KİŞİLERARASI İLETİŞİM

... konulu sunumlar: "KİŞİLERARASI İLETİŞİM"— Sunum transkripti:

1 KİŞİLERARASI İLETİŞİM
Yrd. Doç. Dr. Doğan AYDOĞAN

2 Çatışma Stilleri ve Stratejileri
Bir çatışmayı nasıl yürütebiliriz? Kaçınma eğilimine düşmeden, bir çatışma sarmalına takılı kalmadan bir çatışmayı nasıl yönetebiliriz. Her çatışma sürprizlere açıktır, yine de çatışmaya yönelik bütünlüklü bir bakış açısı oldukça gereklidir. İnsanlar kişilik yapısını kolayca değiştirmese de çatışmalar konusunda bir şeyler öğrenebilir ve bir çatışmayı yönetme becerisi kazanabilir.

3 Çatışma Stillerinin Kökeni
İş yerlerinde verimlilik, tatmin, işe bağlılık ve motivasyon konularında araştırma yapan bilim insanları iki kategori üzerinden bir sınıflandırma öne sürmüşlerdir. 1 – Güvenli, Girişkenlik; Kişinin kendi amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik davranışlar geliştirmesi. 2- İş birliği; Kişinin karşıdaki kişinin amaçlarına yönelik davranış geliştirmesi Uzlaşmacı Yarışmacı İşbirlikçi Kaçınmacı Uyum Sağlayıcı Girişkenlik: Kendi Amacına Yönelik Davranışlar İş Birlikçilik: Başkasının Amaçlarına Yönelik Davranışlar

4 Çatışma Stili Nedir? Çatışma stili kişinin bir çatışmada gösterdiği eğilimdir. Ancak bu bir kişilik özelliği midir, zamanla değişebilir mi? Yapılan araştırmalarda insanların birden fazla çatışma stili kullandıkları ortaya çıkmıştır. Duruma ve kişiye göre farklı stiller tercih edilmektedir. Ancak benzer durumlarda kişilerin kullandıkları çatışma stili genel olarak durağandır. Stillere yönelik bakış açıları Stiller bir kişilik özelliğidir Stiller bir kişilik özelliği değil, davranış modelidir. Stiller kişinin çatışmaya sırasında ürettiği bir eğilimdir. Sonuç olarak stilleri tek bir bakış açısı ile açıklamak zordur. Ve çatışma stilleri çatışma esnasında karşılıklı olarak üretilip değiştirilir.

5 Çatışma Stili Kavramının Genişletilmesi
Stiller girişkenlik ve işbirlikçilik ekseninde ele alınınca eksik kalmaktadır. Bu nedenle çatışma stillerine yönelik bazı ek kavram ve eksenler ele alınmıştır. İfşa Edicilik/Kendini Açma; Çatışma Konusunu açıkça ifade etme Güçlendirme; Gücün kişinin kendisi ve karşıdaki arasında dağılımı Etkinlik/Aktiflik; Çatışan kişilerin konuya ve çatışmaya aktif katılımları Esneklik; İlk pozisyona göre yer değiştirme eğilimi Bu ek kavramlarla birlikte, Çatışma stilleri daha geniş bir çerçevede ele alınmalıdır. Yarışmacı Kaçınmacı Uyum Sağlayıcı Uzlaşmacı İşbirlikçi

6 Yarışmacı Stil Kendini kapalı tutma, gücü elinde bulundurma, Esnek olmama ve çatışmaya aktif olarak katılma genel eğilimleridir. Ancak grup olarak, başka bir grupla yarışmaya girdiklerinde, kendi takım arkadaşlarına karşı aşırı işbirlikçi ve esnektirler. Bazı farklı yarışmacı eğilimler ortaya konmuştur. Zorlayıcılık, psikolojik, sözel ve fiziksel şiddete varan bir eğilimdir. Karşı tarafın amaçları ve istekleri göz önünde bulundurulmaz. Bu tip kişiler bazen sonuç olarak değil, ilişkinin başlangıcı olarak şiddeti seçebilirler. Kendine zarar verme, suskunluk, utandırma, duygu sömürüsü gibi kendini seven insanları zorlamaya yönelik davranışlar. Çekişmecilik; Zorlayıcılık eğiliminin yumuşak halidir. Zorlayıcılıktaki gibi ilişki gözden çıkarılmamıştır. Sonuç olarak ilişki önemsenir ancak amaçlar ön plandadır.

7 Kaçınmacı Stil Kendini açma düzeyi düşüktür, gücün dağılımı değişken olabilir, ancak çatışmadan kaçınarak, iki tarafında amacını engellerler. Bu bazen kaybetme korkusuyla olabileceği gibi bazen de umursamamak nedeniyle olabilir. Koruma; Taraflar veya birisi, çatışma konusunun varlığını bile inkar etme eğilimindedir. Bu konunun açılmaması içi elinden geleni yapar. Geri Çekilme; Taraflar çatışma konusunun farkındadır ancak ortaya koymak istememektedir. Sislendirme; Gerçek çatışma nedeninin yerine farklı bir konuyu öne sürmek ya da sorumluluğu başkasına atmak. Şirketlerde çok sık yaşanır. Yatıştırıcılık; Amaç farklılıklarından çok ortaklıkların vurgulanması; bu şekilde yaratılan olumlu bir duygu çatışma şiddetini azaltabilir. Çatışmadan kaçınmak şirketlerde ve evliliklerde, tatmini, önemsenmeme hissini ve açık iletişimi engellemektedir. Ortada bir sorun varken, çatışmanın ortaya konulamaması sorun yaşayan tarafı rahatsız etmekte ve ilişkiden koparmaktadır. Çatışma su yüzüne çıkmadan amaçlar gerçekleşebilecekse, kaçınmacılık faydalı olabilmektedir. Örn; Eşlerin birbirini kırmamak için, şakalaşma, sorunla dalga geçme gibi davranışlarla çatışmadan kaçındıklarını ve bunun faydalı olduğunu görülmüştür.

8 Uyum Sağlayıcı Stil Başkasının isteğini, kendi isteğinin önüne koymaktır. Bir nevi teslimiyettir. Bazen ilişki konudan daha uyumluysa yapılır. Kendini açma ve aktiflik azdır. Gücün dağılımı karşı taraftadır. Konudan çok karşı tarafın isteklerine odaklanırlar. İki çeşit uyum sağlama vardır; Boyun Eğicilik; Esneklik çok yüksek, aktiflik çok düşüktür. İlişkide pasif konumda olduklarından karşı taraf tarafından önemsenmezler. Teslimiyetçilik; Burada kişi ilişkiyi kurtarmak ya da gelecekteki amacı gerçekleştirmek için geçici olarak teslimiyet sergiliyor olabilir. Uyum sağlama konu ilişkiden önemliyse ve güçler arası belirgin bir dengesizlik varsa işe yaramaktadır. Ancak uyum sağlayan kişi zayıf, veya sorumluluktan kaçıyor gibi bir izlenim uyandırabilir.

9 Uzlaşmacı Stil Uzlaşmacılıkta esneklik sınırlıdır. Orta noktanın bulunması için aktif katılım ve kendini açma genelde yüksek düzeydedir. Katı Uzlaşmacılık; Burada ödün verilse de pozisyonlarda değişiklik sınırlıdır ya da yoktur. Amacı gerçekleştirmek için aktif çatışma ve yoğun pazarlık söz konusudur. Esnek uzlaşmacılık; Olası çözümler belli değildir. Pozisyonlar değişime açıktır. Uzlaşmacılık, güç eşit dağılıyorsa genelde ortaya çıkan bir eğilimdir. Ancak iki tarafta da bir tatminsizlik ve ödün verme gerektirdiğinden, iki tarafında gönüllü olması gereklidir.

10 İş Birlikçi Stil Her iki tarafın kazandığı ve tatmin olduğu bir stildir. Ancak her zaman ortaya çıkmaz. Aktif katılım, kendini açma ve esneklik yüksektir, gücün dağılımı eşittir. Yeni fikirlerin ve alternatif çözümlerin üretilmesi için idealdir. İşbirliği zor bir eylemdir, taraflar makul ve mantıklı değilse sırf zaman kaybı ve çatışmaya dönüşme eğilimi vardır. Güçlü olan taraf, hoşuna gitmeyen, otoritesinin sarsıldığını hissettiği durumlarda işbirliğini sonlandırabilir. İşbirliğinin Koşulları; Bütün tarafların çözümden bir çıkarı olmalıdır. Tarafların, herkesin çıkarına bir çözümün olacağına inanmalıdır. Taraflar varsa olumsuz duygularını bırakabilmelidir. Etkin bir iş birliğinde Kişiler değil, konu ön plandadır. Çözümden çok, konunun ne olduğu ve sebepleri birlikte araştırılır. Taraflar güç ve doğruluk, konusunda esnek ve ılımlıdırlar. Empati ve seçenekleri arttırma söz konusudur. Taraflar birbirinin imajını önemserler Taraflar güç ve statüden çok, araştırma ve bilgi ile ilgilenirler.

11 Başkalarının Stilini Belirleme
İlk başta kolay gibi görünen bu eylem, aslında oldukça zordur. Uzlaşmacı stil ile işbirlikçi stil, kaçınma ve zorlama birbirine karışabilmektedir. Ancak genel olarak üç eğilim belirgindir. İşbirlikçi-Bütünleyici Yarışmacı/karşı çıkıcı ve dağıtımca Kaçınmacı/ Uyum Sağlayıcı Bu eğilimlerin ne anlama geldiğini, çatışma süreci ve diğer örtülü mesajlarla birlikte ele almak gerekir. Ayrıca konuya ve ilişkiye göre çatışma devam ettikçe, çatışma stilleri de değişmektedir. Yarışmacı eğilimli bir kişi, karşısında sağlam bir irade ve güç gördüğünde, boyun eğici veya işbirlikçi stile geçebilir.

12 Çatışma Stillerini Eşleme
Bazı stiller diğerinin tamamlayıcısıdır. Örneğin yarışmacılık (kendi isteğini önemseme) ve uyum sağlama (ötekinin isteğini önemseme) aşk, iş ve arkadaşlık ilişkilerinde istikrar sağlamaktadır. Ancak uyum sağlayan uzun vadede tatmin sağlayamıyorsa, bu ilişkiden vazgeçebilir. Yarışmacı ve kaçınmacı eşleme ise talep et ve geri çekil sarmalına düşmektedir. Genel olarak evliliklerde yaşanan bu eşleşme, istikrarsızlığa yol açmaktadır. Yarışmacı ve işbirlikçi eşleşmesinde; işbirlikçi pozisyonunun ve gücünün farkındaysa yarışmacıyı istediği yöne doğru yönlendirebilir. Kaçınmacı ve kaçınmacı eşleşmesi; verimli olmasa da, çatışma ortaya çıkmayacağından çatışma yoğunluğu düşüktür. İşbirlikçiler, karşı tarafı olumlu bir çözüme doğru yönlendirme eğilimindedir ve genel olarak bütün stillerle çalışabilirler. Yarışmacı-yarışmacı eşleşmesi, genel olarak büyüyen bir çatışma eğilimi sergilemektedir.

13 Çatışma Stillerinin Seçimi
Benim ihtiyacım mı, onun ihtiyacı mı, ortak ihtiyaçlar mı? Çözümün uzun vadedeki sonuçları? Benimsenen stil uyumsuz bir imaj yaratıyor mu ? Uyum sağlama, korkaklık gibi İşbirliği için karşılıklılık, zaman ve güven gereklidir. Güvenilmeyen, yeni tanışılan ve kısa sürede çözümün gerektiği durumlarda işbiriliği iyi bir yol değildir. Tercih edilen stilin etik ve kültürel sonuçları nelerdir. Uyum sağlama bir problemi çözmek için sergilenebilir ancak etik olarak hakkınız elinizden alınıyor olabilir. Bu da sizin diğerleri gözünde küçük düşmenize yol açacaktır. Yarışmacılık ve diğerinin hakkını suistimal de farklı bir örnek olabilir.

14 Önerilen Stiller Kişinin Kendi konusuna verdiği önem
Kişinin Karşı tarafın konusuna verdiği Önem Olumlu bir ilişki olmasının önemi Zaman baskısı Güven Düzeyi Bu beş sorunun sırayla cevaplanması sonucu, uygun stil bulunabilir.

15 Kültür ve Cinsiyetin Stillere Etkisi
Buraya kadar anlatılan konular genel olarak yüzleştirme kültürlerinde geçerlidir. Harmoni ve düzenleyici kültürlerde farklı stiller ortaya çıkmaktadır. Türkiye genel ve yerel olarak farklı eğilimler sergilediği için, çatışma stilleri de bağlama göre yorumlanmalıdır. Harmoni modeli kaçınmacılık, uyum sağlayıcılık ve uzlaşmacılığı ön plana geçirir. Düzenleyici kültürlerde ise kaçınma veya yarışma eğilimi ortaya çıkmakta ve çözücü otoriteye başvurma eğilimi ön plana geçmektedir. Araştırmalar kadınların çatışma stillerinin erkeklerden belirgin bir biçimde farklı olmadığını gösterse de kültürün etkisi ve kadına yönelik bakış açısı sonucu farklılıkların ortaya çıktığını göstermektedir. Yarışmacılık erkek kimliğinin doğasında kabul edilirken, geleneksel kültürde kadının bu tarz bir tavır sergilemesi hoş karşılanmayacaktır. Bu nedenle kadın yarışmacı stilini göstermekten çekinebilmektedir.