Tacettin İnandı. Özürlü, Engelli doğuştan veya sonradan meydana gelen hastalıklar veya kazasonucu oluşan sakatlıklar (vücudun görsel/işlevsel/zihinsel/ruhsal.

... konulu sunumlar: "Tacettin İnandı. Özürlü, Engelli doğuştan veya sonradan meydana gelen hastalıklar veya kazasonucu oluşan sakatlıklar (vücudun görsel/işlevsel/zihinsel/ruhsal."— Sunum transkripti:

1 Tacettin İnandı

2 Özürlü, Engelli doğuştan veya sonradan meydana gelen hastalıklar veya kazasonucu oluşan sakatlıklar (vücudun görsel/işlevsel/zihinsel/ruhsal farklılıkları) öne sürülerek, toplumsal/yönetsel tutum ve tercihler sonucu yaşamın birçok alanında kısıtlanan, engellerle karşılaşan kişi

3 Özürlülük (impairment): Kişinin fizyolojik, psikolojik, anatomik yapı ya da işlevlerindeki herhangi bir eksiklik ya da anormalliktir. dsö

4 Özürlülük, sınıflandırması 1. İskelet sistemi bozuklukları 5. İşitme bozuklukları 2. Entellektüel (zeka, bellek 6. Diğer psikolojik bozukluklar ve düşünce) bozukluklar 7. Biçim, görünüm bozuklukları 3. Görme ile ilgili bozukluklar 8. Jeneralize, duygusal bozukluklar 4. Dil ve konuşma bozukluklar ı9. İç organ bozuklukları

5 Sakatlık (disability): Özürlülük sonucu oluşan ve normal bir insanın başarı ile sonuçlandırabileceği herhangi bir aktiviteyi gerçekleştirmede ortaya çıkan bir eksiklik ya da sınırlamadır. Sakatlıklar geçici (malnütrisyon, bulaşıcı hastalık), sürekli (körlük, mental gerilik) ve ilerleyen tipte (dejeneratif hastalıklar, kalp hastalığı) olabilirler.

6 Engelilik (handicap) Yaşa, cinsiyete, sosyal ve kültürel etkenlere bağlı olarak, özürlülük ve sakatlılık sonucu oluşan, o birey için normal olan bir işlevin yerine getirilememesi, tamamlanamaması ya da eksik kalması Eksik kalan işlev, bir aktiviteyle sınırlı olmayıp yaşantıyı oluşturan rollerden biridir. Örneğin, fiziki bir engel vücudun belli bir kısmını ilgilendirse de, etkisi o bölgeye sınırlı olarak kalmaz ve sonuçlarıyla o kişinin yaşamını, toplumun bütününü etkiler

7 1. Oryantasyonla ilgili engellilikler 2. Fizik bağımlılık yaratan engellilikler 3. Hareketle ilgili engellilikler 4. Sosyal durum ve integrasyonla ilgili engellilikler 5. Ekonomik yeterliliğini önleyen engellilikler

8 ÖZÜRLÜLÜK NEDİR? Sağlığın bozulması sonucunda oluşan yetersizlikten dolayı herhangi bir yeteneğin normal kabul edilen bir kişiye göre azalması veya kaybedilmesidir. Kulak hasarından dolayı söylenenleri duymama, anlamama Yürüyememe, bir elini kullanamama Öğrenmede zorluk...

9 DÜNYADA ÖZÜRLÜ Dünyada 500 milyondan fazla insan özürlü olarak kabul ediliyor.

10 ÜLKEMİZDE DURUM Özel bakıma ve eğitime ihtiyacı olan 7,5 milyon civarında özürlü insanımız bulunmaktadır.

11 ÖZÜRLÜ ; günlük ihtiyaçlarını tek başına gideremeyen veya zorlanan kişi

12 ÖZÜR GRUPLARI ❀ Görme Özürlüler ❀ Dil ve Konuşma Özürlüler ❀ İşitme Özürlüler ❀ Ortopedik Özürlüler ❀ Devam eden hastalığı olan Özürlüler ❀ Zihinsel Özürlüler ❀ Duygusal, Sosyal ve Ruhsal sorunu olan Özürlüler

13 ÖZÜR NEDENLERİ ❀ DOĞUM ÖNCESİ NEDENLER ❀ DOĞUM ANINA AİT NEDENLER ❀ DOĞUM SONRASI NEDENLER

14 DOĞUM ÖNCESİ NEDENLER ❀ Kan uyuşmazlığı ❀ Hamilelik sırasında ilaç kullanımı ❀ Akraba evliliği ❀ Annenin doğum yaşı Sık hamilelik ve sık doğum ❀ Gebelik takibinin düzenli yaptırılmaması ❀ Annede kalp, yüksek tansiyon ve şeker hastalığının bulunması

15 DOĞUM ANINA AİT NEDENLER ❀ Doğumun sağlık kuruluşu dışında sağlık personeli olmadan yapılması ❀ Doğumun beklenen süreden önce veya sonra olması

16 DOĞUM SONRASI NEDENLER ❀ Yeni doğan bebeğin sağlık kontrollerinin yaptırılmaması ❀ Ev, iş,trafik kazaları ve zehirlenmeler ❀ Geçirilen ateşli hastalıklar ❀ Bebeğin aşılarının düzenli olarak yaptırılmaması

17 ÖZÜRLÜLÜK NEDENLERİ Savaşlar Terör olayları Depremler Yangın Su baskını Toprak ve bina çökmeleri Trafik kazaları Ev ve iş kazaları İlaç Uyuşturucu Besin ve kimyasal madde zehirlenmeleri Yaralanmalar Çarpmalar Doğumdan önce ve sonra karşılaşılan sorunlar ve sakatlıklar

18 Tanımlar Sakatlık, "İmpairement“ yetersizlik/maluliyet, noksanlık/bozukluk, özürlülük, zarar görme vb; Özürlülük, Disability” özürlülük/sakatlık, yetersizlik, özür, performans kaybı, yeti yitimi, yetersizlik vb; Engellilik, “Handicap” sakatlık/maluliyet, engellilik, engel/özür vb.

19 Genel Sağlık Raporu Kişinin temel fizyolojisinin işlevselliğinde sorun olup olmadığına kabaca bir bakılarak hazırlanan resmi sağlık durumu raporudur. buna göre en temel anlamda kişinin görme duyma ve kalp sorunu olup olmadığı dikkate alınır genellikle trafiğe çıkacak sürücü adayları için istenilen resmi evrak

20 Sağlık Kurulu Raporu Hastanın kronik durumu hakkında uluslararası iş yapamaz % si içerecek şekilde belirlenilmiş oranları gösteren belge İşgücü kaybı oranı/raporu Hastalık veya kaza sonucu süreklilik arzeden bir işgücü kaybı (en az %40) oluşmuş kişilerin, herkes için öngörülen süreden daha kısa bir sürede ve daha az sigorta pirimiyle erken emekli olmasına olanak sağlayan durum/belge. Hastalıkkazaemekli 16 Temmuz 2006 tarihli ve 26230 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik çerçevesinde belirlenirÖzürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik

21 Özürlü sağlık kurulunun teşkili MADDE 6 – (1) Özürlü sağlık kurulu; iç hastalıkları, genel cerrahi, göz hastalıkları, kulak-burun-boğaz, nöroloji veya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlarından oluşur.

22 MADDE 4: Ağır Özürlü Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı %50 nin üzerinde olduğu tespit edilen özürlülerden; beslenme, giyinme, yıkanma ve tuvalet ihtiyacını giderme gibi öz bakım becerilerini yerine getirmede, kendi başına hareket etmede veya iletişim kurmada zorluk ya da yoksunluk yaşadığına ve bu becerileri başkalarının yardımı olmaksızın gerçekleştiremeyeceğine tıbbi olarak karar verilen kişileri,

23 Madde 4. c) Özürlü: Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi,

24 Özürlülük Ölçütü: Uluslararası temel ölçütler esas alınarak hazırlanan, özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı yüzdesini,

25 ÖZÜRLÜLER YASASI TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilen Özürlüler Yasası, Cumhurbaşkanımızın onayından geçtikten sonra 7 Temmuz 2005 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

26 YASAL DÜZENLEMELERİN HEDEFİ Engelli bireylere yönelik yasal düzenlemelerde ulaşılması planlanan hedef, BAĞIMSIZ YAŞAMI SAĞLAMAK olarak ele alınmaktadır. Bu bireylerin bağımsız olarak yaşayabilmeleri de büyük ölçüde sosyal becerilere sahip olmalarına bağlanmaktadır

27 Genel Esaslar a) Devlet, insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, özürlülerin ve özürlülüğün her tür istismarına karşı sosyal politikalar geliştirir. Özürlüler aleyhine ayrımcılık yapılamaz; ayrımcılıkla mücadele özürlülere yönelik politikaların temel esasıdır. b) Özürlülere yönelik olarak alınacak kararlarda ve verilecek hizmetlerde özürlülerin, ailelerinin ve gönüllü kuruluşların katılımı sağlanır. c) Özürlülere yönelik hizmetlerin sunumunda aile bütünlüğünün korunması esastır.

28 Bakım Hizmetleri Yeni Yasayla, sosyal güvenlik kurumlarına tabi olmayan, bakıma muhtaç özürlülerden ailesini kaybetmiş olanlar ile ailesi ekonomik veya sosyal yoksunluk içerisinde bulunanlara bakım hizmetinin resmi veya özel bakım kurumlarında yada ikametlerinde verilmesi sağlanmaktadır. (Madde 30).

29 Bakım Ücreti Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak her ay için kişi başına belirlenecek tutar, iki aylık net asgari ücretten fazla olamayacak; Kurumca bakılamayanların bakım ücreti, bu amaçla Kurum bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır. Bugünkü asgari ücret düşünüldüğünde, bakıma muhtaç özürlü için kişi başına aylık olarak en fazla 750 YTL harcanabilecektir.

30 İstihdam Madde 14- İşe alımda; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz. Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede bulunulamaz.

31 Özürlü Çalıştırma Zorunluluğu (Özel İşyerleri) İşverenler 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde % 3 oranında özürlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler

32 Kamu İşyerleri Kamu kurum ve kuruluşları, çalıştırdıkları personele ait kadrolarda %3 oranında özürlü çalıştırmak zorundadır. %3’ün hesaplanmasında ilgili kurum ve kuruluşların (taşra teşkilatı dahil) toplam dolu kadro sayısı dikkate alınır. Bu haktan yararlanabilmek için bu kurum ve kuruluşların açtıkları sınavlara girmek gerekir.

33 Sakatlık Oranı Emekli Sandığı Mevzuatına göre sakatlar sakatlık oranı %70 ve üzeri, sakatlık oranı %40 ve %70 arasında olmak üzere iki kategoriye ayırmaktadır. Birinci grup ağır sakatlıkları, ikinci grup ise hafif derecedeki sakatlıkları oluşturmaktadır.

34 Özür Derecesi HAFİF ÖZÜRLÜLER % 40 - % 70 AĞIR ÖZÜRLÜLER % 70 +

35 ❀ Onu ve kendinizi soyutlamayın ❀ Ondan utanmayın ❀ Onu saklamayın ❀ Doğru bilgiler edinin ❀ Aile içi ilişkilerinizde birbirinize destek olun

36 ÖZÜRLÜLERİN SAHİP OLDUKLARI SOSYAL HAKLAR ❀ Vergi reform kanunu ❀ Özürlü kimlik kartı ❀ 2022 sayılı kanun ❀ Ücretsiz rehabilitasyon hizmetleri

37 ÖZÜRLÜLÜK ÖNLENEBİLİR Mİ? EVET!  Aileden kalıtımsal olarak geçen bazı hastalıklar dışında, özürlülük önlenebilir veya kontrol altına alınabilir.

38 Birincil Korunma Sakatlık nedenleri göz önüne alındığında bu nedenleri yok etmek ya da en aza indirebilmek amacıyla yapılan etkinliklerin tümüdür ve koruyucu hizmetlerin en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Birincil korumada yapılabilecekler; * Aşılama, çevre sağlığı, bulaşıcı hastalıklarla savaş, * Anne ve çocuklar arasında malnütrisyon, vitamin ve mineral eksikliklerinin önlenmesi, * Gebe- çocuk izlem ve eğitimi, uygun koşullarda doğum, * Kazaları önleme çalışmaları, iş ve işçi sağlığı, ilk ve acil yardım, * Alkolizm ve ilaç alışkanlıklarına karşı savaş, * Kronik hastalıkların önlenmesi için diyet, egzersiz, yaşam biçimini değiştirmek, * Akraba evliliklerinin önlenmesi, genetik danışmanlık (Bu konuda yalnızca üçüncü basamak sağlık kurumlarının, devlet hastaneleri ve üniversite hastanelerinin değil, temel sağlık hizmetlerinde görevli doktor, hemşire, ebe gibi sağlık çalışanlarının da eğitilmesi, hizmetin halka yaygınlaştırılması yönünden önemlidir.)

39 İkincil Korunma İkincil koruma, eğer hastalık önlenememiş ve bir zarar oluşmuşsa bunun sakatlığa yol açmasını engellemek için yapılan çalışmaların tümüdür. Erken tanı ve tedavi Taramalar, Örn. fenil ketanüri,

40 Üçüncül Koruma Üçüncül koruma rehabilitasyon hizmetlerini kapsamaktadır. Rehabilitasyon, özürlü kişinin fizyolojik, anatomik ve çevresel kısıtlılıklar içerisinde olanaklı olabilen en üst işlevsel, psikososyal ve mesleki bağımsızlığa ulaşması olarak tanımlanmaktadır. Rehabilitasyon üç aşamada gerçekleştirilmektedir; * Tıbbi rehabilitasyon: Amaç özürlü kişinin fiziksel kapasitesini arttırarak günlük yaşamda olanaklı olan en fazla işlevsel bağımsızlığa ulaşmasını sağlamaktır. * Sosyal rehabilitasyon: Amaç özürlü kişinin sosyal ve kültürel etkinliklere katılmasını sağlamaktır. * Mesleki rehabilitasyon: Amaç özürlü kişinin mesleğini sürdürebilmesini sağlamak ya da yeni bir işe yönlendirmektir.

41 KAYNAKLAR 1. HÜMEYRA ERTOK 2. NAGİHAN KARAL 3. BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ 4. Zeki KARATA Ş Dr. Zeynep Baykan* Uzm.; Gazi Ü. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD Araştırma Görevlisi