TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ETKİLERİ

... konulu sunumlar: "TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ETKİLERİ"— Sunum transkripti:

1 TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ETKİLERİ
1-SAĞLIĞA ETKİLERİ 2-ÇEVREYE ETKİLERİ 3-GÜVENLİĞE ETKİLERİ Mesleki hastalıklar İş kazaları İş kazaları Yangın Parlama-patlama Ekolojik dengenin bozulması ÇOK TOKSİK MADDE TOKSİK MADDE ZARARLI MADDE AŞINDIRICI MADDE TAHRİŞ EDİCİ MADDE ALERJİK MADDE KANSEROJEN MADDE MUTAJEN MADDE ÜREME İÇİN TOKSİK MADDE ÇEVRE İÇİN ZARARLI OLAN MADDELER YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI OLANLAR BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİRENLER

2 1-KİMYASALLARIN SAĞLIĞA ETKİLERİ ETKİLERİNİ BELİRLEYEN
FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ KİMYASALLARIN SAĞLIK ETKİLERİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ ÇEVRESEL ÖZELLİKLER

3 MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
YAŞ YENİ DOĞMUŞ ÇOCUKLARDA BAZI ENZİMLER HENÜZ OLUŞMADIĞI İÇİN BU TÜR ENZİMLERLE DETOKSİFİYE OLAN KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİSİ ARTAR. İLERİ YAŞLARDA DA BAĞIRSAK FAALİYETLERİ VE ABSORBSİYON YAVAŞLADIĞINDAN AĞIZ YOLUYLA ALINAN MADDELERİN ETKİSİ GECİKEBİLİR. GENELLİKLE YAŞLI KİMSELER İLAÇ VE TOKSİK MADDELERE KARŞI DAHA DAYANIKSIZDIRLAR. BESLENME YETERSİZ BİR ŞEKİLDE BESLENEN SIÇANLARIN DDT VE KAFEİNE DAHA DUYARLI OLDUKLARI GÖSTERİLMİŞTİR. AYRICA YÜKSEK PROTEİNLİ VE KARBONHİDRATLI BESİNLER KLİNİKTE TOKSİK MADDELERLE OLUŞAN KARACİĞER HARABİYETİNE KARŞI KULLANILMAKTADIR. YAĞ DOKUDA BİRİKEN BAZI KİMYASALLARDA YAĞLI BESLENME SONUCU VÜCUTTA DAHA FAZLA TUTULURLAR. CİNSİYET HAMİLELİK GENETİK FAKTÖRLER BAZI BİREYLERDE DOĞUŞTAN NEDENLERLE BAZI ENZİM SİSTEMLERİNDE EKSİKLİK VEYA DAHA YÜKSEK AKTİVİTE SÖZ KONUSUDUR. BU NEDENLE AYNI MADDEYE FARKLI CEVAPLAR VERİLİR.

4 MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ
MADDENİN ORGANİZMAYA GİRİŞ YOLU ÖNEMLİDİR ABSORBSİYON HIZININ EN YÜKSEK OLDUĞU VÜCUDA GİRİŞ YOLU İLE TOKSİSİTE EN YÜKSEKTİR ENJEKSİYON YOLLARINDAN DAMAR İÇİ YOLLA HIZLI ETKİ GÖRÜLÜR VE TOKSİSİTE DE EN YÜKSEKTİR MADDENİN DİYETLE VERİLMESİ DE TOKSİSİTEYİ ETKİLER TOKSİK MADDENİN VERİLDİĞİ ZAMAN, MEVSİM, VERİLME SÜRESİ VE VERİLME SIKLIĞI DA BİYOLOJİK ETKİ ŞİDDETİNİ DEĞİŞTİRİR

5 ÇEVRESEL ÖZELLİKLER SICAKLIK, BASINÇ, RADYASYON GİBİ FİZİKSEL FAKTÖRLER VÜCUDUN ÇEVRE SICAKLIĞI, TOKSİSİTEYİ ÇEŞİTLİ ŞEKİLLERDE ETKİLEYEBİLİR. ÖRNEĞİN İŞYERİ ORTASINDA BULUNAN H2SO4 PARTİKÜLLERİ (MİST) 0 °C (DÜŞÜK SICAKLIKTA) SOLUNUM YOLLARI İÇİN DAHA FAZLA TAHRİŞ EDİCİDİR. GENEL OLARAK ÇEVRE SICAKLIĞI İLE TOKSİSİTE DOĞRU ORANTILI OLARAK ARTAR ÇEVREDEKİ KİMYASAL KİRLETİCİLER TOKSİSİTE ÜZERİNE (BACAGAZLARI, ENDÜSTRİYEL ATIKLAR VS.) AYRICA ARTIRICI ETKİ YAPARLAR

6 FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
KİMYASALIN MOLEKÜL YAPISI BİYOLOJİK AKTİVİTESİNİ BELİRLER. AROMATİK (HALKALI YAPI) VE ALİFATİK (DÜZ ZİNCİRLİ) POLİMER VE MONOMER İYONUN KAÇINCI ATOMA BAĞLANDIĞINA GÖRE DEĞİŞİR KİMYASALIN KOLAY REAKSİYONA GİRİP GİRMEDİĞİ ULAŞTIĞI YERDEKİ KOŞULLARIN REAKSİYONA UYGUN OLUP OLMADIĞI (KİMYASALIN VEYA METABOLİTİNİN “YETERLİ MİKTARDA” ETKİ YERİNE ULAŞMASI VE KALMASI) KİMYASAL MADDENİN SAFLIĞI VE UYGULAMA ŞEKLİ (DDT SAF HALDE İKEN İNSANLARIN DERİSİNDEN HEMEN HEMEN HİÇ ABSORBE OLMAZ. AMA KEROZEN (GAZYAĞI) İÇİNDE CİLDE UYGULANDIĞINDA ABSORBE OLARAK TOKSİK ETKİSİNİ GÖSTERİR) KİMYASALIN DİĞER MADDELERLE KENDİLİĞİNDEN REAKSİYONA GİRİP GİRMEDİĞİ KİMYASALLARIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ (MOLEKÜL AĞIRLIĞI, ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ) (SUDA VEYA DİĞER ÇÖZÜCÜLERDE ÇÖZÜLEBİLME ÖZELLİKLERİ DE ÖNEMLİ BİR FAKTÖRDÜR. ÇÖZÜNEBİLİRLİK ÖZELLİĞİ VÜCUTTAN ATILMA SÜRECİNDE VE HEDEF ORGANLARDA ETKİLİDİR) KİMYASALLARIN SAKLAMA KOŞULLARI (BEKLEME SIRASINDA IŞIK, NEM, SICAKLIK, GİBİ ETKENLER TOKSİSİTEYİ DEĞİŞTİREBİLİR. ÖRNEK: TRİKLOR ETİLEN SICAK HAVADA DAHA TOKSİK OLAN FOSGEN VE HCI‘ E DÖNÜŞÜR. TERSİNE SİYANÜRLER NEMLİ HAVADA KISMEN KARBONATLARA DÖNÜŞEREK TOKSİSİTELERİ AZALIR)

7 ÇOK TOKSİK TOKSİK ZEHİRLİ KİMYASALLAR
GAZLAR SIVILAR KATILAR ZEHİRLİ GAZLAR KARBON MONOKSİT FOSGEN AZOT OKSİTLER AMONYAK HİDROJEN SÜLFÜR KLOR HALOJENLİ HİDROKARBONLAR vb. BOĞUCU GAZLAR KARBON DİOKSİT ÇÖZÜCÜLER, ORGANİK-İNORGANİK BİLEŞİKLER CİVA AMONYAK ORGANİK KURŞUN BİLEŞİKLERİ KARBON SÜLFÜR HİDROKARBONLAR vb. METALLER ARSENİK, BERİLYUM, KADMİYUM, KROM, MANGAN, NİKEL, KURŞUN vb. AMETALLER FOSFOR, ORGANİK VE İNORGANİK BİLEŞİKLER TOZLAR

8 TAHRİŞ EDİCİLER, DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER)
KİMYASAL YANIKLARA NEDEN OLANLAR GÜÇLÜ TAHRİŞ EDİCİLER TAHRİŞ EDİCİLER, DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER) DUYARLILAŞTIRICILAR ZAYIF TAHRİŞ EDİCİLER RENK DEĞİŞİMİ VE LEKELERE NEDEN OLANLAR

9 SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KİMYASALLAR VE ZARARLARI
TAHRİŞ EDİCİLER VE DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER) KANSEROJENLER MUTAJENİKLER ÜREME İÇİN TOKSİK MADDELER TAHRİŞ EDİCİLER KİMYASAL YANIKLARA NEDEN OLANLAR RENK DEĞİŞİMİNE VE LEKELERE NEDEN OLANLAR KANSEROJENLER TERATOJENLER MUTAJENLER FERTİLİTE ÜZERİNE ETKİ YAPANLAR İMMÜNOTOKSİK ETKİYAPANLAR GENEL OLARAK KİMYASALLARIN TEK BİR ZARARINDAN SÖZ EDİLEMEZ, BİR KİMYASALIN BİRDEN ÇOK SAĞLIK ZARARI OLDUĞU GİBİ AYNI ZAMANDA GÜVENLİK YÖNÜNDEN DE ZARARLARI SÖZ KONUSU OLMAKTADIR. BU NEDENLE BİR KİMYASALIN SAĞLIK ZARARINA GÖRE SINIFLANDIRMADA SAĞLIĞA EN OLUMSUZ ETKİSİNE GÖRE SINIFLANDIRILIR VE ÖNLEMLER BELİRLENİR.

10 TAHRİŞ EDİCİLER, DUYARLILAŞTIRICILARIN
(ALERJENLER) HASAR MEKANIZMALARI BİR MESLEKİ DERMATOZUN OLUŞMASI İÇİN; ÖNCE BİR MADDENİN DERİNİN ÜST YÜZEYİNİ DELMESİ SONRA DAHA ALTTAKİ SAVUNMASIZ DERİDE BİR TEPKİ BAŞLATMASI GEREKMEKTEDİR. DERİ HASARINA BİREYSEL DUYARLILIK; MADDENİN DOĞASI MARUZİYETİN DERECESİ, SÜRESİ VE SIKLIĞI BARİYER TABAKASININ SUSUZ KALMASI AŞIRI SIVI BİRİKTİRMESİ ÇALIŞMA ÇEVRESİNDEKİ YÜKSEK VEYA DÜŞÜK NEM GİBİ FAKTÖRLERLE ARTAR

11 SANAYİDE EN FAZLA KULLANILAN TAHRİŞ EDİCİLER VE DUYARLILAŞTIRICILAR
KİMYASALLAR SANAYİDE EN FAZLA KULLANILAN TAHRİŞ EDİCİLER VE DUYARLILAŞTIRICILAR İNORGANİK ASİTLER ORGANİK ASİTLER VE ANHİDRİTLERİ ALKALİLER KARBONATLAR VE BİKARBONATLAR KOLARTALAR VE PERKLORATLAR METAL ÇALIŞMA SIVILARI METALER

12 KANSEROJENİK ETKİ YAPANLAR
DOĞURGANLIK ÜZERİNE ETKİLİ OLANLAR KANSEROJENİK ETKİ YAPANLAR İMMÜNOTOKSİK ETKİ YAPANLAR DOĞURGANLIK YETENEĞİ ÜZERİNE ETKİ EDEN MADDELER SOLUNDUĞUNDA, AĞIZ YOLUYLA ALINDIĞINDA, DERİYE NÜFUZ ETTİĞİNDE KANSER OLUŞUMUNA NEDEN OLAN VEYA KANSER OLUŞUMUNU HIZLANDIRAN MADDELER VİNİL KLORÜR, BENZEN, SERT AĞAÇ TOZLARI. İMMÜN (BAĞIŞIKLIK) SİSTEMİ ÜZERİNDE ETKİ OLUŞTURAN MADDELER, BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN; BASKILANMASI TAHRİK EDİLMESİ KANSEROJENLER MUTAJENLER VE ÜREME İÇİN TOKSİK MADDELER TERATOJENİK ETKİ YAPANLAR MUTAJENİK ETKİ YAPANLAR GEBELER TARAFINDAN ALINDIKLARINDA PLASENTADAN FETAL DOLAŞIMA GEÇEREK DOĞACAK YAVRUDA DEFORMASYON OLUŞMASINA NEDEN OLAN MADDELER NICKELCARBONYL, BENZO(A)PYRENE, 1,3-BUTADIENE MUHTEMEL TERATOJENLER OLARAK KABUL EDİLİRLER SOLUNDUĞUNDA, AĞIZ YOLUYLA ALINDIĞINDA, DERİYE NÜFUZ ETTİĞİNDE KALITIMSAL GENETİK HASARLARA YOL AÇABİLEN VEYA BU ETKİNİN OLUŞUMUNU HIZLANDIRAN MADDELER ALLYL CHLORIDE ( C3H5Cl), ALLYL GLYCIDYL ETHER (C6H10O2), ETHYL MERCURY CHLORIDE (C2H5ClHg), ACRYLAMIDE (CH2=CHCONH2) MUHTEMEL MUTAJENİK MADDELER OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR .

13 BİYOLOJİK İZLEME BİYOLOJİK İZLEME, MARUZİYET VE SAĞLIK RİSKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İÇİN, DOKU, SALGI, DIŞKI, SOLUNAN HAVA YA DA BUNLARIN KOMBİNASYONUNDAKİ MADDE VEYA METABOLİTLERİNİN UYGUN REFERANSLARLA KARŞILAŞTIRMALI OLARAK ÖLÇÜLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİDİR. BİYOLOJİK İZLEME; ÖNLEYİCİ BİR EYLEM OLUP TANI İŞLEMLERİNDEN FARKLIDIR. BİYOLOJİK İZLEMENİN YANISIRA MARUZİYETİN TAM OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİNİN SAĞLANMASI İÇİN ÇEVRESEL İZLEME DE YAPILMALIDIR. ABSORBE EDİLEN KİMYASALIN MİKTARI ÖLÇÜLDÜĞÜNDEN, ORTAM ÖLÇÜMLERİNE GÖRE BELLİ AVANTAJLARA SAHİP OLABİLİR;

14 KİMYASALLARIN VÜCUDA ALINMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
FARKLI YERLERDE KİMYASALLARIN KONSANTRASYONUNDAKİ DEĞİŞİKLİK FARKLI ZAMANLARDA KİMYASALLARIN KONSANTRASYONUNDAKİ DEĞİŞİKLİK PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ VE PARTİKÜL AERODİNAMİK ÖZELLİKLERİ KİMYASALIN ÇÖZÜNEBİLİRLİK ÖZELLİKLERİ ÇEŞİTLİ EMİLİM YOLU SEÇENEKLERİ (DERİ,SİNDİRİM VB) KORUYUCU CİHAZLAR VE ETKİNLİKLERİ SOLUNUM HACİMLERİ (İŞ YÜK-İŞ ENERJİ İSTEMLERİ) KİŞİSEL ALIŞKANLIKLAR İŞYERİ DIŞINDAKİ MARUZİYETLER

15 KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
SOLUNUM ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) SİNDİRİM KİMYASALLAR İŞYERİ HAVASINDA TOZ, SİS, DUMAN, GAZ VE BUHAR ŞEKLİNDE DAĞILMIŞ OLABİLİR VE SOLUNABİLİR KİMYASAL MADDENİN ZARARLI MİKTARLARI DERİ YOLU İLE ABSORBLANABİLİR BAZI KİMYASAL MADDELER TAHRİŞE NEDEN OLAN NaOH vb. MADDELERİN AKSİNE HİÇBİR ETKİ UYANDIRMADAN DERİDEN GEÇEBİLİR. DERİNİN KORUYUCU DIŞ TABAKASI TOLUEN, SEYRELTİK SODA vb. MADDELERLE TEMAS SONUCU İNCELEBİLİR VE DERİDEN ABSORBLAMA KOLAY HALE GELEBİLİR. AYRICA GÖZLER DE SIÇRAMA VEYA BUHAR ŞEKLİNDE BULUNAN MADDELERİ ABSORBE EDEBİLİR. ORTAM HAVASINDA BULUNAN TOZLARIN YUTULMASI, KİMYASAL MADDE BULAŞMIŞ ELLERİN TEMİZLENMEDEN YEMEK YENİLMESİ, SİGARA İÇİLMESİ YOLUYLA, YANLIŞLIKLA YUTMA YOLUYLA, GAZ, TOZ, BUHAR, DUMAN SIVI VEYA KATI MADDELERİN VÜCUDA GİRMESİDİR. VÜCUDA GİREN KİMYASALLAR DOLAŞIM SİSTEMİNE GİREREK BÜTÜN VÜCUDA YAYILIR. BU YOLLA SADECE ETKİYE MARUZ KALAN ORGAN DEĞİL DOĞRUDAN BU ETKİYE HİÇ MARUZ KALMAYAN ORGANLARI ETKİLEYEBİLİR VE PLESENTA YOLUYLA ANNE KARNINDAKİ BEBEĞE DE GEÇEBİLİR.

16 Kimyasalların vücuda giriş yolları
Deri Solunum yolu Sindirim kanalı

17 HEDEF ORGANLAR DERİ AKCİĞER MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ KAN DOLAŞIM SİSTEMİ
KİMYASALLAR HEDEF ORGANLAR DERİ AKCİĞER MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ KAN DOLAŞIM SİSTEMİ KARACİĞER BÖBREK KİMYASALLAR VÜCUDA GİRDİKLERİ ZAMAN LOKAL VEYA SİSTEMİK (KAN DOLAŞIMINA GEÇER VE BÖYLECE VÜCUDUN TÜM KISIMLARINA DAĞILIRLARSA) ETKİLERE SEBEP OLABİLİRLER KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİ, TÜM ORGANLARDA AYNI DEĞİLDİR. GENELLİKLE 1-2 ORGANI ETKİLERLER. KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİNİ GÖSTERDİKLERİ BU ORGANLAR HEDEF ORGAN OLARAK TANIMLANIR

18 Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik
Karbon monoksit Vinil klorür Tiner Benzen Tolüen Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri kurşun

19 HEDEF ORGANLAR DERİ EGZAMA, TAHRİŞ, İLTİHAPLANMA ALERJİK VEYA ALERJİK OLMAYAN REAKSİYONLAR AKCİĞER ALERJİK REAKSİYONLAR PNÖMOKONYOZ MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ ETKİLENMELERİ NARKOTİK ETKİ, FELÇ KAN DOLAŞIM SİSTEMİ KEMİK İLİĞİNE ETKİ SONUCU LENFOSİT HÜCRELERDE MUTASYON ANEMİ KARACİĞER KARACİĞER FONKSİYONUNDA BOZULMALAR BÖBREK BÖBREKLERDE FONKSİYON BOZUKLUKLARI

20 KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ
(Interactions) BAĞIMSIZ ETKİ SİNERJİK ETKİ ANTAGONİZMA BİR KİMYASAL MADDENİN ETKİSİ DİĞERİ TARAFINDAN ORTADAN KALDIRILABİLİR. (1+1=0). VÜCUDA ALINAN HER KİMYASAL BİRBİRİNDEN TAMAMEN BAĞIMSIZ FİZYOLOJİK ETKİDE BULUNABİLİR KİMYASALLAR AYNI ORGANDA AYNI YÖNDE VE AYNI ŞEKİLDE ETKİ EDEBİLİRLER. POTANSİYALİZASYON ADDİTİF ETKİ ORGANİZMAYA GİREN VE AYNI YÖNDE ETKİ GÖSTEREN 2 KİMYASAL MADDE TOPLU ETKİSİ BUNLARIN BİR BİRLERİNDEN AYRI İKEN GÖSTERDİKLERİ TOKSİKOLOJİK ETKİNİN TOPLAMINA EŞİTTİR (1+1=2) BİR KİMYASAL MADDE DİĞERİNİN ETKİSİNİ ARTTIRIR. BÖYLECE BİRİNCİ MADDE POTANSİYATÖR OLARAK ETKİ EDER VE TOPLAM ETKİDE HER İKİ KİMYASALIN KENDİ ETKİLERİNİN TOPLAMINDAN FAZLADIR (1+1=4) BAZI DURUMLARDA BİR MADDE TEK BAŞINA ZARARA SEBEP OLMAZ, AMA BAŞKA BİR KİMYASAL MADDENİN TOKSİK ETKİSİNİ İNDÜKLEYEBİLİR (0+1=3)

21 Sağlık Gözetimi: -Sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulurlar, Koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınır ve bu gözetimler; 1- Belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin söz konusu olduğu, 2-İşçilerin özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının bulunduğu, 3- İşçiler üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu, durumlarda kullanılacaktır.

22 -Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulur ve güncelleştirilir: -İleriki bir tarihte değerlendirilmesi açısından, sağlık ve maruziyetle ilgili kayıtlar, gizliliği de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulur ve muhafaza edilir, -İşçiler kendilerine ait sağlık muayene sonuçları ve etkilenme düzeylerine ait bilgileri görme hakkına sahiptirler. -Sağlık gözetimi sonucunda, işyerindeki tehlikeli kimyasal maddeye maruz kalan işçide, bu maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işçi durumdan haberdar edilecek ve kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.

23 Böyle bir durumda; 1- Yapılmış bulunan risk değerlendirmesi yenilenecek, 2- Riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik önlemler gözden geçirilecek ve gereken önlemler alınacak, 3- İşçinin yaptığı işten alınarak tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet riskinin olmadığı başka bir işte çalıştırılması da dahil olmak üzere, riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik gerekli önlemlerin alınmasında, işyeri hekimi veya diğer uzman kişilerin veya Bakanlık yetkililerinin önerilerine uyulacak, 4- Benzer şekilde maruz kalan başka işçiler de varsa, sağlık durumları kontrol edilecek ve bunlar sürekli sağlık gözetimi altında tutulacaktır.

24 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Kurşun ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, kan yapıcı sistem, karaciğer ve böbreğin durumu incelenerek, kurşuna hassas olanlar ve alkolikler, bu işlere alınmayacaktır. (TLV: 0,15 mg/m3 İşçi başına hava miktarı 15 m3, sağlık kontrolü 3 ay) (Yönetmelikte yeni değerler konularak daha sıkı tedbirler alınması istenmektedir. Bağlayıcı *biyolojik sınır değer: Aşındırıcı Maddeler 70 mg Pb/100 ml kan. *Biyolojik sınır değer:Kimyasal maddenin metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır. 

25 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Civa cevherinin elde edilmesi ile ilgili çalışmalar, karaciğer veya böbrek yetersizliği olanlar ile cilt hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır. (0,075 mg/m3, sağlık kontrolü 3 ay) Arsenikle yapılan çalışmalarda, cildi nemli ve hassas olanlar ile cilt, karaciğer ve sinir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır. (0,5 mg/m3, sağlık kontrolü 6 ay)

26 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Fosfor ve beyaz fosforun sanayide kullanımı ile ilgili çalışmalarda, (Sağlık muayenesinde çene filmi istenmektedir.) Ensektisit olarak kullanılan organik fosforun üretiminde, karbamatlı ensektisitlere maruz kalanlarda, rutin olarak biyokimyasal testle kolinesteraz aktivitesinin tayini yapılacak Kolinesteraz seviyesi % 25 oranında düşünce işçi, organik fosfor bileşikleri ile temas ettirilmeyecek, işi değiştirilecektir. (sağlık kontrolü 6 ay)

27 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Kadmiyum ve cevherinin üretiminde, (sağlık kontrolü solunum sistemi ve böbrek kontrolü yapılacak MAK: 0,1 mg/m3, ) Manganez ve bileşiklerinin üretiminde, sinir sistemi, solunum sistemi, frengi hastalığı ve ruh hastalığı tespit edilenler, bu işlere alınmayacaklardır. (zehirlenme tespitinde derhal işçinin yeri değiştirilecek)

28 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Krom ve bileşiklerinin üretim ve kullanımında, (Burun septumu, ülser, solunum, cilt) Berilyum alaşımlarının hazırlanması ve kullanımında, (solunum sistemi ve zayıflama durumuna bakılacak, 2 mg/m3 ) Azot oksitleri ile yapılan çalışmalarda, (süzgeçli maske ve temizhava maskesi ile çalışılacak)

29 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Benzen ve benzen bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, (karaciğer hastalığı olanlar işe alınmayacak, içinde bulunduğu kullanılan kimyasalın %1 inden fazla olmayacak, 20 ppm,) Kanserojen Mutojen Mad. Yön. 3,25 mg./m3 1 ml/m3 (ppm) Anilin ve nitro-amin türevleri ile yapılan çalışmalarda, (cilt böbrek karaciyer hastalığı olanlar kontrol altına alınacak)

30 Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem
Halojenli hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda, (cilt böbrek karaciyer hastalığı ve klora karşı alerjisi olanlar) Karbon sülfür ile yapılan çalışmalarda, (böbrek, karaciyer ve sinir sistemi kontrol edilecek, 20 ppm, 60 mg/m3) Kükürtlü hidrojenle yapılan çalışmalarda, 20 ppm

31 Nassia kazası (1994) 2-ÇEVRE KAZALARI-EKOSİSTEM

32 Volganeft-242 kazası (1999)

33

34

35

36 Petrolün Denizdeki Belirli Yaşam Alanlarına Zararı
Açık Sular ve Deniz Yatağı Kıyı Şeritleri , PLajlar Kapalı Su Alanları Mercanlar , Balıkçılık alanları ,üreme ve Beslenme alanları Deniz Kuşları Deniz Üretim Çiftlikleri

37 >3000 martı,ördek,karabatak Mesire alanları etkilendi.
ÇEVRE-Büyük Kazaların Bilançosu INDEPENDENTA NASSIA VOLGANEFT Yıl 1979 1994 1999 Bölge Marmara ve Boğaz Marmara Neden Çarpışma Kötü hava koşulları ve geminin eskiliği Miktar 94000t (30000t yanan) 20000t 1279t Mesafe >60 mil 40 mil 3 mil Bentik kominite %96 mortalite 4 crustacean türü 6 mollusc türü 9 alg türü %90 mortailite Kuş moratalitesi 17000 >1500 >3000 martı,ördek,karabatak Deniz Memelileri mortalitesi Diğer bilgiler - Afalina, Mutur Balıkların üreme alanları kirlendi Deniz zemini 46g/m2 yoğunlukta 5,5km çapı boyunca kalın katran tabakasıyla kaplandı Çoğu sahil ve kumsal petrol ve ziftle kaplandı. 5 sene sonra dahi bazıları hala öyle kaldı. Gemi ikiye bölündü. Mesire alanları etkilendi.

38 Asit yağmurları canlılara ve bitki örtüsüne zararlıdır.
Toprakta normalde çözünür olmayan mineralleri ve bileşikleri çözerek, çözünmüş tuzlar ve aliminyum tuzlarının bitki köklerini çürütmesini sağlar. Nox ler solunduğunda akciğerlerde aside dönüşür ve insanlara doğrudan zarar verebilir. Bu şekilde asitli olan sular bebeklerde mavi bebek hastalığı denen hastalığa sebep olur.

39 NOx sürekli alındığında, kanser, şeker hastalığı ve sinir hücresi tahribatına yol açabilir.
Tıpta NO, enfekte edilmiş ve kanser olabilecek hücreleri parçalamakta makrofaj hücreler tarafından kullanılır. Kan damarlarının iç cidarlarındaki hücreler tarafından NO salgılanarak damarların gevşemesi ve tansiyonun düzenlenmesine yardımcı olunur.

40 3- KİMYASALLARIN GÜVENLİĞE ETKİLERİ
YANMA NOKTALARI PARLAMA NOKTALARI PATLAMA LİMİTLERİ KİMYASAL ÖZELLİKLERİ KİMYASALLARIN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ KATI, SIVI VEYA GAZ OLMALARI KAYNAMA NOKTALARI

41 OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI OLANLAR
KİMYASALLAR YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI OLANLAR BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİREN MADDELER KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİ YANGIN PARLAMA PATLAMA

42 YANGIN YANMA KİMYASAL VE FİZİKSEL DEĞİŞİMLERİ İÇEREN BİR OKSİTLENME REAKSİYONUDUR YANMA İÇİN YANICI MADDENİN BİR OKSİJEN KAYNAĞI İLE REAKSİYONA GİRMESİ VE YANMANIN BAŞLAMASI İÇİN ATEŞLEME GEREKİR. MEYDANA GELEN REAKSİYON GENELLİKLE EKSOTERMİK (ISI VEREN) BİR REAKSİYONDUR REAKSİYON GENELLİKLE GÖRÜNEBİLİR ALEVLE BİRLİKTE DEVAM EDER YANGIN İSTENMEYEN KONTROL EDİLEMEYEN HASARA VE ZARARA NEDEN OLAN YANMADIR

43 Büyük Patlamalar YIL YER OLAY HASAR 1966 Feyzin/Fransa LPG patlaması
21 Ölü,81 yaralı 1974 Flixborough/İngiltere Siklo hegzan patlaması 29 Ölü, 100 yaralı 1979 Novosbirsk, Rusya Kimya fabrikasında patlama 300 ölü 1980 Tacoa, Venezüella Petrol yangını ve patlaması 145 ölü 1984 Sao Poulo, Brezilya Petrol boru hattında patlama 508 ölü St.J.Ixhuatepec, Meksika Gaz tankı patlaması 452 ölü, 4248 yaralı

44 5 LPG tankı patlar, 21 kişi ölür ve 81 kişi yaralanır.
Copyright Resources Safety, DOCEP 2006 5 LPG tankı patlar, 21 kişi ölür ve 81 kişi yaralanır. 1966, Feyzin Felaketi, FRANSA 44 ASG 44

45 1974 , Flixborough Felaketi, İNGİLTERE
Siklohegzan patlaması, 29 kişi ölür, 100 kişi yaralanır, 2000 konut ve işyeri kullanılamayacak şekilde tahrip olur. ASG 45

46 ASG

47 Küreler de yansaydı Körfez atom bombası gibi patlardı’-2002 -AKÇAGAZ
Körfez LPG Patlaması Küreler de yansaydı Körfez atom bombası gibi patlardı’ AKÇAGAZ ASG

48

49

50 ASG

51 ASG

52 KOSTİK YANIĞI ASG

53 ASİT YANIĞI ASG

54 ISI YANGIN OKSİJEN YAKIT
BİR CİSMİN SICAKLIĞININ ARTMASINA NEDEN OLAN  FİZİKSEL BİR ETKİDİR ISI OKSİJEN YANMA OLAYINI SAĞLAYAN TEMEL ÖĞELERDEN BİRİDİR. NORMAL HAVADA %21 ORANINDA BULUNUR YANMANIN SÜRMESİ İÇİN EN AZ %16 ORANINDA OKSİJENE İHTİYAÇ VARDIR. YANGIN BELİRLİ BİR SICAKLIKTA OKSİJENLE BİRLEŞEREK ETRAFA ISI VE GÖRÜNÜR IŞIK YAYAN MADDELERDİR KATI, SIVI VEYA GAZ OLABİLİRLER OKSİJEN YAKIT

55 ISI KAYNAKLARI AÇIK ALEV ......... Kibrit Çakmak Soba
. KIVILCIM Kaynak Fanlar Zımpara Miller Kesme Çekiç, pense ISINMIŞ YÜZEYLER Borular Isıtıcılar Motor yüzeyleri Kazanlar ELEKTRİK Elektrik kaçağı Kısa devre Statik elektrik

56 SİGARA ISITMA ELEKTRİK KAYNAK, KESME YANGIN TEHLİKESİ                                                               

57 Elektrik

58 YANGIN ÜÇGENİ

59 YANMA ÇEŞİTLERİ YAVAŞ YANMA KENDİ KENDİNE YANMA HIZLI YANMA
PARLAMA – PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA

60 YAVAŞ YANMA Yavaş yanma şu durumlarda meydana gelir.
Yanıcı maddenin bünyesi itibarıyla, yanıcı buhar veya gaz meydana getiremediği halde; Yeterli ısının olmaması halinde; Yeterli oksijenin olmaması halinde; yavaş yanma meydana gelmektedir.

61 YAVAŞ YANMA Örneğin demir (Fe), bakır (Cu), gibi metallerin havadaki oksijen ve hava ısısıyla oksitlenmesi olayında olduğu gibi. Yanıcı madde buhar veya gaz çıkaramamakta dolayısıyla demir oksit (FeO) veya bakır oksit (CuO) oluşmaktadır. Bir başka örnek ise yeterli oksijen olmaması durumunda canlıların solunum olayı da bir nevi yavaş yanma olayıdır.

62 KENDİ KENDİNE YANMA Yavaş yanmanın zamanla hızlı yanmaya dönüşmesidir. Özellikle bitkisel kökenli yağlı maddeler normal hava ısısı ve oksijeni, içinde kolaylıkla oksitlenmekte ve bu oksitlenme sırasında gittikçe artan ısı bir süre sonra alevlenmeye yetecek dereceyi bularak maddenin kendiliğinden tutuşmasına neden olmaktadır. Örneğin bezir yağına bulaştırılmış bez parçası.

63 HIZLI YANMA 1) ALEVLİ YANMA: yanmanın bütün belirtileri (alev, ısı, ışık, korlaşma) ile oluştuğu bir olaydır. Meydana gelen yanıcı buhar ve gazlar oksijenle birleşirken alev meydana getirirler. 2) KORLAŞMA : Katı maddelerde yangının son evresinde meydana gelen yüksek ısıdaki alevsiz yanma şeklidir. (Gazı alınmış kok ve odun kömürleri, sigaranın yanışı gibi)

64 PARLAMA-PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA
Parlama şeklinde yanma ; Düşük sıcaklıklarda buharlaşan maddelerde görülen yanma şekli. (Benzin) Patlama şeklinde yanma ; Düşük sıcaklıkta buharlaşan sıvılar ile gazların serbest kaldıklarında bulundukları hacmin tamamını kaplamaları neticesinde alt ve üst patlama limitleri arasında, bir ısı kaynağı ile karşılaşmaları halinde meydana gelen yanma şekli.

65 YANGIN Normal havada %21 Oksijen (O2), %78 Azot, %1 de Diğer gazlar mevcuttur. Katı ve sıvılarda havadaki oksijen oranı %16 gazlarda ise havadaki oksijen oranı %12 nin altına düştüğünde yanma yavaşlar ve daha sonra da durur.

66 A Sınıfı Yangınlar Katı madde (tahta, kağıt, pamuk vs.) yangınlarıdır.
Katı yangınlar : Su ve sulu çözeltiler - Kimyasal Toz – Köpük Kullanılarak söndürülebilir.

67 B Sınıfı Yangınlar Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer. Benzin, benzol, yağlar, yağlı boyalar, katran vs. yangınlarıdır. Dikkat : B Sınıfı Yangınların Üzerine Su atmayın. Atılan sular, yanıcı maddelerin çevreye akmasına ve yayılmasına neden olur. Sıvı yangınlar : Karbondioksit- Kimyasal Toz – Köpük kullanılabilir.

68 C Sınıfı Yangınlar Likit petrol gazı, havagazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların yanmasıyla oluşan yangınlardır. Gaz yangınlar : Karbondioksit- Kimyasal Toz – Köpük Kullanılarak söndürülebilir.

69 D Sınıfı Yangınlar Yanabilen metaller yangını; Sodyum, Potasyum, Titanyum, Alüminyum, Magnezyum vb. gibi metallerin ve alaşımların yanması ile oluşan yangınlardır.

70 Elektrik Sebepli Yangınlar
Elektrik akım kaçağının etrafa yayılması ve elektrik çarpması kazalarının meydana gelmesine neden olan yangınlardır. Çok Önemli: Elektrik yangınlarında asla SU kullanılmaz. Elektrik yangınlar : Karbondioksit- Kimyasal Toz Kullanılarak söndürülebilir.

71 YANGIN OLUŞUM SAFHALARI
İlk aşamasında, KOKU, İkinci aşamasında, DUMAN, Üçüncü aşamasında, ALEV  görülür.

72 YANGIN ETKENLERİ Sigara ve kibrit. Soba ve bacalar. Elektrik.
Bazı kimyasal karışımlar. Örnek : Asitle su karışımı, yanıcılarla tutuşturucuların karışımı. Kıvılcımlar. Doğal etkenler.

73 PARLAMA NOKTASI DÜŞTÜKÇE MADDENİN TUTUŞMASI KOLAYLAŞIR.
KİMYASALLAR PARLAMA KOLAY ALEV ALABİLEN MADDELERİN (PARLAYICI MADDELER) BELLİ ORANDA HAVA İLE HOMOJEN KARIŞIMLARININ, BİR TUTUŞTURMA KAYNAĞI İLE TEMASLARINDA ALEV ALARAK HIZLA YANMASIDIR. PARLAYICILIK: PARLAYICI MADDENİN ALEV VEYA ISI İLE TUTUŞABİLME ÖZELLİĞİDİR PARLAMA NOKTASI PARLAYICI SIVILARIN HEMEN SIVI YÜZEYİNDE VEYA KAPLARININ İÇİNDE HAVA İLE TUTUŞABİLİR, YETERLİ BUHAR ÇIKARDIKLARI EN DÜŞÜK SICAKLIKTIR. HAVADAKİ UÇUCU YANABİLEN MADDE BUHARLARININ BİR ALEVLE TEMASI SIRASINDA TUTUŞABİLDİĞİ EN DÜŞÜK SICAKLIKTIR PARLAMA NOKTASI DÜŞTÜKÇE MADDENİN TUTUŞMASI KOLAYLAŞIR. PARLAYICI MADDE NORMAL ŞARTLAR ALTINDA BUHARLAŞABİLEN VEYA GAZ HALİNDE BULUNAN VE TUTUŞMA NOKTASI (ALEV ALMA SICAKLIĞI) DÜŞÜK OLAN SIVI VE GAZLARA PARLAYICI MADDE DENİR

74 KİMYASALLAR PATLAMA ÇOK HIZLI BİR GAZ GENİŞLEMESİ İLE VE GENELLİKLE ISI AÇIĞA ÇIKMASIYLA MEYDANA GELEN BİR KİMYASAL REAKSİYON VEYA DEĞİŞİMDİR. PATLAMA ÇEVRESİNDEKİ ORTAMDA BİR ŞOK DALGASI OLUŞTURUR. TOZ VE HALİNDEKİ KATI PARÇACIKLARIN DA HAVAYLA (OKSİJENLE) BELİRLİ ORANLARI PATLAYICIDIR. EĞER ATEŞLEYİCİ BİR KAYNAK VARSA BU PARÇACIKLAR PATLAMA İLE YANMAYA BAŞLARLAR VE CİVARDAKİ TOZ VE HAVA KARIŞIMLARINI DA ATEŞLEYEREK SERİ PATLAMALAR HALİNE DÖNÜŞEBİLİRLER.

75 MADDE PATLAMA SINIRI (%) PARLAMA NOK. (C) BUHAR YOĞUNLUĞU (gr./cm.)
TOLUEN – HEGZAN – BENZİN – ASETİLEN AMONYAK CO – HİDROJEN – METAN – PROPAN – BENZEN – ASETON –

76 PARLAMA (PATLAMA) LİMİTLERİ
YANICI VEYA PARLAYICI SIVILARIN BUHARLARI HAVA İLE UYGUN ORANLARDA KARIŞTIĞINDA VE ORTAMDA BİR TUTUŞTURMA KAYNAĞI VARSA HIZLI BİR YANMA VEYA PATLAMA OLUR. PARLAYICI MADDENİN HAVA İLE YAPTIĞI ORANA PARLAMA ARALIĞI VEYA PATLAMA ARALIĞI DENİR. ÜST PATLAMA LİMİTİ (UEL) ALT PATLAMA LİMİTİ (LEL) HAVADAKİ BUHAR YÜZDESİNİN BİR YANGIN VEYA PATLAMA OLUŞTURMASI İÇİN GEREKLİ OLAN EN ÜST SEVİYESİDİR. BUNUN ÜSTÜNDEKİ KONSANTRASYONLARDA HAVA (OKSİJEN) YETERLİ OLMADIĞINDAN PATLAMA OLMAZ VE KARIŞIM BU ANLAMDA ZENGİN KARIŞIM OLARAK NİTELENDİRİLİR. HAVADAKİ BUHAR YÜZDESİNİN BİR YANGIN VEYA PATLAMA OLUŞTURMASI İÇİN GEREKLİ OLAN EN ALT SEVİYESİDİR. BUNUN ALTINDAKİ KONSANTRASYONLARDA YAKIT (MADDE) YETERLİ OLMADIĞINDAN PATLAMA OLMAZ VE KARIŞIM BU ANLAMDA FAKİR KARIŞIM OLARAK NİTELENDİRİLİR.

77 Patlama aralığı Patlama Basıncı Havadaki Buhar / Gaz Konsantrasyonu
LEL UEL Patlama alt limiti Patlama üst limiti

78 Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu
Grup I Grup I A SIVI Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu Kimyasal Alt limit Üst limit 1-1 Dichloroethylene (Vinylidene klorid) -18 37 7.3 10.0 3.4 Ethylamine <-17 17 3.5 14.0 1.6 Ethyl Chloride (Chloroethane) -50 12 3.8 15.4 2.2 Ethyl Ether (Ether) -45 35 1.9 36.0 2.6 Isopentane <-51 28 1.4 7.6 2.5 Isopropyl Chloride (2-Chloropropane) -32 36 2.8 10.7 2.7 Methyl Formate 32 5.0 23.0 2.1 Pentane <-40 1.5 7.8 Propylene Oxide -37 34 37.0 2.0

79 Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu
Grup I B SIVI Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu Kimyasal Alt limit Üst limit Acetone -18 14 2.6 12.8 2.0 Benzene (Benzol) -11 27 1.3 7.1 2.8 Carbon Disulfide (Carbon bisulfide) -30 8 50.0 1,2-Dichloroethylene (Acetylene dichloride) 6 16 9.7 3.4 Ethyl Acetate -4 25 2.2 11.0 3.0 Ethyl Alcohol (Ethanol, Grain alcohol) 13 26 3.3 19 1.6 Ethyl Benzene 15 136 1.0 6.7 3.7 Gasoline -43 38-204 1.4 7.6 3-4 Hexane -22 69 1.1 7.5

80 Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu
Grup I B SIVI Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu Kimyasal Alt limit Üst limit Methyl Acetate -10 57 3.1 15 6 Methyl Alcohol (Wood alcohol,Methanol) 11 147 6.7 3.6 1.1 Methyl Ethyl Ketone (MEK, 2-Butanone) -6 80 1.8 10.0 2.5 Methyl Propyl Ketone (2-Pentanone) 7 102 1.5 8.2 1.9 VM&P Naphtha (76 Naphtha) - 6-7 0.9 6.0 4.2 Octane 13 125 1.0 6.5 3.9 Propyl Acetate 14 2.0 8.0 3.5 Isopropyl Acetate 4 91 Isopropyl Alcohol (IPA, 2-propanol) 12 52 2.1 Toluene (Toluol) 111 1.2 7.1 Butyl Acetate 22 127 1.7 7.6 4.0

81 Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu
Grup I C SIVI Parlama noktası (°C) Kaynama Noktası Parlama limitleri Buhar yoğunluğu Kimyasal Alt limit Üst limit Isoamyl Acetate (Banana Oil) 25 142 1.0 7.5 4.5 Amyl Alcohol (Pentanol) 33 138 1.2 10 3.0 Butyl (Butanol) 29 117 1.4 11.2 2.6 Methyl Isobutyl Ketone (MIBK, Hexone) 23 119 3.5 Naphtha (Mineral Spirits, (Petroleum) Petroleum Ether) 29-43 0.8 6.0 4.2 Propyl Alcohol (Propanol) 98 2.1 13.5 Styrene (Monomer) (Vinyl Benzene) 32 146 1.1 6.1 3.6 Turpentine 35 - Xylene (Xylol) 27-46 7.0 3.7

82 KİMYASALLARIN GÜVENLİ KULLANIMI
RİSK DEĞERLENDİRMESİ KİMYASALLARIN GÜVENLİ KULLANIMI AMAÇ ÇALIŞANLARIN KİMYASALLARIN ZARARLARINDAN KORUNMASI, KİMYASALLARIN KULLANIMINDAN MEYDANA GELEBİLECEK HASTALIK VE YARALANMALARIN ÖNLENMESİ VE GİDEREK ÇALIŞANLAR VE ÇEVRE İÇİN TEHLİKELERİN ÖNLENMESİDİR. POLİTİKA TEHLİKELİ KİMYASALLARLA ÇALIŞILAN İŞYERLERİNDE; İŞYERİNİN POLİTİKASI, GENEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DÜZENLEMELERİ POLİTİKASININ BİR PARÇASI OLACAK ŞEKİLDE BELİRLENMELİDİR

83 A - RİSK DEĞERLENDİRMESİ
KİMYASAL MADDENİN SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNÜNDEN TEHLİKE VE ZARARLARINI, TEDARİKÇİLERDEN SAĞLANACAK MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMUNDAKİ BİLGİLERİ, MARUZİYETİN TÜRÜ, DÜZEYİ VE SÜRESİNİ, KİMYASAL MADDENİN MİKTARI, KULLANMA ŞARTLARI VE KULLANIM SIKLIĞINI, MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ VE BİYOLOJİK SINIR DEĞERLERİNİ, ALINAN YA DA ALINMASI GEREKEN ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN ETKİSİNİ, YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUATTA ÖZEL OLARAK BELİRTİLMİŞ ÖNLEMLERİ, DAHA ÖNCE YAPILMIŞ OLAN SAĞLIK GÖZETİMLERİNİN SONUÇLARINI, KAPSAMALI

84 A - RİSK DEĞERLENDİRMESİ
KİMYASALLARIN ZARARLARI BELİRLENİRKEN ARA VE SON ÜRÜNLERDEKİ KİRLİLİK, ATIKLAR VE ARTIKLAR DAHİL KULLANILAN BÜTÜN KİMYASALLAR DİKKATE ALINMALIDIR. RİSK DEĞERLENDİRMESİ, TAMİR VE BAKIM İŞLERİ DE DAHİL OLMAK ÜZERE KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞILAN TÜM İŞLERİ KAPSAMALIDIR. BİRDEN FAZLA KİMYASAL MADDE İLE ÇALIŞILAN İŞLERDE, BU MADDELERİN HER BİRİ VE BİRBİRLERİ İLE ETKİLEŞİMLERİ DİKKATE ALINARAK RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMALIDIR. TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELER İÇEREN YENİ BİR FAALİYETE ANCAK RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ YAPILARAK BELİRLENEN HER TÜRLÜ ÖNLEM ALINDIKTAN SONRA BAŞLANMALIDIR.

85 RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN YENİLENMESİ
RİSK DEĞERLENDİRMESİNDE BELİRLENEN SÜRELERDE, ÇALIŞMA KOŞULLARINDA ÖNEMLİ BİR DEĞİŞİKLİK OLDUĞUNDA, ORTAM ÖLÇÜMLERİ VE SAĞLIK GÖZETİMLERİNİN SONUÇLARINA GÖRE GEREKTİĞİNDE, KİMYASAL MADDELER NEDENİ İLE HERHANGİ BİR KAZA OLDUĞUNDA, EN AZ BEŞ YILDA BİR DEFA, RİSK DEĞERLENDİRMESİ YENİLENİR.

86 B - ÖNLEMLER 1- ÖNCELİKLE TEHLİKELİ KİMYASALI TEHLİKESİZ VEYA AZ TEHLİKELİ KİMYASALLA DEĞİŞTİRME 2- UYGUN TEKNOLOJİ SEÇME TAM KAPALI SİSTEMLE ÇALIŞMA, TEHLİKELİ İŞLEMİN OPERATÖRDEN VEYA DİĞER PROSESLERDEN TECRİT EDİLMESİ. 3- İŞLEMLERİN VEYA ÇALIŞMA SİSTEMİNİN; KAÇAK VE ETRAFA SIÇRAMALAR DA DAHİL, TEHLİKELİ TOZ, DUMAN VB’NİN ORTAMDAKİ DEĞERİNİ, LİMİTLERİ AŞMAYACAK ŞEKİLDE MİNİMİZE EDECEK VEYA BASTIRACAK ŞEKİLDE OLMASI YEREL HAVALANDIRMA SİSTEMİ YETERLİ VE UYGUN GENEL HAVALANDIRMA PARLAYICI MADDE MİKTARININ TEHLİKELİ KONSANTRASYONLARA ULAŞMASI VE KİMYASAL OLARAK KARARSIZ MADDELERİN TEHLİKELİ MİKTARLARDA BULUNMASININ ÖNLENMESİ YANGIN VEYA PATLAMAYA SEBEP OLABİLECEK TUTUŞTURUCU KAYNAKLARIN BULUNMASININ ÖNLENMESİ KİMYASAL OLARAK KARARSIZ MADDE VE KARIŞIMLARIN ZARARLI ETKİ GÖSTERMESİNE SEBEP OLABİLECEK ŞARTLARIN ORTADAN KALDIRILMASI

87 B – ÖNLEMLER 4- ÇALIŞMA SİSTEMİ VE ORGANİZASYON
ÇALIŞAN İŞÇİ SAYISINI EN AZA İNDİRMEK MARUZİYET SÜRESİNİ AZALTMAK (ÇALIŞMA SÜRELERİNİ AZALTMAK) DÜZENLİ TEMİZLİK VE BAKIM YAPMAK 5- KİŞİSEL KORUYUCULAR MARUZİYET LİMİTLERİNİN ALT SINIRLARA İNDİRİLİP RİSK ORTADAN KALDIRILINCAYA VEYA SAĞLIK İÇİN TEHLİKESİZ SEVİYE GELECEK ŞEKİLDE RİSK MİNİMİZE EDİLİNCEYE KADAR UYGUN KİŞİSEL KORUYUCULAR VERİLMESİ 6- YIKANMA VE KİRLENMİŞ GİYSİLERİN DEĞİŞTİRİLMESİ VE DEPOLANMASI VE TEMİZLENMESİ İÇİN DÜZENLEMELER YAPILMASI 7- İŞARET VE UYARILARIN KULLANILMASI 8- ACİL DURUM İÇİN DÜZENLEME ACİL EYLEM PLANI HAZIRLAMAK VE PLANIN GEREKTİRDİĞİ DÜZENLEMELERİ YAPMAK 9- DÜZENLİ KAYIT TUTULMASI ORTAMA YAYILAN KİMYASALLARIN ÖLÇÜM SONUÇLARI ETKİLENME DÜZEYİ

88 B - ÖNLEMLER 10- DÜZENLİ KAYIT TUTULMASI
ORTAMA YAYILAN KİMYASALLARIN ÖLÇÜM SONUÇLARI ETKİLENME DÜZEYİ ORTAMA YAYILAN MADDENİN KAYNAĞI, YERİ, VE ÖRNEK ALMA METODU İŞVEREN TARAFINDAN TUTULAN BU KAYITLARDA ; TARİH, İŞYERİ VE ÖLÇÜM YAPILAN BÖLÜM, TEHLİKELİ KİMYASALLARIN İSİMLERİ, İŞYERİNİN BULUNDUĞU YER, BOYUTLARI VE DİĞER AYIRDEDİCİ ÖZELLİKLERİ, YAPILAN İSTATİSTİKLER, KİŞİSEL İZLEMENİN YAPILDIĞI ALANIN TAM YERİ, ÇALIŞANIN İSMİ, İŞİ, İŞLEMLERLE İLGİLİ DETAY BİLGİLER, KONTROL ÖNLEMLERİ, HAVALANDIRMA VE EMİSYONLA İLGİLİ HAVA KOŞULLARI, ÖRNEK ALMA CİHAZLARI, ANALİZ METODLARI, ÖRNEK ALMA TARİHİ VE TAM SAATİ, MESLEKİ MARUZİYET DURUMUNDA İŞÇİNİN KORUYUCU KULLANIP KULLANMADIĞI, ÖRNEK ALAN VE ANALİZİ YAPAN KİŞİNİN ADI YER ALMALIDIR. İŞÇİLER, TEMSİLCİLERİ VE YETKİLİLER BU KAYITLARI GÖREBİLMELİDİRLER

89 C - BİLGİLENDİRME VE EĞİTİM
ÇALIŞANLAR İŞYERİNDE KULLANDIKLARI KİMYASALLAR HAKKINDA BİLGİLENDİRİLMELİDİR. ÇALIŞANLAR MALZEME GÜVENLİK FORMU VE ETİKETLERDEKİ BİLGİLERE NASIL ULAŞACAKLARI VE BU BİLGİLERİ NASIL KULLANACAKLARI HAKKINDA BİLGİ SAHİBİ OLMALIDIRLAR. ÇALIŞANLAR DOĞRU VE ETKİLİ ÖNLEMLER VE MÜHENDİSLİK KONTROLLERİ, KENDİLERİNE SAĞLANAN KİŞİSEL KORUYUCU KULLANIMI VE BUNLARIN ÖNEMİ HAKKINDA EĞİTİLMELİDİRLER. YAZILI TALİMATLAR ETİKETLER VE UYARILAR ÇALIŞANLARIN KOLAY ANLAYACAĞI ŞEKİLDE OLMALIDIR . İŞVERENLER MALZEME GÜVENLİK FORMLARINDAN YARARLANARAK İŞYERİNDE ÇALIŞANLARA ÖZEL BİLGİLER HAZIRLAMALIDIRLAR. ÇALIŞANLAR ÇALIŞMA SİSTEMİ VE UYGULAMALARI VE ACİL DURUMLAR KİMYASALLARLA ÇALIŞMA KONUSUNDA SÜREKLİ EĞİTİME TABİ TUTULMALIDIRLAR.

90 C - BİLGİLENDİRME VE EĞİTİM
EĞİTİMLER VE BİLGİLENDİRMELER İŞÇİLERİN GÜVENLİK PROGRAMINA ETKİLİ BİR ŞEKİLDE KATILMALARINA OLANAK SAĞLAYACAK ŞEKİLDE UYGUN KORUNMA ÖNLEMLERİNİ İÇERMELİ, İHTİYACA GÖRE GÜNCELLENMELİ VE BU EĞİTİMLER ; ÇALIŞANIN KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM VE BU DONANIMIN SINIRLARI HAKKINDA KONTROL ÖNLEMELERİNİN EN ETKİLİ KULLANIMI ACİL DURUMDA YAPILACAKLAR VARDİYA DEĞİŞİMİNDE GEREKLİ BİLGİLERİN AKTARILMASI KONULARINDA YETERLİ BİLGİ VE UYGUN DAVRANIŞLAR SAĞLANINCAYA KADAR TEKRARLANMALIDIR .