BÖLÜM 4. ENFORMANSYON SİSTEMLERİNE İLİŞKİN ETİK VE SOSYAL KONULAR

... konulu sunumlar: "BÖLÜM 4. ENFORMANSYON SİSTEMLERİNE İLİŞKİN ETİK VE SOSYAL KONULAR"— Sunum transkripti:

1 BÖLÜM 4. ENFORMANSYON SİSTEMLERİNE İLİŞKİN ETİK VE SOSYAL KONULAR
ENFORMASYON SİSTEMLERİ, HANGİ ETİK, SOSYAL VE POLİTİK KONULARIN ORTAYA ÇIKMASINA NEDEN OLMAKTADIR? ETİK KARARLARA YÖN VERMEDE, DAVRANIŞA İLİŞKİN HANGİ ÖZEL İLKELER KULLANILABİLİR? GÜNÜMÜZÜN ENFORMASYON SİSTEMLERİ TEKNOLOJİSİ VE İNTERNET, NEDEN KİŞİSEL GİZLİLİĞİN VE FİKRİ MÜLKİYETİN KORUNMASINA YÖNELİK SORUNLARA YOL AÇMAKTADIR? ENFORMASYON SİSTEMLERİ GÜNLÜK YAŞAMI NE ŞEKİLDE ETKİLEMEKTEDİR?

2 DAVRANIŞLARA YÖNELİK HEDEFLEME VE KİŞİSEL GİZLİLİK: SİZ HEDEFSİNİZ!
BAZEN BİRİLERİNİN SİZİ WEB ÜZERİNDEN TAKİP ETTİĞİ VE HER TIKLAMANIZI İZLEDİĞİ HİSSİNE KAPILIR MISINIZ? WEB ÜZERİNDEN ARABA, KIYAFET VEYA KOZMETİK ÜRÜN İÇİN ARAMA YAPTIĞINIZDA NEDEN REKLAM PENCERELERİNİ GÖRMEYE BAŞLADIĞINIZI MERAK EDER MİSİNİZ? DAVRANIŞLARINIZ TAKİP EDİLİYOR VE BELİRLİ REKLAMLARA MARUZ BIRAKILMANIZ İÇİN WEB ÜZERİNDEN HEDEFLENMİŞ DURUMDASINIZ. GOOGLE, DÜNYANIN EN BÜYÜK WEB TAKİP EDİCİSİDİR VE BİNLERCE WEB SİTESİNİ İZLEMEKTEDİR.

3 DAVRANIŞLARA YÖNELİK HEDEFLEME, WEB ZİYARETÇİLERİNİN KENDİLERİ HAKKINDA ÇEVRİMİÇİ OLARAK AÇIĞA ÇIKARDIKLARI ENFORMASYONU KULLANARAK VE EĞER MÜMKÜN İSE BU ENFORMASYONU AXCİON GİBİ İŞLETMELERİN ÇEVRİMDIŞI (OFFLİNE) OLARAK TOPLADIĞI KİMLİK VE TÜKETİM ENFORMASYONU İLE BİRLEŞTİREREK ÇEVRİMİÇİ REKLAMLARIN ETKİNLİĞİNİ ARTTIRMAYI AMAÇLAMAKTADIR. WEB TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLEN VAATLERDEN BİRİSİ, SÖZ KONUSU VERİLER DOĞRULTUSUNDA, HER BİR TÜKETİCİ İÇİN ÖZEL OLARAK HAZIRLANMIŞ PAZARLAMA MESAJININ ULAŞTIRILMASI VE SONRASINDA TIKLANMA SIKLIĞI VE SATIN ALMA AÇISINDAN SONUÇLARIN ÖLÇÜMLENMESİDİR. ÇEVRİMİÇİ TAKİP ETMEYİ GERÇEKLEŞTİRMEDE KULLANILAN TEKNOLOJİ, ÇEREZLERİN, FLASH ÇEREZLERİN VE WEB İŞARETLERİNİN BİLEŞİMİNDEN OLUŞMAKTADIR. WEB İŞARETLERİ, BİNLERCE WEB SAYFASINDAN HERHANGİ BİRİSİNİ ZİYARET ETTİĞİNİZDE BİLGİSAYARINIZA YERLEŞTİRİLEN KÜÇÜK PROGRAMLARDIR. BU PROGRAMLAR ZİYARET ETTİĞİNİZ ALAN ADLARINI VE WEB SAYFALARINI HANGİ REKLAMLARI TIKLADIĞINIZI VE DİĞER ÇEVRİMİÇİ DAVRANIŞLARINIZI, WEB İŞARETİNİN SAHİPLERİNİN İŞLETTİĞİ SUNUCUYA RAPOR EDERLER.

4 TEKNOLOJİ, İKİ YÜZÜ KESKİN BİR KILIÇ GİBİDİR.
TEKNOLOJİ, ÇOK SAYIDA FAYDANIN KAYNAĞI OLABİLECEĞİ GİBİ, KİŞİSEL GİZLİLİĞİNİZİ İHLAL ETMEK İÇİN FIRSATLAR DA YARATABİLMEKTE VE SİZİN HAKKINIZDAKİ KARAR SEÇENEKLERİNE İLİŞKİN ENFORMASYONU KAYITSIZCA KULLANILABİLMESİNİ MÜMKÜN KILABİLMEKTEDİR. GOOGLE, MİCROSOFT VE YAHOO GİBİ ÇEVRİMİÇİ REKLAM DEVLERİ MUAZZAM BOYUTLARDAKİ ÇEVRİMİÇİ DAVRANIŞLARA YÖNELİK VERİ BİRİKİMİNİ PARAYA ÇEVİRMENİN YOLLARINI ARAŞTIRMAKTADIR.

5 YÖNETİCİLER ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN İŞLETME, ÇALIŞAN VE MÜŞTERİLER ÜZERİNDEKİ OLUMLU VE OLUMSUZ ETKİLERİNE KARŞI DİKKATLİ OLMAK ZORUNDADIR. YÖNETİCİLER ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN NEDEN OLDUĞU ETİK İKİLEMLERİN NASIL ÇÖZÜMLENEBİLECEĞİNİ ÖĞRENMEK DURUMUNDADIR.

6 4.1. SİSTEMLERE İLİŞKİN ETİK VE SOSYAL KONULARIN ANLAŞILMASI
ORTA VE ÜST DÜZEY YÖNETİCİLER TARAFINDAN ALINAN BAŞARISIZ ETİK KARARLARI GÖSTEREN VAKALAR OLDUKÇA GENİŞ VE FARKLI ENDÜSTRİLERDE MEYDANA GELMİŞTİR.

7 GEÇMİŞTE İŞLETMELER, GENELLİKLE PARA CEZASINA VE CEZAİ SORUŞTURMAYA MARUZ KALAN ÇALIŞANLARININ YASAL SAVUNMALARI İÇİN ÖDEME YAPARKEN; GÜNÜMÜZDE İSE, TÜM İŞLETMENİN SORUŞTURMAYA MARUZ KALMASINI ENGELLEMEK VE İŞLETMEYE YÖNELİK CEZALARI DÜŞÜRMEK İÇİN SAVICILARLA İŞBİRLİĞİ YAPMALARI YÖNÜNDE TEŞVİK EDİLMEKTEDİR. TÜM BU GELİŞMELER, YÖNETİCİ VE ÇALIŞAN OLARAK UYGUN YASAL VE ETİK DAVRANIŞLARI NEYİN OLUŞTURDUĞUNA KENDİNİZ İÇİN KARAR VERMEK ZORUNDA OLDUĞUNUZ ANLAMINA GELMEKTEDİR.   BİRÇOK OLAYDA, BU SUÇLARI İŞLEYEN BİREYLERİN ASLA YAKALANMAYACAKLARINA DAİR BİR BEKLENTİ İÇİNDE OLDUKLARI GÖRÜLMÜŞTÜR. KARARLARINI KAMUOYUNUN BİLGİSİNDEN GİZLEMEK İÇİN FİNANSAL RAPORLAMALARI VE ENFORMASYON SİSTEMLERİNİ KENDİ ÇIKARLARI İÇİN KULLANMAKTADIR.

8 ETİK, ÖZGÜR BİREYLERİN, DAVRANIŞLARINI YÖNLENDİRMEK İÇİN SEÇİM YAPMAKTA KULLANDIKLARI DOĞRU VE YANLIŞA İLİŞKİN İLKELERİ İFADE ETMEKTEDİR. ENFORMASYON SİSTEMLERİ, HEM BİREY HEM DE TOPLUMLAR İÇİN YENİ ETİK SORUNLARIN ORTAYA ÇIKMASINA NEDEN OLMUŞTUR. ZİRA ENFORMASYON SİSTEMLERİ, YOĞUN BİR SOSYAL DEĞİŞİM İÇİN FIRSATLAR YARATMAKTA VE BU NEDENLE DE GÜCÜN, PARANIN, HAKLARIN VE SORUMLULUĞUN MEVCUT DAĞILIMINI TEHDİT ETMEKTEDİR. ENFORMASYON TEKNOLOJİSİ, TOPLUMSAL İLERLEMEYİ SAĞLAMAK İÇİN KULLANILMAKTADIR. ANCAK AYNI ZAMANDA SUÇ İŞLEMEK VE KORUNMAKTA OLAN DEĞERLERİ TEHDİT ETMEK İÇİN DE KULLANILABİLMEKTEDİR.

9 İNTERNET VE DİJİTAL İŞLETME TEKNOLOJİLERİ, ENFORMASYONUN TOPLANMASINI, BÜTÜNLEŞMESİNİ VE DAĞITIMINI HER ZAMANKİNDEN DAHA KOLAY HALE GETİRMİŞ VE MÜŞTERİ ENFORMASYONUNUN UYGUN ŞEKİLDE KULLANIMI, KİŞİSEL GİZLİLİĞİN VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASI KONULARINDA YENİ ENDİŞELERİ ORTAYA ÇIKARMIŞTIR. ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN ORTAYA ÇIKARDIĞI DİĞER ETİK KONULAR ARASINDA; ENFORMASYON SİSTEMLERİNE İLİŞKİN SONUÇLAR HESAP VEREBİLİRLİĞİN TESİS EDİLMESİ, BİREYLERİN, TOPLUMUN, DEĞERLERİN VE KURUMLARIN GÜVENLİĞİNİ SAĞLAYAN GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN KALİTESİNE İLİŞKİN STANDARTLARIN OLUŞTURULMASI GİBİ KONULAR YER ALMAKTADIR.

10 ETİK, SOSYAL VE POLİTİK KONULAR HAKKINDA DÜŞÜNMEYE YÖNELİK BİR MODEL
BİR ENFORMASYON SİSTEMİ YÖNETİCİSİ OLARAK KARŞI KARŞIYA KALINAN ETİK İKİLEM (DİLEMMA), GENELLİKLE SOSYAL VE POLİTİK BİR TARTIŞMA İÇİNDE OLMAKTADIR. HASSAS BİR EKOSİSTEMDE, BİREYLER SOSYAL VE POLİTİK KURUMLARLA DENGEDE DURMAKTADIR. İNSANLAR BU EKOSİSTEMDE NASIL DAVRANMALARI GEREKTİĞİNİ BİLMEKTEDİR. ÇÜNKÜ SOSYAL KURUMLARI KESİN BİR ŞEKİLDE BELİRLENMİŞ DAVRANIŞ KURALLARI GELİŞTİRMİŞTİR. BU KURALLAR, DAVRANIŞA İLİŞKİN KURALLARI KOYAN VE BU KURALLARIN İHLALİ DURUMUNDA YAPTIRIM UYGULAYACAĞINI TAAHHÜT EDEN POLİTİK KESİM TARAFINDAN GELİŞTİRİLMİŞ YASALARLA DESTEKLENMEKTEDİR. MODEL, ENFORMASYON TOPLUMUNUN TEMEL AHLAKİ BOYUTLARINI TANIMLAMAK İÇİN DE FAYDALI OLMAKTADIR. MODELDE YER ALAN BU AHLAKİ BOYUTLAR; BİREYSEL, SOSYAL VE POLİTİK OLMAK ÜZERE FARKLI EYLEM SEVİYELERİ İÇİN AYRILMIŞTIR.

11 ENFORMASYON ÇAĞINA İLİİŞKİN 5 AHLAKİ BOYUT:
ENFORMASYON HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ: BİREYLER VE ÖRGÜTLER, KENDİLERİ İLE İLGİLİ OLARAK HANGİ ENFORMASYON HAKLARINA SAHİPTİR? BU HAKLAR NEYİ KORUYABİLİR? MÜLKİYET HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ: SAHİPLİĞİ İZLEMENİN VE AÇIKLAMANIN ZOR OLDUĞU VE MÜLKİYET HAKLARINI YOK SAYMANIN BU KADAR KOLAY OLDUĞU DİJİTAL BİR TOPLUMDA GELENEKSEL FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI NASIL KORUNACAKTIR? HESAP VEREBİLİRLİK VE KONTROL: BİREYSEL VE ORTAK ENFORMASYONA VE MÜLKİYET HAKLARINA VERİLEN ZARAR İÇİN KİM SORUMLU VE YÜKÜMLÜ TUTULACAKTIR? SİSTEM KALİTESİ: BİREYSEL HAKLARIN KORUNMASI VE TOPLUMUN GÜVENLİĞİ İÇİN, VERİ VE SİSTEM KALİTESİNE İLİŞKİN HANGİ STANDARTLAR TALEP EDİLMEKTEDİR? YAŞAM KALİTESİ: ENFORMASYON VE BİLGİ TEMELLİ TOPLUMDA HANGİ DEĞERLERİ KORUMALIYIZ? HAKLARIMIZIN VE DEĞERLERİMİZİN İHLAL EDİLMESİ DURUMUNDA BİZİ HANGİ KURUMLAR KORUYABİLİR? HANGİ KÜLTÜREL DEĞERLER VE UYGULAMALAR YENİ ENFORMASYON TEKNOLOJİSİ TARAFINDAN DESTEKLENMEKTEDİR?

12 ETİK SORUNLARI ORTAYA ÇIKARAN TEMEL TEKNOLOJİ EĞİLİMLERİ
ENFORMASYON TEKNOLOJİSİ, ETİK KAYGILARI ARTTIRMAKTA, MEVCUT SOSYAL DÜZENLEMELERİ ZORLAMAKTA VE BAZI YASALARI KULLANILAMAZ HALE GETİRMEKTEDİR. TÜM BU ETİK ZORLUKLARIN NEDENİ OLAN 4 TEMEL TEKNOLOJİK EĞİLİM SÖZ KONUSUDUR. BU EĞİLİMLER: BİLGİSAYAR GÜÇ VE HIZININ HIZLA ARTMASI VEİ DEPOLAMA MALİYETLERİNİN DÜŞMESİ VERİ ANALİZİ TEKNİKLERİNİN GELİŞMESİ AĞ OLUŞTURMAYA İLİŞKİN GELİŞMELER

13 VERİ DEPOLAMA TEKNİKLERİNİN GELİŞMESİ VE DEPOLAMA MALİYETLERİNİN HIZLI BİR ŞEKİLDE DÜŞMESİ, ÖZEL VE KAMU ÖRGÜTLERİNİN BİREYLER HAKKINDA ÇOKLU VERİ TABANLARI TUTMALARINA NEDEN OLMAKTADIR. VERİ DEPOLAMA SÜRECİNDE YAŞANAN BU GELİŞMELER, KİŞİSEL GİZLİLİĞE İLİŞKİN BİR İHLALİ HEM UCUZ HEM DE ETKİLİ KILMAKTADIR. BÜYÜK VERİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ, BÖLGESEL VE HATTA YEREL PERAKENDECİ İŞLETMELERİN KULLANIMI İÇİN YETERİ KADAR UCUZDUR. BÜYÜK VERİ HAVUZLARINDA YER ALAN VERİLERİ ANALİZ ETME TEKNİKLERİNİN GELİŞMESİ, ETİK KAYGILARI ARTIRAN BİR DİĞER TEKNOLOJİK EĞİLİMİ ORTAYA ÇIKARMIŞTIR. ÇÜNKÜ BU DURUM, İŞLETMELERİN VE HÜKÜMET BİRİMLERİNİN BİREYLER HAKKINDA OLDUKÇA DETAYLI KİŞİSEL ENFORMASYONU BULABİLMELERİNİ MÜMKÜN KILMAKTADIR.

14 GÜNÜMÜZ VERİ YÖNETİMİ ARAÇLARI, İŞLETMELERİN BİLGİSAYARLARDA DEPOLANAN ÇOK SAYIDA ENFORMASYONU TOPLAMALARINI VE BİR ARAYA GETİRMELERİNİ KOLAYLAŞTIRMIŞTIR. İŞLETMELER, PAZARLAMA KAMPANYALARININ HEDEFE ULAŞMASINA YARDIMCI OLMASI İÇİN SÖZ KONUSU KAYNAKLARDAN UYGUN ENFORMASYONU ELDE ETMEKTEDİR. ÇOKLU KAYNAKLARDAN ELDE EDİLEN VERİLERİN BİR ARAYA GETİRİLMESİ VE BİREYLER HAKKINDA DETAYLI ENFORMASYONLARDAN OLUŞAN ELEKTRONİK DOSYALARIN OLUŞTURULMASI İÇİN BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI, PROFİL OLUŞTURMA OLARAK ADLANDIRILMAKTADIR.

15 AÇIK OLMAYAN İLİŞKİ FARKINDALIĞI OLARAK ADLANDIRILAN YENİ BİR VERİ ANALİZ TEKNOLOJİSİ; DEVLETE VE ÖZEL SEKTÖRE DAHA GÜÇLÜ PROFİL OLUŞTURMA YETKİNLİĞİ SAĞLAMAKTADIR. AÇIK OLMAYAN İLİŞKİ FARKINDALIĞI TEKNOLOJİSİ, İNSANLAR HAKKINDAKİ ENFORMASYONU; İSTİHDAM UYGULAMALARI, TELEFON KAYITLARI, MÜŞTERİ LİSTELERİ VE ARANANLAR LİSTELERİ GİBİ BİRBİRİNDEN FARKLI KAYNAKLARDAN TOPLAMAKTA VE BİR SUÇLU YADA TERÖRİSTİ BELİRLEMEYE YARDIMCI OLABİLECEK GİZLİ BAĞLANTILARI ORTAYA ÇIKARMAK İÇİN İLİŞKİLER ARASINDA KARŞILIKLI BAĞLANTI KURMAKTADIR.

16 İNTERNET DE DAHİL OLMAK ÜZERE AĞ OLUŞTURMADA YAŞANAN GELİŞMELER; BÜYÜK MİKTARLARDAKİ VERİLERİN YER DEĞİŞTİRMESİNİN VE VERİLERE ERİŞİM SAĞLAMANIN MALİYETİNİ ÖNEMLİ ÖLÇÜLERDE DÜŞÜRMEKTE VE UZAKTAN KÜÇÜK MASA ÜSTÜ BİLGİSAYARLARI KULLANARAK BÜYÜK VERİ HAVUZLARINDA VERİ MADENCİLİĞİ YAPABİLMEYİ MÜMKÜN KILMAKTA, DAHA ÖNCE HAYAL BİLE EDİLMEYECEK KESİNLİKTE VE ÖLÇEKTE KİŞİSEL GİZLİLİĞE YÖNELİK SALDIRILARA FIRSAT VERMEKTEDİR.

17 4.2. ENFORMASYON TOPLUMUNDA ETİK
TEMEL KAVRAMLAR: SORUMLULUK, HESAP VEREBİLİRLİK,YÜKÜMLÜLÜK ETİK SEÇİMLER, EYLEMLERİNİN SONUÇLARINDAN SORUMLU OLAN BİREYLER TARAFINDAN VERİLEN KARARLARI İFADE ETMEKTEDİR. SORUMLULUK: ETİK EYLEMİN TEMEL BİR UNSURUDUR. SORUMLULUK, VERDİĞİNİZ KARARLARA İLİŞKİN OLARAK ORTAYA ÇIKABİLECEK MALİYETLERİ, GÖREVLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ KABUL ETME ANLAMINA GELMEKTEDİR. HESAP VEREBİLİRLİK: SİSTEMLERİN VE KURUMLARIN BİR ÖZELLİĞİDİR. HESAP VEREBİLİRLİK, SORUMLU EYLEMİ KİMİN ÜSTLENECEĞİNİ VE KİMİN SORUMLU OLACAĞINI BELİRLEYEN MEKANİZMALARIN YÜRÜRLÜKTE OLMASI ANLAMINA GELMEKTEDİR. YÜKÜMLÜLÜK: BİREYLERE DİĞER AKTÖRLER, SİSTEMLER VEYA ÖRGÜTLER TARAFINDAN VERİLEN ZARARLARI TAZMİN ETME OLANAĞI VEREN KANUNLARIN YÜRÜRLÜKTE OLDUĞU POLİTİK SİSTEMİN BİR ÖZELLİĞİDİR. HUKUK KURALLARINA UYGUN SÜREÇ: HUKUK SİSTEMİ İLE YÖNETİLEN TOPLUMLARIN BİR ÖZELLİĞİDİR. BU SÜREÇ, İÇERİSİNDE YASALARIN BİLİNDİĞİ VE ANLAŞILDIĞI VE YASALARIN DOĞRU BİR ŞEKİLDE UYGULANMASINI GARANTİ ALTINA ALMAK ÜZERE DAHA ÜST BİR MAKAMA BAŞVURABİLME OLANAĞININ MEVCUT OLDUĞU BİR SÜRECİ İFADE ETMEKTEDİR.

18 BU TEMEL KAVRAMLAR, ENFORMASYON SİSTEMLERİNE İLİŞKİN ETİK ANALİZİN VE BU SİSTEMLERİN KİM TARAFINDAN YÖNETİLECEĞİNİN DAYANAK NOKTASINI OLUŞTURMAKTADIR. İLK OLARAK ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ, SOSYAL KURUMLAR, ÖRGÜTLER VE BİREYLER TARAFINDAN BİR SÜZGEÇTEN GEÇİRİLİR. KENDİLERİNİN, SİSTEMLER TARAFINDAN ETKİLENMELERİ SÖZ KONUSU DEĞİLDİR. MEVCUT OLAN BÜTÜN ENFORMASYON SİSTEMİNİN ETKİLERİ; KURUMSAL, ÖRGÜTSEL VE BİREYSEL EYLEM VE DAVRANIŞLARIN BİR ÜRÜNÜDÜR. İKİNCİ OLARAK, TEKNOLOJİNİN SONUÇLARINA İLİŞKİN TÜM SORUMLULUK, TEKNOLOJİ KULLANIMINI SEÇEN KURUMLARIN, ÖRGÜTLERİN VE BİREYSEL YÖNETİCİLERİN ÜZERİNE KALMAKTADIR. ENFORMASYON TEKNOLOJİSİNİN SOSYAL AÇIDAN SORUMLU BİR ŞEKİLDE KULLANIMI, EYLEMLERİNİZİN SONUÇLARINDAN SORUMLU TUTULABİLECEĞİNİZ ANLAMINA GELMEKTEDİR. ÜÇÜNCÜ OLARAK, ETİK BİR POLİTİK TOPLUMDA BİREYLER VE DİĞER AKTÖRLER, KENDİLERİNE VERİLEN ZARARLARI, HUKUK KURALLARINA UYGUN SÜREÇ İÇERİSİNDE YASALAR ARACILIĞIYLA TAZMİN EDEBİLİR.

19 ETİK ANALİZ ETİK BİR KONUYU BERABERİNDE GETİREN BİR DURUM İLE KARŞI KARŞIYA KALINDIĞINDA, BU DURUM NASIL ANALİZ EDİLMELİDİR? OLAYLARI AÇIK BİR ŞEKİLDE BELİRLE VE TANIMLA: KİMİN, KİME, NEYİ, NEREDE, NE ZAMAN VE NASIL YAPTIĞINI BULUN. ÇATIŞMA VEYA İKİLEMİ TANIMLA, ÇATIŞMA VEYA İKİLEME DAHİL OLAN ÜST DÜZEY DEĞERLERİ BELİRLE: ETİK, SOSYAL VE POLİTİK KONULAR HER ZAMAN YÜKSEK DEĞERLERE ATIFTA BULUNAN KONULARDIR. UYUŞMAZLIĞA DÜŞEN TARAFLARIN TAMAMI, BİR TAKIM YÜKSEK DEĞERLERİ İZLEMEYİ TALEP ETMEKTEDİR. PAYDAŞLARI BELİRLE: HER ETİK, SOSYAL VE POLİTİK KONUNUN ÇEŞİTLİ PAYDAŞLARI MEVCUTTUR: SONUÇLARDAN BİR KAZANCI OLAN, DURUMA YATIRIMDA BULUNAN VE GENELLİKLE SESLİ DÜŞÜNCELERİ OLAN OYUNCULAR. BU GRUPLARIN KİMLİĞİNİ VE NE İSTEDİKLERİNİ BULUN. MANTIKLI BİR ŞEKİLDE GERÇEKLEŞTİRİLEBİLECEK SEÇENEKLERİ BELİRLE: TÜM ÇIKARLARI TATMİN EDECEK OLAN BİR SEÇENEK BULAMASANIZ DA BAZI SEÇENEKLER DAHA ETKİLİ OLACAKTIR. BAZEN İYİ VEYA ETİK BİR SONUCA ULAŞMAK, TÜM PAYDAŞLAR İÇİN GERÇEKLEŞEBİLECEK SONUÇLARDA BİR DENGE SAĞLAMAYABİLİR. SEÇENEKLERİN MUHTEMEL SONUÇLARINI BELİRLE: ETİK AÇIDAN DOĞRU OLAN BAZI SEÇENEKLER, BAŞKA BAKIŞ AÇILARINDAN YIKICI OLABİLİR. BAZI SEÇENEKLER, TEK BİR VAKA İÇİN GEÇERLİ OLABİLİR. ANCAK DİĞER BENZER VAKALARDA GEÇERLİ OLMAYABİLİR.

20 ADAY ETİK İLKELER ÇOK SAYIDAKİ ETİK İLKE ARASINDAN İZLEMEK İÇİN HANGİSİNİ SEÇECEĞİNE VE SÖZ KONUSU İLKELERE NASIL ÖNCELİK VERECEĞİNE KARAR VERECEK OLAN TEK KİŞİ SİZ OLSANIZ DA, BAZI ETİK İLKELERİN GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI FAYDALI OLACAKTIR: BAŞKALARININ SANA NE YAPMASINI İSTİYORSAN, SEN DE BAŞKALARINA ONU YAP (ALTIN KURAL) EĞER BİR EYLEMİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ HERKES İÇİN DOĞRU DEĞİLSE, HİÇ KİMSE İÇİN DOĞRU DEĞİLDİR. (IMMANUEL KANT'IN, KOŞULSUZ BUYRUK İLKESİ) EĞER BİR EYLEM TEKRAR TEKRAR GERÇEKLEŞTİRİLEMİYORSA, EYLEMİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ DOĞRU DEĞİLDİR. (DESCARTES'IN DEĞİŞİM KURALI) YÜKSEK VEYA BÜYÜK BİR DEĞER YARATAN EYLEMİ GERÇEKLEŞTİRİN. (FAYDACILIK İLKESİ) EN AZ ZARARI VEYA EN AZ OLASI MALİYETİ ÜRETEN EYLEMİ GERÇEKLEŞTİRİN. (RİSKTEN KAÇINMA İLKESİ) AKSİ YÖNDE ÖZEL BİR AÇIKLAMA OLMADIĞI MÜDDETÇE, HEMEN HEMEN TÜM SOMUT VE SOYUT NESNELERİN BAŞKA BİRİSİNE AİT OLDUĞUNU VARSAYIN. («BEDAVA YEMEK YOK» KURALI) BU KURALLARCA KABUL EDİLMEYEN EYLEMLER, YAKIN İLGİ VE BÜYÜK UYARIYI GEREKTİRMEKTEDİR. GÖRÜNÜRDE ORTAYA ÇIKMAYAN ETİK OLMAYAN BİR DAVRANIŞ, SİZE VEYA İŞLETMENİZE GÖRÜNÜRDE ORTAYA ÇIKAN BİR ETİK OLMAYAN DAVRANIŞ KADAR ZARAR VEREBİLİR.

21 PROFESYONEL DAVRANIŞ KURALLARI
PROFESYONEL DAVRANIŞ KURALLARI, BİR TAKIM MESLEK BİRLİKLERİ TARAFINDAN YÜRÜRLÜĞE KONMAKTADIR. BU PROFESYONEL GRUPLAR, MESLEĞE GİRİŞ İÇİN GEREKLİ OLAN NİTELİKLERİ VE YETERLİKLERİ BELİRLEYEREK, MESLEKLERİNE DAİR KISMI DÜZENLEMELER İÇİN SORUMLULUK ALMAKTADIR. ETİK KODLAR, TOPLUMUN GENEL ÇIKARLARI DAHİLİNDE KENDİLERİNİ DÜZENLEYECEKLERİNE DAİR MESLEKLER TARAFINDAN VERİLEN VAATLERİ İFADE ETMEKTEDİR. ÖRNEĞİN; DİĞERLERİNE ZARAR VERMEKTEN KAÇINMA, MÜLKİYET HAKLARINA DEĞER VERME VE KİŞİSEL GİZLİLİĞE SAYGI DUYMA YER ALMAKTADIR.

22 GERÇEK DÜNYAYA İLİŞKİN ETİK İKİLEMLER (DİLEMMALAR)
ENFORMASYON SİSTEMLERİ, DİĞERLERİ İLE ÇATIŞAN BİR ÇIKAR GRUPLARINI BARINDIRAN YENİ ETİK İKİLEMLER ORTAYA ÇIKARMIŞTIR. ÖRNEĞİN; BİRÇOK TELEFON İŞLETMESİ, İSTİHDAM ETTİKLERİ İŞ GÜCÜ SAYISINI AZALTMAK İÇİN ENFORMASYON TEKNOLOJİSİNİ KULLANMAKTADIR. ÇOK SAYIDA İŞLETME, ÇALIŞANLARININ İŞ DIŞI FAALİYETLERLE İŞLETME KAYNAKLARINI HARCAMALARINI ENGELLEMEK İÇİN, İNTERNET ÜZERİNDE NE YAPTIKLARINI KONTROL ETMEKTEDİR. BİR İŞLETME, MALİYETLERİ DÜŞÜRMEK AMACI İLE İŞGÜCÜ SAYISINI AZALTMAK VE VERİMLİLİĞİ ARTIRMAK İÇİN ENFORMASYON SİSTEMLERİNİ KULLANMA HAKKINA SAHİP OLDUĞUNU İLERİ SÜREBİLİR. ÇALIŞANLAR İSE, İŞVERENLERİN ÇALIŞANLARININ REFAHLARINA İLİŞKİN OLARAK BİR TAKIM SORUMLULUKLARA SAHİP OLDUKLARINI İLERİ SÜREBİLİR.

23 4.3. ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN AHLAKİ BOYUTU
ENFORMASYON HAKLARI: İNTERNET ÇAĞINDA KİŞİSEL GİZLİLİK VE ÖRGÜRLÜK KİŞİSEL GİZLİLİK, BİREYLERİN YALNIZ KALMA, DİĞER BİREYLERİN VE ÖRGÜTLERİN GÖZETİMİNİN VEYA MÜDAHALESİNİN OLMAMASINI TALEP ETME HAKKINI İFADE ETMEKTEDİR. KİŞİSEL GİZLİLİK TALEBİ, AYNI ZAMANDA İŞYERİ İÇİN DE GEÇERLİDİR: MİLYONLARCA ÇALIŞAN, ELEKTRONİK VE YÜKSEK TEKNOLOJİYE İLİŞKİN DİĞER FORMLARDA GÖZETİME TABİDİR. ENFORMASYON TEKNOLOJİSİ VE SİSTEMLERİ; KİŞİSEL GİZLİLİĞE SALDIRIYI UCUZ, KARLI VE ETKİN KILARAK KİŞİSEL GİZLİLİĞE İLİŞKİN BİREYSEL TALEPLERİ TEHDİT ETMEKTEDİR.

24 VERİ KORUMAYA İLİŞKİN AVRUPA DİREKTİFLERİ
AVRUPA’DA KİŞİSEL GİZLİLİĞİN KORUNMASI, ABD'DEN ÇOK DAHA SIKI DÜZENLEMELERE TABİDİR. ABD'DEN FARKLI OLARAK, AVRUPA ÜLKELERİ, İŞLETMELERİN TÜKETİCİLERİN ÖNCEDEN ONAYLARI OLMAKSIZIN KİŞİSEL OLARAK TANIMLANABİLEN ENFORMASYONU KULLANMALARINA İZİN VERMEZ. 25 EKİM 1998’DE AB’DE KİŞİSEL GİZLİLİĞİN KORUNMASINI GENİŞLETEN VERİ KORUMAYA İLİŞKİN AVRUPA KOMİSYONU DİREKTİFİ YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR. BU DİREKTİF; İŞLETMELERİN, HAKLARINDA ENFORMASYON TOPLAYACAKLARI ZAMAN İNSANLARI BİLGİLENDİRMELERİNE VE TOPLANAN ENFORMASYONUN NE ŞEKİLDE DEPOLANACAĞINA VE KULLANILACAĞINA DAİR AÇIKLAMALARINI GEREKTİRMEKTEDİR. BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAY, RASYONEL BİR KARAR VEREBİLMEK İÇİN İHTİYAÇ DUYULAN TÜM OLAYLARA İLİŞKİN BİLGİ VE VERİLEN ONAYI İFADE ETMEKTEDİR. AB ÜLKELERİ, BU İLKELERİ KENDİ YASALARINA NAKLETMEK ZORUNDADIR VE KİŞİSEL VERİLERİ KİŞİSEL GİZLİLİĞİN KORUNMASI DÜZENLEMELERİNE SAHİP OLMAYAN ÜLKELERE TRANSFER EDEMEZ.

25 GİZLİLİĞE İLİŞKİN İNTERNET SORUNLARI
İNTERNET TEKNOLOJİSİ, KİŞİSEL GİZLİLİĞİN KORUNMASINA İLİŞKİN YENİ SORUNLARI ORTAYA ÇIKARMIŞTIR. İNTERNET AĞI ÜZERİNDEN GÖNDERİLEN ENFORMASYON, NİHAİ VARIŞ YERİNE ULAŞMADAN ÖNCE ÇOK SAYIDA FARKLI BİLGİSAYAR SİSTEMİNİN İÇİNDEN GEÇMEKTEDİR. BU SİSTEMLERİN HER BİRİ İÇİNDEN GEÇEN İLETİŞİMİ KONTROL ETME, ELE GEÇİRME VE DEPOLAMA YETENEĞİNE SAHİPTİR. HANGİ ARAMALARIN GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ, HANGİ WEB SİSTEMLERİNİN VE SAYFALARININ ZİYARET EDİLDİĞİ, KİŞİNİN ERİŞİM SAĞLADIĞI ÇEVRİM İÇİ İÇERİK, KİŞİNİN WEB ÜZERİNDEN NELERE BAKTIĞI VE SATIN ALDIĞI GİBİ ÇOK SAYIDA ÇEVRİM İÇİ AKTİVİTENİN KAYIT ALTINA ALINMASI MÜMKÜNDÜR. BU KAYITLARIN ÇOĞU, ZİYARETÇİNİN BİLGİSİ OLMAKSIZIN ARKA PLANDA WEB SAYFASI ZİYARETÇİLERİNİN GÖZLEMLENMESİ VE İZLENMESİYLE GERÇEKLEŞMEKTEDİR. WWW ZİYARETLERİNİ İZLEMEYE YÖNELİK ARAÇLAR GİDEREK DAHA POPÜLER HALE GELMEKTEDİR. ÇÜNKÜ SÖZ KONUSU ARAÇLAR, İŞLETMELERİN WEB SİTELERİNİ KİMLERİN ZİYARET ETTİĞİNİ GÖRMELERİNE VE SUNDUKLARI HİZMETLERİN HEDEF KİTLELERE NASIL DAHA İYİ ULAŞACAĞINI BELİRLEMELERİNE YARDIMCI OLMAKTADIR.

26 ÇEREZLER, KULLANICI WEB SİTELERİNİ ZİYARET ETTİĞİNDE, BİLGİSAYARIN SABİT DİSKİ ÜZERİNDE BİRİKEN KÜÇÜK METİN DOSYALARIDIR. ÇEREZLER, ZİYARETÇİLERİN WEB TARAYICI YAZILIMLARINI TESPİT ETMEKTE VE ZİYARET EDİLEN WEB SİTELERİNİ İZLEMEKTEDİR. BİR SİTEDEN KİTAP SATIN ALDIĞINIZDA VE DAHA SONRA AYNI TARAYICI İLE BU SİTEYE GİRDİĞİNİZDE, SİTE SİZİ ADINIZ İLE KARŞILAYACAK VE GEÇMİŞ SATIN ALMANIZA BAĞLI OLARAK İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER KİTAPLARI ÖNERECEKTİR. WEB SİTESİ ZİYARETÇİLERİNİN DAVRANIŞLARINI ANALİZ ETMEK İÇİN ÇEREZLER KULLANILMAKTADIR.

27 PAZARLAMACILARIN KULLANDIĞI WEB İŞARETLERİ, ÇEVRİMİÇİ DAVRANIŞLARI İZLEMEK İÇİN KULLANILAN BİR DİĞER ARAÇTIR. WEB İŞARETLERİ, BİR WEB SİTESİNİ ZİYARET EDEN YADA E POSTA GÖNDEREN KULLANICININ DAVRANIŞINI İZLEMEK İÇİN TASARLANAN VE E-POSTA MESAJLARININ VE WEB SAYFALARININ İÇİNE GÖRÜNMEZ BİR ŞEKİLDE YERLEŞEN ÇOK KÜÇÜK NESNELERDİR. WEB İŞARETLERİ, KULLANICININ BİLGİSAYARININ IP ADRESİ, WEB SAYFASININ GÖRÜNTÜLENME SAATİ VE SÜRESİ İŞARETÇİYİ ALAN WEB TARAYICININ TÜRÜ VE ÖNCEDEN AYARLANMIŞ ÇEREZ DEĞERLERİ GİBİ ENFORMASYONU ELE GEÇİRMEKTE VE İLETMEKTEDİR. CASUS YAZILIM, BÜYÜK BİR UYGULAMANIN ÜSTÜNE YERLEŞEREK GİZLİCE KENDİ KENDİNİ İNTERNET KULLANICISININ BİLGİSAYARINA YÜKLEYEBİLİR. CASUS YAZILIM BİR DEFA YÜKLENDİĞİNDE, KULLANICIYA REKLAMLAR VE DİĞER İSTENMEYEN MATERYALLER GÖNDERMELERİ YÖNÜNDE WEB SİTELERİNE ÇAĞRIDA BULUNUR VE AYNI ZAMANDA KULLANICININ İNTERNET ÜZERİNDEKİ HAREKETLERİNİ DİĞER BİLGİSAYARLARA RAPOR EDEBİLİR.

28 İNTERNET KULLANICILARININ %75’İNİN GOOGLE ARAMAYI VE DİĞER HİZMETLERİ KULLANMASI, GOOGLE’I DÜNYANIN EN BÜYÜK ÇEVRİMİÇİ KULLANICI VERİSİ TOPLAYICISI YAPMAKTADIR. SAHİP OLDUĞU BU VERİLERLE GOOGLE, ÇEVRİMİÇİ KİŞİSEL GİZLİLİK ÜZERİNDE MUAZZAM BİR ETKİ YARATMAKTADIR. UZMANLARIN ÇOĞU, GOOGLE’IN DÜNYANIN EN BÜYÜK KİŞİSEL ENFORMASYON KOLEKSİYONUNA SAHİP OLDUĞUNA VE HERHANGİ BİR DEVLET BİRİMİNİN SAHİP OLABİLECEĞİNDEN DAHA FAZLA SAYIDA İNSAN HAKKINDA DAHA FAZLA VERİYİ ELİNDE BULUNDURDUĞUNA İNANMAKTADIR.

29 GOOGLE AYNI ZAMANDA, G-MAİL OLARAK ADLANDIRILAN ÜCRETSİZ WEB TEMELLİ E-POSTA SERVİSİNİN KULLANICILARI TARAFINDAN ALINAN MESAJLARIN İÇERİKLERİNİ DE GÖZDEN GEÇİRMEKTEDİR. KULLANICILARIN E-POSTALARINI OKURKEN GÖRDÜKLERİ REKLAMLAR OKUNAN MESAJIN KONUSU İLE İLİŞKİLİ OLAN REKLAMLARDIR. GEÇMİŞTE GOOGLE, TOPLADIĞI VERİLER ÜZERİNDEN ÇOK FAZLA MADDİ YARAR SAĞLAMAKTAN KAÇINIYORDU VE KULLANICILARIN İLGİ ALANLARI HAKKINDA EN İYİ KAYNAĞIN İNTERNET ÜZERİNDE OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORDU. ANCAK FACEBOOK GİBİ ÇEVRİMİÇİ KULLANICI VERİLERİNİ AGRESİF BİR ŞEKİLDE İZLEYEN VE SATAN RAKİPLERİN ORTAYA ÇIKIŞIYLA BİRLİKTE GOOGLE KULLANICILARININ VERİLERİNDEN DAHA FAZLA KAR ETMEYE KARAR VERDİ. ABD, İŞLETMELERİN PİYASADA OLUŞAN İŞLEMLERE İLİŞKİN ENFORMASYONU TOPLAMALARINA VE BU ENFORMASYONU DAHA SONRA ENFORMASYONU KULLANILAN BİREYLERİN BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAYINI ALMAKSIZIN DİĞER PAZARLAMA AMAÇLARI İÇİN KULLANMALARINA İZİN VERMEKTEDİR. BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAYA İLİŞKİN KATILMAMAYI TERCİH ETME MODELİ, TÜKETİCİ ÖZEL OLARAK VERİNİN TOPLANMAMASINI TALEP EDENE KADAR KİŞİSEL ENFORMASYONUN TOPLANMASINA İZİN VERMEKTEDİR.

30 KİŞİSEL GİZLİLİK SAVUNUCULARI, BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAYA İLİŞKİN KATILMAYI TERCİH ETME MODELİNİN DAHA GENİŞ ÇAPLI KULLANILMASINI İSTEMEKTEDİRLER. KATILMAYI TERCİH ETME MODELİNDE, TÜKETİCİ ENFORMASYONUNUN TOPLANMASINI VE KULLANILMASINI ONAYLAMAK İÇİN ÖZEL OLARAK BİR EYLEMDE BULUNMADIĞI SÜRECE, İŞLETMELERİN HERHANGİ BİR KİŞİSEL ENFORMASYON TOPLAMALARI YASAKLANMIŞTIR. YAHOO VE GOOGLE GİBİ BİREYSEL İŞLETMELER SON ZAMANLARDA, İNSANLARIN ÇEVRİMİÇİ OLARAK İZLENMESİ HAKKINDA OLUŞAN ENDİŞELERE DEĞİNMEYE YÖNELİK ÇABALAR İÇİNDE BİR TAKIM POLİTİKALAR BENİMSEMEKTEDİR. SİTEDEKİ KULLANICILARIN İZLENMEMELERİNE İZİN VEREN KATILMAMAYI TERCİH ETME POLİTİKASI OLUŞTURULMUŞTUR. AYNI ZAMANDA İZLEME UYGULAMALARI VE WEB İŞARETÇİLERİ İÇİN KATILMAMAYI TERCİH ETME SEÇENEĞİNE İZİN VERİLMEKTEDİR. GENEL OLARAK ÇOĞU İNTERNET İŞLETMECİSİ, MÜŞTERİNİN KİŞİSEL GİZLİLİKLERİNİ KORUMAK İÇİN ÇOK AZ ÇABA GÖSTERMEKTEDİR VE TÜKETİCİLERİN KENDİLERİNİ KORUMALARI GEREKTİĞİ KADAR KORUMAZLAR. WEB SİTESİ OLAN ÇOĞU İŞLETME, KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKASINA SAHİP DEĞİLDİR. KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKALARINI WEB SİTELERİNDE BİLDİREN İŞLETMELERİN YAKLAŞIK YARISI DA BU İLKELERE BAĞLILIKLARINI GARANTİ ALTINA ALMAK İÇİN SİTELERİNİ TAKİP ETMEZLER. ÇEVRİMİÇİ MÜŞTERİLERİN BÜYÜK BİR ÇOĞUNLUĞU, ÇEVRİMİÇİ KİŞİSEL GİZLİLİKLERİ İLE İLGİLİ OLARAK KENDİLERİYLE İLGİLENİLMESİNİ TALEP EDERLER. ANCAK YARISINDAN AZI WEB SİTELERİNDE YER ALAN KİŞİSEL GİZLİLİK İFADELERİNİ OKUR.

31 KİŞİSEL GİZLİLİK ŞİKAYETLERİ ARAŞTIRMASI SONUCUNDA, KULLANICI ENDİŞELERİ: İNSANLAR, KENDİLERİ HAKKINDA TOPLANAN ENFORMASYON ÜZERİNDE KONTROL SAHİBİ OLMADIKLARINI HİSSETMEKTEDİRLER VE KİME ŞİKAYET EDECEKLERİNİ BİLMEMEKTEDİRLER. WEB SİTESİ UYGULAMALARI: WEB SİTELERİ SÖZ KONUSU ENFORMASYONUN TAMAMINI TOPLAMAKTA, ANCAK KULLANICILARIN ERİŞİMİNE İZİN VERMEMEKTEDİR; POLİTİKALARI ZOR ANLAŞILIR BİR GÖRÜNÜM SERGİLEMEKTEDİR. WEB BUG İZLEYİCİLERİ: HER ZAMAN VE HER YERDE MEVCUTLAR VE ZİYARET ETTİĞİMİZ SAYFALARDA BULUNDUKLARINA DAİR BİLGİLENDİRİLMİYORUZ. BU ARAŞTIRMANIN VE DİĞER ARAŞTIRMALARIN SONUCUNDA, TÜKETİCİLERİN "KİŞİSEL GİZLİLİĞİMİ AL, UMURSAMIYORUM, BANA ÜCRETSİZ HİZMET GÖNDER" DEMEDİKLERİNİ ORTAYA KOYMUŞTUR. BUNUN YERİNE TÜKETİCİLER; "ENFORMASYONA ULAŞMAK İSTİYORUZ HAKKIMIZDA NEYİN TOPLANACAĞI ÜZERİNDE KONTROL SAHİBİ OLMAK İSTİYORUZ, BÜTÜN İZLEME GİRİŞİMLERİ İÇİN KATILMAMAYI TERCİH ETME SEÇENEĞİNİ KULLANABİLMEYİ İSTİYORUZ, POLİTİKALARIN GERÇEKTE NE OLDUĞUNA DAİR AÇIKLIK İSTİYORUZ VE BİZİM KATILIMIMIZ VE İZNİMİZ OLMAKSIZIN BU POLİTİKALARIN DEĞİŞTİRİLMESİNİ İSTEMİYORUZ" DEMEKTEDİRLER.

32 TEKNİK ÇÖZÜMLER KULLANICILARIN KİŞİSEL GİZLİLİKLERİNİ KORUMAYA YÖNELİK YENİ TEKNOLOJİLER MEVCUTTUR. ARAÇLARIN ÇOĞU ,E POSTALARI ŞİFRELEMEK, E POSTA VE SÖRF FAALİYETLERİNİ İSİMSİZ OLARAK GÖRÜNÜR HALE GETİRMEK, İSTEMCİ BİLGİSAYARLARIN ÇEREZLERİ KABUL ETMELERİNİ ÖNLEMEK, CASUS YAZILIMLARI BULMAK VE ORTADAN KALDIRMAK GİBİ AMAÇLARLA KULLANILMAKTADIR. GÜNÜMÜZDE WEB SİTELERİ TARAFINDAN SEÇİLİP ÇIKARTILABİLEN KİŞİSEL VERİLERİN TÜRÜNÜ BELİRLEMEK KONUSUNDA KULLANICILARA YARDIMCI OLABİLECEK ARAÇLAR SÖZ KONUSUDUR.P3P OLARAK DA BİLİNEN KİŞİSEL GİZLİLİK TERCİHLERİ İÇİN PLATFORM, E TİCARET SİTESİ VE ZİYARETÇİLERİ ARASINDAKİ KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKALARINA İLİŞKİN OLARAK OTOMATİK İLETİŞİM KURABİLMEYİ MÜMKÜN KILMAKTADIR. P3P, WEB SİTESİNİN KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKASI İLE İNTERNET KULLANICILARI ARASINDA İLETİŞİM KURMAK VE BU POLİTİKAYI KULLANICILARIN TERCİHLERİ VEYA FEDERAL TİCARET KOMİSYONUNUN ADİL ENFORMASYON UYGULAMALARI YÖNERGESİ YA DA VERİ KULLANMAYA İLİŞKİN AVRUPA DİREKTİFLERİ GİBİ DİĞER STANDARTLARLA KARŞILAŞTIRMAK İÇİN KULLANILAN BİR STANDART SUNMAKTADIR. KULLANICILAR, BİR WEB SİTESİYLE İLETİŞİM HALİNDEYKEN SÜRDÜRMEYİ ARZU ETTİKLERİ KİŞİSEL GİZLİLİK SEVİYESİNİ SEÇMEK İÇİN P3P Yİ KULLANABİLİRLER.

33 P3P STANDARDI WEB SİTELERİNİN KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKALARINI, BİLGİSAYARIN ANLAYABİLECEĞİ BİR BİÇİMDE YAYINLAYABİLMELERİNE OLANAK SUNMAKTADIR. KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKASI BİR DEFA P3P KURALLARINA GÖRE KODLANDIĞINDA, BİREYSEL WEB SAYFASINA İLİŞKİN YAZILIMIN BİR PARÇASI HALİNE GELMEKTEDİR.(ŞEKİL 4-4)

34 ANCAK P3P YALNIZCA WEB SİTESİ KİŞİSEL GİZLİLİK POLİTİKALARINI P3P FORMATINA ÇEVİREN WWW KONSORSİYUMU ÜYESİ WEB SİTELERİYLE ÇALIŞMAKTADIR. SÖZ KONUSU TEKNOLOJİ, BU KONSORSİYUMUN PARÇASI OLMAYAN WEB SİTELERİNDEN GELEN ÇEREZLERİ GÖSTERECEKTİR, ANCAK KULLANICILAR GÖNDERİCİ ENFORMASYONUNU YA DA KİŞİSEL GİZLİLİK İFADELERİNİ ELDE EDEMEYECEKLERDİR. MÜLKİYET HAKLARI: FİKRİ MÜLKİYET FİKRİ MÜLKİYET, BİREYLER VEYA İŞLETMELER TARAFINDAN YARATILAN MADDİ OLMAYAN VARLIKLARI İFADE ETMEKTEDİR. ENFORMASYON TEKNOLOJİSİ, FİKRİ MÜLKİYETİ KORUMAYI OLDUKÇA ZOR HALE GETİRMİŞTİR, ÇÜNKÜ BİLGİSAYARA UYARLANMIŞ ENFORMASYON OLDUKÇA KOLAY BİR ŞEKİLDE KOPYALANABİLMEKTE VE AĞ ÜZERİNDE DAĞITILABİLMEKTEDİR. FİKRİ MÜLKİYET TABİ TUTULMAKTADIR: TİCARİ SIRLAR, TELİF HAKKI VE PATENT HUKUKU.

35 TİCARİ SIRLAR BİR İŞ AMACI İÇİN KULLANILAN HERHANGİ BİR FİKRİ ÇALIŞMA ÜRÜNÜ KAMUYA MAL OLMUŞ BİR ENFORMASYONA DAYANMAMA KOŞULUYLA TİCARİ SIR OLARAK SINIFLANDIRILABİLİR. TİCARİ SIRLARIN KORUNMASI, DURUMDAN DURUMA DEĞİŞİKLİK GÖSTERİR. GENEL OLARAK, TİCARİ SIR YASALARI, ÇALIŞMA ÜRÜNÜNÜN ARKASINDA YER ALAN FİKİRLERE TEKEL HAKKI TANIMAKTADIR, ANCAK BU ÇOK ZAYIF BİR TEKEL HAKKI OLABİLİR. YENİ VE EŞSİZ UNSURLARIN PROSEDÜRLERİ VEYA DERLEMELERİ BARINDIRAN BİR YAZILIM, TİCARİ BİR SIR İÇİNDE YER ALABİLİR. TİCARİ SIRLAR HUKUKU, YALNIZCA ÇALIŞMA ÜRÜNÜNÜN ORTAYA KONULAN GÖRÜNÜMÜ DEĞİL, ÜRÜNÜN İÇİNDE YER ALAN GERÇEK FİKİRLERİ DE KORUMAKTADIR.

36 TELİF HAKKI TELİF HAKKI, FİKRİ MÜLKİYETİN YARATICISINI, ÇALIŞMASINI HERHANGİ BİR AMAÇLA BAŞKALARI TARAFINDAN YARATICISININ YAŞAM SÜRESİ VE YARATICININ ÖLÜMÜNDEN SONRAKİ 70 YIL BOYUNCA KOPYALANMASINA KARŞI KORUYAN KANUNİ İMTİYAZ ANLAMINA GELMEKTEDİR. İŞLETMELERİN SAHİP OLDUĞU ÇALIŞMALAR İÇİN, TELİF HAKKI KORUMASI, ÇALIŞMANIN İLK YARATILMASINDAN SONRAKİ 95 YIL BOYUNCA DEVAM ETMEKTEDİR. KONGRE, TELİF HAKKI KORUMASINI KİTAPLAR, DERGİLER, KONFERANSLAR, OYUNLAR, MÜZİK BESTELERİ, HARİTALAR, ÇİZİMLER, HER TÜRLÜ RESİM VE SİNEMA FİLMLERİNİ KAPSAYACAK ŞEKİLDE GENİŞLETMİŞTİR. TELİF HAKKI YASALARININ ARDINDA YATAN AMAÇ, YARATICI İNSANLARIN ÇALIŞMALARINA İLİŞKİN OLARAK FİNANSAL VE FİNANSAL OLMAYAN BİR TAKIM FAYDALAR ELDE ETMELERİNİ SAĞLAYARAK YAZARLIĞI VE ESER SAHİPLİĞİNİ TEŞVİK ETMEKTEDİR. TELİF HAKLARI, TÜM PROGRAMLARI VEYA PARÇALARINI KOPYALAMAYA KARŞI KORUMAKTADIR. HERHANGİ BİR İHLAL DURUMUNDA, ZARAR VE ZARARIN TELAFİSİ KOLAYCA ALINABİLMEKTEDİR. TELİF HAKKI KORUNMASININ SAKINCASI; YALNIZCA ÇALIŞMANIN ORTAYA KONULAN GÖRÜNÜMÜNÜN KORUNMASI, ÇALIŞMANIN ARKASINDA YATAN VE ÇALIŞMAYA TEMEL OLUŞTURAN FİKİRLERİN KORUNMAMASIDIR. BİR RAKİP SİZİN YAZILIMINIZI KULLANABİLİR NASIL ÇALIŞTIĞINI ANLAYABİLİR VE TELİF HAKKI OLMAKSIZIN AYNI DÜŞÜNCELERİ İZLEYEREK YENİ BİR YAZILIM OLUŞTURABİLİR.

37 PATENTLER PATENT, SAHİBİNE BULUŞUNUN ARKASINDA YATAN FİKİRLER İÇİN 20 YIL SÜREYLE AYRICALIKLI BİR TEKEL HAKKI VERMEKTEDİR. PATENT HUKUKUNUN ARDINDA YATAN AMAÇ; YENİ BİR MAKALEYİ, ALETİ VE METODU BULAN KİMSENİN, EMEĞİNE İLİŞKİN OLAN TÜM FİNANSAL VE FİNANSAL OLMAYAN ÖDÜLLERİ ALMASINI SAĞLAMAK VE PATENTİN SAHİBİNDEN ALINAN LİSANS ALTINDA SÖZ KONUSU FİKRİ KULLANMAK İSTEYENLERE DETAYLI AMAÇLAR SAĞLAYARAK BULUŞUN GENİŞ ÇAPLI KULLANIMINI MÜMKÜN KILMAKTIR. BİR PATENTİN VERİLMESİ, ABD PATENT VE TİCARİ MARKA OFİSİ TARAFINDAN VERİLMEKTEDİR VE MAHKEME KARARINA BAĞLIDIR. PATENT HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI; ORİJİNALLİK, YENİLİK VE BULUŞTUR. PATENT KORUMASININ GÜCÜ, YAZILIMIN TEMELİNİ OLUŞTURAN DÜŞÜNCE VE FİKİRLER İÇİN BİR TEKEL HAKKI VERMESİNDEN KAYNAKLANMAKTADIR. ZORLUĞU İSE, AÇIKÇA GÖRÜLEBİLİR OLMAMAK, ORİJİNALLİK VE YENİLİK GİBİ SERT KRİTERLERİ GEÇMEK VE KORUMA ALABİLMEK İÇİN YILLARCA BEKLEMEKTİR.

38 FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINA İLİŞKİN SORUNLAR
GÜNÜMÜZÜN ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ, ÖZELLİKLE YAZILIMLAR, MEVCUT FİKRİ MÜLKİYET DÜZENLEMELERİ İÇİN CİDDİ GÜÇLÜKLER OLUŞTURMAKTA VE DOLAYISIYLA DA ÖNEMLİ ETİK, SOSYAL VE POLİTİK KONULARI ORTAYA ÇIKARTMAKTADIR. DİJİTAL MEDYA; KOPYALAMANIN KOLAYLIĞI, AKTARMANIN KOLAYLIĞI, DEĞİŞTİRMENİN KOLAYLIĞI, BİR YAZILIM ÇALIŞMASINI BİR PROGRAM, KİTAP VEYA MÜZİK OLARAK SINIFLANDIRMANIN ZORLUĞU, HIRSIZLIK YAPMANIN KOLAYLIĞI VE BENZERSİZLİĞİ SAĞLAMANIN ZORLUKLARI AÇISINDAN KİTAPLARDAN, DERGİLERDEN VE DİĞER MEDYA ARAÇLARINDAN FARKLILIK GÖSTERMEKTEDİR. İNTERNATİONAL DATA CORPORATİON VE BUSİNESS SOFTWARE ALLİANCE TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN "7.YILLIK KÜRESEL YAZILIM KORSANLIĞI ÇALIŞMASI", KÜRESEL YAZILIM KORSANLIĞI ORGANININ 2009 YILINDA %43E ÇIKTIĞINI VE YAZILIM KORSANLIĞINDAN KAYNAKLANAN KÜRESEL KAYIPLARIN 51 MİLYAR USD OLDUĞUNU ORTAYA KOYMUŞTUR. DÜNYA ÇAPINDA BU YIL SATILAN HER 100 DOLAR DEĞERİNDEKİ YASAL YAZILIMA İLAVE OLARAK 75 DOLAR DEĞERİNDEKİ YAZILIM, YASADIŞI YOLLARDAN ELE GEÇİRİLMİŞTİR.

39 İNTERNET ENFORMASYONUNUN DÜNYA ÇAPINDA ÖZGÜRCE YAYILMASI İÇİN TASARLANMIŞTIR VE BURADA SÖZ KONUSU OLAN ENFORMASYONLAR, TELİFLİ ENFORMASYONU DA KAPSAMAKTADIR. WWW İLE SANAL OLAN HER ŞEYİ KOLAYLIKLA KOPYALAYABİLİR VE FARKLI BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ KULLANIYOR OLSALAR DAHİ DÜNYA ÇAPINDA BİNLERCE VE HATTA MİLYONLARCA İNSANA DAĞITABİLİRSİNİZ. ENFORMASYON YASADIŞI ŞEKİLDE BİR YERDEN KOPYALANABİLİR VE DİĞER SİSTEMLER VE AĞLAR ARACILIĞIYLA TELİF HAKKI İHLALİNE İSTEMEYEREK KATILIMDA BULUNAN TARAFLARA DAĞITILABİLİR. KİTAPLARIN, MAKALELERİN VE DİĞER FİKRİ MÜLKİYETLERİN İNTERNET ÜZERİNDEN YASAL OLARAK SATILMASI VE DAĞITILMASI İÇİN BİR TAKIM MEKANİZMALAR GELİŞTİRİLMİŞ VE DİJİTAL MİLENYUM TELİF HAKLARI KANUNU (1998),TELİF HAKLARINI KORUMAYA YÖNELİK BİR TAKIM ÖNLEMLER SUNMUŞTUR. DİJİTAL MİLENYUM TELİF HAKLARI KANUNU, TELİFLİ MATERYALLERİN TEKNOLOJİ TEMELLİ KORUNMASINI ENGELLEMEYİ YASADIŞI HALE GETİREN "DÜNYA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI ÖRGÜTÜ SÖZLEŞMESİNİ" HAYATA GEÇİRMİŞTİR. İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILARIN TELİF HAKKI İHLALİ YAPAN ŞİRKETLERİ KAYDETMELERİ VE PROBLEMLERE İLİŞKİN RESMİ DUYURUDA BULUNMALARI GEREKMEKTEDİR. MİCROSOFT DÜNYA ÇAPINDA FİKRİ MÜLKİYETİN KORUNMASINA YÖNELİK MEVCUT YASALARIN UYGULANMASI VE YENİ YASALARIN OLUŞTURULMASI İÇİN LOBİ FAALİYETLERİ YÜRÜTEN YAZILIM VE ENFORMASYON ENDÜSTRİSİ BİRLİĞİ TARAFINDAN TEMSİL EDİLMEKTEDİRLER. BU BİRLİĞİ; BİREYLERİN KORSAN FAALİYETLERİ BİLDİREBİLECEKLERİ BİR KORSAN KARŞITI DANIŞMA HATTI ÇALIŞTIRMAKTA, ÖRGÜTLERİN YAZILIM KORSANLIĞI İLE MÜCADELE EDEBİLMELERİ İÇİN EĞİTİM PROGRAMLARI SUNMAKTA VE YAZILIM KULLANAN ÇALIŞMALARA YÖNELİK YÖNERGELER YAYINLAMAKTADIR.

40 HESAP VERİLEBİLİRLİK, YÜKÜMLÜLÜK VE KONTROL
ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİ, BİREYLERİN VE KURUMLARIN HESAP VEREBİLİR TUTULMALARI İÇİN GEÇERLİ OLAN MEVCUT YÜKÜMLÜLÜK YASALARININ VE SOSYAL UYGULAMALARIN BİR TAKIM GÜÇLÜKLERLE KARŞILAŞMALARINA NEDEN OLMAKTADIR. EĞER BİR İNSAN, KISMİ OLARAK BİR YAZILIM TARAFINDAN KONTROL EDİLEN BİR MAKİNE TARAFINDAN YARALANIRSA, KİM HESAP VEREBİLİR TUTULACAKTIR VE BUNDAN DOLAYI KİM YÜKÜMLÜ TUTULACAKTIR? BİLGİSAYARLA İLİŞKİLİ YÜKÜMLÜLÜK PROBLEMLERİ 2009 EYLÜL AYININ SON HAFTASINDA KUZEY AMERİKA’NIN EN BÜYÜK BANKALARINDAN BİRİ OLAN TD BANKIN BİNLERCE MÜŞTERİSİ MAAŞ ÇEKLERİNİ, SOSYAL GÜVENLİK ÇEKLERİNİ, YATIRIM VE VADESİZ HESAP BAKİYELERİNİ KARIŞTIRILMIŞ HALDE BULDULAR. BİLGİSAYAR SİSTEMİNDE MEYDANA GELEN BİR HATA NEDENİYLE BANKANIN 6.5 MİLYON MÜŞTERİSİ GEÇİCİ SÜREYLE PARASIZ KALDILAR. PROBLEMLER , TD BANK VE COMMERCE BANK SİSTEMLERİNE ENTEGRE ETME ÇABALARINDAKİ BİR BAŞARISIZLIKTAN KAYNAKLANMIŞTI.TD BANK SÖZCÜSÜ ŞU AÇIKLAMAYI YAPTI: "SİSTEMLERİN TÜM ENTEGRASYONU SORUNSUZ BİR ŞEKİLDE DEVAM EDERKEN SON AŞAMALARDA BİRTAKIM SORUNLAR ORTAYA ÇIKTI, BU ÖLÇEKTE VE KARMAŞIKLIKTA BİR PROJEDEN BEKLEYEBİLECEĞİNİZ SORUNLAR". BU SÜREÇTE TÜM HESAPLAR BAKİYELERİNE ULAŞAMAYAN BİREYLERİN VEYA İŞLETMELERİN KARŞILAŞABİLECEKLERİ HERHANGİ BİR ZARAR İÇİN KİM YÜKÜMLÜDÜR?

41 BU OLAY, ÇALIŞANLARI TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN BİR SİSTEMİN NEDEN OLDUĞU HER HANGİ BİR ZARARDAN SON OLARAK SORUMLU OLAN ENFORMASYON SİSTEMLERİ YÖNETİCİLERİNİN KARŞI KARŞIYA OLDUKLARI ZORLUKLARI GÖZLER ÖNÜNE SERMEKTEDİR. YAZILIM KİTAPLARDAN OLDUKÇA FARKLIDIR. YAZILIM KULLANICILARI, YAZILIMIN HATASIZLIĞINA İLİŞKİN BEKLENTİLER GELİŞTİREBİLİRLER; YAZILIM BİR KİTAPTAN DAHA AZ KOLAY ŞEKİLDE DENETLENEBİLİR VE KALİTE AÇISINDAN DİĞER YAZILIM ÜRÜNLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI DAHA ZORDUR. TELEFON SİSTEMLERİ ORTAK TAŞIYICI OLARAK DÜZENLEDİKLERİ İÇİN İLETİLEN MESAJLARI İÇİN YÜKÜMLÜ TUTULMAMAKTADIRLAR. TELEFON SERVİSLERİNE SUNULAN HAKLAR KARŞILIĞINDA, TELEFON SERVİSLERİ, MANTIKLI ORANDA MESAJLARA ERİŞİM SUNMALI VE KABUL EDİLEBİLİR GÜVENİRLİĞE ULAŞMALIDIRLAR. ÖRGÜTLER, WEB SİTELERİNDE YER ALAN HAKARET EDİCİ İÇERİK VE AMERİKA ONLİNE GİBİ ÇEVRİMİÇİ HİZMETLER KULLANICILARI TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLEN GÖNDERİLER İÇİN YÜKÜMLÜ TUTULABİLİR.

42 SİSTEM KALİTESİ: VERİ KALİTESİ VE SİSTEM HATALARI
YAZILIM İŞLETMELERİ ÜRÜNLERİNİ PİYASAYA SÜRMEDEN ÖNCE HATALARDAN ARINDIRMAYI DENEMELERİNE RAĞMEN; BİLEREK KÜÇÜK HATALARI OLAN ÜRÜNLERİ PİYASAYA SUNABİLMEKTEDİRLER. ÇÜNKÜ TÜM KÜÇÜK HATALARI DÜZELTMENİN NEDEN OLACAĞI ZAMAN VE MALİYET, BU ÜRÜNLERİN PİYASAYA SÜRÜLMESİNİ ENGELLEMEKTEDİR. DÜŞÜK SİSTEM PERFORMANSININ 3 TEMEL KAYNAĞI SÖZ KONUSUDUR: YAZILIM BUGLARI VE HATALARI, DOĞAL NEDENLER VE DİĞER NEDENLERDEN KAYNAKLANAN DONANIM VE TESİS ARIZALARI, DÜŞÜK GİRDİ VERİ KALİTESİ. KUSURSUZ BİR YAZILIM İÇİN TEKNOLOJİK BİR ENGEL SÖZ KONUSUDUR VE KULLANICILAR, YIKICI ARIZA POTANSİYELİNİN FARKINDA OLMAK ZORUNDADIRLAR. YAZILIM ENDÜSTRİSİ, MÜKEMMEL PERFORMANS GÖSTEREN DEĞİL KABUL EDİLEBİLİR OLAN YAZILIM ÜRETMEK İÇİN BİLE GEREKLİ TEST STANDARTLARINA HENÜZ ULAŞMAMIŞTIR.

43 YAŞAM KALİTESİ: TARAFSIZLIK, ERİŞİM SINIRLAR
ENFORMASYON TEKNOLOJİLERİNİN VE SİSTEMLERİNİN BERABERİNDE GETİRDİĞİ NEGATİF SOSYAL FAALİYETLER, TEKNOLOJİNİN GÜCÜ İLE BİRLİKTE TIRMANMAYA BAŞLAMIŞTIR. BU NEGATİF SOSYAL SONUÇLARIN ÇOĞU, BİREYSEL HAKLARA TECAVÜZ YA DA MÜLKİYET SUÇLARI DEĞİLDİR. BUNUNLA BERABER BU NEGATİF SONUÇLAR, BİREYLERE, TOPLUMLARA VE POLİTİK KURUMLARA SON DERECE ZARAR VERİCİ OLABİLMEKTEDİR. GÜCÜN DENGELENMESİ: MERKEZ-ÇEVRE YÜKSEK DERECE ÂDEMİ MERKEZİ ENFORMASYON İŞLEMENİN BİNLERCE ÇALIŞANA İLİŞKİN PERSONEL GÜÇLENDİRME İDEOLOJİSİ İLE BİRLEŞMESİ VE KARAR ALMA YETKİSİNİN ÖRGÜTÜN ALT KADEMELERİNE DAĞITILMASI YÖNÜNDE YAŞANAN DEĞİŞİM, GÜCÜN KURUMLARDA MERKEZİLEŞMESİ KORKUSUNU AZALTMIŞTIR. ALT KADEMELERDE ÇALIŞANLAR, KÜÇÜK KARARLARI VERMELERİ İÇİN GÜÇLENDİRİLMİŞ OLABİLİRLER; ANCAK TEMEL POLİTİKA KARARLARI, GEÇMİŞTEKİ KADAR MERKEZİLEŞMİŞ DURUMDADIR.

44 DEĞİŞİMİN HIZI: REKABETE CEVAP VERME SÜRESİNİN AZALMASI
GÜNÜMÜZÜN KÜRESEL PİYASASI İŞLETMELERİN REKABET İÇİN KENDİLERİNİ YILLARCA AYARLAMALARINA İZİN VEREN NORMAL SOSYAL TAMPONLARI AZALTMIŞTIR. ZAMAN TEMELLİ REKABETİN ÇİRKİN BİR YÖNÜ VARDIR: ÇALIŞTIĞINIZ İŞLETME KÜRESEL RAKİPLERİNE YETERİ KADAR HIZLI CEVAP VEREMEZSE, BİR YIL İÇERİSİNDE SİZİN İŞİNİZLE BİRLİKTE YOK OLABİLİR. "TAM ZAMANINDA İŞLER" VE "TAM ZAMANINDA" İŞYERLERİ, AİLELER VE TATİLLER İLE BİR "TAM ZAMANINDA TOPLUMU" GELİŞMESİ RİSKİNE KARŞI DURUYORUZ.

45 SINIRLARI KORUMA: AİLE, İŞ VE BOŞ ZAMAN
AİLEYİ İŞTEN AYIRAN GELENEKSEL SINIRLAR VE BOŞ ZAMANLAR YOK OLMA TEHLİKESİ; HER YERDE VAR OLAN ENFORMASYON İŞLEME, TELE İLETİŞİM, MOBİL BİLGİ İŞLEME VE "HER YERDE HER ŞEYİ YAPMAYI" MÜMKÜN KILAN BİLGİ İŞLEME ÇERÇEVESİYLE ARTIK GERÇEK HALE GELMEKTEDİR. ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN ORTAYA ÇIKIŞININ BİLGİ İŞİNİ GEREKTİREN MESLEKLERİN GİDEREK ARTMASIYLA BİRLİKTE; GİDEREK DAHA FAZLA İNSANIN, GELENEKSEL OLARAK AİLELERİ VE ARKADAŞLARI İLE EĞLENDİKLERİ YA DA İLETİŞİM KURDUKLARI ZAMANLARDA ÇALIŞIYOR OLMALARI ANLAMINA GELMEKTEDİR. GÜNÜMÜZDE İŞ SÜRESİ GÜNDE 8 SAATİN ÇOK ÖTESİNE GENİŞLEMİŞTİR. BOŞ ZAMANLARIN BİLE BİLGİSAYAR BAŞINDA GEÇİYOR OLMASI, SÖZ KONUSU YAKIN SOSYAL İLİŞKİLERİ TEHDİT ETMEKTEDİR. EĞLENCE VE DİNLENME AMAÇLARI İÇİN BİLE YOĞUN İNTERNET KULLANIMI, İNSANLARI AİLELERİNDEN VE ARKADAŞLARINDAN UZAKLAŞTIRMAKTADIR. AİLE VE ARKADAŞLAR, ÖZEL HAYATI KORUYARAK, İNSANLARA DÜŞÜNCELERİNİ TOPLAMALARI İÇİN BİR YER SAĞLAYARAK, İNSANLARIN İŞVERENLERİNİN VE HAYALLERİNİN AKSİ YÖNÜNDE DÜŞÜNMELERİNİ KABUL EDEREK BİR TOPLUMDA DENGE NOKTASI OLARAK HAREKET EDERLER.

46 BAĞIMLILIK VE SAVUNMASIZLIK
İŞLETMELER, DEVLETLER, OKULLAR VE KİLİSELER GİBİ ÖZEL BİRLİKLER, ENFORMASYON SİSTEMLERİNİ İNANILMAZ DERECEDE BAĞIMLIDIRLAR VE BU NEDENLE DE SÖZ KONUSU SİSTEMLERİN BAŞARISIZ OLMASI DURUMUNDA YÜKSEK DERECEDE SAVUNMASIZDIRLAR. STANDARTLARIN EKSİKLİĞİ VE BAZI SİSTEM UYGULAMALARININ KRİTİKLİĞİ, BÜYÜK BİR OLASILIKLA, ULUSAL STANDARTLAR VE BELKİ DE DÜZENLEYİCİ DENETİM İÇİN TALEPLER YARATACAKTIR. BİLGİSAYAR SUÇLARI VE KÖTÜYE KULLANMA BİLGİSAYAR SUÇU, BİLGİSAYAR KULLANILARAK GERÇEKLEŞTİRİLEN VEYA BİR BİLGİSAYAR SİSTEMİNE KARŞI GERÇEKLEŞTİRİLEN YASA DIŞI İŞLERE İLİŞKİN EYLEMİ İFADE ETMEKTEDİR. ZARAR VERMEK NİYETİ İLE HATTA KAZARA BİLE OLSA, YETKİ OLMAKSIZIN BİR BİLGİSAYAR SİSTEMİNE GİRMEK, GÜNÜMÜZDE FEDERAL BİR SUÇTUR. BİLGİSAYARI KÖTÜYE KULLANMA, YASA DIŞI OLMAYAN ANCAK ETİK OLMADIĞI DÜŞÜNÜLEN VE BİLGİSAYAR GEREKTİREN İŞLERE İLİŞKİN EYLEMİ İFADE ETMEKTEDİR. İSTENMEYEN E-POSTA (SPAM), PAZARLANAN ÜRÜN YA DA HİZMETLE İLGİLENMEDİĞİNİ İFADE EDEN İNTERNET KULLANICILARINDAN BİR HEDEF KİTLEYE BİR ÖRGÜT VEYA BİR BİREY TARAFINDAN GÖNDERİLEN ÖNEMSİZ E-POSTAYI İFADE ETMEKTEDİR. İSTENMEYEN E-POSTA GÖNDEREN ÖRGÜT VE BİREYLER; PORNOGRAFİ, HİLELİ İŞLERİ VE HİZMETLERİ, DÜPEDÜZ ALDATMACA OLAN ÜRÜNLERİ VE MEDENİ TOPLUMLARIN ÇOĞUNLUĞU TARAFINDAN ONAYLANMAYACAK OLAN DİĞER PAZARLAMA İLE İLGİLENMEKTEDİRLER.

47 GÜVENLİK YAZILIMI SAĞLAYICILARINDAN BİRİ OLAN SOPHOS'A GÖRE; YILININ İKİNCİ ÇEYREĞİNDE, İSTENMEYEN E-POSTALAR, TÜM İŞLETME E- POSTALARININ %97'SİNİ OLUŞTURMUŞTUR. İSTENMEYEN E-POSTALARIN İŞLETMELER İÇİN MALİYETİ OLDUKÇA YÜKSEKTİR, ÇÜNKÜ MİLYARLARCA İSTENMEYEN E-POSTA MESAJI VE SÖZ KONUSU MESAJLARLA BAŞA ÇIKABİLMEK İÇİN GEREKEN SÜRE, BİLGİ İŞLEME VE AĞ KAYNAKLARINI TÜKETMEKTEDİR. AVRUPA PARLAMENTOSU, 30 MAYIS 2002 TARİHİNDE, KARŞI TARAFIN RIZASI OLMADAN GÖNDERİLEN TİCARİ MESAJLARA YASAKLAMA GETİRMİŞTİR. ELEKTRONİK PAZARLAMA, YALNIZCA ÖN İZİN VEREN İNSANLARI HEDEFLEYEBİLMEKTEDİR. 1 OCAK 2004 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN ABD CAN-SPAM KANUNU (2003), İSTENMEYEN E-POSTA GÖNDERİMİNİ YASAKLAMAMIŞ ANCAK TİCARİ E-POSTA MESAJLARINDA KONU SATIRINI DOĞRU GÖSTERMEYİ, GERÇEK GÖNDERİCİNİN TANIMLANABİLİR OLMASINI VE ALICILARA E-POSTA LİSTESİNDEN İSİMLERİNİ KOLAYLIKLA KALDIRMANIN YOLLARINI ÖNERMEYİ ZORUNLU KILARAK ALDATICI E- POSTA UYGULAMALARINA YASAKLAMA GETİRMİŞTİR. BİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİNİN BİR DİĞER OLUMSUZ ETKİSİYSE, ARABA KULLANIRKEN İNSANLARIN CEP TELEFONU KULLANMALARI VE MESAJ GÖNDERMELERİ TEHLİKESİNİN GİDEREK ARTMASIDIR.

48 İSTİHDAM: AŞAĞIYA DAMLAMA TEKNOLOJİSİ VE İŞ SÜREÇLERİNİN YENİDEN TASARLANMASININ NEDEN OLDUĞU İŞ KAYIPLARI İŞ SÜREÇLERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI, ENFORMASYON SİSTEMLERİ TOPLUMUNDA, YENİ ENFORMASYON TEKNOLOJİSİNİN BÜYÜK BİR FAYDASI OLARAK GENELLİKLE ALKIŞLANMAKTADIR. İŞ SÜREÇLERİNİN YENİDEN TASARLANMASININ POTANSİYEL OLARAK MİLYONLARCA ORTA KADEME YÖNETİCİNİN VE BÜRO ÇALIŞANININ İŞLERİNİ KAYBETMELERİNE NEDEN OLACAĞINDAN ÇOK AZ SIKLIKLA BAHSEDİLMEKTEDİR.

49 TARAFSIZLIK VE ERİŞİM: IRK VE SOSYAL SINIF BÖLÜNMELERİNİN ARTMASI
DİJİTAL ÇAĞA KATILMAK İÇİN HERKES EŞİT FIRSATA SAHİP MİDİR? ENFORMASYON SİSTEMLERİ TEKNOLOJİSİNİN TOPLUMDAKİ FARKLI GRUPLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ BÜTÜN YÖNLERİYLE ARAŞTIRILMAMIŞTIR. BİLİNEN ŞUDUR Kİ; ENFORMASYON, BİLGİ, BİLGİSAYARLAR, DİĞER ENFORMASYON KAYNAKLARI VE TÜM BU KAYNAKLARA EĞİTİM KURUMLARI VEYA HALK KÜTÜPHANELERİ ARACILIĞI İLE ERİŞİM, ETNİK VE SOSYAL SINIFLAR ARASINDA ADALETSİZ BİR ŞEKİLDE DAĞITILMIŞTIR. DİJİTAL BÖLÜNME, ABD OKULLARINDA YAŞANMAKTADIR. YOKSULLUĞUN DAHA YÜKSEK OLDUĞU BÖLGELERDE YER ALAN OKULLARDA BİLGİSAYARA, YÜKSEK KALİTELİ EĞİTİM TEKNOLOJİ PROGRAMLARINA VE ÖĞRENCİLERİN ULAŞABİLECEKLERİ İNTERNET ERİŞİMİNE SAHİP OLMA ORANI DAHA DÜŞÜKTÜR. KAMU YARARINA ÇALIŞAN GRUPLAR, İNTERNETİ DE KAPSAYAN DİJİTAL ENFORMASYON HİZMETLERİNİ, TIPKI TELEFON HİZMETİ GİBİ HEMEN HEMEN HERKES İÇİN ULAŞILABİLİR HALE GETİREREK SÖZ KONUSU DİJİTAL BÖLÜNMEYİ AZALTMAK İSTEMEKTEDİRLER.

50 SAĞLIK RİSKLERİ: TEKRARLAYAN GERİLİM DEFORMASYONU, BİLGİSAYAR EKRANI SENDROMU VE TEKNO-STRES
TEKRARLAYAN GERİLİM DEFORMASYONU, TEKRARLANAN HAREKETLER DOLAYISIYLA KAS GRUPLARININ ZORLANMASI SONUCUNDA ORTAYA ÇIKMAKTADIR. GENELLİKLE YÜKSEK ETKİLİ YÜKLENMELERDE(TENİS GİBİ) VEYA DÜŞÜK ETKİLİ YÜKLENMELER ALTINDA HAREKETİN ON BİNLERCE DEFA TEKRARLANMASI(BİLGİSAYAR KLAVYESİNDE ÇALIŞMA GİBİ) İLE GÖRÜLMEKTEDİR. BİLGİSAYARLA İLİŞKİLİ TEKRARLAYAN GERİLİM DEFORMASYONUNUN EN YAYGIN TÜRÜ, KARPAL TÜNEL SENDROMUDUR. BU SENDROM, KARPAL TÜNEL OLARAK DA ADLANDIRILAN BİLEĞİN KEMİK YAPISININ İÇİNDEN GEÇEN MEDİAN SİNİRİ ÜZERİNDE BASKI OLUŞMASI VE AĞRININ ORTAYA ÇIKMASINI İFADE ETMEKTEDİR. SÖZ KONUSU BASKI, TUŞ VURUŞLARININ SÜREKLİ TEKRARLANMASINDAN KAYNAKLANMAKTADIR. SENDROMUN BELİRTİLERİ ARASINDA HİSSİZLİK, SIZLAYAN AĞRI, NESNELERİ KAVRAMADA YETERSİZLİK VE KARINCALANMA YER ALMAKTADIR. BİLGİSAYAR EKRANI SENDROMU, MASA ÜSTÜ BİLGİSAYARLAR, DİZ ÜSTÜ BİLGİSAYARLAR, E-OKUYUCULAR, AKILLI TELEFONLAR VE ELDE TAŞINAN VİDEO OYUNLARINDA KULLANILAN GÖRÜNTÜ EKRANI İLE İLİŞKİLİ HER TÜRLÜ GÖZ YORGUNLUĞU DURUMUNU İFADE ETMEKTEDİR. GEÇİCİ OLAN BELİRTİLERİ, BAŞ AĞRISI, BULANIK GÖRÜNTÜ, KURU VE TAHRİŞ OLMUŞ GÖZLERDİR.

51 EN YENİ RAHATSIZLIK TEKNO-STRESTİR
EN YENİ RAHATSIZLIK TEKNO-STRESTİR. TEKNO STRESİN BELİRTİLERİ ARASINDA, KIZGINLIK, İNSANLARA KARŞI DÜŞMANLIK, TAHAMMÜLSÜZLÜK VE YORGUNLUK YER ALMAKTADIR. TEKNO-STRES, BİLGİSAYAR ENDÜSTRİSİNDE İŞ DEVİR HIZININ YÜKSEK DÜZEYLERDE OLMASI, BİLGİSAYAR YOĞUN MESLEKLERDE ERKEN EMEKLİLİĞİN YÜKSEK DÜZEYLERDE OLMASI, İLAÇ VE ALKOL KULLANIM DÜZEYİNİN ARTMIŞ OLMASI İLE İLİŞKİLİ OLARAK DÜŞÜNÜLMEKTEDİR. BAZI SANAYİLEŞMİŞ ÜLKELERDE GERÇEKLEŞTİRİLEN SAĞLIK İSTATİSTİKLERİNE GÖRE BİLGİSAYARLA İLİŞKİLİ İŞLER, STRESLİ MESLEKLER LİSTESİNİN EN ÜSTÜNDE YER ALMAKTADIR. BİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİ, BİLİŞSEL FONKSİYONLARIMIZA DA ZARAR VEREBİLMEKTEDİR. HER NE KADAR İNTERNET, İNSANLARIN ENFORMASYONA ULAŞMALARINI, ENFORMASYONU YARATMALARINI VE KULLANMALARINI ÇOK DAHA KOLAY HALE GETİRSEDE; BAZI UZMANLAR İNTERNETİN, İNSANLARIN NET BİR ŞEKİLDE ODAKLANMALARINA VE DÜŞÜNMELERİNE ENGEL OLDUĞUNA İNANMAKTADIRLAR. İNTERNETİN VE ENFORMASYON EKONOMİSİNİN BÜYÜMESİ; BİRİNCİ DİJİTAL ÇAĞA GEÇTİĞİMİZ İÇİN BURADA TANIMLADIĞIMIZ TÜM ETİK VE SOSYAL KONULARIN AĞIRLIĞININ İLERİDE ARTACAĞINI ORTAYA KOYMAKTADIR.