Prof. Dr. Lale Taşkın Cinselliğin anlamı, toplumsal değerler ve sorumluluk 2015.

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. Lale Taşkın Cinselliğin anlamı, toplumsal değerler ve sorumluluk 2015."— Sunum transkripti:

1 Prof. Dr. Lale Taşkın Cinselliğin anlamı, toplumsal değerler ve sorumluluk 2015

2 CİNSELLİĞİN ANLAMI Cinsellik insan yaşamının temel gereksinimlerinden ve yaşamın normal etkinliklerinden biridir. Cinsellik bireyin sağlık durumundan etkilenen ve sağlık durumunu etkiliyen oldukça karmaşık bir örüntüdür. Bireyin sağlıklı olmasından söz ederken cinsellik bundan ayrı düşünülmemelidir.

3 Cinselliğin Anlamı Cinsellik sadece cinsel organların işlevi olmayıp çok yönlü bir kavramdır. Yalnızca cinsel yaklaşımları değil, tüm bedeni ve aklı içerir Bu yüzden cinsellik çok yönlü bir kavramdır ve Biyolojik Psikolojik Toplumsal temeller üzerine oturur.

4 Cinselliğin Anlamı Cinselliği etkiliyen temel faktörler Biyolojik faktörler saglikli ve mutlu bir cinsel yaşam için saglikli işleyen bir beden olmazsa olmaz bir kuraldir. Psikolojik faktörler Sağlıklı bir beden cinselliği sağlıklı bir şekilde yaşayabilmek için gerekli altyapıyı sağlar. Ancak, insan psikolojisi o cinselliğin nasıl yaşanacağını belirler., İnsan psikolojisini oluşturan temel tutumlar, kişilik özellikleri, duygular, geçmiş yaşantılar, travmalar, öğrenilmiş davranış modelleri cinselliğe yaklaşımımızı ve seçimlerimizi de belirler.

5 Cinselliğin Anlamı Sosyokültürel faktörler Bireylerin yetiştiği ve içinde yaşadığı aile, yakın çevre, toplumsal yapı -değer yargıları, yasal kuralları, tarihi, yaşam biçimi,gelenekler ile dini inanç, kültür ve ahlaki tutumlar, toplumsal cinsiyet rolleri, sosyal statüler gibi durumlar toplumsallaşma süreci içinde çocukluktan olgunluğa kadar insan yaşamını şekillendiren tüm bu unsurlar cinsel tutum ve davranışlarımızı da belirler.

6 Cinselliğin Anlamı Artık tüm dünyada kabul edilmiş olan modern tedavi yaklaşımları insanı biopsikososyal bir varlık olarak tanımlamakta ve tüm tedavi stratejilerini bu temel saptama üzerine kurmaktadır.

7 Cinselliğin Anlamı  Temel gereksinimler (açlık, susuzluk gibi) bireysel özellik taşır. Cinsellik de temel iç güdüdür ancak cinsellik sosyal bir olgudur. Başlangıçta iki kişiyi ilgilendirdiği için bir sosyalleşme sağlar, ayrıca bu ilişki sonunda bir üçüncü canlının ortaya çıkma olasılığı da hayli yüksektir.  İlişki sonucu ortaya çıkan bebek iki kişinin sorumluluğudur. Bu yeni canlı ile birlikte ortaya çıkan sosyal sorumluluklar bireylere ve çevresine sosyal sorumluluk, risk ve sorunlar da yaratabilmektedir

8 Cinselliğin Anlamı Kadın ve erkek bu beraberliği paylaşırken ilişkinin temelini saygı, sevgi, şefkat ve doyum oluşturmalıdır. Bir diğer deyişle cinsellik kadın ve erkeği duygusal olarak da bütünleştirebilmelidir. Böylece cinsellik insancıllaştırılmış olur.

9 Cinselliğin Anlamı Sonuç olarak cinselliğin anlamı; fiziksel, zihinsel ve duygusal olduğu kadar toplumsal, sosyal ve entelektüel öğeleri de barındıran, fiziksel, zihinsel ve duygusal olduğu kadar toplumsal, sosyal ve entelektüel öğeleri de barındıran, Bireyin kişilik özelliklerini, iletişim ve sevgiyle besleyen, geliştiren ve zenginleştiren, Bireyin kişilik özelliklerini, iletişim ve sevgiyle besleyen, geliştiren ve zenginleştiren, Üreme işlevi ile yaşamın sürekliliğini sağlayan ve Üreme işlevi ile yaşamın sürekliliğini sağlayan ve Bireylere haz veren yaşamın temel bir gereksinimidir. Bireylere haz veren yaşamın temel bir gereksinimidir.

10 Toplumlarda cinselliğe bakış Bireyin cinsellikle ilgili gelişme ve değişmelerinde en önemli etken içinde yetiştiği toplumun cinselliğe bakış açısıdır. Kültürlerin cinselliğe bakış açıları birbirinden farklı olabildiği gibi aynı kültür içinde yöresel farklılıklar da cinselliğe bakışı etkiler.

11 Toplumlarda cinselliğe bakış Cinselliğe bakışta başlıca toplumsal farklılıklar şöyledir: Cinselliği bastıran kültürler, Cinselliği kısıtlayan kültürler Cinselliğe izin veren kültürler Cinselliği destekleyen kültürler

12 Cinsellikte sorumluluk Sorumluluk karşımızdakilerin gereksinimlerine duyarlı olmak onlara zarar vermemek ve gereksinimlerine yanıt vermeye hazır ve istekli olmak demektir. Toplumsal alanda yapılan yanlışlıklar/sorumsuzluklar kendimize olduğu kadar bir çok insana da zarar verebilmektedir. (Örn: sigara içme bir sorumsuzluktur)

13 Cinsellik tüm insanların ortak yönü olmasına rağmen davranış ve yaklaşımlar birbirinden farklıdır. Cinsellikte bu farklı yaklaşımlar ailenin, içinde bulunulan sosyal sınıf ve arkadaş grubunun, dini inançların ve değer yargılarının bir ürünü olarak ortaya çıkar. Bu ürünün sağlıklı olması diğer bir deyişle kaliteli bir cinsel yaşam için bireyin karşı cinsi ve bir süreç olarak cinsel yaşantıyı iyi anlaması ve gerekli cinsel bilgiye sahip olması gerekir. Böylece bireyin kişisel ve sosyal yönden topluma uyum sağlaması mümkün olur.

14 Bilgilenme hem insan ilişkileri hem de toplumsal yönden tarafların sorumluluklarını anlamalarına yardım eder. Cİ fiziksel olarak basit bir eylem olarak görülebilir ancak sonuçları ve taraflarca yürütülen bir süreç olarak çok önemlidir. Toplumsal gereksinimlerin ışığında cinselliğe bakınca sorumluluk duygusunun büyük önceliği olduğu görülür.

15 Cinsellikte sorumluluk Bu genel çizgi içinde özel yaşam alanı olan cinsellik de sorumluluk ister. Cinselliği yanlış kullananlar da çevrelerindeki insanlara zarar verirler. Bu yanlışlar bir tür sorumsuzluk kabul edilir. Bu alanda söylenebilecekler öncelikle; Bireyler cinselliklerini toplumsal kuralların kendilerine tanıdığı özgürlük sınırları içinde sürdürmelidirler eşler karşılıklı olarak cinsel gereksinimlerine duyarlı olmalı, cinsel eylem her iki tarafın da isteği ile gerçekleşmeli, tek yönlü haz arayışından ve tarafları rahatsız edecek eylemlerden kaçınılmalıdır.

16 Cinsellikte sorumluluk Bunun dışında para karşılığı cinsel beraberlik kurma, Eşin dışında Cİ kurma, Tecavüzde bulunma, CYBH maruz bırakma gibi durumlar hem kendilerine, hem yakınlarına hem de topluma zarar verecek sorumsuzluk örnekleridir.

17 Cinsellikte sorumluluk Bu yanlışları yenmenin yolu nedir?

18 Cinsellikte sorumluluk Bu yanlışları yenmek, yaşamımıza dürüstlüğü egemen kılmak için insan olmanın temel koşulu sevgiye ve saygıya ihtiyaç vardır. Aile ve toplum bu değerleri üyelerine verebilmelidir. Saygı ve sevgi görerek büyüyen birey yetişkinlikte çevresine sevgi ve saygı göstermeyi bilir. Diğer bir deyişle başkalarına zarar verecek sorumsuz davranışlardan kaçınır.

19 Cinsellikte sorumluluk dürüst olmayan davranışlar yanlış oldukları ve kınandıkları halde insanlar neden bu yanlışı yapmakta ısrar ederler???

20 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Değer sözcüğünün anlamı: Değerler “varlıkların olayların, ya da düşüncelerin bir toplumda yaşayan insanlar için psikolojik, toplumsal ve ahlaksal yönden taşıdığı önemi belirler” Kısaca “kişisel önemi olan inanç ya da düşünce kalıplarıdır”.

21 Cinsellik ve Toplumsal Değerler İnsanların değer yargıları, içinde bulunduğu kültürden, dinsel inanç, eğitim düzeyi, deneyimi ve yaşam biçiminden etkilenir. Değerler aynı zamanda ekonomik ve politik çevreden de etkilenir. Bireylere sunulan eğitim olanakları yetersizse değerlere körü körüne bağlanma görülür. Eğitimle birlikte yeni düşünceler ortaya çıkar ve var olan değerler sorgulanmaya başlar. Düşüncelerin berraklaştığı ana kadar eski ve yeni değerler arasında çelişki kaçınılmazdır.

22 İnsanlar sadece güdüleri ile yaşamazlar. Onların değerlendirme yetenekleri, doğru ve yanlışı, güzel ve çirkini ayırd etme yetenekleri vardır. Sağlıklı bir cinsel yaşam başıboş ve kuralsız değildir. İnsanlar olgn bir cinsel yaşantıya ve sonuçlarına bedensel ve duygusal açıdan hazır oluncaya kadar cinsel davranışlarını sorumlulukla erteleyebilirler.

23 Cinsel duygular ve arzular doğaldır ve tüm yaşam boyunca olacaktır. Cinsellik genel iyilik halinin bir parçasıdır ve diğer yaşamsal gereksinimlerle uyum içinde ifade edilmelidir. Toplumsal bir varlık olan insan toplumun değer yargılarından bağımsız davrandığında bunun sonuçları ile başa çıkabilmelidir.

24 cinsellik ve toplumsal değerler. Cinselliğin iki temel işlevi?? 1-İnsan neslinin çoğalması 2-bedensel ve psikolojik yönden haz alma/ Sevginin, aşkın doyuma ulaşması Neslin çoğalması toplumsal bir özellik taşır.Cinsel ilişkinin kendisi de sosyal bir ilişkidir. Cinsel ilişkiden haz almak amacı ise daha çok bireysel bir nitelik taşır. Bu iki amaç dengeli olduğu zaman bireysel ya da toplumsal bir sorun yaşanmıyor. Bu bir çeşit toplumun amaçları ile bireyin amaçları, bireyle toplum arasındaki dengedir. Toplumsallaşma süreci içinde bu dengenin bozulmaması için cinsel ilişki din ve devlet kuruluşları tarafından kontrol altına alınmış, hatta zaman zaman yasaklanmış,ayıp ve günah olarak nitelendirilmiştir.

25 Cinsellik ve Toplumsal Değerler İnsan yaşamını bu kadar geniş boyutta etkiliyen ve toplumsal gelecekle yakın ilişkisi olan cinsellik, bilimin de temel ilgi alanlarından birini oluşturmuştur. Bu alanda önemli görüşe sahip olan Toynbee( 1992 ) şunları söylemiştir. İnsanda Cinsellik, doğanın bağışladığı cinsel isteğin saygınlaştırılması ve sevgiyle biçimlendirilmesi yoluyla hoş karşılanmasını sağlar’ ‘

26 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Söz konusu saygı ve sevgiyi cinsel yaşamla bütünleştirebilmek onun bazı kurallarla yönetilmesine bağlıdır. Toplumu dengeli yaşama kavuşturan kurallar, kültürel değerlerin yapısına bağlı olarak biçimlenir.

27 Cinsellik veToplumsal Değerler Kuralları olmayan toplum yoktur. İnsanlar kurallar çerçevesinde yaşamlarını kurar ve yönetirler. Kurallar adil ölçüler içinde uygulandığı, yansız olduğu, insan ilişkilerine saygıyı egemen kıldığı sürece toplumsal davranışları yönlendirir. Kurallar insan olmamızın güvencesidir, kuşkusuz kuralları olmayan bir toplum insanlığını sürdüremez

28 Cinsellik ve Toplumsal Değerler İnsanlar cinsel yaşamlarını hem doğaları hem de kültürel kuralları çerçevesinde kültürel kuralların kendilerine tanıdığı özgürlük sınırları içinde sürdürürler. İnsanlar cinselliğe saygıyı, sevgiyi ve doyumu egemen kılmak zorundadır. Yaşamın her alanında olduğu gibi cinsel yaşamda da saygı kesinlikle vazgeçilmez bir gereksinimdir. İnsanla hayvan arasında en önemli farkın saygınlık olduğunu söyleyen Toynbee, insanın kendine kural koyarak saygınlığını koruduğunu savunmaktadır. Toplumlar cinselliğin bu çok boyutlu özelliklerinden dolayı cinsel yaşamı düzenleyen kuralları belirlemişlerdir. Çoğu toplumda cinselliği evliliklerle denetim altına alma eğilimi en güvenilir yol olarak benimsenmiştir.

29 Cinsellik veToplumsal Değerler Cİ’de kaygı yaratan şey Cİ’ kadar Cİ’nin ürünü olan gebelik ve ortaya çıkan bebeğin sorumluluklarıdır. İnsanlığın tarihi gelişimi ve toplumsallaşma süreci içinde toplum düzenini korumak, ilişkiden zarar gören bebeği ve kişileri korumak amacı ile dini kurumlar ve devlet kuruluşları cinsel ilişkiyi bazı kurallara bağlayarak bireysel ve toplumsal denge sağlanmaya çalışılmıştır. MÖ 2000 yılında Mısır’da ilk evlilik kurumu başlamış ve cinsel ilişki sınırlanarak belirli koşullara bağlanmıştır.

30 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Ancak Cİ’yi kısıtlayan bu kurallar Cİ’ye taraf olan her iki cinse de eşit olarak uygulanmamış, Cİ’nin ürünü olan bebeği taşıyan kadın olduğu için daha çok kadınlar üzerinde bir baskı şeklinde ortaya çıkmış toplumda erkekler daha serbest tutulmuşlardır.

31 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Bu verilerin ışığında cinsellik hakkında bilinmesi gereken değerleri şu şekilde sıralayabiliriz: Cinsellik, yaşamın doğal ve sağlıklı bir parçasıdır. İnsanlar, diğer canlılardan farklı olarak üreme dışında sadece haz almaya yönelik de cinsel davranışlar sergiler. Bu bağlamda insanın cinselliğini, cinsel duygular, fanteziler ve arzular şeklinde sergilemesi doğasının bir parçasıdır. Cinsellik, tüm insanlara özgüdür. Her insanın cinsel organ, cinsel duygular, cinsel dürtüler ve cinsel davranışları vardır.Ancak cinselliğin, her bireyin yaşamındaki yeri farklıdır. Cinselliğin bedensel, etik, psikolojik, toplumsal ve duygusal boyutları vardır. Cinsellik, fiziksel, zihinsel ve duygusal olduğu kadar toplumsal, sosyal ve entelektüel öğeleri de barındırır. Bireyin kişilik özelliklerini, iletişim ve sevgiyle besleyen, geliştiren ve zenginleştiren bir niteliğe sahiptir.

32 Cinsellik ve Toplumsal Değerler İnsanlar, cinselliklerini değişik yollarla ifade ederler ve yaşarlar. İnsanlar, farklı cinsel davranış biçimleri ve farklı yönelimler (homoseksüel, heteroseksüel, biseksüel) göstererek cinselliklerini yaşayabilirler. Birey, bundan dolayı yargılanmamalıdır. Burada önemli olan cinsel davranış biçiminin zorlayıcı, sınırlayıcı, suçlayıcı, bedensel ve ruhsal yönden zarar verici olmaması ve daha da önemlisi,çiftin her iki üyesinin de rızası ve özgür iradesi ile olmasıdır. Cinsel yaşam, zorlama ve sömürüden uzak olmalıdır Bazen cinsellik, güçlü olanın zayıfı ezme aracı haline gelebilir. Erkekler kadınlara, varlıklı olanlar yoksullara, işveren çalışanına, savaş galibi esirlere cinselliği baskı aracı olarak kullanabilir.

33 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Cinsel yaşam, karşılıklı güven, doğruluk, bağlılık ve saygı üzerine temellendirilmelidir. Cinsel ilişkilerde karşılıklı sevgi, paylaşım ve birbirine özen gösterme egemen olmalıdır. Karşılıklı sevgi ve saygıya dayanan bir ilişkide, cinsellik daha doyurucu olur. Cinsel yaşam kararlarının etkileri ve sonuçları vardır. Birey bu sorumluluğu üstlenmelidir Toplumsal bir varlık olan insan, toplumun değer yargılarına karşı geldiği ya da değer yargılarından bağımsız davrandığında bunun sonuçlarına da katlanması gerektiğini önceden bilmeli ve göze almalıdır. Birey,cinselliğe ilişkin aldığı kararın etki ve sonuçlarını kabul etmelidir. Bu etkiler, olumlu ya da olumsuz olabilir.

34 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Cinsel davranışlara olması gerekenden erken yaşta başlamak ya da çok eşli bir cinsel yaşam seçeneği riskleri de beraberinde getirir. Cinsel davranış, sorumluluk ve öz denetim gerektirir Gençlerin, cinsel konulara merakları tamamen doğaldır. Kendilerine danışmanlık verilirken cinsel davranışlarının belli etkileri ve sonuçları olabileceği açıklanmalı ve cinsel kararlarından kendileri sorumlu olacağı belirtilmelidir. Cinsel ilişkiye başlayan gençlerin sağlık hizmeti sunan kuruluşlar tarafından bilgilendirilmeye gereksinimleri vardır Gençlerden, cinsel yaşamları konusunda sorumluluk bekleniyorsa onlara bu konuda gerekli bilgilerin verilmesi gerekir. Bu bilgilere ilaveten gerektiğinde bu konularda hizmet alabilecekleri kuruluşlar da tanıtılmalıdır.

35 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Çocuklar, cinsiyeti gözetilmeden sevilmeli ve bakılmalıdır. kız ve erkek çocuklara eşit davranmakla yerine getirmelidir. Çünkü erkek çocuk tercih eden toplumlarda kız çocuklarına cinsiyet temelli bir ayırımcılık uygulanmaktadır. Bu ayrımcılık kız çocuğun beslenme, sağlık, bakım ve eğitim olanaklarından yararlanmasını engelleyebilmektedir. Her insan özel ve değerlidir Cinsel davranışlar, hüzün, neşe, haz ve acı gibi birçok duyguları bir arada barındırır. Bu duyguları nedeniyle çevresi tarafından küçümsenmemelidir. Her bireyin onuru korunmalıdır.

36 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Cinsel ilişkiyi ertelemek; istenmeyen gebeliklerin ve CYBH önlenmesinde önemli bir yöntemdir. Gençlerin cinselliklerini yaşayabilecekleri risk taşımayan davranış biçimlerini öğrenmeleri gerekir.

37 Cinsellik ve Toplumsal Değerler Bugünün yaşamında insanlara verilebilecek mesaj, cinsel ilişkiye bilimsel ve insancıl olarak yaklaşmaları, sadece bireysel haz duygusu yönünden değil toplumsal sorumluluklarla dengeli olarak hareket etmeleri ve cinsel ilişkinin doğal bir şey olduğunu, özel bir ilişki olmakla birlikle utanılacak bir tarafı bulunmadığını da kabul etmeleridir.

38 Kaynaklar Dr.Bozdemir N, Özcan S. Cinsellik ve cinsel sağlığa genel bakış. TJFMPC, 2011; 5:37-46. Prof. Bilen M., Topçuoğlu A. Cinsellik. Özkan Matbaası. 2008 Ankara Prof.Bulut A ve diğerleri. Cinsel sağlık eğitimi. Milli eğitim&insan kaynağını geliştirme vakfı yayını. 2008. İstanbul Prof. Özgüven E.İ Cinsellik ve cinsel yaşam. PDREM yayınları. Ankara CETAD_Cinsel eğitim ve tedavi araştırma merkezi eğitim modülleri. http://www.cetad.org.tr/

39