Türkiye’de Birinci Kuşak Balıkçı Gemileri Geri-Alım Programının Değerlendirilmesi Sinan GÖKTAYHuriye GÖNCÜOĞLUVahdet ÜNAL* Ege Üniversitesi, Su Ürünleri.

... konulu sunumlar: "Türkiye’de Birinci Kuşak Balıkçı Gemileri Geri-Alım Programının Değerlendirilmesi Sinan GÖKTAYHuriye GÖNCÜOĞLUVahdet ÜNAL* Ege Üniversitesi, Su Ürünleri."— Sunum transkripti:

1 Türkiye’de Birinci Kuşak Balıkçı Gemileri Geri-Alım Programının Değerlendirilmesi Sinan GÖKTAYHuriye GÖNCÜOĞLUVahdet ÜNAL* Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü

2 Sunumun içeriği (35 Slayt) 1.GİRİŞ (6) 2. MATERYAL VE METOT (1 slayt) Örneklem, Veri Toplama, Veri Analizi 3. BULGULAR (20 slayt) Sosyo-demografik Bulgular Sosyo-ekonomik Bulgular Filodan Çıkan Tekneler İle İlgili Bulgular Personel İle İlgili Bulgular Programın Değerlendirilmesiyle İlgili Bulgular 4. SONUÇ (8 slayt) Özet, tartışma, bazı sorular, öneriler 5. KAYNAKÇA (3 slayt)

3 Balıkçı Gemisi Geri-Alım Programları 3 1970 Kanada… Kuzey Amerika, Avustralya, Kuzeydoğu ve Güneydoğu Asya…. AB (Danimarka, İtalya, Fransa, Hollanda, İspanya ve İngiltere)... Norveç trol, gırgır, uzatma ağları, parakete balıkçılığında geri- alım programları uygulanmıştır (Curtis ve Squires, 2007). 2012 Türkiye…

4 Su ürünleri avcılığının %90’ı 12m ve üzeri balıkçı gemileri ile yapılmaktadır. Neden 12m ve üzeri balıkçı gemileri? I. Program: 2012 Türkiye’de Geri-Alım Programı 4 Anonim

5 Gemi Boyuna Göre Belirtilen Miktarda Destekleme Ödemesi (GTHB, 2012) 5 7 Mayıs 2012 tarih ve 28285 sayılı Resmi Gazete ile Tarımsal Desteklemeye ilişkin kararlar yürürlüğe girmiş ve su ürünleri ruhsat teskeresine sahip 12 metre ve üzerindeki balıkçı gemisi sahiplerine, gemilerinin avcılıktan çıkarılması karşılığında, gemi boyuna göre belirli miktarlarda destekleme yapan bir program başlatmıştır. GTHB-BSGM’nin amacı: Su ürünleri kaynaklarının korunması Su ürünleri kaynaklarının sd. işletilmesi* Stoklar üzerindeki av baskısının azaltılması

6 6 Sıra No Gemi Boyu (m) Bir metresi için ödenecek destek miktarı (TL) 112-2010.000 221-3015.000 331 ve üzeri20.000

7 Bu çalışmanın amacı Türkiye’de ilk kez uygulanan balıkçı gemisi geri- alım programını incelemek ve tartışmaya açmak... 7 Balıkçılıktan çıkma nedenlerini belirlemek, Çıkan gemilerin durumunu değerlendirerek, Personel bilgilerinden yola çıkılarak, geri satın alma programının mürettebat üzerindeki etkisini ve oluşabilecek istihdam sorununun boyutlarını belirlemek, Geri satın alma programından faydalanan balıkçıların tekrar balıkçılığa girip girmeyeceklerini belirlemek, Eğer tekrar balıkçılığa gireceklerse, kullanacakları tekne özellikleri ve donanım türü özelliklerini belirlemektir.

8 8 Çalışmanın evreni: 364 (Başvuran: 407, Geri-alınan: 364) Örnek hacmi: 76 tekne sahibi (%95 güven aralığı ve %10 hata payı) Veri toplama: Telefon anketi, BSGM, TÜİK (5 bölüm-47 soru) Veri analizi: Frekans dağılımları, ortalamalar ve oransal dağılımlar… Materyal ve yöntem

9 Sosyo-demografik… 9 BULGULAR Sosyo-ekonomik… Gemiler… Personel… Program… V.Ünal

10  Gemi Sahiplerinin Yaş Dağılımı 10 %65,3 40-59

11  Gemi Sahiplerinin Medeni Hali, Barınma Durumu ve Sosyal Güvenceye Sahip Olma Durumu N=75FrekansYüzde (%) Medeni Hal Evli 68 90,7 Bekar 79,3 Barınma Durumu Ev sahibi 66 88 Kiracı 912 Sosyal Güvence Var 9 88 Yok 6612 11

12  Gemi Sahiplerinin Eğitim Seviyesi 12

13  Gemi Sahiplerinin Geçiminden Sorumlu Olduğu Kişi Sayısı 13

14  Gemi Sahiplerinin Mesleği Tekne sahiplerinin %90,5 ’inin asıl meslek olarak balıkçılık yaptıkları görülmüştür. Tekne sahiplerinin %5,4’ünün emeklilerden oluştuğu görülmüştür. 14 Tekne sahiplerinin %1,4’ünün asıl meslek olarak memurluk yaptıkları görülmüştür. Tekne sahiplerinin %2,7’sinin asıl mesleklerinin serbest meslek oldukları görülmüştür.

15 N=76 OrtalamaStd. sapma Balıkçılık tecrübesi (yıl)2614  Gemi Sahiplerinin Balıkçılık Tecrübesi 15

16 Gemi başına ortalama 5,2±3 personel  Gemilerde Çalışan Mürettebat Hakkında Bilgi Mürettebat Çalıştırma Durumu Çalışan Mürettebat Dağılımı 16

17  Çalışan Mürettebata Ücret Ödeme Şekli 17

18 Balıkçı Gemileri İle İlgili Bulgular 18 Gemi boyu (m) Geri alınan gemi ayısı (Adet) Başvuruların oransal dağılımı % 112-2032388,7 221-30369. 9 331 ve üzeri51.4 Desteklemeden faydalanan gemi sayısı ve boy gruplarına göre oranlar

19 Plaka Kodlarına Göre Başvuru Sayıları 407 başvuru

20  Gemi Nitelikleri (Gemi Yaşı-Boyu, Makine Yaşı-Gücü) ve ortalama deniz iş günü 20 N=76Ortalama Std. Sapma Max.Min. Gemi boyu (Metre)15,32,62712 Gemi yaşı (Yıl)25,311,4542 Ana makine yaşı (Yıl)19,49,8452 Ana Makine beygir gücü (BG) 227,8111,950075 Son yıl için deniz iş günü 167,8 62,5 -7 Programdan yararlanan gemilerin boy ve motor gücü özellikleri

21  Geri Alımı Gerçekleşen Gemilerin Av Aracı Tercihleri 21

22 22 ► 11 adedi (%3) kontrol gemisi yapılmak üzere il müdürlüklerine verilmiştir. ► 18 adedi (%5) araştırma gemisi yapılmak üzere üniversitelere hibe edilmiştir. ► 335 adedi (%92) Hurda (Makine Kimya Endüstri Kurumunun İzmir Aliağa Gemi Söküm Tesislerinde ayrıştırma işlemine tabi tutulmuştur). Gemilere ne oldu?

23  Gemi Sahiplerinin Destekleme Programına Başvuruda Bulunmasına Etki Eden Faktörler 23  %26,7 ‘Balıkçı gemisinin karsız hale gelmesi’  %10,7 ‘Programın cazip bir fırsat olarak görülmesi’  %10,7 ‘Emekli olunarak balıkçılıktan ayrılmak istenmesi’  %9,3 ‘Mevcut geminin değiştirilmek istenmesi’  %10,9 diğer nedenler  %32 bir çok neden bir arada

24  Gemi sahiplerine yapılan destekleme ödemesi ve gemiye biçilen değerden duyulan memnuniyet 24 Programdan memnuniyet Memnun (%) Kısmen memnun (%) Memnun değil (%) Tüm gemi sahipleri (N=75) 681220 12-21 m gemi sahipleri (N=69) 69,61317,4 21 m üzeri gemi sahipleri (N=6) 500 Boy gruplarına göre devletin gemi sahiplerine metre başına ödediği fiyattan duyulan memnuniyetin oransal dağılımı %80 %83 %50

25 25 Meslek Balıkçı gemisine biçilen değerden memnun olma TOP LAM Memnun Kısmen memnun Memnun Değil Asıl meslek balıkçılık Frekans 44914 67 Yüzde (%) 65,713,420,9 100,0 İkinci meslek balıkçılık Frekans 5016 Yüzde (%) 83,30,016,7100,0 TOPLAM 4991573 χ 2 = 1,110s.d = 2 p = 0,004 Meslek ile balık ç ı gemisine bi ç ilen değerden memnun olma d ü zeyleri arasındaki ilişki Balıkçı gemisine biçilen değerden memnun olma düzeyleri; balıkçılığı asıl meslek ya da ikinci meslek olarak yapmalarına göre farklılık göstermemektedir.

26  Destekleme Programını Faydalı Bulma ve Devam Etmesini İsteme Durumu 26

27  Gemi Sahiplerinin İkinci Tekneye Sahip Olma Durumu İkinci Tekneye Sahip 27

28  Gemi Sahiplerinin Balıkçılığa Devam Etme Durumu 28

29  Gemi Sahiplerinin Destekleme Miktarını Kullanım Şekli 29

30 2012 yılı filodaki 12m ve üzeri balıkçı gemisi 1 858 %14,3 (TUİK, 2013 ) SONUÇ 19,5 364 62 Milyon TL 2012 yılı filodaki 10m ve üzeri balıkçı gemisi 2 538 680

31 2012’de 10m ve üzeri tekne sayısı 2 538 12m ve üzeri tekne 1 858 Tekne sayısı 2013’de 10m ve üzeri tekne sayısı 2 297 Tekne 2 297 Tekne (TUİK, 2013; BSGM, 2015) Yıl Boy Grupları (m)TOPLAM (Adet) 5-7.98-9.910-11.912-14.915-19.920-29.930-49.950+ 20127.3774.4096806333965952259 14 324 20137.1664.2646325343585342309 13 718 20149.8332.9788024352844622336 15 083* GERİ-ALIM PROGRAMLARI Çıkarılan Balıkçı Gemisi (Adet) Destekleme Ödemesi (Milyon TL) Filodaki Azalma (%) I.Program 2012-2013 12m ve üzeri 36462 39,4 II.Program 2013-2014 10 m ve üzeri 44651 III. Program 2015 10 m ve üzeri 19122.5 TOPLAM 1001 adet135.5 2014 yılı filodaki 10 metre ve üzere tekne sayısı 2 222 Tekne 2 222 Tekne %53,8 Filo artıyor mu? Azalıyor mu?

32 Balıkçı Gemisi Boy Grupları Balıkçı Gemisi Geri-Alım Programları Toplam Geri-alınan Gemi Sayısı I.ProgramII.ProgramIII.Program 10-20m 323 adet440 adet 185 adet 948* 21-30m 36 adet6 adet 48 31m ve üzeri 5 adet005 TOPLAM 364 adet446 adet191 adet 1001* %95 Programdan kim yararlandı?

33 BÖLGE PROGRAMLAR TOPLAM Oran (%) I.ProgramII.ProgramIII.Program KARADENİZ 73796521721.7 MARMARA 1341967340340.2 EGE 69862317817.8 AKDENİZ 88853020320.3 TOPLAM 3644461911001100 Programdan en çok hangi bölge yararlandı?

34 34 Balıkçı Gemisi Geri-Alım Programı; Önemli bir uygulama ama bazı planlama hataları içerdiği görülmektedir.

35 Beklenen sonuçlar ve bazı sorular Balıkçı gemisi fiyatlarında artış beklenmektedir. Balıkçı kompozisyonu değişecektir. Stoklar üzerindeki av baskısı azalacak (mı)? CPUE, VPUE artacak (mı)? 35

36 21m ve üzeri gemilere biçilen değerden memnuniyet %50 iken neden II. programda 21m üzeri gemilerin primlerini arttırmak yerine program aşağı yönde genişletildi? Balıkçı gemisi başına ortalama 5,2 personel istihdam edildiği belirlenmiştir. Bu kişiler programın neresinde? DKA’larda trol-gırgır var. DKA bulunan bölgelerden, trol- gırgır gemilerinin alımı neden özendirilmedi? Programda gemi sahiplerinden hiçbir kriter istenmedi? Başvuru için; son beş yıl içindeki av miktarı, deniz iş günü gibi kriterler istenseydi program amacına daha çok ulaşmaz mıydı? 36 Bazı soru(n)lar: 4, 44, 444, ?

37 İlk programda eksiklikler belirlenip, II. Ve III. geri-alım programları buna göre planlanmalıydı! Ön değerlendirme yapılmadı (ya da biz bilmiyoruz!) Diğer ülke deneyimlerinden daha iyi yararlanılmalıydı! 37 Öneri!

38 Miran, B., 2003. Temel istatistik. Ege Üniversitesi Basımevi, ISBN 975-9308800 Bornova İzmir. Campbel, H. F., 1989. Fishery Buy-Back Programmes and Economik Walfare, Australian Journal of Agricultural Economics, Vol:33, No:1, pp:20-31. Clarc, C. W., Mundo, G. R., Sumaila, U. R., 2007. Buyback Subsidies the Time Consistency Problem and the ITQ Alternative, Land Economics, Vol:83, No:1, pp:50-58. Curtis, R., and Squires, D., 2007. Fisheries Buybacks. Oxford: Blackwell. Daures, F., Guyader, O., 2000. Economik Analysis of the Impact of Buyback Programs and the Role of Financial Incentives Shemes: Application to A Limited Entry French Fishery,12th EAFE Annual Conference, Denmark, pp:1-23. Funk, R. D., 1998. Economics Impacts of License Limitation and Buyback on the Texas Bay Shrimp Fishery, (Doktora Tezi), Texas A&M University. Funk, R. D., Griffin, J. W., Mjelde, J. W., Ward, J. M., 2003. A Simulation Model of License Buyback in the Texas Bay Shrimp Fishery, Marine Resource Economics, Vol:18, pp:33- 35. Freeman, M. A., Woodward, R. T., 2010. Sequential License Buyback Auctions: An Experimental Analysis, Marine resource Economics, Vol:5, pp:355-372. Fox, K. J., Grafton, Q., Kompas, T., Che, T. N., 2006. Capacity reduction, Quota Trading and Productivity: The Case of A Fishery, The Australian Journal of Agricultural and Resourse Economics, 50, pp:189-206. Fraser, G.A., 1979. “Limited Entry: Experience of the British Columbia Salmon Fishery”, Journal of Fisheries Research Board of Canada 36: 754-763. KAYNAKÇA 38

39 Grafton, R. Q., Nelson, H. W., 2004. The Effects of Buy-back Program in The British Columbia Salmon Fishery, University of California, San Diego. GTHB, 2012. Resmi Gazete’nin 19 Haziran 2012 tarihli ve 28328 sayısında yayımlanmış olan ‘‘Balıkçı Gemisini Avcılıktan Çıkaranlara Yapılacak Destekleme Tebliği (2012/51). GTHB, 2014. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ‘Su Ürünleri İstatistikleri’. http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BSGM.pdf Holland, D., Gudmundsson, E., Gates, J., 1999. Do Fishing Vessel Buyback Programs Work: A Survey of the Evidence, Marine Policy, Vol:23, No:1, pp:47-69. Jensen, L. C., 2002. Reduction of the Fishing Capacity in ‘Common Pool’ Fisheries, Marine Policy, 26, pp:155-158, Foundation for Research in Economics and Business Administration, Centre of Fisheries Economics, Breiviksveien, 40, 5045 Bergen, Norway. Kırkley, J. E., Walden, J., Waters, J., 2004. Buyback Programs: Goals, Objectives and Industry Restructuring in Fisheries. Journal of Agricultural and Applied Economics, 36, 2, pp:333-345. Kırkley, J. E., Ward, J. M., Patella, F., Geisz, K. B., Rogers, C., Thunberg, E., Walden, J., Daspit, W., Stenberg, B., Freese, S., Hastie, J., Holiman, S., Travis, M., 2006. Reducing Capacity in U.S. Maneged Fisheries, NOAA Fisheries, Office of Sustainable Fisheries, NOAA Technical Memorandum, pp:1-55. Larkin, S. L., Keithly, W., Adams, C. M., Zazmierczak, 2004. Buyback Programs for Capacity Reduction in the U.S. Atlantic Shark Fishery, Journal of Agricultural and Applied Economics, 36, 2, Pp:317-332. 39

40 Mamula, A. T., 2009. License Buyback Programs in Commercial Fisheries: An Application to the Shrimp Fishery in the Gulf of Mexico, (Doktora Tezi), Texas A&M University. Pascoe, S., Coglan, L., Punt, A. E., Dichmont, C. M., 2012. Impacts of Vessel Capacity Reduction Programmes on Efficiency in Fisheries: The Case of Australia’s Multispecies Northern Prawn Fishery, Journal of Agricultural Economics, Vol:63, No:2, pp:425-443. Squires, D., Joseph, J., Groves, T., 2006. Buybaks in Transnational Fisheries, IATTC Pacific Economic Bulletin. Squires, D., 2010. Fisheries Buybacks: Review and Guidelines, Fish and Fisheries, 11, pp:366-387. Schelle, K., Ben, M., 1984. Buyback of Fishing Rights in the U.S. and Canada: Implications for Alaska. Presented at the 114th Annual Meeting of the American Fisheries Society. Juneau: Alaska Commercial Fisheries Entry Commission. Üstündağ, E., 2010. Geçmişten Günümüze Balıkçılık Uygulamaları ve Hamsi Avcılığına Etkileri, 1. Ulusal Hamsi Çalıştayı, pp:67-72. 40