tasarımından üretimine kadar çeşitli aşamalarda bilgisayarların hesaplama ve grafik çizme güçlerinden yararlanılmasıdır.

68 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Sistemleri Bilgisayarla bütünleşik imalat sistemi, var olan teknolojileri yöneten ve bütün faaliyetlerin kontrol edilmesini sağlayan bir kavramdır. Bilgisayarla bütünleşik imalat sistemi aynı zamanda, geleceğin otomatik fabrikasının oluşumunda atılmış en önemli adımlardan birisi olarak kabul etmek mümkündür.

69 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Sistemleri Esnek üretim sistemleri otomasyon derecesi oldukça yüksek olan kompleks sistemlerdir. Bu nedenle başarılı bir esnek üretim sistemi uygulaması için bilgisayarla bütünleşik imalatın gerçekleşeceği ortama ihtiyaç vardır. Çünkü bilgisayarla bütünleşik imalat, tasarım, analiz ve kompleks üretim sistemlerinin çalışması için yararlı bir araçtır.

70 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Sistemleri Esnek üretim ve bilgisayarla bütünleşik imalat sistemleri, düşük hacim/yüksek çeşit ve yüksek hacim / düşük çeşit üretim tiplerinin avantajlı yönlerini alarak tek bir sistem altında birleştirirler.

71 Bilgisayarla Bütünleşik İmalat Kavramı Bilgisayarla bütünleşik imalat sisteminin temel unsurları yapay zeka, bilgisayar destekli süreç planlaması, bilgisayar destekli tasarım, bilgisayar destekli üretim, veri tabanı teknolojisi ve yönetimi uzman sistemler, esnek üretim sistemİ, malzeme ihtiyaç planlaması ve robotlardır.

72 Bilgisayarla bütünleşik imalat, Bu sistemin uygulamaya konulmasından sonra mühendislik, pazarlama ve üretim fonksiyonları arasında bağlantıyı sağlayacak uzmanlar veya takımlar oluşturulması gerekmektedir.

73 Bilgisayarla bütünleşik imalat Bilgisayarla bütünleşik imalat uygulamasının işletmelere sağladığı pek çok yarar bulunmaktadır. Bilgisayarla bütünleşik imalat uygulaması işletmelerin ürün kalitesini artırırken, ara mamul stoklarının azalmasına olanak verir. Tasarım maliyetlerinde ve personel harcamalarında tasarruf sağlarken toplam hazırlık sürelerinin azalmasını ve üretim sürelerinin kısalmasını mümkün kılar.

74 Bilgisayarla bütünleşik imalat BYlC, Çin'in en büyük freze tezgahı üreticisidir ve 300 kadar farklı tipte ve boyutta freze üretmektedir. Bu makineler 50 farklı ülkeye ihraç edilmektedir. şirket yöneticileri rekabet güçlerini arttırmak ve dünya pazarında daha büyük bir pay alabilmek için kalite, maliyet, teslimat zamanı gibi faktörleri iyileştirmeleri gerektiğini, bunun da Bilgisayarla Bütünleşik İmalat sistemiyle mümkün olabileceğini saptadılar.

75 Bilgisayarla bütünleşik imalat Bu sistemle sipariş izleme, işlem-zaman çizelgesi düzenleme, malzeme kullanımı, fabrika denetimi, satın alma, finansman ve karar alma işlevleri birbirlerine bağlanmıştır. Ürünle ilgili tasarım, işlem planlama, imalat verileri ve finansman verileri ortak bir veri tabanında tutulmakta ve gerektiğinde tüm birimlere dağıtılabilmektedir.

76 Bilgisayarla bütünleşik imalat Parçalar Bilgisayar Destekli Tasarım / Bilgisayar Destekli Planlama sisteminde tasarlanmakta, İmalat Kaynakları Planlama sisteminde hazırlanan işlem- zaman çizelgesi çerçevesinde Esnek Üretim Sisteminde üretilmektedir.

77 Bilgisayarla bütünleşik imalat Bilgisayarla Bütünleşik İmalat ( CIM-Computer Integrated Manufacturing), işletmenin birçok departmanında tüm düzeyler arasındaki operasyonel ilişkileri belirten bir organdır. Bu yapı, oldukça karmaşık olup bilgisayar desteğini gerektirmektedir. Ancak, belirli bir durum için geliştirilen yazılım, her imalat organizasyonu için uygun olmayabilir. Bu nedenle CIM, belirli bir işletme için özel olarak geliştirilmeli ve sistem tasarımcıları veya yazılımcıları organizasyon fonksiyonlarını ve bunların ilişkilerini çok iyi anlamalıdırlar.

78 Bilgisayar Destekli Tasarım 1950'lerin sonları, 1960'ların başlarında kendi ürünleri son derece karmaşık olan uçak ve otomobil şirketleri ürün tasarımı ve mühendisliği konularında yardımcı olmak üzere kendi yazılımlarını geliştirmişlerdir. İlk Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD-Computer Aided Design) ve mühendislik uygulamalarının pahalı mainframe bilgisayarlarının kullanımı gerektirmesi nedeniyle, ilk kullanıcılar GM ve Boeing gibi büyük şirketler olmuştur. 1960'larda bilgisayar destekli tasarımın gelişimi, donanım ve yoğun mühendislik ve yazılım desteğinin maliyetinin kısıtlayıcı etkisiyle yavaş ilerlemiştir

79 Bilgisayar Destekli Tasarım İlk kullanıcıların çoğu, ABD Savunma Bakanlığı'nın bilgisayar destekli tasarımın gelişimini ve kullanımını desteklemesi nedeniyle havacılık ve elektronik sanayinde savunma anlaşmaları yapan şirketler olmuştur.

80 Bilgisayar Destekli Tasarım Massachusetts Institute of Technology (MIT) 1963 yılında, SKETCHP AD projesini dünyaya tanıtmıştır. Kullanıcılar bilgisayar ekranına ışıklı bir kalem yardımıyla resimler, çizerek bu çizimler üzerinde istedikleri değişikleri yapabilmişlerdir. Bu gelişme, NC ve otomatik programlanabilen araçların ilk kez ortaya çıkışıyla yaklaşık olarak ayın zamana rastlamıştır.

81 Bilgisayar Destekli Tasarım 1970'lerde yazılım ve iki, özellikle üç boyutlu bilgisayar destekli tasarım sistemlerindeki ilerlemeler mekanik ve haritacılıkla birlikte mimarlık, mühendislik ve inşaat uygulamalarındaki pazarın da büyümesine yol açmıştır. Bu ilerlemenin bir kısmı, bilgisayar destekli tasarımın havacılık ve elektronik alanındaki uygulamalarının devletçe desteklenmesi ve bilgisayar destekli tasarım ile bilgisayar destekli üretimin bütünleştirilmesi çabalarından kaynaklanmıştır.

82 Bilgisayar Destekli Tasarım Bilgisayar destekli tasarım sayesinde, ürün ve parça tasarımlarını ve özelliklerini geliştirmeye ya da değiştirmeye yardımcı olan etkileşimli grafikler elde edilir. Bilgisayar destekli tasarım, mühendislik tasarımı yaratmak ve değiştirmek, birçok parça ve sistemin tasarımına yardımcı olmak ve tasarlanan ürünlerin değişik görünümlerini analiz etmek için bilgisayarların kullanılması şeklinde ifade edilebilir.

83 Bilgisayar Destekli Tasarım Bir Bilgisayar Destekli Tasarım Sistemi temelde bir grafik terminalinden oluşur. CAD sayesinde ürün, bilgisayar programlarıyla ekranına Tasarlanan parçanın teknik çizimi bilgisayar ekranında görülebilir ve klavye, tablet gibi araçlarla çizim yapılabilir

84 Bilgisayar Destekli Tasarım Bilgisayar Destekli Tasarım teknolojisinin Bilgisayarla Bütünleşik Üretim ortamındaki önemi, tasarımla ilgili verilerin veri tabanlarında saklanmasını ve gerektiğinde bu verilerin (örneğin, tasarımında yapılan değişikliğe ilişkin verilerin) bilgisayar aracılığıyla üretim sistemlerine aktarılabilmesini sağlamasından kaynaklanır.

85 Bilgisayar Destekli Tasarım Bir CAD sistemi üç temel unsurdan meydana gelmektedir: – Donanım – İşletim Sistemi Yazılımı – Uygulama Yazılımı Donanım, yazılım fonksiyonlarına destek sağlamak için kullanılır. İşletim sistemi yazılımı ise, uygulama yazılımı ve donanım arasında bir köprü görevi görmektedir.

86 Bilgisayar Destekli Tasarım İşletim sistemi yazılımı, donanımın çalışmasını kontrol eder ve işletim yaratma gibi temel fonksiyonları sağlar. İşlerin gelişimini kontrol eder, kaynakların yerini tayin eder, dosya, yazıcı, program gibi yazılım kaynaklarına da rehberlik eder. Uygulama yazılımı ise, adeta bilgisayar destekli tasarımın temelidir. İki ve üç boyutlu modellemeyi içeren çizim ve mühendislik analizlerinin yapıldığı programlardan oluşur.

87 Bilgisayar Destekli Tasarım CAD sistemleri firmalara büyük kolaylıklar getirmiştir. Kağıt, çizim aletleri gibi yükleri kaldırmış, tasarımın verimliliğini önemli boyutlarda arttırmıştır. Herhangi bir parça veya aletin tasarımını kolaylaştırmış, tasarım süresini önemli ölçüde azaltmış, genel olarak herhangi bir parça için yapılması gereken çizim sayısını düşürmüştür

88 Bilgisayar Destekli Tasarım Bilgisayar destekli tasarım ile karmaşık üç boyutlu şekiller bilgisayarda tasarlanarak oluşturulmakta ve iki boyutlu bir ekranda her hangi bir bakış açısından ve istenilen ölçeklerde gösterilebilmektedir.

89 Bilgisayar Destekli Tasarım Taslakların hızlı bir şekilde mühendislik çizimlerine dönüştürülmesi, tasarımın bazı özellikleri ve performansıyla ilgili hesaplamaların - gerçekleştirilmesi, prototip üretilmesine gerek kalmaksızın tasarım seçeneklerinin ön testlere tabi tutularak karşılaştırılması ve tasarım tamamlandığında çizimin kağıt üzerine aktarılması mümkündür

90 Bilgisayar Destekli Tasarım Ayrıca, bilgisayar ekranında görüntü döndürülerek çeşitli açılardan görüntü sağlanabilmekte, çapraz kesitler incelenebilmekte, ürünü oluşturan parça ve unsurlar büyütülebilmekte; böylece, parçalar arasındaki uyumsuzluklar ekranda görülebilmektedir.

91 Bilgisayar Destekli Tasarım Bilgisayar tarafından oluşturulan tasarımların, başka programlar ve işletmenin diğer kısımları tarafından erişilebilen bir veri tabanında saklanması mümkündür. Ortak veri tabanı, en son tasarımlar, ürün geometrileri, ürün ya da parça boyutları, malzeme özellikleri hakkında doğru bilgiye ihtiyaç duyan pazarlama, kalite denetimi ve satın alma gibi fonksiyonların, arasındaki koordinasyonu da kolaylaştır

92 Bilgisayar Destekli Tasarım Bilgisayar destekli tasarım, otomobil parçalarının, entegre devrelerin, elektrik motorların, köprü, bina ve daha bir çok ürünün tasarımında; ayrıca bina içi yerleştirmede kullanılmaktadır. Bilgisayar destekli yazılımlarla bir üretim sisteminde makinelerin yerleşim düzeninin analizi de mümkündür.

93 Bilgisayar Destekli Üretim Bilgisayar Destekli Üretim (CAM-Computer Aided Manufacturing), nümerik kontrollü makinelere (NC, CNC), robotlara, koordinat ölçüm cihazlarına ve ·programlanabilir cihazlara üretim plan ve programları hazırlamak kullanıcılara veri işlem desteği verme ve hammaddeyi, satışa hazır hale getirene kadar bilgisayar kontrollü tekniklerden yaralanarak işlemedir.

94 Bilgisayar Destekli Üretim En basit şekliyle bilgisayar destekli üretim, bir CNC takım tezgahıdır. Ancak bilgisayar destekli üretimin kapsamı teknolojik ilerlemelerle birlikte genişlemiştir. Robotlar, CNC tezgahları, Otomatik montaj sistemleri, test teknikleri bilgisayar destekli üretim kapsamı içinde değerlendirilmektedir. Bilgisayar destekli üretim, CAD sistemiyle meydana getirilen tasarımları üretim emirlerine dönüştüren bir sistemdir.

95 Bilgisayar Destekli Üretim CAM yazılımı, bilgi bankalarında saklanan parça tasarımlarına ilişkin bilgilerle imalat yöntemine ilişkin teknolojik bilgileri birleştirerek, parçaların işlem sıralarını belirler ve kullanılacak sayısal denetimli tezgahın anlayacağı makine dilinde parça programı hazırlayarak, fiziki üretimin gerçekleştirilmesini sağlar "

96 Bilgisayar Destekli Üretim CAM'in elemanları; CNC parça programlama, Bilgisayar Destekli Kalite Kontrol, Bilgisayar Destekli Süreç Planlama, Robotik olarak sıralanmıştır. Bilgisayar destekli üretim, üretimin kalitesini iyileştirmenin yanında makineler arasında malzeme akışının düzenlenmesini sağlar.

97 Bilgisayar Destekli Üretim İnsan kabiliyetinin çok üstünde duyarlılık gerektiren ölçmeler, operasyon süreleri artık bilgisayar desteğiyle kolayca yapılabilmektedir, insan gücünün düşük hızına bağlı olan kapasiteler artık eskisinin kat kat üzerine çıkmış bulunmaktadır.

98 Bilgisayar Destekli Üretim CAM sisteminin uygulamaya konulmasıyla üretim sırasında ortaya çıkacak değişikliklere daha çabuk uyum sağlamak mümkün olabilmekte ve istenen değişikliğin nümerik kontrol programına yansıtılarak üretimde yüksek bir esneklik sağlanabilmektedir.

99 Bilgisayar Destekli Süreç Planlaması Bilgisayar destekli tasarımdan bilgisayar destekli üretime geçişte Bilgisayar Destekli Süreç Planlaması (Computer Aided Process Planning) bir köprü oluşturur. Bilgisayar destekli süreç planlaması, belli bir parçanın üretimi için gerekli süreç planının oluşturulmasını sağlayan dolaylı bir bilgisayar uygulamasıdır.

100 Bilgisayar Destekli Üretim Bilgisayarla bütünleşik imalat sisteminin etkin olarak çalışması için hammadde, yarı mamul ve mamullerin kesin miktarının bilinmesi oldukça önemlidir. Böylelikle istenen parçalar kolaylıkla bulunabilir ve ihtiyaç olan yer kolaylıkla taşınabilir. Bu sayede üretim, hiçbir zaman malzemenin doğru zamanda, doğru yerde olmaması gibi bir nedenle kesintiye uğramaz.

101 Bilgisayar Destekli Üretim Oluşturulan süreç planında parçanın üretimi için gerekli işlemlere ve bunların sırasına ilişkin talimatlar, üretim için gerekli araç-gereç ve takımlar, işlemleri yerine getirecek makineler ve işlem süreleri yer alır. Bilgisayar destekli süreç planlaması, parça tasarımını süreç planına dönüştürmek amacıyla kullanılan uzman bir sistemdir.

102 Bilgisayar sayısal Denetimli Tezgahlar bilgisayar sayısal denetimli tezgahları; kısım veya tüm temel sayısal denetimli tezgah fonksiyonlarını yerine getirmek için yerleştirilmiş programı, bilgisayarın hafızasındaki programa uygun olarak isleterek üretim yapan sayısal denetimli sistem seklinde tanımlamaktadır

103 Bilgisayar sayısal Denetimli Tezgahlar Bilgisayar sayısal denetimli tezgahlar sayesinde; sayısal denetimli tezgahlarda parça programlarının makineye girişinde kullanılan delikli kart veya şeritlerin kullanım zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Bilgisayar programı sayesinde parçalar üzerinde yapılacak işlemler otomatik olarak gerçekleşmekte ve tezgahlar üzerinde denetim sağlanmaktadır. Bilgisayar sayısal denetimli tezgahlara programlar bir defa yüklenmekte ve istenirse saklanmaktadır.

104 Bilgisayar Sayısal Denetimli Tezgahlar Ayrıca, çok sayıda farklı parçaya ait programlarda saklanabilmektedir. Bilgisayar sayısal denetimli tezgahlar üç ana parçadan oluşmaktadır. Bunlar; makine takımları ve robot kolu gibi mekanik donanım, güç kaynağı sistemleri ve motor sistemleridir. Sayısal denetimli tezgahlara göre yapılan işlemler için daha kolay ve hassas olarak ayarlamalar yapılabilmektedir.

105 Bilgisayar sayısal Denetimli Tezgahlar Bilgisayar sayısal denetimli tezgahlar islenmesi zor, maliyeti yüksek ve düşük tolerans payına sahip az miktarda özel ürünlerin üretimi için sayısal denetimli tezgahlara oranla çok daha avantajlıdır.

106 Direkt sayısal Denetimli Tezgahlar Direkt sayısal denetimli tezgahlar, bir bilgisayar aracılığıyla sayısal denetimli tezgahların birbirine bağlanması sonucu oluşan sistemlerdir. Bilgisayar, sayısal denetimli tezgahlar arasında üretim bilgilerinin aktarılmasını sağlamaktadır Üretim programları delikli kartlara aktarılmadan, doğrudan sayısal denetimli tezgahlara girilmektedir.

107 Bilgisayar sayısal Denetimli Tezgahlar Bir direkt sayısal denetimli tezgah, merkez bilgisayar, sayısal denetimli parça programı, veri iletişim hatları ve transfer programı ve sayısal denetimli tezgahtan oluşmaktadır. Direkt sayısal denetimli tezgahların en büyük avantajları, sahip oldukları büyük hesaplama kabiliyeti ve esneklikleridir.

108 Bilgisayar sayısal Denetimli Tezgahlar Tüm sayısal denetimli tezgahlar, farklı ürün üretimine olanak verdikleri için esneklik avantajı yaratmaktadırlar. Ancak, ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle, finansal olanakları kısıtlı isletmeler sayısal denetimli teknolojisini kullanamamaktadırlar.

109 Malzeme Tasıma Sistemleri Malzeme taşıma sistemleri, esnek imalat sistemlerinin temelini oluşturan sistemlerdir. Bu sistemler bir kontrol sisteminin iradesi altında, makine merkezleri ve diğer hücreler arasında is parçalarının dağıtımını gerçekleştirmektedir. Is parçalarının hammadde depolarından, son denetime kadar etkin bir şekilde dağıtımı bu sistemlerle sağlanmaktadır

110 Malzeme Tasıma Sistemleri Sistemin tamamı ile tam olarak entegre edilmiş bir malzeme taşıma sisteminin sağladığı en önemli avantaj, süreç içinde personel ihtiyacının ve zaman kayıplarının azaltılmasıdır.

111 Malzeme Tasıma Sistemleri Esnek imalat sistemleri, farklı esneklik düzeylerinde olabildikleri için kullanılacak olan malzeme taşıma sistemleri de bu düzeylere bağlı olarak değişmektedir.

112 Malzeme Tasıma Sistemleri Malzeme taşıma sistemleri altı gruba ayrılmaktadır. Bunlar – Silindirli Konveyörler, – Raylı Sistemler, – Çekme hatları, – Otomatik Kılavuzlu Araçlar, – Robotlar – Otomatik Depolama ve Çekme Sistemleri olarak altı gruba ayrılmaktadır.

113 Malzeme Tasıma Sistemleri Küçük ve düzenli esnek imalat sistemleri uygulamalarında konveyörler kullanılmaktadır. Büyük ve kompleks sistemlerde otomatik kılavuzlu araçlar tercih edilmektedir. Silindirli konveyörlerde, silindirler üzerinde hareket eden paletlere yerleştirilen is parçaları, paletlerin dönme yönlerine ve rotalarına göre taşınmaktadır. Sistem içinde paletlerin makineler arasındaki hareketi dizisel biçimde gerçekleşmektedir

114 Malzeme Tasıma Sistemleri Alan planına bağlı olarak taşıma sistemi istasyonlar arasında tampon stoklar yapmaya veya tesadüfi olarak belirlenen istasyonlara is parçasını bırakıp bırakmama yeteneğine sahiptir. Silindirli konveyörler, esnek sistemler olmamalarına karşın ağır parçaların taşınmasına uygun olmaları, devir sürelerinin kısa olması ve düşük maliyetli sistemler olmaları nedeniyle tercih edilebilmektedir.

115 Malzeme Tasıma Sistemleri Konveyörler tasarlandıktan ve uygulamaya konulduktan sonra üzerinde bir değişiklik yapmak, isletmeler için son derece zor ve maliyetlidir. Bu sistemler pratik olmaları nedeniyle çok çeşitli uygulamalarda kullanılabilmektedir.

116 Malzeme Tasıma Sistemleri Malzeme taşıma sistemlerinin bir diğeri olan raylı sistemler hareketli nakliye arabalarından oluşmaktadır. Basit, yükseltilmiş iki ray arasındaki yola yerleştirilen hareket tüpü sayesinde hareket gerçekleşmektedir. Kontrol barları aracılığıyla, yol boyunca nakliye arabaların ın hızı ve pim yuvasının hareketi kontrol edilmektedir.

117 Malzeme Tasıma Sistemleri Son yıllarda bilgisayar denetimli konveyörler yerine, otomatik olarak yönlendirilmiş araç sistemlerinin kullanımı giderek artmaktadır. Otomatik kılavuzlu araçlar yol seçimi ve konumlandırma için programlanabilen, bataryalar aracılığıyla hareket eden araçlardır. Günümüzde daha kompleks süreç içinde istenilen esnekliği sağlayabilmektedir.

118 Malzeme Tasıma Sistemleri Otomatik kılavuzlu araçlar, malzemeyi uzak mesafelere ulaştırmak, işlem istasyonları ve stok alanları arasında İs parçalarını ve takımlarını taşımak amacıyla kullanılabildikleri gibi üzerinde montaj işlemlerinin yapılabildiği hareketli platformlar olarak da İs görebilmektedirler.

119 Malzeme Tasıma Sistemleri Otomatik kılavuzlu araçlar, isletmelere geleneksel malzeme taşıma sistemlerine göre pek çok avantaj sunmaktadır. Bu avantajlar Gerçek zamanlı olarak bilgisayar kontrolü altında sevkiyat ve denetim, Kaynaklardan en iyi şekilde faydalanma,.

120 Malzeme Tasıma Sistemleri Malzeme akışı ve taşınması aşamalarında kontrolün arttırılması, Üretim zararının azaltılması, Esnek bir rota, Riskli ve özel çevre şartlannda işlemsel güvenilirlik, Makine parçalan, robotlar ve taşıyıcı sistemler gibi hassas sistemlerle uyum sağlayabilme,

121 Malzeme Tasıma Sistemleri Güvenilir tam zamanında dağıtıma bağlı olarak süreç çıktılarının artması, Sorun teşhislerinde ve bakımda kolaylık sağlayan elektronik sistemler ve parçalanabilir tasarım modülleri, Yerleştirme ve konumlandırma doğruluğunun yüksek olması İş alanının küçülmesi, direkt isçiliğin ve süreç içindeki işlemlerin azaltılmasıyla maliyetlerden sağlanan tasarrufun artması olarak sıralanmaktadır

122 Malzeme Tasıma Sistemleri Genel olarak otomatik kılavuzlu araçlar yönlendirme yöntemlerine dayanılarak üç ayrı gruba ayrılmaktadır. – Birinci yöntemde, araçlar yüzeye çizilen yansıtıcı çizgilerle yönlendirilmektedir. – İkinci yöntemde, araçlar zemin altına yerleştirilmiş kablolar aracılığıyla hareket etmektedir. – Üçüncü yöntemde ise araçlarda bulunan sensorların rotalama doğrultusunda yerleşmiş barkotları okumasıyla yönlendirme gerçekleşmektedir.

123 Robotlar Endüstriyel robotlar otomatik pozisyon kontrollü, programlanabilir, çeşitli is ve işlemleri yapabilen, özel mal, malzeme ve yari mamuller üzerinde özel bir takim aletleri de kullanarak önceden programlanmış is ve işlemleri gerçekleştirebilen yapay düzeneklerdir

124 Robotlar Robotlar, malzeme taşıma, takim ve parça değiştirme işlemlerinden, montaj ve muayene işlemlerine kadar pek çok fonksiyonu yerine getirebilen yeniden programlanabilir araçlardır. Esnek imalat sistemlerinde robotlar, taşıma, işlem gerçekleştirme ve montaj işlemlerinde kullanılmaktadır

125 Robotlar Yüksek maliyetli olmalarına rağmen robotlar isletmeye bir takim avantajlar sağlamaktadır. Bunlar: Üretim süresinin kısaltılması Çalışma saatlerinin sınırlandırılmamış olmasıyla üretimde devamlılığın sağlanması, Direkt işgücü maliyetlerinin düşürülmesi, Kalite, güvenilirlik ve esnekliğin artırılması, Süreç içinde malzeme kayıplarının azaltılması olarak sayılabilmektedir.

126 Robotlar Ayrıca, işgücüyle karşılaştırıldığında yorgunluk hissetme ve hata yapma özellikleri olmadığından monoton, mekanik güç gerektiren, hassas ve tehlikeli islerde kolaylıkla kullanılabilmektedir.

127 Robotlar Robotlar hareket etme yeteneklerine göre; doğrusal, küresel, silindirik ve hareketli olmak üzere dört grupta incelenmektedir. Bu tür bir sınıflandırmada robot kollarının dikey, yatay ya da dairesel hareket yetenekleri temel alınmaktadır.

128 Otomatik depolama ve çekme sistemleri Otomatik depolama ve çekme sistemleri, bilgisayardan aldıkları talimatlar doğrultusunda, depo içindeki bir noktada konveyörler içinde duran malzemeleri alma, depo içinde gerekli yerlere taşıma, yerleştirme veya üretim sürecine verilmek belli bir noktaya bırakma işlevini yerine getirmektedir

129 Otomatik depolama ve çekme sistemleri Otomatik depolama ve çekme sistemleri kullanımının temel amacı; doğru malzemenin, doğru zamanda, doğru yere dağıtımının sağlanmasıdır.